Isaac bendice a Jacob y a Esaú
1 Isaac era ya muy anciano, y se había quedado ciego. Un día llamó a Esaú, su hijo mayor, y le dijo:
—¡Hijo mío!
—Dime, padre —contestó Esaú.
2 —Como puedes ver, ya soy muy viejo —dijo Isaac—, y un día de estos puedo morir. 3 Por eso quiero que vayas al monte, con tu arco y tus flechas, y caces algún animal; 4 prepara luego un guisado sabroso, como a mí me gusta, y tráemelo para que yo lo coma. Entonces te daré mi bendición antes de morir.
5 Rebeca estaba oyendo lo que Isaac le decía a Esaú, así que en cuanto este se fue al monte a cazar algo para su padre, 6 ella le dijo a Jacob, su hijo menor:
—Acabo de oír que tu padre estaba hablando con tu hermano Esaú, y que le decía: 7 “Caza algún animal, prepara un guisado sabroso para que yo lo coma, y te daré mi bendición delante del Señor antes de morir.” 8 Así que, hijo mío, escucha bien lo que voy a decirte: 9 Ve a donde está el rebaño, y tráeme dos de los mejores cabritos; voy a prepararle a tu padre un guisado sabroso, como a él le gusta. 10 Tú se lo vas a llevar para que lo coma, y así te dará a ti su bendición antes de morir.
11 Pero Jacob le dijo a su madre:
—Mi hermano es muy velludo, y yo no. 12 Si mi padre llega a tocarme y me reconoce, va a pensar que me estoy burlando de él, y entonces haré que me maldiga en lugar de que me bendiga.
13 Pero su madre le contestó:
—Hijo mío, que esa maldición recaiga sobre mí. Tú haz lo que te digo y tráeme esos cabritos.
14 Jacob fue por los cabritos y se los llevó a su madre. Ella preparó entonces un guisado sabroso, como a Isaac le gustaba. 15 Luego sacó la mejor ropa de Esaú, su hijo mayor, que estaba guardada en la casa, y se la puso a Jacob, su hijo menor. 16 Con la piel de los cabritos le cubrió a Jacob los brazos y la parte del cuello donde no tenía vello, 17 y le dio el guisado y el pan que había preparado.
18 Entonces Jacob fue adonde estaba su padre, y le dijo:
—¡Padre!
—Aquí estoy. ¿Quién eres tú, hijo mío? —preguntó Isaac.
19 —Soy Esaú, tu hijo mayor —contestó Jacob—. Ya hice lo que me mandaste hacer. Levántate, por favor; siéntate y come del animal que he cazado, y dame tu bendición.
20 Isaac le preguntó:
—¿Cómo pudiste encontrarlo tan pronto, hijo mío?
—El Señor tu Dios me ayudó a encontrarlo —respondió Jacob.
21 Pero Isaac le dijo:
—Acércate y déjame tocarte, a ver si de veras eres mi hijo Esaú.
22 Jacob se acercó para que su padre lo tocara. Entonces Isaac dijo: «La voz es la de Jacob, pero los brazos son los de Esaú.» 23 Así que no lo reconoció, porque sus brazos tenían mucho vello, como los de su hermano Esaú. Pero cuando iba a darle su bendición, 24 volvió a preguntarle:
—¿De veras eres mi hijo Esaú?
—Sí, yo soy Esaú —respondió Jacob.
25 Entonces su padre le dijo:
—Sírveme, hijo mío, para que coma yo de lo que cazaste, y entonces te daré mi bendición.
Jacob le sirvió de comer a su padre, y también le sirvió vino. Isaac comió y bebió, 26 y luego le dijo:
—Acércate, hijo mío, y dame un beso.
27 Cuando Jacob se acercó para besarlo, Isaac le olió la ropa. Entonces lo bendijo con estas palabras:

«Sí, este olor es el de mi hijo.
Es como la fragancia de un campo
bendecido por el Señor.
28 Que Dios te dé la lluvia del cielo,
las mejores cosechas de la tierra,
mucho trigo y mucho vino.
29 Que mucha gente te sirva;
que las naciones se arrodillen delante de ti.
Gobierna a tus propios hermanos;
¡que se arrodillen delante de ti!
Los que te maldigan serán malditos,
y los que te bendigan serán benditos.»

30 Había terminado Isaac de bendecir a Jacob, y apenas salía Jacob de donde estaba su padre, cuando Esaú regresó de su cacería. 31 También él preparó un guisado sabroso, se lo llevó a su padre, y le dijo:
—Levántate, padre; come del animal que tu hijo ha cazado para ti, y dame tu bendición.
32 Pero Isaac le preguntó:
—¿Y quién eres tú?
—Soy Esaú, tu hijo mayor —contestó.
33 Isaac se quedó muy sorprendido, y con voz temblorosa dijo:
—Entonces, ¿quién es el que fue a cazar y me trajo el guisado? Yo lo comí todo antes de que tú llegaras, y le di mi bendición, y ahora él ha quedado bendecido.
34 Cuando Esaú oyó lo que su padre decía, se puso a llorar amargamente, y gritó:
—¡Dame también a mí tu bendición, padre mío!
35 Pero Isaac le contestó:
—Ya vino tu hermano, y me engañó, y se llevó la bendición que era para ti.
36 —¡Con razón le pusieron por nombre Jacob! —dijo Esaú—. ¡Ya van dos veces que me hace trampa! Primero me quitó mis derechos de hijo mayor, y ahora me ha quitado la bendición que me tocaba. ¿No has guardado ninguna otra bendición para mí?
37 Entonces Isaac le contestó:
—Resulta que le he dado a Jacob autoridad sobre ti; le he dado por siervos a todos sus parientes, y le he deseado que tenga mucho trigo y mucho vino. ¿Qué puedo hacer ahora por ti, hijo mío?
38 Esaú insistió:
—¿No puedes dar más que una sola bendición, padre mío? ¡Bendíceme también a mí!
Y volvió a llorar a gritos.
39 Entonces Isaac le dijo:
«Vivirás lejos de las tierras fértiles
y de la lluvia que cae del cielo.
40 Tendrás que defenderte con tu espada
y serás siervo de tu hermano;
pero cuando te hagas fuerte,
te librarás de él.»
Jacob huye de Esaú
41 Desde entonces Esaú odió a Jacob por la bendición que le había dado su padre, y pensaba: «Ya pronto vamos a estar de luto por la muerte de mi padre, y después de eso mataré a mi hermano Jacob.»
42 Cuando Rebeca supo lo que Esaú estaba planeando, mandó llamar a Jacob y le dijo:
—Mira, tu hermano Esaú quiere matarte para vengarse de ti. 43 Así que escúchame bien, hijo mío; huye en seguida a Jarán, a casa de mi hermano Labán, 44 y quédate con él durante algún tiempo, hasta que se le pase el enojo a tu hermano 45 y olvide lo que le has hecho. Entonces te mandaré avisar para que vuelvas. ¡No quiero perder a mis dos hijos en un solo día!
46 Luego Rebeca le dijo a Isaac:
—Estoy cansada de la vida por culpa de estas hititas con las que Esaú se casó. Si Jacob se casa con una hitita como estas, de las que viven aquí en Canaán, vale más que me muera.
Actamila appayvam Isaac napatoc Jacob najan Esaú
1 Apvanacmec nic nat Isaac. Inmasquec nic nat apvitay ilhma. Apquevam nic nat apquitca aptomja apteyam apmamyi.
Aptomjac nic nat Isaac apcanya Esaú: —Sictamongvoyam— nic nat aptomjac.
Apcatingmavoc nic nat Esaú: —Coo nac aso— nic nat aptomjac.
2 Aptomjac nic nat Isaac apcanya: —Quip ilanojo. Sicvanyam coo. Moyasamcoc acvamlha acnim ongvitsapoc. 3 Ilic sat pilhpaalh najan yanca. Itingya sat asoc navjac. 4 Ingyajan sat apitic actemaclha alhta sicmajayo mataa otoc. Jesantimquis sat yoyam otoc. Oltimnacsic sat lhip altamila sicpayvam yicpintama siyitsepma— nic nat aptomjac.
5 Inlingac nic nat Rebeca actemaclha Isaac appamejitquiscama apquitca Esaú. Aplhinquic nic nat Esaú. Asoc navjac nic nat aptingyac yoyam esantimsic apyap.
6 Yejemoc nic nat actomja Rebeca ayanya ayitca apsilhyo Jacob: —Quip ingyeylhojo. Aclingac lhac coo appayvam lhip apyap appamejitsa lhip apipma Esaú. Aptomjac lhac apcanya: 7 Itingya sat asoc navjac. Jeyajanquis sat apitic yoyam otoc. Oltimnacsic sat lhip altamila sicpayvam napato Dios Apyimtalhnamo yicpintama siyitsepma— lhac aptomjac. 8 Lhip sictamongvoyam, ingyeylhojo sat sicpayvam: 9 Iyas sat apyinatamaclha yataay. Inalanta sat apcanit yataay apquitcoc apnamilay. Ongvajansic sat yoyam etoc sat lhip apyap actemaclha alhta apmajayo mataa etoc. 10 Natamin isaclhes sat apyap yoyam etoc. Elngac sat lhip altamila appayvam apyap yicpintama apquitsepma— nic nat intomjac inquin.
11 Aptomjac nic nat Jacob apcanya inquin: —Ava apyimpejic innac javoc. Coo eyca ayalhnayo eyimpejic. 12 Jeyicpilcojoc sat jepatningvojo tata coo. Ingyanic sat oyinimcasac coo. Olngac sat acmasom appayvam coo tata, molngejec sat altamila appayvam.
13 Incatingmavoc nic nat inquin: —Sictamongvoyam. Coo sat olngamcojo actemaclha acmasom appayvam yoyam elhenic. Ilhing sat maa, ilyejiclhojo sat sicpayvam. Inalanta sat yataay apquitcoc— nic nat intomjac.
14 Aplhinquic nic nat Jacob. Apnalantac nic nat. Apcajac nic nat yataay apquitcoc. Ingjancasquic nic nat inquin, actemaclha alhta apmayjayo mataa etoc Isaac. 15 Invoclhec nic nat inquin apava aptamila Esaú apquilantalhnama. Congne paat nic nat apnamcoc apava. Intalhnaseclhec nic nat ayitca apsilhyo Jacob. 16 Inpilhtejitcasquic nic nat inquin yataay apyimpejic apectengaoc Jacob najan apyispoc. 17 Inmasquic nic nat apitic acjanma najan pan yoyam esaclhesic Jacob.
18 Aptalhningvoclhec nic nat Jacob apyitnaclha apyap. Aptomjac nic nat apcanya: —Tata— nic nat aptomjac.
Apcatingmavoc nic nat apyap: —Acnec coo aso. ¿Soc lhip qui sictamongvoyam?— nic nat aptomjac.
19 Aptomjac nic nat Jacob apcanya: —Coo nac Esaú, lhip apquitca sictomja sicteyam emamyi. Alyajaclhoc coo aptomjaclha lhac seyanya. Ilhaticja, ilha netin. Itov sat sicyamonquilhma. Jeltimnas sat altamila appayvam— nic nat aptomjac.
20 Aptomjac nic nat Isaac apcanya apquitca: —Quilhvo nac apvocta— nic nat aptomjac.
Apcatingmavoc nic nat Jacob: —Epasmec lhac Dios lhip Visqui pac. Yejemoc sicvita sicyamonquilhma— nic nat aptomjac.
21 Aptomjac nic nat Isaac apcanya Jacob: —Ilhingma jilip, pac olpatnamam apyimpejic. Nasoc lhaja sictamongvoyam Esaú— nic nat aptomjac.
22 Yejemoc nic nat apyipitcangvocmo Jacob yoyam elpatnamam apyap. Aptomjac nic nat Isaac apcanya: —Jacob appayvam nac lha. Innoc Esaú apectengaoc— nic nat aptomjac.
23 Am nic nat eyicpilcac Isaac. Ayinyema apvita alvinatem ava apectengaoc. Apquiltamjoc nic nat eltimnacsic altamila appayvam.
24 Aptomjac nic nat Isaac mocjam apcanya: —¿Naso ya lhquip sictamongvoyam Esaú?— nic nat aptomjac.
Apcatingmavoc nic nat Jacob: —Eje, coo nac Esaú— nic nat aptomjac.
25 Aptomjac nic nat Isaac apcanya: —Ingva, sictamongvoyam. Jimques siclho apitic apyamonquilhma yoyam otoc. Natamin oltimnacsic sat altamila sicpayvam— nic nat aptomjac.
Apsaclhesquic nic nat aptom yoyam etoc apyap. Apsantimcasquic nic nat uva yingmenic. Aptovquic nic nat Isaac, apyinquic nic nat.
26 Natamin nic nat aptomja Isaac apcanya Jacob: —Sictamongvoyam, ipitsis sat emalhimpenic— nic nat aptomjac.
27 Apyipitcangvocmec nic nat Jacob. Appitsisquic nic nat apmalhimpenic. Inticjancasquic nic nat apyap apquilantalhnama. Apquiltimnasquic nic nat appayvam altamila:

Naso nac lhip sictamongvoyam,
eticjancasquic apyimpejic.
Malha acpanma amyip intomjac seticjanquiscama,
ayinyema amyip apyisponcama Dios Apyimtalhnamo.
28 Etac sat Dios apcaycaoc lhip:
acmamay ayinyema netin.
Cotlaycaoc acyilhna ayinyema amyip.
Cotlaycaoc motajap apactic najan uva yingmenic.
29 Aplhamaclhojo enlhitaoc sat eltimjic apquiltimesaycam.
Elticlhic sat aptapnaoc napato lhip.
Itne sat apvisqui nipyesicsa apquilyalhing.
Elticlhic sat aptapnaoc napato lhip.
Enatovasacpoc sat apquiltomja apquilinmelhaycam lhip.
Elmiyovacpoc sat enlhitaoc apquiltomja apquilamliyam—
nic nat aptomjac Isaac. ,

30 Invocmec nic nat nelha appayvam altamila Isaac. Aptipquic nic nat Jacob tingma pac apyap. Pilapcasquic nic nat apvactamo Esaú apmompaviyam. 31 Apjancasquic nic nat apitic apyap, actemaclha apmajayo mataa etoc. Apsaclhesquic nic nat apyap.
Aptomjac nic nat Esaú apcanya apyap: —Tata, ilhaticja. Itov sat apitic sicyamonquilhma. Jeltimnas sat altamila appayvam— nic nat aptomjac.
32 Aptomjac nic nat apyap apcanya: —¿Soc lhip qui sictamongvoyam?— nic nat aptomjac.
Apcatingmavoc nic nat Esaú: —Coo nac Esaú, lhip apquitca sictomja sicteyam emamyi— nic nat aptomjac.
33 Intiyacmec nic nat apvalhoc Isaac. Aptomjac nic nat apcanya: —¿Soc laa enlhit sesantimsa lhac apjanma apyamonquilhma? Actovquic lhac coo. Acpenasquic lhac siltimnascama altamila sicpayvam. Comasquingvomejec sat mataa— nic nat aptomjac.
34 Pilapcasquic nic nat Esaú aplinga apyap appayvam. Avanjec nic nat apvinama.
Apquilpalhamam nic nat: —¡Tata coo! ¡Jeltimnas sat coo lha altamila appayvam!— nic nat aptomjac.
35 Apcatingmavoc nic nat Isaac: —Apvoctac lhac lhip apyalhing. Eyinimcasquic lhac coo. Yitnec lhac altamila sicpayvam yoyam oltimnacsic lhip. Apsovjoc lhac lhip apyalhing— nic nat aptomjac.
36 Aptomjac nic nat Esaú apcanya: —Naso nac apvisay Jacob, ningiltimem “Apyinimquiscama”. Anit intomjac seyinimquiscama eyalhing. Eyinimcasquic alhta yoyam emiclha sicvisay sicteyam emamyi. Eyinimcasquic lhac mocjam. Apsovjoc lhac tata appayvam altamila yoyam jeltimnacsic coo. Tata, ¿am ya coyitnac mocjam altamila appayvam yoyam jeltimnacsic coo?— nic nat aptomjac.
37 Apcatingmavoc nic nat Isaac: —Quip ingyeylhojo. Lhip visqui pac sat etnejic apyalhing. Jacob apnaymacoc sat eltimjic apquiltimesaycam. Etac sat mataa cotlaycaoc motajap apactic najan uva yingmenic. ¿Soc asoc ayaymalhco yoyam emiclha lhip?— nic nat aptomjac.
38 Aptomjac nic nat Esaú apcanya: —Tata, ¿vamlha ya altamila appayvam? Jeltimnas sat coo lha altamila appayvam— nic nat aptomjac.
Avanjec nic nat apvinama Esaú.
39 Aptomjac nic nat appayvam apyap:
Elhnamoc sat lhip mocjay.
Metejec sat yoclhilhma acma acyilhna.
Metejec sat acmamay ayinyema netin.
40 Elnapacpoc sat mataa sovo acvinatem.
Lhip sat elanam mataa apyalhing.
Covac sat acnim yoyam etnejic lhip apyimnatem.
Comascoc sat aptimem apquilancam—
nic nat intomjac appayvam. ,
Apquinyem Jacob apnaclha Esaú
41 Inyiplovcoc nic nat mataa apquinmelhaycam Esaú apyalhing Jacob, ayinyema appayvam apyap. Intomjac nic nat apvalhoc Esaú: Incovac sat acnim yoyam coyitnocjojoc ingvalhoc apquitsepma tata ingac. Natamin ongvajic sat coo eyalhing— nic nat intomjac apvalhoc.
42 Inlingac nic nat Rebeca actemaclha aclhanma apvalhoc ayitca Esaú. Innec nic nat altimnasa Jacob.
Intomjac nic nat ayanya: —Quip ingyeylhojo. Apquiltamjoc lhip ingyajic apipma Esaú ayinyema apyinimquiscama. 43 Lhip sictamongvoyam, ingyeylhojo sicpayvam: Ingyinyi sat, iyas sat tingma Harán, tingma pac eyalhing apvisay Labán. 44 Ilha sat maa acvocmo acmasca aplom apipma. 45 Comascoc sat aplom. Colvoncomoc sat aptomjaclha alhta lhip. Natamin ongvanic sat colhic altimnasquiclho lhip. Am oltamjoc emasquisacpoc eyitquic— nic nat intomjac Rebeca.
46 Intomjac nic nat Rebeca ayanya atava Isaac: —Eyamposquic coo as quilvanaa hititas, Esaú alhta apmam apanco. Inquilyimjapquic sat ancoc Jacob quilvana hitita actema nac lha aleyvam yoclhilhma Canaán, incaymalhquic cotnejic nelha sictiyascam— nic nat intomjac.