Dios destruye Sodoma y Gomorra
1 Empezaba a anochecer cuando los dos ángeles llegaron a Sodoma. Lot estaba sentado a la entrada de la ciudad. Al verlos, se levantó a recibirlos, se inclinó hasta tocar el suelo con la frente 2 y les dijo:
—Señores, por favor les ruego que acepten pasar la noche en la casa de este servidor suyo. Allí podrán lavarse los pies, y mañana temprano podrán seguir su camino.
Pero ellos dijeron:
—No, gracias. Pasaremos la noche en la calle.
3 Pero tanto insistió Lot que, al fin, ellos aceptaron ir con él a su casa. Cuando llegaron, Lot les preparó una buena cena, hizo panes sin levadura, y los visitantes comieron.
4 Todavía no se habían acostado cuando todos los hombres de la ciudad de Sodoma rodearon la casa y, desde el más joven hasta el más viejo, 5 empezaron a gritarle a Lot:
—¿Dónde están los hombres que vinieron a tu casa esta noche? ¡Sácalos! ¡Queremos acostarnos con ellos!
6 Lot salió a hablarles y, cerrando bien la puerta detrás de él, 7 les dijo:
—Por favor, amigos míos, no vayan a hacer algo tan perverso. 8 Yo tengo dos hijas que todavía no han estado con ningún hombre; voy a sacarlas para que ustedes hagan con ellas lo que quieran, pero no les hagan nada a estos hombres, porque son mis invitados.
9 Pero ellos le contestaron:
—¡Hazte a un lado! Solo faltaba que un extranjero como tú nos quiera mandar. ¡Pues ahora te vamos a tratar peor que a ellos!
En seguida comenzaron a maltratar a Lot y se acercaron a la puerta para echarla abajo, 10 pero los visitantes de Lot alargaron la mano y lo metieron dentro de la casa; en seguida cerraron la puerta, 11 e hicieron que los hombres que estaban afuera se quedaran ciegos. Todos, desde el más joven hasta el más viejo, se cansaron de andar buscando la puerta. 12 Luego los visitantes le dijeron a Lot:
—¿Tienes más familiares aquí? Toma a tus hijos, hijas y yernos, y todo lo que tengas en esta ciudad; sácalos y llévatelos lejos de aquí, 13 porque vamos a destruir este lugar. Ya son muchas las quejas que el Señor ha recibido contra la gente de esta ciudad, y por eso nos ha enviado a destruirla.
14 Lot fue a ver a sus yernos, o sea, a los prometidos de sus hijas, y les dijo:
—¡Levántense y váyanse de aquí, porque el Señor va a destruir esta ciudad!
Pero sus yernos no tomaron en serio lo que Lot les decía, 15 y, como ya estaba amaneciendo, los ángeles le dijeron a Lot:
—¡De prisa! Levántate y llévate de aquí a tu esposa y a tus dos hijas, si no quieres morir cuando castiguemos a la ciudad.
16 Como Lot se demoraba, los ángeles lo tomaron de la mano, porque el Señor tuvo compasión de él. También tomaron a su esposa y a sus hijas, y los sacaron de la ciudad para ponerlos a salvo. 17 Cuando ya estaban fuera de la ciudad, uno de los ángeles dijo:
—¡Corre, ponte a salvo! No mires hacia atrás, ni te detengas para nada en el valle. Si quieres salvar tu vida, vete a las montañas.
18 Pero Lot les dijo:
—¡No, señores míos, por favor! 19 Ustedes me han hecho ya muchos favores, y han sido muy buenos conmigo al salvarme la vida, pero yo no puedo ir a las montañas; la destrucción me puede alcanzar en el camino, y entonces moriré. 20 Cerca de aquí hay una ciudad pequeña, a la que puedo huir. ¡Déjenme ir allá para salvar mi vida, pues realmente es una ciudad muy pequeña!
21 Entonces uno de ellos dijo:
—Te he escuchado, y voy a hacer lo que me has pedido. No voy a destruir la ciudad de la que me has hablado; 22 pero ¡anda!, vete allá de una vez, porque no puedo hacer nada mientras no llegues a ese lugar.
Por eso aquella ciudad fue llamada Soar.
23 Comenzaba a salir el sol cuando Lot llegó a Soar. 24 Entonces el Señor hizo llover fuego y azufre sobre Sodoma y Gomorra, 25 y las destruyó junto con todos los que vivían en ellas, y acabó con todo lo que crecía en aquel valle. 26 Pero la mujer de Lot, que venía siguiéndolo, miró hacia atrás y allí mismo quedó convertida en una estatua de sal.
27 Al día siguiente por la mañana, Abrahán fue al lugar donde había estado hablando con el Señor, 28 y al mirar hacia Sodoma y Gomorra, y por todo el valle, vio que de toda esa región subía humo, como si fuera un horno. 29 Así fue como Dios destruyó las ciudades del valle donde Lot vivía, pero se acordó de Abrahán y sacó a Lot del lugar de la destrucción.
Origen de los moabitas y amonitas
30 Lot tuvo miedo de quedarse en Soar, así que se fue con sus dos hijas a la región montañosa, y allí los tres se quedaron a vivir en una cueva. 31 Un día, la hija mayor le dijo a la menor:
—Nuestro padre ya está viejo, y no hay en toda esta región ningún hombre que se case con nosotras, como se acostumbra. 32 Vamos, pues, a emborracharlo y a acostarnos con él, para tener hijos suyos.
33 Esa misma noche le dieron vino a su padre, y la mayor se acostó con él; pero su padre no se dio cuenta cuando ella se acostó ni cuando se levantó. 34 Al día siguiente, la mayor le dijo a la menor:
—Mira, anoche me acosté con nuestro padre, así que esta noche también lo emborracharemos para que te acuestes con él; así las dos tendremos hijos suyos.
35 Esa noche volvieron a darle vino a su padre, y la menor se acostó con él; pero Lot tampoco se dio cuenta cuando ella se acostó ni cuando se levantó. 36 Así las dos hijas de Lot quedaron embarazadas por parte de su padre. 37 La mayor tuvo un hijo, al que llamó Moab, que fue el padre de los actuales moabitas. 38 También la menor tuvo un hijo, al que llamó Ben Amí, que fue el padre de los actuales amonitas.
Aptovasomap tingma Sodoma najan tingma Gomorra
1 Intalhnacmec nic nat apquilvocmo tingma Sodoma apcanit maycaa. Ángeles Dios apquilasinancama ilhnic nat maycaa. Apnec nic nat Lot atong apjalhtam tingma. Apcaneyclhec nic nat maa enlhitaoc. Pilapcasquic nic nat Lot apvita maycaa. Apquinmaclhec nic nat netin yoyam emoc tacja. Apquilpolintac nic nat nalhpop Lot. Apticlhiquic nic nat acpayjaclha napaat nalhpop.
2 Aptomjac nic nat Lot apcanya maycaa: —Quellhip emoc. Noelyeycaja nasa tingma ajac. Alhtaa intomjac. Elnateyin sat tingma ajac. Coo sictomja silancam quellhip. Elcaoc sat yingmin apmancaoc. Secaseclha alhtoo sat elquimpiclha mocjam— nic nat aptomjac.
Apquilatingmavoc nic nat: —Am ongiltamjoc onlhic. Ongnam sat malamong tingma— nic nat apquiltomjac.
3 Apquilinlhanacmec nic nat Lot. Apquilyajaclhoc nic nat maycaa. Apquilmec nic nat tacja Lot. Apquilanesquic nic nat aptoycaoc. Apquilanescasquic nic nat sepo yompac (motajap) mepqui apyipjescama. Aptovcamquic nic nat maycaa.
4 Am nic nat enatenac mocjam. Pilapcasquic nic nat apquilvaa enlhitaoc. Aplicacpoc nic nat enlhitaoc as tingma Sodoma, aplhamoclhojo apquitcoc najan apquilvanyam. Apvocjingveclhoc nic nat enlhitaoc Lot tingma pac.
5 Apquililpalhamam nic nat. Apquiltomjac nic nat apquilanya: —¿Jalhco apnamcaclha enlhit apquilvoy tingma pac? Ilantipquis sat siclho. Ningiltamjoc ongyitojoc lhama yoyam ongilpatjetamcoc maycaa— nic nat apquiltomjac.
6 Aptipquic nic nat Lot. Apcapeclhec nic nat atong.
7 Aptomjac nic nat Lot apquilanya enlhitaoc: —Quip elaylhojo enaymacoc. Noelyeyesacpojo nasa ilhma. 8 Innam coo anit eyitquic quilvanaa ayitcoc. Am coltamecac mocjam acpatjetaycaoc enlhit. Olantipsic sat eyitquic. Eltime sat apquililtamjoclha eltimjic. Noelnatovas nasa as maycaa apquilvoy tingma ajac— nic nat aptomjac.
9 Apquilyimnatesquic nic nat apquilpayvam enlhitaoc: —Ingyinyi, iyas maa. Jave nac lhip ningmolhama. Copvanquejec jingilanic nincoo. Coyangvomoc sat nigilticpaycam apyimpejic lhip. Casilhtojoc sat ningilticpaycam maycaa— nic nat apquiltomjac.
Yejemoc nic nat apquilticponga apyimpejic Lot. Apquillanac nic nat atong yoyam elintacsic. 10 Apquilyoctac nic nat maycaa atong. Apquilyinyovasquiclhec nic nat Lot aptalhneseclho congne tingma. Apquilapeclhec nic nat mocjam atong. 11 Pilapcasquic nic nat aptomja mepqui apataoc enlhitaoc apcanaycam atong. Insovjoc nic nat actomjaycaoc mepqui apataoc aplhamoclhojo apquitcoc najan apquilvanyam. Inmasquec nic nat apquilyimnaa apquilquitamsama atong.
12 Apquiltomjac alhta maycaa apquilanya Lot: —¿Apnam ya apmolhama as tingma? Inalovsingvoclha sat apmolhama apquiltomja apquitquic apquilinava najan quilvanaa najan apipjaymayc najan poc aptomja apmolhama. Inalaclha sat mocjay. 13 Pac otvacsic as tingma. Ayinyemaclha avanjec amyaa apquiltemaclha enlhitaoc as tingma napato Dios. Eycaso ayinyema singilapajasa Dios ontovacsic as tingma— nic nat apquiltomjac.
14 Yejemoc nic nat apmiyaclho Lot apnamcaclha quilyimnanic alponcanma apquitquic. Am nic nat covocmoc alyimjapmaclha.
Aptomjac nic nat Lot apquilanya: —Noc, onginyejic sat as tingma. Etvacsic sat Dios apyovoclhojo tingma— nic nat aptomjac.
Apquilyascacmec nic nat quilyimnanic. Am nic nat elilyajaclhoc. 15 Inmopacmec nic nat congne amamyi ayitsay.
Apquiltomjac nic nat maycaa apquilanya Lot: —¡Ipecjesam! Ingyinyajas sat aptava najan anit apquitquic, yoyam conatovasalhquejec sat lhama as tingma naysicsa ningyanmongsayclha apquiltemaclha apancaoc enlhitaoc— nic nat aptomjac.
16 Am nic nat appecjesam Lot. Yejemoc nic nat apquilma apmic apquilinyajasa Lot. Ayinyemaclha apquiltamjoc nic nat evomsic tap Dios. Apquilmec nic nat amic yoyam elvomsic tap Lot aptava najan apquitquic. Apquilyinyajasquic nic nat aptava najan apquitquic tap tingma.
17 Apquilvoclhec nic nat tap tingma. Aptomjac nic nat ángel Dios apcasinancama apcanya Lot: —¡Ingyinyi, ivomsap tap! Nopaycacpojo nasa niptamin. Notningvom nasa naysicsa apquinyem amay. Ivomjo sat netin inquilhe alvinatem yoyam evomsacpoc tap— nic nat aptomjac.
18 Apcatingmavoc nic nat Lot: —Visqui, movanqueje coo. 19 Aptasic alhta lhip. Emyovquic alhta mataa lhip. Evomcasquic alhta tap. Movanquejec coo oyacsic ongvinyejic netin inquilhe alvinatem. Jetjanyiclhac sat asoc yoyam jetvacsic. Ongvitsapoc sat nalhit amay. 20 Quip ilanojo tingma apyitna ningato. Am eyov'ac as tingma. Pac oyacsic ongvinyejic maa yoyam omoc tap. ¿Naso ya meyoy as tingma?— nic nat aptomjac.
21 Aptomjac nic nat maycaa apquinyajascama: —Aclingac lhac lhip appayvam. Motvacsejec sat as tingma aplhena lhcac. 22 ¡Noc maa! Ivomjo sat maa, evomoc sat tap. Movanquejec otvacsic mocjam tingma, mevocmo inlhojo lhip apyasaclha— nic nat aptomjac apcanya.
Eycaso ayinyema actimem apvisay as tingma Zoar, ningiltimem nincoo Meyoy.
23 Intipquic nic nat acnim apvocmo Lot tingma Zoar. 24 Yejemoc nic nat acpalentamo talha najan azufre acpayesayclha talha nipyesicsa tingma Sodoma najan Gomorra. Malha acmamay nic nat intomjac acpalentamo talha, ayinyema Dios apna netin. 25 Insovjoc nic nat talha aclhamoclhojo asoc najan enlhitaoc apnaycam as tingma. Insovjoc nic nat talha asoc ayimja amyip. 26 Inpaycalhcoc nic nat Lot aptava natamin. Am nic nat colhnanacmoc actomjaclha. Malha mataymong ayimja ilhnic nat intomjac.
27 Secaseclha ilhnic nat intomjac aplhinga Abraham appamejitquiscamaclha alhta Dios. 28 Apquilyajavoc nic nat tingma Sodoma najan Gomorra najan yoclhilhma maa. Apvitac nic nat actepa etin acyivey. Malha paat apaoc acmeyasma nic nat intomjac etin. 29 Eycaso ilhnic nat aptomjaclha Dios aptovascama tingma apvanyam najan yoclhilhma aptiyascamcaclha Lot. Inlhanvocmec nic nat apvalhoc Dios actemaclha aplhanma napatoc Abraham. Apquinyajasquic nic nat Lot yoyam emmoc tap yicpintama aptovascama Dios as tingma.
Enlhitaoc moabitas najan amonitas
30 Apcacac nic nat elhic mocjam Lot tingma Zoar. Apyasquic nic nat inquilhe alvinatem yoyam elhic maa. Apnalaclhec nic nat anit apquitquic. Apnaclhec nic nat Lot najan apquitquic avalhoc mataymong.
31 Inquilpamejitsalhquic nic nat Lot apquitquic. Intomjac nic nat cotnaja ayitcoc ayanya inyalhing: —Apvanacmec tata ingac. Paj quilyimnanic as yoclhilhma yoyam jingilyimjapamcoc actemaclha mataa singilyimjapma. 32 Pac ongmecsic sat anmin tata ingac yoyam eynic. Incajac sat ancoc anmin, ongilpatjetamcoc sat tata ingac. Ongvitac sat inquitquic, tata aptovana— nic nat intomjac.
33 Alhtaa ilhnic nat intomjac. Inquilmasquic nic nat anmin yoyam eynic inyap. Incajac nic nat anmin. Inpatjetamquic nic nat inyap cotnaja ayitcoc. Am nic nat eyasamcoc inyap acyitnocjayo lhama, am nic nat eyasamcoc actemaclha aclhaticjay apquitca. 34 Moc acnim nic nat intomjac.
Intomjac nic nat cotnaja ayitcoc ayanya inyalhing: —Caylhojo lhiya. Acpatjetamquic alhtaa lhcac tata ingac. Pac ongmecsic mocjam anmin alhtaa nac jay. Copatjetamcoc sat lhiya tata ingac. Ongvitac sat inquitquic, tata ingac aptovana— nic nat intomjac.
35 Altaa ilhnic nat intomjac. Inquilmasquic nic nat mocjam anmin yoyam eynic inyap. Incajac nic nat anmin. Inpatjetamquic nic nat inyap apquitca insilhyo. Am nic nat eyasamcoc inyap acyitnocjayo lhama, am nic nat eyasamcoc actemaclha aclhaticjay apquitca. 36 Inlovsoc nic nat intomjamcoc anit quilvanaa ayinyema inyap. 37 Intimcasquic nic nat ayitca quilvana cotnaja ayitcoc. Inquiltimec nic nat apvisay Moab. Apvitac nic nat Moab aplhamoclhojo aptovana. Apquiltimec nic nat apquilvisay moabitas acvocmo quilhvo nac jay. 38 Invitac nic nat ayitca Lot apquitca insilhyo. Inquiltimec nic nat apvisay Ben-ammi. Apvitac nic nat Ben-ammi aplhamoclhojo aptovana. Apquiltimec nic nat apquilvisay amonitas acvocmo quilhvo nac jay.