Fidelidad de Dios y rebeldía de Israel
1 El día décimo del mes quinto del año séptimo, unos ancianos de Israel fueron a consultar al Señor, y se sentaron delante de mí. 2 El Señor se dirigió a mí, y me dijo: 3 «Tú, hombre, habla a los ancianos de Israel y diles: “Esto dice el Señor: ¿Vienen ustedes a consultarme? Pues yo, el Señor, juro que no me dejaré consultar por ustedes.” 4 Júzgalos más bien tú, hombre; júzgalos y hazles reconocer las cosas detestables que sus padres cometieron. 5 Diles: “Esto dice el Señor: Cuando elegí a Israel, hice un juramento a sus descendientes y me manifesté a ellos en Egipto. Solemnemente les juré: Yo soy el Señor su Dios. 6 En ese día me comprometí a sacarlos de Egipto y a llevarlos al país que yo les había buscado, un país donde la leche y la miel corren como el agua, ¡el país más hermoso de todos! 7 Y a todos sin excepción les ordené que se deshicieran de sus detestables dioses y que no se mancharan con los ídolos de Egipto, porque yo, el Señor, soy su Dios.
8 »”Pero ellos se rebelaron contra mí, y no quisieron escucharme; no se deshicieron de sus detestables dioses ni abandonaron los ídolos de Egipto. Yo pensé en descargar mi ira contra ellos, y en castigarlos en Egipto hasta que mi furor quedara satisfecho. 9 Pero actué por honor a mi nombre, para no quedar mal a los ojos de las naciones en medio de las cuales vivían, pues delante de esas naciones me había manifestado a ellos y les había prometido sacarlos de Egipto. 10 Yo los saqué de Egipto y los llevé al desierto; 11 allí les di a conocer mis leyes y mandamientos, que dan vida a quien los practica. 12 También les di a conocer mis sábados, que debían ser una señal entre ellos y yo, y un recuerdo de que yo, el Señor, los había consagrado para mí. 13 Pero en el desierto se rebelaron contra mí, y no obedecieron mis leyes; rechazaron los mandamientos que les había dado para que los cumplieran y tuvieran vida; y profanaron completamente mis sábados. Pensé entonces en descargar mi ira contra ellos y en aniquilarlos allí, en el desierto, 14 pero por honor a mi nombre no lo hice, para no quedar mal a los ojos de las naciones que habían visto cómo los había sacado de Egipto.
15 »”También en el desierto les juré que no los haría entrar en el país que les había dado, el país más hermoso de todos, donde la leche y la miel corren como el agua, 16 porque rechazaron mis mandamientos, no obedecieron mis leyes, y profanaron mis sábados, porque se fueron tras sus ídolos con todo el corazón. 17 Sin embargo, me dio lástima destruirlos y no los aniquilé en el desierto. 18 Entonces les pedí a sus hijos que no hicieran lo que sus padres les mandaban, que no cumplieran lo que les ordenaban, que no se contaminaran con los ídolos. 19 Les dije: Yo soy el Señor su Dios. Cumplan al pie de la letra mis leyes y decretos; 20 respeten como sagrados mis sábados; hagan de ellos una señal entre ustedes y yo; hagan saber que yo soy el Señor su Dios.
21 »”Pero también los hijos de ellos se rebelaron contra mí. No obedecieron mis leyes, ni cumplieron ni practicaron mis mandamientos, los cuales dan vida a quien los practica, sino que profanaron mis sábados. Pensé en descargar mi ira contra ellos y aniquilarlos allí, en el desierto, para calmar mi furor, 22 pero me contuve por honor a mi nombre, para no quedar mal a los ojos de las naciones que habían visto cómo los había sacado de Egipto. 23 En el desierto les juré que los iba a dispersar por todas las naciones del mundo, 24 porque no cumplieron mis mandamientos, rechazaron mis leyes, profanaron mis sábados y solo tuvieron ojos para los ídolos de sus padres. 25 Hasta llegué a imponerles leyes que no eran buenas y mandamientos con los que no podían encontrar la vida. 26 Dejé que se contaminaran llevando ofrendas a los ídolos y sacrificándoles en el fuego a sus hijos mayores. Esto lo hice para que se llenaran de miedo y reconocieran que yo soy el Señor.”
27 »Por tu parte, hombre, diles a los israelitas: “Esto dice el Señor: También sus padres me han ofendido; me han sido infieles. 28 Cuando yo los hice entrar en la tierra que había jurado darles, apenas veían una colina elevada o un árbol frondoso, allí ofrecían sus sacrificios y hacían las ofrendas que tanto me ofenden; ponían sus sustancias perfumadas y derramaban sus ofrendas de vino. 29 Yo les pregunté: ¿Qué santuario pagano es ese a donde van ustedes? Y hasta el día de hoy le ha quedado el nombre de Santuario Pagano.”
30 »Dile al pueblo de Israel: “Esto dice el Señor: ¿Por qué quieren ustedes mancharse lo mismo que sus antepasados? ¿Por qué me son infieles y adoran esos ídolos detestables? 31 Al presentar esas ofrendas y sacrificar en el fuego a sus hijos, ustedes siguen todavía manchándose con sus ídolos. ¿Y así, israelitas, se atreven a venir a consultarme? Yo, el Señor, juro que no dejaré que me consulten. 32 Se les ha metido en la cabeza ser como las demás naciones de la tierra, que adoran piedras y pedazos de leña, pero eso no será así. 33 Yo, el Señor, juro que, con gran despliegue de poder, descargaré mi ira y reinaré sobre ustedes. 34 Yo los reuniré de entre los pueblos y naciones donde se encuentren dispersos, y con gran despliegue de poder descargaré mi ira. 35-36 Los llevaré al desierto de los pueblos, y cara a cara los llamaré a juicio, de la misma manera que llamé a juicio a sus padres en el desierto de Egipto. Yo, el Señor, lo afirmo. 37 Yo los examinaré como un pastor que cuenta sus ovejas, y haré que se sometan a la alianza. 38 Separaré de ustedes a los rebeldes y revoltosos, y los sacaré de la tierra extraña en que ahora viven; pero ellos no entrarán en la tierra de Israel. Entonces reconocerán ustedes que yo soy el Señor.
39 »”Pueblo de Israel, esto dice el Señor: ¡Vayan a adorar a sus ídolos…! Pero después ustedes me obedecerán, y no volverán a profanar mi santo nombre, ni llevarán ofrendas a sus ídolos, ni volverán a adorarlos. 40 Todo Israel me adorará en mi santo monte, en el elevado monte de Israel. Yo, el Señor, lo afirmo. Allí en mi país los recibiré con gusto; allí les pediré que me hagan sus ofrendas, y que me lleven los primeros frutos de sus cosechas y todo lo que hayan de consagrarme. 41 Cuando yo los reúna de los países y naciones donde ahora están dispersos, y muestre mi santidad entre ustedes a la vista de todos los pueblos, entonces aceptaré sus ofrendas de olor agradable.
42 »”Y cuando yo los haga entrar en Israel, en el país que había jurado dar a sus antepasados, entonces reconocerán que yo soy el Señor. 43 Allí se acordarán de todas las malas acciones con que se han profanado, y sentirán asco de ustedes mismos por tanta maldad que han cometido. 44 Pueblo de Israel, cuando yo los trate a ustedes, no de acuerdo con su mala conducta y peores acciones, sino haciendo honor a mi nombre, reconocerán que yo soy el Señor. Yo, el Señor, lo afirmo.”»
Castigo de la región del sur
45 (21.1) El Señor se dirigió a mí, y me dijo:
46 (21.2) «Tú, hombre, vuélvete hacia el sur, y dirige hacia allá tus palabras; habla en mi nombre contra el bosque de la región del sur, 47 (21.3) y dile: “Esto dice el Señor: Yo voy a prender en ti un fuego que devorará todos tus árboles, verdes y secos; este fuego arderá sin apagarse y le quemará la cara a toda la gente que hay en ti, de norte a sur. 48 (21.4) Y todo el mundo verá que yo, el Señor, fui quien lo encendió. Y el fuego no se apagará.”»
49 (21.5) Yo le contesté: «¡Ay, Señor, la gente anda diciendo que yo digo cosas que nadie entiende!»
Apquiltemaclha apancaoc israelitas apquilmomap
1 Vocmec nic nat décimo acnim (diez), najan piltin quinto (cinco), najan año séptimo (siete). Apquiltingyac alhta Dios appayvam napocja apquilvanyam israelitas. Apquilmiyantac alhta sicnaclha coo. 2 Aptomjac alhta Visqui ingac seyanya coo: 3 Lhip enlhit, iltimnas sat lhip sicpayvam napatavo apquilvanyam israelitas: ¿Apquililtamjo ya quellhip elyasamcojo, yavamlha cotnejic? Coo sicvisay Visqui apancaoc, siclhanma mepqui sicyeycajascaoc: Mongvatingmamejec sat selmalhna inlhojo quellhip — alhta aptomjac. 4 Iyicpilcojo sat lhip as enlhit apquilvanyam. Iltimnas sat apquiltemaclha apquilyeyjamcaa selyamasma coo — alhta aptomjac seyanya. 5 Iltimnas sat lhip mocjam: Eycaso appayvam ayinyema Visqui ingac: Apnam siclhoc nat israelitas yoclhilhma Egipto. Alyacyesquic alhta coo yoyam olmeyvoc sat mataa. Nasoc alhta siclhanma mepqui sicyeycajascaoc: Coo nac Dios Visqui apancaoc quellhip — alhta actomjac coo. 6 Inlhenquic evalhoc oyinyovsic sat yoclhilhma Egipto, onaliclhac sat enlhit silyacyescama moc yoclhilhma sictingyasquiscama siclho. Acvisay yoclhilhma acyitnamaclha leche najan apquimjaclha yovjan, actamila anco as yoclhilhma, am colhno moc yoclhilhma as nalhpop. 7 Actomjac alhta silanya: ¡Etlhaoc sat quellhip quilaycmasquiscama acyitsomalhca dios sictanoncama coo! ¡Noelmiyov nasa quilaycmasquiscama apancaoc co Egipto, noeltime nasa apquilayo! ¡Coo sicvamlha Dios Visqui apancaoc quellhip! — alhta aptomjac Dios Visqui ingac.
8 Elinmelham alhta enlhit ajancaoc, am alhta eljalhnoc sicpayvam, am alhta elyinyavac quilaycmasquiscama apancaoc. Aclovquic alhta sicvita apquiltemaclha, inquitlhincasquic oyanmongsiclhac apquiltemaclha apancaoc naysicsa apnaycam mocjam yoclhilhma Egipto. 9 Acmiyovquic alhta coo, ayinyema sicvisay coo Dios Sicyimtalhnamo, siclhanma nat onalovsingvoclha enlhit ajancaoc yoclhilhma Egipto, yoyam olmeyvoc mataa. Colapvanquejec jelvenam coo enlhitaoc lhalhma anco. 10 Acyinyovcasquic alhta Egipto israelitas, sicnalaclho yoclhilhma actamopeycaoc. 11 Apquillhocac alhta maa siyanamaclha najan siyascamaclha, yoyam elmiyovacpoc apquiltomja apquilyiplovquiscama. 12 Apquilanyacpec alhta eltamilsic acnim ninnayclha, actomja asoc monquinatquiscama pacto ningmiyovmalhca, actomja nasoc anco silyacyescama israelitas eltimjic enlhit ajancaoc. 13 Am alhta eljalhnoc sicpayvam naysicsa apquileyvam yoclhilhma actamopeycaoc. Am alhta elyiplovcasac siyanamaclha actemaclha ningmiyovmalhca, am alhta eltamilcasac acnim ninnayclha. Inquitlhincasquic alhta oyanmongsiclhac apquiltemaclha apancaoc as yoclhilhma actamopeycaoc. 14 Acmiyovquic alhta coo, ayinyema sicvisay coo siclhanma nat onalovsingvoclha enlhit ajancaoc yoclhilhma Egipto. Colapvanquejec jelvenam coo enlhitaoc lhalhma anco.
15 Aclhenquic alhta mepqui sicyeycajascaoc payjoc yoclhilhma actamopeycaoc, mellhovamquejec sat israelitas yoclhilhma silyacyescama coo, acyitnamaclha leche najan apquimjaclha yovjan, actomja actamila anco, am colhno moc yoclhilhma. 16 Ayinyema melyiplovquiscama siyanamaclha najan siyascamaclha, meltamilquiscama acnim ninnayclha. Apquiltomja eyca apquilayo quilaycmasquiscama acyitsomalhca dios. 17 Inlhenquic alhta evalhoc olmeyvoc mocjam, mepqui sicsovjomo silnapma as yoclhilhma actamopeycaoc. 18 Altimnasquic alhta israelitas apquitquic, meltingyejec mataa quilaycmasquiscama, melvajanamquejec sat mataa apquiltemaclha apquilyeyjamcaa. 19 Actomjac alhta silanya: ¡Coo sicvisay Dios Visqui apancaoc quellhip! Elsavojo apquilyiplovquiscama siyanamaclha najan siyascamaclha. 20 Eltamilquis sat mataa acnim ninnayclha, asoc monquinatquiscama silyacyescama quellhip. Elyicpilcojoc sat sicvisay Dios Visqui apancaoc quellhip — alhta actomjac coo.
21 Am alhta eljalhnoc apquitquic siyanamaclha najan siyascamaclha coo, yoyam elmiyovacpoc, am eltamilcasac acnim ninnayclha. Aclovquic alhta coo, inquitlhincasquic oyanmongsiclhac apquiltemaclha apancaoc payjoc yoclhilhma actamopeycaoc. 22 Acmiyovquic alhta coo, ayinyema sicvisay coo siclhanma nat onalovsingvoclha enlhit ajancaoc yoclhilhma Egipto. Colapvanquejec jelvenam coo enlhitaoc lhalhma anco. 23 Aclhenquic alhta mepqui sicyeycajascaoc payjoc yoclhilhma actamopeycaoc, yoyam ongvilhpansic sat israelitas moc yoclhilhma lhalhma anco. 24 Ayinyema alhta melyiplovquiscama siyanamaclha najan meltamilquiscama acnim ninnayclha, apquiltomja eyca apquilayo quilaycmasquiscama alinyema apquilyeyjamcaa. 25 Apquillhocac alhta mocjam siyanamaclha yoyam elyiplovcasojo, jave yoyam elmiyovacpoc, eyca yoyam melmiyovacpejec sat. 26 Apquilanyacpec alhta elnapoc apquitquic siclha appaliyam, actemaclha macmescama quilaycmasquiscama, elangvomoc sat maa, elyicpilcangvomoc sat coo sicvisay Dios Visqui apancaoc — alhta actomjac coo.
27 Aptomjac alhta mocjam: Lhip enlhit, ilngas sat sicpayvam nipyesicsa israelitas: Eycaso sicpayvam sicvisay Visqui apancaoc: Apquilyeyjamcaa quellhip apquiltomja seveneycam coo, apquiltomja selyamasma coo. 28 Siclhoc alhta apquilvita yoclhilhma alhnancoc sicmescama coo, ayinyema siclhanma siclho mepqui sicyeycajascaoc yoyam ellhovamcoc. Pilapcasquic alhta sicvita apquiltemaclha acmasom sictanoncama coo. Apquiltingyac asoc macmescama quilaycmasquiscama sictanoncama coo. Acvitac alhta apquiltemaclha maa netin inquilhe, najan coning yamit acma acyilhna actemaclha apquilvatnama talha asoc acmasis, najan moc asoc macmescama quilaycmasquiscama, najan uva ayingmenic macmescama quilaycmasquiscama. 29 Actomjac alhta siyanya israelitas: ¿Co laa acvisay mayayoclha apquiltingyey quellhip? — alhta actomjac coo. Apquiltimec mataa acvisay Acyitnamaclha Quilaycmasquiscama, moc acvisay mayayoclha quilaycmasquiscama cotningvoyam nelha.
30 Aptomjac alhta mocjam: Ilngas sat lhip coo sicpayvam sicvisay Visqui apancaoc: Apquiltemaclha quellhip apquilsilhnanomap apanco apno apquilyeyjamcaa. ¿So actomja yi? Selyamasma coo, yoyam eltimjic quellhip apquilayo quilaycmasquiscama. ¿So actomja yi? 31 Mocjam as ningvamlha nac jay apquiltingyac quellhip macmescama quilaycmasquiscama sictanoncama coo. Apquilnapquic quellhip apquitquic eltimjic macmescama quilaycmasquiscama acyitsomalhca dios. Quilhvo ya seyavecta coo, elyasamcojoc sat yavamlha cotnejic. Naso coo sicpayvam, moltimnacsejec sat yavamlha cotnejic nipyesicsa quellhip — alhta aptomjac Visqui ingac.
32 Aptomjac alhta mocjam: Inlhenquic apquilvalhoc quellhip elhnasojoc sat apquiltemaclha enlhit vecinos, acnaycaoc quilaycmasquiscama allanomalhca mataymong najan yamit, eltimjic apquilayo. Acmiyovquic coo, colapvanquejec quellhip. 33 Naso coo sicpayvam sicvisay Visqui sicyimtalhnamo: Otnejic sat mataa nipyesicsa quellhip siyanamaclha naysicsa sicmovan, najan naysicsa siclom, yoyam oyanmongsiclhac sat apquiltemaclha apancaoc quellhip. 34 Onalovsingvoclhac sat quellhip apquilhpaneycam lhalhma anco, acyiplomo acyivey sicmovan, najan acyivey siclom, yoyam oyanmongsiclhac apquiltemaclha apancaoc quellhip. 35-36 Onaliclhac sat quellhip yoclhilhma actamopeycaoc. Olyipconic sat quellhip, acno sicyipconma nanoc nat apquilyeyjamcaa quellhip yoclhilhma Egipto. Naso coo siclhanma mepqui sicyeycajascaoc. 37 Olhnasojoc sat apquilancam nipquesic, aptomja apquilyipsatem apnatoscama, colhojoc sat sicyipconma quellhip. Otnesquisic sat quellhip yoyam elyiplovcasojoc sat mocjam pacto ningmiyovmalhca. 38 Onalovsingvoclhac sat apyovoclhojo israelitas apquilhpanyam. Olyipconic sat maa, eltanovacpoc sat apquiltomja selinmelhaycam, melvityejec sat apquileyvomaclha isralitas. Elyicpilcojoc sat quellhip sicvisay Visqui sicyimtalhnamo — alhta aptomjac.
39 Aptomjac alhta mocjam: Eycaso sicpayvam sicvisay Visqui silanya quellhip: ¡Elyasamcojo sat quellhip! ¡Eltime sat apquilayo quilaycmasquiscama! Covac sat moc actemaclha, yoyam ellingamcojoc sat. Nalhit acnim sat eltimjic quellhip selilyajayquiclho mocjam, mepqui apquiltingyey asoc macmescama quilaycmasquiscama, mepqui selveneycam mataa quellhip. 40 Jeltimjic sat selayo apyovoclhojo israelitas payjoc inquilhe acponquinomalhca naysicsa yoclhilhma ajanco. Naso coo sicpayvam sicvisay Visqui apancaoc. Omoc sat tacja aclhamoclhojo asoc selmescama quellhip, najan acyilhna siclha apquilvitay amyip. 41 Cotnejic sat mocjam sicyisponcama coo, sicvita inlhojo asoc selmescama coo payjoc apquilvatnamaclha altar. Apquilhpaneycam mocjam quellhip, onalovsingvoclhac sat quellhip sicvisay Dios Visqui sicyimtalhnamo, elvitac sat aplhamoclhojo metnaja israelitas sictemaclha sicmasma quellhip.
42 Ellhovamcoc sat quellhip as yoclhilhma sicmescama siclho apquilyeyjamcaa quellhip. Jelyicpilcangvomoc sat sicvisay Visqui sicyimtalhnamo. 43 Coyasingvoclhojoc sat apquilvalhoc apquiltemaclha apancaoc quellhip apquilsilhnanomap apanco najato, eltanovac sat quellhip, malha yoyam elyiclhic. 44 Ongvasicjiclhojoc sat mocjam quellhip, mepqui sicyanmongsayclha apquiltemaclha apancaoc. Jave ayinyema apquiltamila quellhip, eyca ayinyema coo sicvisay ajanco sicvisay Sicmasma. Jelyicpilcangvomoc sat quellhip, sicvisay Visqui sicyimtalhnamo — alhta aptomjac Visqui ingac.
Acyanmongayclha apquiltemaclha apancaoc co nipiyam
45 Aptomjac alhta Visqui ingac seyanya coo: 46 Lhip enlhit, ¡ingyinmelhojo payjoc nipiyam nalhma! ¡Ilngas sat sicpayvam sicyanmongsayclha apquiltemaclha apancaoc enlhit! 47 Iltimnas sat sicpayvam sicvisay Visqui apancaoc: Olvitic sat talha, cosavojoc sat yamtaa alyamay najan alhnancaoc alimja nalhma, elmetic sat apyovoclhojo enlhit apquileyvam nalhma, ayenmo nipiyam acvaycmo nilhqueyja. Casponejec sat talha nac jay. 48 Elyicpilcangvomoc sat enlhitaoc lhalhma anco, silvatnama talha coo sicvisay Visqui apancaoc. Casponejec sat mataa talha acvanyam — alhta aptomjac.
49 Ayatingmavoc alhta coo: Lhip Visqui ingac, melyasingvomejec sat enlhit siclingascama lhip appayvam, apquilanem acvisay amyaa acyilhamalhca — alhta actomjac coo.