1 Al ver los israelitas que Moisés tardaba en bajar del monte, se juntaron alrededor de Aarón y le dijeron:
—Anda, haznos dioses que nos guíen, porque no sabemos qué le ha pasado a este Moisés que nos sacó de Egipto.
2 Y Aarón les contestó:
—Tomen los aretes de oro que sus mujeres, hijos e hijas llevan en las orejas, y tráiganmelos aquí.
3 Todos se quitaron los aretes de oro que llevaban en las orejas, y se los llevaron a Aarón, 4 quien los recibió y fundió el oro, y con un cincel lo trabajó hasta darle la forma de un becerro. Al verlo, todos dijeron:
—¡Israel, este es tu dios, que te sacó de Egipto!
5 Cuando Aarón vio esto, construyó un altar ante el becerro, y luego gritó:
—¡Mañana haremos fiesta en honor del Señor!
6 Al día siguiente por la mañana se levantaron y ofrecieron holocaustos y sacrificios de reconciliación. Después el pueblo se sentó a comer y beber, y luego se entregaron a la diversión. 7 Entonces el Señor le dijo a Moisés:
—Anda, baja, porque tu pueblo, el que sacaste de Egipto, se ha echado a perder. 8 Muy pronto se han apartado del camino que yo les ordené seguir. Se han hecho un becerro de oro fundido, y lo están adorando y presentándole ofrendas; y dicen: “¡Israel, este es tu dios, que te sacó de Egipto!”
9 Además, el Señor le dijo a Moisés:
—Me he fijado en esta gente, y me he dado cuenta de que son muy tercos. 10 ¡Déjame en paz ahora, que estoy ardiendo de enojo y voy a acabar con ellos! Pero de ti voy a hacer una gran nación.
11 Moisés, sin embargo, trató de calmar al Señor su Dios con estas palabras:
—Señor, ¿por qué vas a arder de enojo contra tu pueblo, el que tú mismo sacaste de Egipto con gran despliegue de poder? 12 ¿Cómo vas a dejar que digan los egipcios: “Dios los sacó con la mala intención de matarlos en las montañas, para borrarlos de la superficie de la tierra”? Deja ya de arder de enojo; renuncia a la idea de hacer daño a tu pueblo. 13 Acuérdate de tus siervos Abrahán, Isaac e Israel, a quienes juraste por ti mismo y les dijiste: “Haré que los descendientes de ustedes sean tan numerosos como las estrellas del cielo, y toda esta tierra que les he prometido a ustedes se la daré a ellos como su herencia para siempre.”
14 El Señor renunció a la idea que había expresado de hacer daño a su pueblo. 15 Entonces Moisés se dispuso a bajar del monte. En sus manos traía las dos tablas de la ley, las cuales estaban escritas por los dos lados. 16 Dios mismo había hecho las tablas, y Dios mismo había grabado lo que estaba escrito en ellas.
17 Cuando Josué escuchó los gritos de la gente, le dijo a Moisés:
—Se oyen gritos de guerra en el campamento.
18 Pero Moisés contestó:
—No son cantos alegres de victoria, ni son cantos tristes de derrota; son otros cantos los que escucho.
19 En cuanto Moisés se acercó al campamento, y vio el becerro y los bailes, ardió de enojo y arrojó de sus manos las tablas, que se hicieron pedazos al pie del monte; 20 en seguida agarró el becerro y lo arrojó al fuego, luego lo molió hasta hacerlo polvo, y el polvo lo roció sobre el agua; entonces hizo que los israelitas bebieran de aquella agua. 21 Y le dijo a Aarón:
—¿Qué te hizo este pueblo, que le has hecho cometer un pecado tan grande?
22 Y Aarón contestó:
—Señor mío, no te enojes conmigo. Tú bien sabes que a esta gente le gusta hacer lo malo. 23 Ellos me dijeron: “Haznos un dios que nos guíe, porque no sabemos qué pudo haberle pasado a este Moisés que nos sacó de Egipto.” 24 Yo les contesté: “El que tenga oro, que lo aparte.” Ellos me dieron el oro, yo lo eché en el fuego, ¡y salió este becerro!
25 Moisés se fijó en que el pueblo estaba desenfrenado y expuesto a las burlas de sus enemigos, pues Aarón no lo había controlado, 26 así que se puso en pie a la entrada del campamento y dijo:
—Júntense conmigo los que estén de parte del Señor.
Y todos los levitas se le unieron. 27 Entonces Moisés les dijo:
—Así dice el Señor, el Dios de Israel: “Tome cada uno de ustedes la espada, regresen al campamento, y vayan de puerta en puerta, matando cada uno de ustedes a su hermano, amigo o vecino.”
28 Los levitas cumplieron las órdenes de Moisés, y ese día murieron como tres mil hombres. 29 Luego, Moisés dijo:
—Hoy reciben ustedes plena autoridad ante el Señor, por haberse opuesto unos a su hijo y otros a su hermano. Así que hoy el Señor los bendice.
30 Al día siguiente, Moisés dijo a la gente:
—Ustedes han cometido un gran pecado. Ahora voy a tener que subir a donde está el Señor, a ver si consigo que los perdone.
31 Y Moisés volvió a donde estaba el Señor, y le dijo:
—Realmente el pueblo cometió un gran pecado al hacerse un dios de oro. 32 Yo te ruego que los perdones; pero si no los perdonas, ¡borra mi nombre del libro que has escrito!
33 Pero el Señor le contestó:
—Solo borraré de mi libro a quien peque contra mí. 34 Así que, anda, lleva al pueblo al lugar que te dije. Mi ángel te guiará. Y cuando llegue el día del castigo, yo los castigaré por su pecado.
35 Y el Señor envió una plaga sobre el pueblo por haber adorado al becerro que Aarón les hizo.
1 Apquiljalhnacpec nic nat Moisés etyapvotac ayitsicsic inquilhe (mataymong). Apcaneclhec nic nat apnaymacoc apnaclha Aarón, apquiltomja apquilanya: —Noc. Jingilanesquis quilaycmasquiscama malha Visqui ingac singmasma. Paj ongilyasamcoc apnaclha Moisés, as enlhit singnalovsingvoyclha yoclhilhma Egipto — nic nat apquiltomjac. 2 Apcatingmavoc nic nat Aarón: —Jelsantimquis sat acyovoclhojo latquiscama ajaycaoc quilvanaa najan enlhit, najan quilvanaa ayitcoc, najan apquitcavoc — nic nat aptomjac Aarón.
3 Apquilsantimcasquic nic nat latquiscama ajaycaoc acyovoclhojo quilvanaa najan enlhit. Innec nic nat acmesa Aarón. 4 Aptimec nic nat talha acpayesayclha oro asoc alyinmom. Talha alhancoc avalhoc nic nat apquillana quilaycmasquiscama vayqui ayitcoc.
Apquiltomjac nic nat apquilpamesma: —Eycaso apvisay Dios Visqui ingac singnalovsingvoyclha alhta Egipto — nic nat apquiltomjac. 5 Apvitac nic nat Aarón apquiltemaclha enlhit. Apquillanac nic nat acvatnamaclha asoc macmescama Dios nicja quilaycmasquiscama vayqui ayitcoc.
Aplingasquic nic nat amyaa nipyesicsa: —Ongillanac sat fiesta secaseclha, actemaclha ningayo Dios — nic nat aptomjac.
6 Moc acnim nic nat intomjac. Apnalantac nic nat apnatoscama enlhitaoc, eticyoc sat. Lhama cotnejic mataa ningvatnama talha nintoscama acmatnam macmescama Dios. Moc cotnejic mataa nintoscama acmatnam napato Dios, yoyam cotovalhca. Apquilnaclhec nic nat enlhitaoc, yoyam eltovamcoc najan elyinamcoc. Yiplovcoc nic nat apquilinyem vaynca netin.
7 Aptomjac nic nat Dios Apyimtalhnamo apcanya Moisés: —¡Ingyapaja ityip! Apquiltemaclha lhip apnaymacoc, apnalovsingvoyclha lhip yoclhilhma Egipto. Apquilsilhnanacpec apanco. 8 Apquilvatsamquic elyiplovcasojo actemaclha siyanamaclha. Apquillanac quilaycmasquiscama vayqui ayitcoc. Allanomalhca oro asoc alyinmom. Apquilpayasoc enlhitaoc, apquilajac apnatoscama macmescama quilaycmasquiscama. Apquiltomjac apquilpayvam: —Eycaso apvisay Dios Visqui ingac, singnalovsingvoyclha alhta yoclhilhma Egipto — lhac apquiltomjac — nic nat aptomjac Dios Apyimtalhnamo.
9 Aptomjac nic nat mocjam Dios apcanya Moisés: —Acvitac coo apquiltemaclha apancaoc. Cayjec apquilvalhoc as enlhitaoc. 10 Inlovquic evalhoc coo. Pac osavojoc omascoscomoc as enlhitaoc. Omyoc sat lhip, olhamasiclhac sat aptovana lhip. Eltimjic sat appintalhnama — nic nat aptomjac Dios.
11 Aptomjac nic nat Moisés apcanya Dios Apyimtalhnamo: —Dios Apyimtalhnamo. ¿So actomja yi aplova nac lhip ingyinmelham enaymacoc? Lhip apmopvan ayinyema alhta apnalovsingvoyclha yoclhilhma Egipto. 12 Colngalhcac sat amyaa nipyesicsa co Egipto: —Aptemaclha apanco Dios enaliclha as enlhitaoc yoclhilhma actamopeycaoc. Esavojoc sat emascoscomoc as enlhitaoc — sat cotnejic amyaa. Lhip Visqui Dios, noyanmongsiclha nasa lhip apquiltemaclha as enlhitaoc. Ilasicjiclhojo sat mocjam, melmasquingvomejec sat enlhitaoc. 13 Coyit apatic lhip Visqui Dios aptemaclha nat Abraham, najan Isaac, najan Israel. Aplhenquic nat lhip nasoc anco appayvam: —Elhamiclhac sat aptovana quellhip, malha apyova netin mongmovan ongilyipsitic. Najan yoclhilhma aclhenamalhca ellhocac sat aptovana. Cotnejic sat apquilaoclha cotmongvoycamlha nelha — nat intomjac lhip appayvam — nic nat aptomjac Moisés. ,
14 Apquilvatasquic nic nat Dios elyanmongsiclha apquiltemaclha enlhitaoc. Apquilasicjaclhec nic nat mocjam. 15 Aptipquic nic nat Moisés netin inquilhe. Apsantac nic nat anit mataymong nicja. Yitnec nic nat aptalhescama apopejic Dios, lhama nicja mataymong najan moc nicja. 16 Dios Apyimtalhnamo nic nat apquillanay as mataymong. Dios Apyimtalhnamo nic nat aptalhescama apanco.
17 Pilapcasquic nic nat Josué aplinga apquilitsovascama (apquilminaycmascama) vaynca netin.
Aptomjac nic nat Josué apcanya Moisés: —Quimpocjacme nipyesicsa enlhit (natingma) — nic nat aptomjac.
18 Apcatingmavoc nic nat Moisés: —Jave apquilitsovascama ayinyema quimpocjacme. Jave apquiliclhangveycam ayinyema apticyovam. Aclingac coo vaynca netin — nic nat aptomjac Moisés.
19 Apcamquitvoctac nic nat Moisés, apvita quilaycmasquiscama vayqui ayitcoc. Najan apquilinyem vaynca netin. Aplovquic nic nat Moisés apvita. Apyinyovquic nic nat appalhcata mataymong nicja, payjoc nicja inquilhe. 20 Apyinyovquic nic nat quilaycmasquiscama talha acyivey. Aptipilcasquic nic nat aptimesquisa anic asoc acmeta (oro acpayjayclha). Appalhacasquic nic nat (ayincajay) yingmin ningyam. Apquilyinamquic nic nat enlhitaoc Israel.
21 Aptomjac nic nat Moisés apcanya Aarón: —¿So actomja yi apsilhnanimquisa lhip apyovoclhojo enlhitaoc? — nic nat aptomjac.
22 Apcatingmavoc nic nat Aarón: —Visqui, nolov nasa setanova lhip. Apyasamcoc lhip apquiltemaclha apancaoc enlhit. 23 Apquiltomjac alhta seyanya: —Jingilanesquis quilaycmasquiscama malha Visqui ingac singmescama. Paj ongilyasamcoc apnaclha Moisés, as enlhit singnalovsingvoyclha yoclhilhma Egipto — alhta apquiltomjac seyanya. 24 Actomjac alhta silanya enlhitaoc: —¡Yitnec quellhip oro apquilnatanma, eljalhyovas! — alhta actomjac coo. Elsantimcasquic alhta oro apquilnatanma. Acyinyovquic alhta natilh. Intipquic alhta as quilaycmasquiscama vayqui ayitcoc — nic nat aptomjac Aarón.
25 Apvitac nic nat Moisés apquiltemaclha apancaoc enlhitaoc. Intipsalhquic nic nat acvisay nipyesicsa cotnaja ingmoc. Mepqui ilhnic nat apyascama olhma Aarón.
26 Apquinmam nic nat Moisés tingma apatong, apyimnatesa appayvam: —¡Elmiyama jilip, aptomja apyiplayclha mocjam Visqui ingac! — nic nat aptomjac. Apquilmiyantac nic nat apcaneclho Leví apquilmolhama apyovoclhojo.
27 Aptomjac nic nat Moisés apquilanya: —Eycaso Dios appayvam: —Elnateticlha sat sovo acvinatem. Elsavojo sat elnapoc apquilsilhnanomap apanco. Eticyoc sat aptomja apquilyalhing, aptomja ingmoc, aptomja apquilmolhama — nic nat aptomjac Moisés.
28 Apquilyajaclhoc nic nat levitas Moisés appayvam. Apquilnapquic nic nat as acnim malha 3000 (tres mil) apnaymacoc.
29 Aptomjac nic nat Moisés apquilanya: —Apquilyajaclhoc quellhip Dios appayvam. Mepqui apquilmasma quellhip apquitquic najan apquilyalhinga, yoyam eticyo. Malha macmescama Dios intomjac apticyovam, ayinyema quellhip. Apquillhocac quellhip apvaticjapquiscama Dios, yoyam epasmoc mataa — nic nat aptomjac Moisés.
30 Moc acnim nic nat intomjac, aptomja Moisés apquilanya enlhitaoc: —Avanjec quellhip apquilsilhnanomap apanco. Pac ongvinamtic sat ayitsicsic inquilhe apnaclha Dios. Olmalhnesquisic sat quellhip, yoyam ingyasicjiclhojo mocjam — nic nat aptomjac.
31 Apyoclhec nic nat Moisés apnaclha Dios. Aptomjac nic nat apcanya: —Avanjec alhta melyascalhma enlhitaoc, apquilsilhnanomacpo apanco. Apquillanac alhta quilaycmasquiscama acyitsomalhca dios. 32 Ingyasicjiclhojo sat lhip mocjam. Paj sat ancoc, nojeyasicjiclhojo nasa coo lha. Imascos sat sicvisay vaycajac lhip aptalhescama — nic nat aptomjac Moisés.
33 Apcatingmavoc nic nat Dios: —Omascocsic sat apquilvisay enlhit apquilsilhnanomap apanco selinmelhaycam coo. 34 Ingva. Inaliclha sat enlhitaoc yoclhilhma alhta. Apquimja apmamyi sat etnejic ángel siyasinancama coo. Covac sat acnim, oyanmongsiclhac sat apquiltemaclha apancaoc enlhitaoc — nic nat aptomjac Dios Apyimtalhnamo.
35 Dios nic nat ayinyema apcapajascama ningmasquem nipyesicsa enlhitaoc. Apyanmongsaclhec nic nat apquiltemaclha apquilpayescamo quilaycmasquiscama, apquillanay siclhoc alhta Aarón.