Leyes acerca de los esclavos
(Dt 15.12-18)
1 »Estas son las leyes que les darás:
2 »Si compras un esclavo hebreo, trabajará para ti durante seis años, pero al séptimo año quedará libre, sin que tenga que pagar nada por su libertad. 3 Si llegó solo, se irá solo; si tenía mujer, su mujer se irá con él; 4 si su amo le da una mujer, y ella le da hijos o hijas, la mujer y los hijos serán de su amo y el esclavo se irá solo. 5 Pero si el esclavo no acepta su libertad porque ama a su mujer, a sus hijos y a su amo, 6 entonces el amo lo llevará ante Dios, lo arrimará a la puerta o al marco de la puerta, y con un punzón le atravesará la oreja. Así será su esclavo para siempre.
7 »Si alguien vende a su hija como esclava, ella no saldrá libre como los esclavos varones. 8 Si el amo decide no tomarla por esposa, porque la muchacha no le gusta, deberá permitir que paguen su rescate; pero aunque la rechace, no podrá venderla a ningún extranjero. 9 Si la da por esposa a su hijo, deberá tratarla como a una hija. 10 Si toma otra esposa, no deberá reducirle a la primera ni la comida ni la ropa ni sus derechos de esposa. 11 Pero si no le da ninguna de estas tres cosas, ella quedará libre, sin tener que pagar nada por su libertad.
Leyes contra acciones violentas
12 »El que hiera a alguien y lo mate será condenado a muerte. 13 Pero si no lo hizo a propósito, sino que estaba de Dios que muriera, yo te diré después a qué lugar podrá ir a refugiarse. 14 Pero al que se enoje con su prójimo y lo mate a sangre fría, lo buscarás aunque se refugie en mi altar, y lo condenarás a muerte.
15 »El que hiera a su padre o a su madre será condenado a muerte.
16 »El que secuestre a una persona, ya sea que la haya vendido o que aún la tenga en su poder, será condenado a muerte.
17 »El que insulte a su padre o a su madre será condenado a muerte.
18 »En casos de peleas, si un hombre hiere a otro de una pedrada o de un puñetazo, y lo hace caer en cama, pero no lo mata, 19 el que hirió será declarado inocente solamente si el herido se levanta y puede salir a la calle con ayuda de un bastón, pero tendrá que pagar al herido las curaciones y el tiempo perdido.
20 »Si alguien golpea con un palo a su esclavo o esclava, y los mata, se le hará pagar su crimen. 21 Pero si viven un día o más, ya no se le castigará, puesto que el esclavo es de su propiedad.
22 »Si dos hombres se pelean y llegan a lastimar a una mujer embarazada, y la hacen abortar pero no ponen en peligro su vida, el culpable deberá pagar la multa que el marido de la mujer exija, según la decisión de los jueces. 23 Pero si se pone en peligro la vida de la mujer, se exigirá vida por vida, 24 ojo por ojo, diente por diente, mano por mano, pie por pie, 25 quemadura por quemadura, herida por herida, golpe por golpe.
26 »Si alguien golpea en el ojo a su esclavo o esclava, y lo deja tuerto, tendrá que dejarlo en libertad a cambio de su ojo. 27 Si le rompe un diente, también tendrá que dejarlo en libertad a cambio de su diente.
Leyes en caso de accidentes
28 »Si un buey embiste a un hombre o a una mujer, y los mata, se matará al buey a pedradas y no se comerá su carne, pero no se castigará al dueño del buey. 29 Pero si el buey tenía ya la costumbre de embestir, y llega a matar a alguien, se matará a pedradas al buey, lo mismo que al dueño, si es que el dueño lo sabía pero no hacía caso. 30 Si en vez de la pena de muerte se le impone una multa, tendrá que pagar la multa que le sea impuesta a cambio de su vida. 31 Esta misma ley vale en caso de que el embestido sea un muchacho o una muchacha. 32 Y si el buey embiste a un esclavo o a una esclava, se matará al buey a pedradas, y al amo del esclavo o de la esclava se le darán como pago treinta monedas de plata.
33 »Si alguien deja abierto un pozo, o hace un pozo y no lo tapa, y en él se cae un buey o un asno, 34 el dueño del pozo tendrá que compensar al dueño del animal por esa pérdida, pero podrá quedarse con el animal muerto.
35 »Si el buey de alguien embiste y mata al buey de otro hombre, venderán el buey vivo y se repartirán por mitad el dinero y la carne del buey muerto. 36 Pero si se sabe que el buey tenía la costumbre de embestir y su dueño no hacía caso, el dueño del buey tendrá que compensar al otro dueño con un buey vivo a cambio del muerto, y el buey muerto será para él.
Singanamaclha apquillhenacpo apquilmomap
(Dt 15.12-18)
1 Eycaso siyanamaclha, yoyam elyiplovcasojo apnaymacoc — nic nat aptomjac Dios Apyimtalhnamo.
2 Apquiltingyac sat ancoc quellhip metnaja aptemolhama malha apmomap acma acyanmongam. Etnajam sat mataa 6 años malha apmomap. Vocmec sat ancoc 7 años, comascoc sat aptimem apmomap, etyisam sat apanco. 3 Apvaac nat ancoc mepqui aptava, eyamyiclhac sat mepqui aptava. Acma aptava ilhnic nat apmomap, eyantemiclha sat aptava. 4 Apvitac sat ancoc macmescama quilvana, ayinyema apvisqui (patrón) apmescama. Intiyacmec nat ancoc ayitquic, copvanquejec eyantemiclha aptava najan ayitquic. Cotnejic sat altimesaycam mocjam apvisqui (patrón). 5 Aptomjac sat ancoc ingyanic: Aptasi nac visqui ajac. Moyinyovejec coo sicmomalhca. Oyipitcojoc sat sicmolhama siyasicjayo — sat etnejic. 6 Colhic sat acyantamaclha napato Dios Apyimtalhnamo. Etnimsacpoc sat coning tingma apatong, nicja yamit poste. Colhic sat acyancalhcata apaycoc lajac. Acvisay asoc monquinatquiscama aptimesaycam cotmongvoycamlha nelha.
7 Apyinyovquic sat ancoc apquitca quilvana ayitcoc acma acyanmongam. Copvanquejec sat mataa coyamyiclha quilvana. 8 Am sat ancoc colcac apvalhoc apvisqui (patrón) etnejic aptava quilvana ayitcoc. Coyinyovalhquejec sat maa. Memejec sat poc apvisqui metnaja aptemolhama. Apvitac sat ancoc acyanmongam ayinyema inyap, colhic sat acyamyeclho quilvana ayitcoc. 9 Apquilyimjapcasquic sat ancoc apquitca etnejic aptapa as quilvana ayitcoc. Colhojoc sat apvisqui (patrón) apquitca. 10 Aptimec sat ancoc aptava as quilvana ayitcoc apvisqui. Acyiplomo apmayclha mocjam moc quilvana, malha anit apnatamcaa. Covenalhquejec sat aptava amamyi. Coytic sat actom, najan apava, najan acyitnamolhama atava. 11 Innec sat ancoc acvená aptava amamyi, cotajiclhac sat mepqui apyamasma acyanmongam inyap.
Actemaclha apquilinmelhaycam
12 Incaymalhquic ematong enlhit aptomjac apcajem poc. 13 Am alhta ancoc conyemac aplom enlhit, apvita apmatnam, malha ayinyema Dios Apyimtalhnamo. Apvanquic ingyinyejic as enlhit. Emyovacpoc sat napato Dios Apyimtalhnamo. 14 Incaymalhquic ematong enlhit aptomja apcajem poc naysicsa aplom. Copvanquejec emyovacpoc napato Dios Apyimtalhnamo.
15 Incaymalhquic ematong enlhit, aptomja apcajem apyap najan inquin (apyimsascama). 16 Incaymalhquic ematong enlhit, aptomja appatjitma poc, yoyam eyinyoc acyanmongam solyayem. Innoc moc: yicpintama apyamasma acyanmongam, najan natamin apyamasma acyanmongam solyayem. 17 Incaymalhquic ematong enlhit, aptomja aplom apquinmelhaycam apyap najan inquin.
Actemaclha ningyimsascama poc
18 Apquilnapacpec sat ancoc apcanit, apyimsascama poc ayinyema mataymong (yamit) najan apyimsascama apmic (acyayem). 19 Mematnejec sat apsilhnanomap apanco, apvita inlhojo aptamalviyam poc. Incaymalhquic eyinyoc acyanmongam (panatem) mactamilquisquiyam. Najan acyanmongam comopvan aptamjaycam.
20 Apmatnec sat ancoc enlhit apmomap najan quilvana acmomalhca. Ayinyema apyimsascama yamit. Apquitsepquic sat ancoc, colhic sat acyanmongseclho aptemaclha apanco (apsilhnanomap apanco). 21 Am sat ancoc ingyitsepac, apvoyam tap anit acnim. Colhejec sat acyanmongseclho aptemaclha apanco. Malha aptoscama aptomjac.
22 Apquilnapacpec sat ancoc apcanit, apyimsascama quilvana inlovso. Yiplovcoc actiyam ayitca alhnancoc, apcanyacpec eyinyoc acyanmongam apyimsascama quilvana, acno apcanama atava. Najan acno apcanama enlhit apquilyicpilquemo. 23 Apyimsasquic sat ancoc quilvana yoyam cotsapoc, colhic sat acyanmongseclho aptemaclha apanco. 24 Apyimsasquic sat ancoc atic quilvana, colhojoc sat acyanmongayclha. Apyimsasquic sat ancoc amaoc quilvana, colhojoc sat acyanmongayclha. Apyimsasquic sat ancoc amic, najan amnic colhojoc sat acyanmongayclha. 25 Invitalhquic sat ancoc acmeta ayimpejic, colhojoc sat acyanmongayclha. Invitalhquic sat ancoc actiyapma ema, colhojoc sat acyanmongayclha. Invitalhquic sat ancoc apquilyicpilhquitma, colhojoc sat acyanmongayclha.
26 Apyimsasquic sat ancoc apcatic apmomap najan quilvana acmomalha. Colhic sat ayapajasa (etajiclha), ayinyema aptovascama apvisqui (patrón). 27 Apyimsasquic sat ancoc apmaoc apmomap najan quilvana acmomalhca. Colhic sat ayapajasa (etajiclha), ayinyema aptovascama apvisqui (patrón).
Actemaclha ninlingaycamco acyimtalhnama
28 Inlovquic sat ancoc vayqui (buey) actamjaycam, acyiplha inquipetic enlhit. Acyimsasa inlhojo quilvana, yoyam cotsapoc. Incaymalhquic comatong vayqui. Mongvanquejec ontoc apitic. Mepqui apsilhnanomap (avtip) aptomja aptoscama. 29 Apyasamcoc sat ancoc enlhit actemaclha aclom vayqui. Najan apquillhanma apnaymacoc actemaclha aclom, yoyam etjetic aptoscama. Apmatnec sat ancoc enlhit, inlhojo laa quilvana, vayqui aclom actovascama. Comatong sat vayqui. Ematong sat najan aptomja aptoscama. 30 Apvanquic mematneje avtip. Incaymalhquic eyinyoc acyivey acyanmongam, acvamlha apcanyomap eyinyoc. Emyovacpoc sat as avtip. 31 Colhojoc sat actemaclha amyaa apmatnam apquitcoc inlhojo laa quilvana ayitcoc. 32 Inlovquic sat ancoc vayqui ayajem enlhit apmomap, inlhojo laa quilvana acmomalhca. Incaymalhquic comatong vayqui. Aptomja aptoscama vayqui eyinyoc sat acyanmongam 30 monedas de plata.
33 Yitnec sat ancoc malhic mepqui ayapma atong. Apmetmec sat ancoc. Intolhnac sat ancoc vayqui, cotyamoc congne malhic, najan maa yamelyeyjaycoc. 34 Inquitsepquic sat ancoc, incaymalhquic eyinyoc acyanmongam vayqui, najan maa acyanmongam yamelyeyjaycoc.
35 Inquilnapalhquic sat ancoc anit vayqui. Cotsapoc sat lhama. Colhic sat ayilhpansa nalhit vayqui. Coyinyovalhcac sat vayqui alhnancoc, colhic sat ayilhpansa nalhit acyanmongam. Apcanit enlhit elhcac sat nalhit acyanmongam najan moc nalhit vayqui acmatnam. 36 Apyasamcoc sat ancoc enlhit actemaclha aclom vayqui mepqui actetamalhca. Incaymalhquic emquecsic aptoscama vayqui acyanmongam acmatnam. Apvanquic emyoc vayqui ápac.