Reinado de Amasías
(2~R 14.1-22)
1 Amasías tenía veinticinco años cuando comenzó a reinar, y reinó en Jerusalén durante veintinueve años. Su madre se llamaba Yoadán, y era de Jerusalén. 2 Los hechos de Amasías fueron rectos a los ojos del Señor, pero no se portó con total sinceridad.
3 Cuando Amasías se afirmó en el poder, mató a todos los oficiales que habían asesinado a su padre. 4 Pero no dio muerte a los hijos de ellos, pues, según lo escrito en el libro de la ley de Moisés, el Señor ordenó: «Los padres no podrán ser condenados a muerte por culpa de lo que hayan hecho sus hijos, ni los hijos por lo que hayan hecho sus padres, sino que cada uno morirá por su propio pecado.»
5 Amasías reunió a todos los hombres de Judá y de Benjamín, y los organizó por familias bajo el mando de jefes militares. Luego hizo el censo de todos los que tenían de veinte años para arriba, y resultó que había trescientos mil soldados escogidos, listos para la guerra y capaces de usar lanzas y escudos. 6 Además, por tres mil trescientos kilos de plata contrató cien mil soldados de Israel.
7 Pero un hombre de Dios se presentó ante él, y le dijo:
—Oh rey, que no se te junte el ejército de Israel, porque el Señor no está con Israel ni con toda esa gente de Efraín. 8 Si insistes en reforzar tu ejército con ayuda de ellos para ir a la guerra, Dios te hará caer frente al enemigo, porque Dios tiene poder para ayudar y para derribar.
9 Amasías le preguntó al hombre de Dios:
—Pero, ¿qué va a pasar entonces con los tres mil trescientos kilos de plata que di a las tropas de Israel?
El hombre de Dios le respondió:
—El Señor tiene suficiente para darte mucho más que eso.
10 Entonces Amasías hizo que las tropas que habían venido de Efraín a unírsele se separaran y volvieran a sus casas. Pero ellos se enfurecieron contra Judá, y se volvieron muy enojados a sus casas.
11 Amasías se armó de valor y llevó su ejército al valle de la Sal, y mató a diez mil hombres de Seír. 12 Además, los de Judá apresaron vivos a otros diez mil y los llevaron a la cumbre de un monte rocoso; desde allí los despeñaron, y todos se hicieron pedazos.
13 Entre tanto, las tropas que Amasías no había dejado que se le juntaran para la guerra y había hecho volver a sus casas invadieron las ciudades de Judá desde Samaria hasta Bet Jorón, mataron a tres mil personas y se llevaron muchas cosas que robaron.
14 Al volver Amasías de derrotar a los de Edom, se trajo con él los dioses de Seír, y los tomó como dioses suyos, los adoró y les quemó incienso. 15 El Señor se enojó con Amasías, y le envió un profeta a decirle:
—¿Por qué has recurrido a los dioses de una nación que ellos no pudieron librar de tus manos?
16 Pero cuando el profeta decía esto, el rey le replicó:
—¿Acaso te hemos nombrado consejero real? ¡Déjate de cosas! ¿O es que quieres que te maten?
El profeta no insistió más, pero dijo:
—Yo sé que Dios ha decidido destruirte por haber hecho esto y no seguir mi consejo.
17 Pero Amasías, rey de Judá, siguió el consejo de otros, y le mandó decir a Joás hijo de Joacaz, nieto de Jehú, rey de Israel: «Ven, y nos veremos las caras.» 18 Pero Joás le envió la siguiente respuesta: «El cardo le mandó decir al cedro del Líbano: “Dale tu hija a mi hijo, para que sea su mujer.” Pero una fiera pasó por allí y aplastó el cardo. 19 Tú dices que has derrotado a los edomitas, y eso te hace sentirte orgulloso y buscar más honores. Pero mejor quédate en tu casa. ¿Por qué quieres provocar tu propia desgracia y la desgracia de Judá?»
20 Sin embargo, Amasías no le hizo caso, porque Dios lo había dispuesto así para entregarlos en poder de Joás, por haber recurrido ellos a los dioses de Edom. 21 Entonces Joás se puso en marcha para enfrentarse con Amasías, en Bet Semes, que está en territorio de Judá. 22 Y Judá fue derrotado por Israel, y cada cual huyó a su casa. 23 En Bet Semes, Joás, rey de Israel, hizo prisionero a Amasías, rey de Judá, y luego lo llevó a Jerusalén, y allí, en sus muros, abrió una brecha de ciento ochenta metros, desde la puerta de Efraín hasta la puerta de la Esquina. 24 Además, se apoderó de todo el oro y la plata, y de todos los objetos que había en el templo de Dios a cargo de Obed Edom y en los tesoros del palacio real. Y después de tomar a algunas personas como rehenes, regresó a Samaria.
25 Amasías hijo de Joás, rey de Judá, vivió aún quince años después de la muerte de Joás hijo de Joacaz, rey de Israel. 26 El resto de la historia de Amasías, de principio a fin, está escrito en el libro de los reyes de Judá y de Israel. 27 Desde el momento en que Amasías se apartó del Señor, en Jerusalén se conspiró contra Amasías, el cual huyó a Laquis; pero lo persiguieron hasta esa ciudad, y allí le dieron muerte. 28 Luego lo llevaron sobre un caballo y lo enterraron con sus antepasados, en la Ciudad de David.
Apvisqui Amasías nipyesicsa co Judá
(2~R 14.1-22)
1 Vocmec nic nat veinticinco años aptimesacpo apvisqui Amasías. Aptimec nic nat apvisqui acvaycmo veintinueve años. Inquin acvisay nic nat Joadán tingma ac Jerusalén. 2 Impeyvoc nic nat aptemaclha Amasías napato Dios Visqui ingac. Yitne inyicje mocjam aptemaclha apanco apvisqui.
3 Aptomjaclhec nic nat apyimtalhnamo Amasías, apcapajasa ilhnic nat colhic alnapma singilpilhtetemo apquilviscaa, apquilajem siclho apyap ninga. 4 Am nic nat eticyavac apquitquic maa, ayinyema ilhnic nat apcanamaclha Dios actalhesomalhca, aplingascama ilhnic nat Moisés: Meticyovejec mataa apyapmayc ayinyema apquilsilhnanomap apanco apquitquic. Meticyovejec mata apquitquic, acyitna inlhojo apquilsilhnanomap apanco apyapmayc. Ematong sat enlhit, acyitna inlhojo apsilhnanomap apanco — nic nat intomjac vaycajac.
5 Apcansaclhec nic nat Amasías apyovoclhojo co Judá najan co Benjamín, moclhama mataa apquilmolhama familias, macnalayclha ilhnic nat apquilviscaa singilpilhtetemo. Innec nic nat alyipsata apyovoclhojo enlhitaoc, acyitna inlhojo veinte años apquiltiyascam najan maa tap. Apvocmec nic nat trescientos mil singilpilhtetemo acma apquilmaycam ningajapsomalhca najan sovjeva, apquilmopvan elimpocjac cotnaja ingmoc. 6 Apquilpamejitsacpec nic nat co Israel, yoyam elpasmiclhac sat co Judá apquilvamlha cien mil singilpilhtetemo. Ellhovamcoc sat tres mil trescientos kilos plata acyanmongam apquilpasmeyquiclha (apquiltomja apquilpasmeyquiclha).
7 Apyocmec nic nat apnaclha apvisqui lhama Dios aplingascama, aptomja apcanya: —Lhip visqui, nopasmiclha nasa co Israel, ayinyema Dios Visqui ingac mepasmejec mataa co Israel, apquilvisay mocjam co Efraín. 8 Apquiltamjo inyicje lhip etnejic apyimnatem naysicsa apquilimpocjay apquilpasmeyquiclha co Israel. Dios Visqui ingac etnesquisic lhip mepqui apyimnatem, apvanquic mataa Dios jingmeyvoc nincoo, apvanquic najan jingiltovacsic — nic nat aptomjac.
9 Aptomjac nic nat Amasías apcanya Dios aplingascama: —¿Co laa incotnejic tres mil trescientos kilo plata sicmescama nasa co Israel? — nic nat aptomjac.
Apcatingmavoc nic nat Dios aplingascama: —Cotlaycaoc asoc innac Dios Visqui ingac. Apvanquic etajicsojoc apmescama nasa lhip siclho, apvanquic eyangviscomjoc mocjam asoc — nic nat aptomjac.
10 Apcapajasquic nic nat Amasías, colhic actajesa mocjam singilpilhtetemo co Efraín, yoyam eltajiclhac sat mocjam. Apquillovquic nic nat, apquillinga inlhojo amyaa. Apquiltajaclhec nic nat mocjam naysicsa aclom apquilvalhoc.
11 Apyimnatasquic nic nat apvalhoc Amasías. Apnalaclhec nic nat singilpilhtetemo payjoc alvata acvisay Yancomilh (Yasic). Apquilnapquic nic nat diez mil singilpilhtetemo co Seir (co Edom). 12 Apquilmacpec nic nat mocjam diez mil edomitas. Innec nic nat acnalaclho ayitsicsic mataymong acvinatem, eltimsic coning. Apquilitsepquic nic nat apyovoclhojo appaliyam coning (apquiltimsomap coning).
13 Apquilimpocjac nic nat nipyesicsa co Judá israelitas apquilapajasomap nic nat siclho, yoyam eltajiclha. Apquilimpocjac nic nat tingma apquilvanyam co Judá, ayenmo Samaria acvaycmo Bet-horón. Apticyovquic nic nat tres mil co Judá, apquilpatmaoclhec nic nat cascama apquilnatam acminyilhamalhca.
14 Apquilpenasquic nic nat Amasías najan apnaymacoc apquilimpocjay nipyesicsa co Edom. Apquilpatmentac nic nat quilaycmasquiscama apancaoc eltimjic apquilayo, acno apquilayo co Edom, apquilvatnec nic nat asoc acmasis macmescama quilaycmasquiscama. 15 Aplovquic nic nat Dios Visqui ingac apvita aptemaclha Amasías. Apcapajasquic nic nat profeta, colhic altimnasa Amasías: —¿So actomja yi? Lhip aptomja apcayo quilaycmasquiscama comovan colvomsic tap enlhitaoc naysicsa apquilimpocjay quellhip — nic nat aptomjac.
16 Naysicsa appamejitquiscama profeta, aptomjac nic nat apcanya apvisqui: —¡Vamlha itne! ¿Apcanyacpe ya lhquip jeyascasingvomoc sicvisay visqui? ¿Pa ya lhquip ematong? — nic nat aptomjac apvisqui.
Apquilvatasquic inyicje profeta aptomja mocjam apcanya: —Acyasamcoc coo melyajayquiclho sicpayvam lhip. Etvasacpoc sat lhip, ayinyema apsilhnanomap apanco napato Dios, aptomja apcayo as quilaycmasquiscama — nic nat aptomjac profeta.
17 Apvisqui co Judá ilhnic nat Amasías, aptomja apquilpamejitsomap apnaymacoc. Apcapajasquic nic nat colhic altimnasa apvisqui co Israel, apvisay Joás, Joacaz apquitca, Jehú aptavin nic nat. Intomjac nic nat amyaa: ¡Ingva, pac ongilnapalhca! ¡Ongilyasamcojoc sat aptomja apyimnatem apanco! — nic nat intomjac amyaa. 18 Apcapajasquic nic nat Joás, colhic altimnasa Amasías: Lhip Amasías, ingyeylhojo sicyitquiscama: Inquinmec yammeyac payjoc Líbano, apquinmec najan masit maa. Intomjac nic nat yammeyac ayanya masit: Nomyov nasa lhip apquitca quilvana, colyimjapoc sat sictamongvoyam, etnejic aptava — alhta aptomjac. Pilapcasquic alhta acvaa asoc navjac aclom, actacmo yammeyac, inquiltovasquic alhta. 19 Apquilimpocjac alhta quellhip cotnaja ingmoc edomitas. Eycaso ayinyema apyimtalhnesacpo apanco lhip. Tasi, coyit sat lhip ayajamalhco apvalhoc, ilha sat tingma pac mepqui ningilnapomalhca. ¿Tasi ya eticyoc apnaymacoc co Judá najan lhip? — nic nat aptomjac apvisqui Joás.
20 Am nic nat ingyajalhnoc apvisqui Amasías. Apquiltamjoc nic nat Dios, yoyam elmacpoc co Judá nipyesicsa apnaymacoc Joás, ayinyema ilhnic nat apquilayo quilaycmasquiscama, malha dios apancaoc co Edom. 21 Apquilmiyantac nic nat apvisqui Joás najan apnaymacoc, elimpocjac Amasías najan apnaymacoc, payjoc Bet-semes yoclhilhma Judá. 22 Apquilyimnatem nic nat co Israel, apquilinyajamquic nic nat co Judá, apquiltajaclho mocjam. 23 Apmacpec nic nat Amasías, apquilmam israelitas, payjoc Bet-semes. Apquilmiyaclhec nic nat tingma Jerusalén Joás najan apquillhalhmaa. Apcapajasquic nic nat colhic actovasa mataymong tingma apjalhtam, acvaycmo ciento ochenta metros, ayenmo ilhnic nat atong acyivey acvisay Efraín acvaycmo atong acvisay Tajescamaclha. 24 Apquilpatmaoclhec nic nat acyovoclhojo oro najan plata, najan acyovoclhojo apquilmaycam congne tingma apponquinomap, aptamilquiscama ilhnic nat Obed-edom, najan acyitnamaclha solyayem apvisqui tingma pac. Apquiltajaclhec nic nat tingma Samaria, apnalayclha ilhnic nat enlhit mayayo apquilminyilhamap.
25 Aptiyasam nic nat mocjam Amasías, Joás apquitca, apvisqui co Judá, malha quince años niptamin Joás, Joacaz apquitca, apvisqui co Israel. 26 Yitnec nic nat mocjam amyaa actalhesomalhca aptemaclha Amasías, ayenmoclha aptimem apvisqui acvaycmo nelha maa. Actalhesomalhca vaycajac apquilvisay apquilviscaa co Judá najan co Israel. 27 Ayenmo ilhnic nat aptemaclha Amasías apyamasma Dios Visqui ingac. Apquilinmelham nic nat napocja apnaymacoc, yoyam elajic. Apquinyec nic nat apvisqui tingma Laquis. Apquilyamasquic nic nat, apmacpec nic nat as tingma, apmatnec nic nat maa. 28 Apquilpatmaoclhec nic nat tingma Jerusalén, apcatoynacpec nic nat maa apcatoynamacpilha apquilyeyjamcaa, tingma Jerusalén, moc apvisay Tingma David.