Senaquerib invade Judá
(2~R 18.13—19.37Is 36—37)1 Después de estas cosas y de esta muestra de fidelidad, llegó Senaquerib, rey de Asiria, invadió Judá y puso cerco a las ciudades fortificadas, con intención de conquistarlas.
2 Al ver Ezequías que Senaquerib había llegado resuelto a atacar a Jerusalén, 3 consultó a sus jefes civiles y militares y les propuso cegar los manantiales que había fuera de la ciudad, y ellos estuvieron de acuerdo. 4 Entonces se reunió mucha gente y cegaron todos los manantiales, así como el canal subterráneo, para que cuando llegaran los reyes de Asiria no encontraran agua abundante.
5 Ezequías se armó de valor y reconstruyó la muralla, y también construyó torres sobre ella y una muralla exterior. Fortificó además el terraplén de la Ciudad de David, y fabricó buena cantidad de lanzas y escudos. 6 Luego puso oficiales al mando de la gente, los reunió en la explanada de la puerta de la ciudad y les dio ánimo, diciéndoles: 7 «¡Sean fuertes y valientes! No tengan miedo ni se desanimen ante el rey de Asiria y todo el numeroso ejército que lo acompaña, porque nosotros tenemos más que él. 8 Él cuenta con la fuerza de los hombres, pero con nosotros está el Señor nuestro Dios para ayudarnos a luchar nuestras batallas.» Al oír las palabras del rey Ezequías, el pueblo se sintió animado.
9 Después el rey Senaquerib de Asiria, quien se encontraba atacando a Laquis con todas sus tropas, mandó a Jerusalén unos oficiales suyos, para comunicar a Ezequías, rey de Judá, y a todos los habitantes de Jerusalén que estaban en Jerusalén, el siguiente mensaje:
10 «Senaquerib, rey de Asiria, manda a decirles: “¿Por qué se sienten tan seguros, que se quedan en Jerusalén a pesar de estar cercados? 11 Si Ezequías les dice que el Señor su Dios los librará de mis manos, los está engañando y los está exponiendo a ustedes a morir de hambre y sed. 12 ¿Acaso no suprimió Ezequías los lugares de culto y los altares de ese Dios, y ordenó que la gente de Judá y Jerusalén le diera culto y le ofreciera incienso solamente en un altar? 13 ¿No saben lo que yo y mis antepasados hemos hecho con todos los pueblos de los otros países? ¿Acaso pudieron los dioses de esas naciones librarlos de mi poder? 14 ¿Cuál de todos los dioses de esas naciones que destruyeron mis antepasados pudo salvar a su país de mi poder? ¿Por qué piensan que su Dios puede salvarlos? 15 Yo les sugiero que no se dejen engañar ni embaucar por Ezequías; no le crean. Si ningún dios de ninguna de esas naciones fue capaz de librar a su pueblo de mi poder y del poder de mis antepasados, ¡mucho menos podrá el Dios de ustedes librarlos de mi poder!”»
16 Esto, y más todavía, dijeron los oficiales del rey de Asiria contra Dios, el Señor, y contra su siervo Ezequías. 17 Senaquerib escribió además cartas en las que insultaba al Señor, Dios de Israel, y en que decía contra él: «Así como los dioses de los pueblos de otros países no pudieron librarlos de mi poder, tampoco el Dios de Ezequías podrá librar de mi poder a su pueblo.»
18 Los oficiales de Senaquerib, dirigiéndose a la gente de Jerusalén que estaba en la muralla, gritaron bien fuerte en hebreo para asustarlos y aterrorizarlos, y así poder conquistar la ciudad. 19 Hablaban del Dios de Jerusalén como de los dioses de las otras naciones de la tierra, que son dioses hechos por los hombres.
20 En esta situación, el rey Ezequías y el profeta Isaías hijo de Amoz oraron y pidieron ayuda al cielo. 21 Entonces el Señor envió a un ángel que exterminó a todos los soldados, capitanes y comandantes del campamento del rey de Asiria, quien tuvo que volverse a su país lleno de vergüenza. Y cuando entró en el templo de su dios, allí mismo lo asesinaron sus propios hijos.
22 De este modo, el Señor libró a Ezequías y a los habitantes de Jerusalén del poder de Senaquerib, rey de Asiria, y del poder de todos los demás, y les concedió paz con todos sus vecinos. 23 Hubo muchos que llevaron a Jerusalén ofrendas para el Señor, y regalos valiosos para Ezequías, rey de Judá. A partir de entonces, su prestigio aumentó frente a las demás naciones.
Enfermedad y curación de Ezequías
(2~R 20.1-11Is 38.1-22)24 Por aquel tiempo, Ezequías cayó gravemente enfermo; pero oró al Señor, quien le contestó por medio de una señal milagrosa. 25 A pesar del beneficio que había recibido, Ezequías no fue agradecido, sino que se llenó de orgullo, por lo cual el Señor se enojó con él y también con Judá y Jerusalén.
26 Sin embargo, a pesar de su orgullo, Ezequías se humilló ante Dios, y lo mismo hicieron los habitantes de Jerusalén. Y mientras Ezequías vivió, el Señor no descargó su ira sobre ellos.
Prosperidad de Ezequías
27 Ezequías gozó de grandes riquezas y honores, y llegó a acumular grandes cantidades de plata, oro, piedras preciosas, perfumes, escudos y toda clase de objetos valiosos. 28 Construyó también almacenes para guardar los cereales, el vino y el aceite, y establos para toda clase de ganado, y rediles para los rebaños. 29 Además, hizo construir ciudades, y tuvo mucho ganado mayor y menor, pues Dios le concedió muchísimos bienes.
30 Ezequías fue también quien mandó cegar la salida del agua por la parte superior del manantial de Guijón, y la canalizó hacia abajo, hacia el lado occidental de la Ciudad de David. Así que Ezequías tuvo éxito en todo lo que emprendió.
Ezequías recibe a los enviados de Babilonia
(2~R 20.12-19Is 39.1-8)31 Así sucedió también cuando las autoridades de Babilonia enviaron a unos para visitarlo e informarse del milagro que había ocurrido en el país. Dios dejó solo a Ezequías, para probarlo y conocer a fondo su manera de pensar.
Muerte de Ezequías
(2~R 20.20-21)32 El resto de la historia de Ezequías y de sus obras piadosas está escrito en la revelación del profeta Isaías hijo de Amoz, y en el libro de los reyes de Judá y de Israel. 33 Cuando Ezequías murió, lo enterraron en la parte superior del panteón de la familia de David. Todo Judá y los habitantes de Jerusalén le rindieron honores. En su lugar reinó su hijo Manasés.
Apquilimpocjay co Asiria nipyesicsa co Judá
(2~R 18.13—19.37Is 36—37)1 Appenasquic nic nat Ezequías as asoc naysicsa meyasquiyam Visqui ingac. Pilapcasquic nic nat apvitacpo apvisqui Senaquerib najan apnaymacoc co Asiria elimpocjac nipyesicsa co Judá. Apquilvocjac nic nat tingma apquilvanyam apquilyimnatem, yoyam ellanac apquilimpocjay.
2 Apvitac nic nat Ezequías aptemaclha apvisqui Senaquerib, yoyam elimpocjac tingma Jerusalén. 3 Apquilpamejitsacpec nic nat apquilviscaa mayayo najan singilpilhtetemo apquilviscaa. Apquililtamjoc nic nat elmeyvoc actiyapmaclha yingmin payjoc tap tingma apvanyam. Apquilyispaquic nic nat apquilpamejitsomap. 4 Apcaneclhec nic nat apyovoclhojo enlhitaoc, elapiclha (elatipiclha) aclhamoclhojo acyitnamaclha yingmin (actiyapmaclha yingmin), najan maa yingmin atamnic coning tingma. Melvityejec sat apyinaycaoc yingmin cotnaja ingmoc co Asiria.
5 Apvascapquic nic nat Ezequías ellaniclha mocjam mataymong tingma apjalhtam, najan ellanac tingma nitno netin apjalhtam mataymong, najan ellanac mocjam lhama apjalhtam nipyava tingma. Apquillanac nic nat mocjam tingma apjalhtam terraplén tingma Jerusalén (tingma David). Apcanama ilhnic nat colhic allana aclhamoclhojo sovjeva najan ningajapsomalhca (ningilmaycam). 6 Aptimescasquic nic nat apquilviscaa nipyesicsa enlhitaoc, apcansaclho ilhnic nat payjoc atong acyivey, aptomja apquilanya: 7 ¡Elyimnac sat quellhip, elvascap sat maa! Noela nasa apvisqui co Asiria najan apnaymacoc appintalhnama. Ningilyimnatem nincoo, am elhno cotnaja ingmoc. 8 Apcanayquic mataa apvisqui cotnaja ingmoc, conyemac sat apquilmopvan enlhit singilpilhtetemo. Nincoo eyca ningmovan ayinyema Dios Visqui ingac aptomja singilpasmom naysicsa ningilnapomalhca— nic nat aptomjac apvisqui. Inquilmec nic nat apquilvalhoc enlhitaoc apquillinga Ezequías appayvam.
9 Apnec nic nat Senaquerib apvisqui co Asiria najan apquillhalhmaa singilpilhtetemo payjoc tingma Laquis, yoyam elimpocjac maa. Apcapajasquic nic nat apquilasinancama ellingacsic sat amyaa tingma Jerusalén, colhic sat altimnasa Ezequías apvisqui co Judá najan apnaymacoc, tingma Jerusalén, intomjac nic nat amyaa:
10 ¡Coo sicvisay Senaquerib visqui co Asiria! Quip elaylhojo amyaa: ¿Naso ya elmiyovacpoc sat quellhip, apquilvita inlhojo ningilvocjay tingma Jerusalén? 11 Apquillinga inyicje quellhip Ezequías appayvam, yoyam elmiyovacpoc ayinyema aquilmasma Dios Visqui apancaoc. Apmopvan amyaa Ezequías, aptomja apquilapajascama quellhip yoyam elitsapoc, ayinyema mayic alnapma najan acmajat alnapma. 12 Aptovasquic alhta Ezequías apquilmalhnancamaclha Dios lhalhma anco, apcanama eltimjic sat apquilayo Dios enlhitaoc co Judá najan co Jerusalén acvamlha lhama altar apquilvatnamaclha tingma apponquinomap Jerusalén. 13 ¿Apquilyasamco ya quellhip sictemaclha coo najan apquiltemaclha apquilimpocjay mataa ningilyeyjamcaa nipyesicsa enlhitaoc moc yoclhilhma? ¿Apquilmiyovcacpe ya ayinyema almasma quilaycmasquiscama apancaoc, apquilvita inlhojo sicmovan (sicyimnatem)? 14 ¿Co laa acvisay quilaycmasquiscama actomja almasma enlhitaoc naysicsa ningilimpocjay nipyesicsa maa? Melmiyovacpejec sat quellhip ayinyema apquilmasma Dios Visqui apancaoc. 15 ¡Elyasquim sat quellhip Ezequías appayvam, elyinimsacpoc sat quellhip! Paj lhama quilaycmasquiscama acyitsomalhca dios comovan elvomsic tap enlhitaoc, yoyam elmiyovacpoc naysicsa ningilimpocjay nincoo, paj najan naysicsa apquilimpocjay nat ningilyeyjamcaa. ¡Paj copvanac Dios Visqui apancaoc quellhip elmeyvoc naysicsa ningilimpocjay nincoo, ningiltomja ningilyimnatem! — nic nat aptomjac apvisqui Senaquerib.
16 Eycaso ilhnic nat apquilpayvam apquilasinancama apvisqui co Asiria, apquilinmelhaycam (apquilvennéycam) Dios Visqui ingac, najan apquilvennéycam apvisqui Ezequías. 17 Yitnec nic nat vaycajac aptalhescama apvisqui Senaquerib aptomja apvennéycam Dios Visqui apancaoc Israel: Am alhta covanac quilaycmasquiscama acyitsomalhca dios colvomsic tap enlhitaoc naysicsa sicmovan coo. Copvanquejec Dios Visqui pac Ezequías elvomsic tap enlhitaoc naysicsa sicmovan coo — nic nat intomjac vaycajac.
18 Apquilvitac nic nat apquilasinancama Senaquerib netin tingma apjalhtam apcanamcaa enlhitaoc co Jerusalén. Apquilpalhamam nic nat hebreo appayvam, apquilyimnatesa apquilpayvam, yoyam elangvomoc sat enlhitaoc co Jerusalén. 19 Aplhenacpec Dios apna netin apyitsomacpo quilaycmasquiscama, apquillanay nic nat enlhit.
20 Aptomjac nic nat apquilmalhnancama apvisqui Ezequías najan profeta Isaías Amoz apquitca, yoyam epasmoc sat Dios apna netin. 21 Apcapajasquic nic nat Dios lhama ángel, yoyam elnapoc cotnaja ingmoc singilpilhtetemo, najan capitanes najan commandantes carpa tingma co Asiria. Aptajaclhec nic nat apcaoclha apvisqui co Asiria naysicsa apmancactama. Aptalhningvocmec nic nat acyitnamaclha quilaycmasquiscama Senaquerib. Pilapcasquic nic nat apmatna payjoc maa, apquilajem nic nat apquitquic apanco.
22 Apquilmiyovcacpec nic nat apvisqui Ezequías najan apyovoclhojo co Jerusalén napato apvisqui co Asiria Senaquerib najan napatavo poc cotnaja ingmoc. Am nic nat elnapacpoc mocjam lhalhma anco. 23 Apquilsantimcasquic nic nat apquilmescama nasa macmescama Dios najan macmescama apvisqui Ezequías tingma Jerusalén. Inyangvocmec nic nat aptemaclha apyimtalhnamo apvisqui, aplhenacpo nipyesicsa poc enlhitaoc lhalhma anco.
Ningmasquem ayajem najan aptamalviyam Ezequías
(2~R 20.1-11Is 38.1-22)24 Nalhit acnim nic nat intomjac. Ningmasquem nic nat incajac Ezequías. Apquilmalhnaquic nic nat Dios Visqui ingac. Apcatingmavoc nic nat Visqui ingac yoyam etamalvomoc sat mepqui apquinatquiscama. 25 Am nic nat etnajac gracias Ezequías, colhanma apvalhoc Dios aptomja aptamilquisquiyam. Yitnec nic nat ayajamalhco apvalhoc Ezequías. Aplovquic nic nat Dios Visqui ingac apvita aptemaclha maa najan apquiltemaclha co Judá najan apquiltemaclha co Jerusalén. 26 Apyasingvocmec nic nat Ezequías aptemaclha apsilhnanomap apanco napato Dios. Apquillaneclhec nic nat apvalhoc, najan maa apquillanayclha apquilvalhoc co Jerusalén. Am nic nat eyanmongsiclhac apquiltemaclha apancaoc Dios Visqui ingac naysicsa aptiyascam Ezequías.
Aptemaclha apyimtalhnamo apvisqui Ezequías
27 Mayayo ilhnic nat Ezequías najan cascama apquilnatam. Apcansaclhec nic nat cotlaycaoc plata, najan oro, najan mataymong ayitcoc alyinmom, najan asoc acmasis, najan apquilmaycam ningajapsomalhca najan moc asoc acmamnave. 28 Apquillanac nic nat depósitos acyitnamaclha trigo apactic, najan uva ayingmenic, najan aceite, najan aplhanaoc apquilyinatamaclha apnatoscama. 29 Apquillanac nic nat tingma apquilvanyam. Cascama ilhnic nat apnatoscama vayqui najan mengyascama apnatoscama nipquesic, ayinyema ilhnic nat Dios Visqui ingac.
30 Yitnec nic nat actiyapmaclha yingmin tap tingma, acvisay nic nat Gihón apanco. Apquillanac nic nat yingmin atamnic coning tingma, mongvitay ayinyem yingmin, acvaycmo napocja tingma Jerusalén, payjoc actiyapmaclha acnim. Apyimtalhnamo apanco ilhnic nat apvisqui Ezequías.
Apquilasinancama apquilinyema Babilonia
(2~R 20.12-19Is 39.1-8)31 Apquilvaac nic nat apquilasinancama apquilinyema Babilonia, elyasamcojo actemaclha simpilapquiscama acvitamalhca as yoclhilhma. Apyinyovquic nic nat siclho Dios Visqui ingac, eyasamcojo actemaclha apvalhoc Ezequías.
Apquitsepma Ezequías
(2~R 20.20-21)32 Yitnec nic nat mocjam amyaa actalhesomalhca aptemaclha Ezequías najan aptamjaycam najan meyasquiyam, acvisay vaycajac profeta Isaías acvitay nic nat apvanmoncama. Amoz apquitca ilhnic nat Isaías. Mocjam actalhesomalhca nic nat vaycajac apquilviscaa co Judá najan co Israel. 33 Apquitsepquic nic nat Ezequías, apcatoynacpec nic nat apcatoynamacpilha apquilmolhama David, acvisay panteón. Apquiltimec nic nat apquilayo enlhitaoc co Judá najan co Jerusalén. Aptimesacpec nic nat apquitca Manasés, etnejic apvisqui apya'monquiscama apyap ninga.