La viña como imagen de Judá
1 Voy a entonar en nombre de mi mejor amigo
el canto que él dedicó a su viña:
Mi amigo plantó una viña
en un terreno muy fértil.
2 Removió la tierra, la limpió de piedras
y plantó allí las mejores cepas.
En medio del sembrado levantó una torre,
y preparó además un lugar para hacer el vino.
Mi amigo esperaba de su viña uvas dulces,
pero las uvas que produjo… ¡fueron agrias!
3 Díganme ahora, habitantes de Jerusalén;
juzguen ustedes, gente de Judá:
¿quién de nosotros ha actuado mal, mi viña o yo?
4 ¿Qué más podía yo hacer por mi viña?
¿Qué más podía yo hacer, que no haya hecho?
Yo esperaba de ella que diera uvas dulces,
¿por qué terminó por darme uvas agrias?
5 Pues quiero que sepan ustedes
lo que pienso hacer con mi viña:
le voy a quitar la cerca, para que la destruyan;
le voy a agrietar el muro, para que la pisoteen.
6 Voy a dejarla abandonada,
y nadie podrá podarla ni desyerbarla;
¡se llenará de espinos y maleza!
Y voy a ordenar a las nubes
que ya no derramen su lluvia sobre ella.
7 Esa viña del Señor todopoderoso es Israel;
el pueblo de Judá es su sembrado preferido.
El Señor esperaba de ella apego a su ley,
y solo encuentra violencia;
esperaba que impartiera justicia,
y solo escucha ayes de dolor.
Amenazas contra los malvados
8 ¡Ay de ustedes, que compran casas y más casas,
que consiguen campos y más campos,
hasta no dejar lugar a nadie más,
y se instalan como los únicos dueños del país!
9 Pues el Señor todopoderoso me ha dicho:
«Muchas casas serán destruidas;
y por grandes y hermosas que sean,
quedarán deshabitadas.
10 Tres hectáreas plantadas de uvas
no rendirán más que un barrilito de vino.
Diez costales de semilla
rendirán uno solo de trigo.»
11 ¡Ay de ustedes, que para emborracharse madrugan,
y que encendidos por el vino se desvelan!
12 Todo es música de arpas y salterios,
de tambores y de flautas,
y el vino corre en sus banquetes,
pero no se fijan en las obras del Señor,
ni toman en cuenta todo lo que ha hecho.
13 Por eso, por no querer entender,
mi pueblo será llevado al destierro;
todo el pueblo, con sus jefes,
morirá de hambre y de sed.
14 Semejante a una fiera,
el sepulcro abrirá su boca sin medida,
para tragarse al pueblo y a sus jefes,
y a esos que viven para fiestas y diversiones.
15 La gente quedará humillada por completo,
los orgullosos habrán de bajar los ojos.
16 El Señor todopoderoso mostrará su grandeza en el juicio;
el Dios santo mostrará su santidad al hacer justicia.
17 Las ciudades serán destruidas
y en sus ruinas pastarán ovejas y cabras.
18 ¡Ay de ustedes, que con mentiras atraen la maldad,
que llevan tras de sí el pecado como si tiraran de un carro!
19 ¡Ay de ustedes, que dicen:
«Que Dios haga pronto su obra,
para que la veamos;
que el Dios santo de Israel cumpla pronto sus planes,
para que los conozcamos»!
20 ¡Ay de ustedes, que llaman bueno a lo malo,
y malo a lo bueno;
que convierten la luz en oscuridad,
y la oscuridad en luz;
que convierten lo amargo en dulce,
y lo dulce en amargo!
21 ¡Ay de ustedes, que se creen muy sabios
y se consideran inteligentes!
22 ¡Ay de ustedes, que son campeones bebiendo vino,
y nadie les gana en preparar licores!
23 ¡Ay de ustedes, que a cambio de dinero
declaran inocente al culpable
y desconocen los derechos del inocente!
24 Por eso, así como el fuego quema la paja
y las llamas devoran las hojas secas,
así también perecerán ustedes,
como plantas que se pudren de raíz
y cuyas flores se deshacen como el polvo.
Porque despreciaron las enseñanzas y las órdenes
del Señor todopoderoso, del Dios santo de Israel.
25 Por eso el Señor se enojó contra su pueblo
y levantó la mano para castigarlo.
Los montes se estremecieron,
los cadáveres quedaron como basura en la calle.
Y sin embargo la ira del Señor no se ha calmado;
él sigue amenazando todavía.
26 El Señor levanta una bandera;
a silbidos llama a una nación lejana.
La hace venir de lo más lejano de la tierra,
y viene en seguida; llega con gran rapidez.
27 No hay entre ellos gente débil o cansada;
no hay entre ellos nadie que no esté bien despierto,
nadie que no tenga el cinturón bien ajustado
ni que tenga rotas las correas de sus sandalias.
28 Sus flechas son muy agudas
y todos sus arcos están bien tensos.
Los cascos de sus caballos son duros como piedras,
las ruedas de sus carros parecen torbellinos,
29 su rugido es semejante al rugido de un león,
que gruñe, agarra la presa y se la lleva,
sin que nadie pueda quitársela.
30 Cuando llegue el día señalado,
esa nación bramará, como el mar, contra Israel;
si entonces alguien observa la tierra,
la verá envuelta en tinieblas,
y grandes nubarrones oscurecerán la luz.
Apquilmolhama Judá
1 Aptomjac nic nat profeta apyitquiscama:
Pac omnaycmacsic sictimem emoc aptamila. Ayimjaclha uva alhta innac. Inlhenalhquic as uva avjac actamila anco.
2 Apquilcaquic alhta amyip, apcansaclhec alhta acyovoclhojo mataymong. Apquinaclhec alhta uva alhquipcoc altamila. Apquillanac alhta appaclhanma nitno. Mataymong avalhoc alhta apquillanay ayajapsomalhquilha acyilhna. Apquiltamjoc alhta sictimem emoc etac acyilhna acmasis anco. Pilapcasquic alhta apvita acyilhna acmasca, mepqui actamila.
3 Quip elaylhojo quellhip co Jerusalén najan co Judá — alhta aptomjac sictimem emoc: ¿Co laa ayinyema alhta? ¿Naso ya ayinyema uva avjac? ¿Naso ya ayinyema coo?
4 ¿Incaymalhqui ya lhama asoc yoyam colhic allana? ¿Incaymalhqui ya coo, yoyam ollana moc actemaclha? Aljalhnec alhta coo acyilhna acmasis anco. ¿Co laa ayinyema acyilhna acmasca, mepqui actamila?
5 Tasi. Pac oltimnacsic quellhip yavamlha otnejic ayimjaclha uva. Oljalhyovacsic sat acjalhtam, colhic sat actovasa ayimjaclha uva ayinyema ninatoscama. Otvacsic sat acjalhtam, colhic sat actovasa ayimjaclha uva altoyam ninatoscama.
6 Oyamyiclhac sat maa, coctong sat panatem acma amaoc. Omyoc sat acmamay, comacyejec sat mataa.
7 Visqui ingac Apyimtalhnamo apanco as uva avjac, apquilyitsomacpo enlhitaoc Israel najan enlhitaoc Judá. Apquiljalhnec Dios Visqui ingac, yoyam elyiplovcasojo apcanamaclha. Apvitac mataa apquilnapma poc. Apquiljalhnec Dios actemaclha acpeyvomo. Aplingac mataa apquilpalhamaycam naysicsa apnatovascama poc — nic nat aptomjac profeta.
Enlhit layi
8 Enlhit layi apquilmam aplhamoclhojo tingma, apquilyamasma acyanmongam apquilmam aclhamoclhojo amyipayc. ¡Colapvanquejec elhnam poc enlhit, ayinyema apquillhenamap apanco apquilvamlha avotpayc as yoclhilhma apquileyvomaclha!
9 Aptomjac alhta seyanya Visqui ingac, actomja nasoc anco appayvam: Enatovasacpoc sat aplhamoclhojo tingma, mepqui enlhit sat cotnejic tingma apquilyivey najan apquiltamila.
10 Uva acyilhna acyajapsomalhca ayingmenic, malha lhama valde aclaneyo, conyemac sat tres hectáreas ayimjaclha uva. Trigo apactic diez costales apquilquinayclha amyip, elvitac sat apyilhna lhama costale — alhta aptomjac seyanya — nic nat aptomjac profeta.
11 Enlhit layi apyinaycaoc anmin alhtoo najan uva ayingmenic colnapoc alhtaa.
12 Apquilyispaquic música apquilpayvascama arpa, najan salterio, najan tambores najan flautas. Acyivey mataa aptoycaoc najan apyinaycaoc uva ayingmenic. Am colhenac mataa apquilvalhoc aptomjaclha Dios Visqui ingac, mepqui apquilay.
13 Aptomjac mocjam appayvam Visqui ingac: Am colyacmoc elyasingvomoc enlhit ajancaoc, elmacpoc sat maa, colhic sat acnaliclha cotnajaclha apquilaoclha. Apyovoclhojo enlhitaoc najan apquilviscaa apancaoc elmasquingvomoc sat, ayinyema mayic alnapma najan acnim alnapma — alhta aptomjac Dios.
14 Malha asoc navjac aclom acmayescama atong, sat cotnejic acmayjem as nalhpop, elpalamoc sat congne apyovoclhojo enlhitaoc najan apquilviscaa, naysicsa apquilnayvom, najan apquilitsovascama, najan apquiltemaclha apancaoc.
15 Comascoc sat ayajamalhco apquilvalhoc, colvayventac sat apcatcoc enlhit apquilyimtalhnesomacpo apanco.
16 Cotalhcac sat mayayoclha Dios naysicsa apyicpilquemo. Cotalhcac sat appeyvescasquiclha Dios aptomja Santo mayayo.
17 Enatovasacpoc sat tingma apquilvanyam, cotnejic sat apquileyvomaclha apnatoscama nipquesic najan yataay.
18 ¡Enlhit layi, quellhip layi! Apquiltemaclha quellhip apquilmopvan amyaa, malha apquilyinyovascama quellhip acmasom, najan malha apquilyinyovascama carro quellhip, apquiltomja apquilyinyovascama melyascalhma apancaoc.
19 Yitnec mataa apquillhanma quellhip: Incaymalhquic epecjicsojo Dios aptomja apvisqui apancaoc Israel, ongvitac sat aptomjaclha. Incaymalhquic quilhvo ongilyasamcojo aptemaclha apanco Dios Santo mayayo nipyesicsa israelitas — apquiltomjac mataa quellhip.
20 Quellhip layi apquiltimem actamila, yoyam cotniclha acmasom, najan apquiltimem acmasom, yoyam cotniclha actamila. Apquiltimem ayitsay, yoyam cotniclha yatescama olhma, najan yatescama olhma, yoyam cotniclha ayitsay. Apquiltimem asoc acmasca, yoyam cotniclha acmasis, najan acmasis yoyam cotniclha acmasca.
21 ¡Quellhip layi apquiltimesomacpo apanco apquilyascamco!
22 Quellhip layi apyinaycaoc acyivey anmin, apquilmopvancaa elpalhaquisic yamanmin, yoyam cajic naysicsa apyinaycaoc.
23 Quellhip apquilmam solyayem acyanmongam naysicsa apquilyicpilquemo enlhit. Emyovacpoc sat apsilhnanomap apanco, etanovacpoc sat enlhit appeyvomo.
24 Enatovasacpoc sat, colhojoc sat talha acsovjomo paat acyamay, najan talha acsovjomo yamit ava alyamay. Enatovasacpoc sat quellhip, colhojoc sat yamit ayquipmenaoc altajapma, najan malha yamit ilhnamoc, yoyam colmasquingvomoc sat. Quellhip alhta ayinyema apnatovascama singanamaclha, najan apquilvenéycam Dios apyimtalhnamo, najan apvisay Dios Santo mayayo nipyesicsa enlhitaoc Israel.
25 Aplovquic alhta Dios, eyanmongsiclhac sat apquiltemaclha apancaoc enlhit. Colpilhyinamoc sat mataymong alvinatem, elvitacpoc sat enlhit apjapaoc apvalhoc tingma, malha asoc apac alhamalhca. Am comascac mocjam aplom pac Dios.
26 Etnimsic sat Visqui ingac lhama bandera, epayvacsic sat monquinatquiscama elilhyemoc metnaja israelitas mocjam, elilhyemoc sat nelha lhopactic. Elvac sat quilhvoc anco, avanjec apquilpecjescama apquililhyam.
27 Paj lhama meyimnatem nipyesicsa cotnaja ingmoc, mepqui lhama apyampay. Moclhama apnalhaticjay mepqui tiyin alnapma, apnatetomap cinturón apquilyapmam. Mepqui lhama alyityepma alhataoc tiyayipeoc apancaoc.
28 Ajamtic anco yanca apancaoc, alyimnatem anco pilhpaalh apquilmaycam. Malha mataymong altomja alyimnatem apopjeoc nolhing apquilquinamtem. Najan carros amancoc altomja alyeyjam, malha yatepiyam.
29 Apquilpalhamaycam actomja malha acpáyvam yamacmeyva, actomja ayajem acyamonquilhma, actomja acyinyovascama moc nicja, conatamalhquejec sat maa.
30 Elvac sat as enlhitaoc metnaja israelitas, colhojoc sat ayilhtingyovam yingmin acvanyam, elnapacpoc sat israelitas. Cotalhcac sat actemaclha as nalhpop acyivey yatescamalhma, najan yipjopay alpasyam, mepqui ayitsay olhma sat cotnejic — nic nat aptomjac profeta.