Hazaña de Jonatán
1 Cierto día, Jonatán hijo de Saúl dijo a su ayudante:
—Ven, crucemos el río y ataquemos el destacamento filisteo que está al otro lado.
Pero Jonatán no dijo nada de esto a su padre, 2 que había acampado en el extremo de una colina y estaba debajo de un granado, en un lugar donde trillaban trigo, acompañado por una tropa compuesta de seiscientos hombres. 3 El encargado de llevar el efod era Ajías, que era hijo de Ajitob y sobrino de Icabod, el hijo de Finés y nieto de Elí, el sacerdote del Señor en Silo.
La gente no sabía que Jonatán se había ido. 4 Mientras tanto, él trataba de llegar hasta donde se encontraba el destacamento filisteo. El paso estaba entre dos grandes peñascos, llamados Boses y Sene, 5 uno al norte, frente a Micmas, y el otro al sur, frente a Gabaa. 6 Y Jonatán dijo a su ayudante:
—Anda, vamos al otro lado, hasta donde se encuentra el destacamento de esos paganos. Quizá el Señor haga algo por nosotros, ya que para él no es difícil darnos la victoria con mucha gente o con poca.
7 —Haz todo lo que tengas en mente, que estoy dispuesto a apoyarte en tus propósitos —respondió su ayudante.
8 Entonces Jonatán le dijo:
—Mira, vamos a pasar al otro lado, a donde están esos hombres, y dejaremos que nos vean. 9 Si nos dicen que esperemos a que bajen hasta donde estamos, nos quedaremos allí y no subiremos adonde ellos están. 10 Pero si nos dicen que subamos, lo haremos así, porque eso será una señal de que el Señor nos dará la victoria.
11 Así pues, los dos dejaron que los filisteos del destacamento los vieran. Y estos, al verlos, dijeron: «Miren, ya están saliendo los hebreos de las cuevas en que se habían escondido.» 12 Y en seguida les gritaron a Jonatán y a su ayudante:
—¡Suban adonde estamos, que les vamos a contar algo!
Entonces Jonatán le dijo a su ayudante:
—Sígueme, porque el Señor va a entregarlos en manos de los israelitas.
13 Jonatán subió trepando con pies y manos, seguido de su ayudante. A los que Jonatán hacía rodar por tierra, su ayudante los remataba en seguida. 14 En este primer ataque, Jonatán y su ayudante mataron a unos veinte hombres en corto espacio. 15 Todos los que estaban en el campamento y fuera de él se llenaron de miedo. Los soldados del destacamento y los grupos de guerrilleros también tuvieron miedo. Al mismo tiempo hubo un temblor de tierra, y se produjo un pánico enorme.
16 Los centinelas de Saúl, que estaban en Gabaa de Benjamín, vieron a los filisteos correr en tropel de un lado a otro. 17 Entonces Saúl dijo al ejército que lo acompañaba:
—Pasen revista para ver quién falta de los nuestros.
Al pasar revista, se vio que faltaban Jonatán y su ayudante. 18 Y como ese día el efod de Dios se hallaba entre los israelitas, Saúl le dijo a Ajías:
—Trae aquí el efod de Dios.
19 Pero mientras Saúl hablaba con el sacerdote, la confusión en el campamento filisteo iba en aumento. Entonces Saúl le dijo al sacerdote:
—Ya no lo traigas.
20 En seguida Saúl y todas sus tropas se reunieron y se lanzaron a la batalla. Era tal la confusión que había entre los filisteos, que acabaron matándose entre sí. 21 Además, los hebreos que desde hacía tiempo estaban con los filisteos y habían salido con ellos como parte de su ejército, se pasaron al lado de los israelitas que acompañaban a Saúl y Jonatán. 22 Y cuando los israelitas que se habían refugiado en los montes de Efraín supieron que los filisteos huían, se lanzaron a perseguirlos y a darles batalla. 23 El combate se extendió hasta Bet Avén, y el Señor libró a Israel en esta ocasión.
Juramento de Saúl
24 Sin embargo, aquel día los israelitas estaban muy agotados, y es que nadie había probado alimento porque Saúl había puesto al pueblo bajo juramento. Les había dicho: «Maldito aquel que coma algo antes de la tarde, antes de que yo me haya vengado de mis enemigos.» 25 El ejército llegó a un bosque donde había miel en el suelo, 26 y aunque la gente entró en el bosque y vio que la miel corría como agua, nadie la probó siquiera, por miedo al juramento. 27 Pero Jonatán, que no había escuchado el juramento bajo el cual su padre había puesto al ejército, extendió la vara que llevaba en la mano, mojó la punta en un panal de miel y comió de ella, con lo cual se reanimó en seguida. 28 Entonces uno de los soldados israelitas le dijo:
—Tu padre ha puesto al ejército bajo juramento, y ha dicho que quien hoy coma alguna cosa será maldito. Por eso la gente está muy agotada.
29 Jonatán respondió:
—Mi padre ha causado un perjuicio a la nación. Mira qué reanimado estoy después de haber probado un poco de esta miel, 30 y más lo estaría la gente si hubiera comido hoy de lo que le quitó al enemigo. ¡Y qué tremenda habría sido la derrota de los filisteos!
31 Aquel día los israelitas derrotaron a los filisteos, luchando desde Micmas hasta Ayalón. Pero el ejército israelita estaba muy agotado, 32 así que finalmente se lanzó sobre lo que se le había quitado al enemigo, y tomando ovejas, vacas y becerros, los degollaron en el suelo y comieron la carne con sangre y todo. 33 Pero algunos fueron a decirle a Saúl:
—La gente está pecando contra el Señor, porque está comiendo carne con sangre.
Entonces Saúl dijo:
—¡Son ustedes unos traidores! Tráiganme hasta aquí rodando una piedra grande. 34 Además, hablen con la gente y díganles que cada uno me traiga aquí su toro o su oveja para que ustedes los degüellen y coman, y no pequen contra el Señor comiendo carne con sangre.
Esa misma noche, cada uno llevó personalmente su toro, y lo degollaron allí. 35 Saúl, por su parte, construyó un altar al Señor, que fue el primero que le dedicó. 36 Después propuso Saúl:
—Bajemos esta noche a perseguir a los filisteos y hagamos un saqueo hasta el amanecer, sin dejar vivo a ninguno.
Todos respondieron:
—Haz lo que te parezca mejor.
Pero el sacerdote dijo:
—Antes que nada, consultemos a Dios.
37 Entonces Saúl consultó a Dios:
—¿Debo perseguir a los filisteos? ¿Los entregarás en manos de los israelitas?
Pero el Señor no le respondió ese día. 38 Por lo tanto Saúl dijo:
—Acérquense aquí todos los jefes del ejército, y averigüen quién ha cometido hoy este pecado. 39 ¡Juro por el Señor, el salvador de Israel, que aunque haya sido mi hijo Jonatán, tendrá que morir!
Nadie en el ejército respondió; 40 por eso Saúl dijo a todos los israelitas:
—Pónganse ustedes de este lado, y del otro nos pondremos mi hijo Jonatán y yo.
—Haz lo que te parezca mejor —contestó la tropa.
41 Entonces Saúl exclamó:
—Señor y Dios de Israel, ¿por qué no has respondido hoy a tu servidor? Si la culpa es mía o de mi hijo Jonatán, al echar las suertes saldrá el Urim; pero si la culpa es de Israel, tu pueblo, al echar las suertes saldrá el Tumim.
La suerte cayó sobre Jonatán y Saúl, y el pueblo quedó libre de culpa. 42 Luego Saúl dijo:
—Echen suertes entre mi hijo Jonatán y yo.
Y la suerte cayó sobre Jonatán, 43 por lo cual dijo Saúl a Jonatán:
—Confiésame lo que has hecho.
Jonatán confesó:
—Realmente probé un poco de miel con la punta de la vara que llevaba en la mano. Pero aquí estoy, dispuesto a morir.
44 Saúl exclamó:
—¡Que Dios me castigue con toda dureza si no mueres, Jonatán!
45 Pero el pueblo respondió a Saúl:
—¡Cómo es posible que muera Jonatán, si ha dado una gran victoria a Israel! ¡Nada de eso! ¡Por vida del Señor, que no caerá al suelo ni un pelo de su cabeza! Porque lo que ha hecho hoy, lo ha hecho con la ayuda de Dios.
De este modo el pueblo libró a Jonatán de morir. 46 Saúl, a su vez, dejó de perseguir a los filisteos, los cuales regresaron a su territorio.
47 Así pues, Saúl tomó posesión del reino de Israel, y en todas partes combatió contra sus enemigos, que eran Moab, Amón, Edom, el rey de Soba y los filisteos. Y dondequiera que iba, vencía. 48 Reunió un ejército y venció a Amalec, y así libró a Israel de las bandas de quienes robaban sus posesiones.
49 Los hijos de Saúl fueron: Jonatán, Isví y Malquisúa. Sus dos hijas fueron: Merab, la mayor, y Mical, la menor. 50 La mujer de Saúl se llamaba Ajinoán hija de Ajimaz. El general de su ejército se llamaba Abner hijo de Ner, tío de Saúl. 51 Cis, padre de Saúl, y Ner, padre de Abner, eran hijos de Abiel.
52 La guerra contra los filisteos fue muy dura durante toda la vida de Saúl; por eso Saúl alistaba en su ejército a todo hombre fuerte y valiente.
Aptemaclha Jonatán
1 Nalhit acnim nic nat intomjac. Saúl apquitca ilhnic nat Jonatán.
Aptomjac nic nat Jonatán apcanya aplhalhma apyimnanic: —Noc, incanit sat ongiljalhtiplhquetic vatsam. Ongilnapoc sat tap vatsam grupo filisteos — nic nat aptomjac.
Am nic nat elhenac Jonatán napato apyap. 2 Apnec nic nat Saúl nicja yoclhilhma Gabaa, coning yamit granado, payjoc acliclamalhquilha trigo apactic. Apquillhalhmaa ilhnic nat seiscientos apnaymacoc enlhit. 3 Am nic nat elyasamcoc apnaymacoc enlhit apyasaclha Jonatán. Apcasinancama ilhnic nat apvisay Ahías, apsoycam asoc ayamosilha sicas. Ahitob apquitca ilhnic nat Ahías, Icabod apipjenim, Finees aptavin, Elí aptavin niptamin nic nat. Sacerdote ilhnic nat Elí tingma Silo.
4 Apyilhacpoc nic nat Jonatán eyamoc grupo filisteos. Yitnec nic nat malamong mataymong, lhama nicja acvisay mataymong Boses, moc nicja acvisay Sene. 5 Lhama acyitna nilhqueyja, payjoc Micmas. Moc acyitna nipiyam, payjoc Gabaa.
6 Aptomjac nic nat Jonatán apcanya apyimnanic: —Noc, ongilyamoc grupo filisteos metnaja nintemolhama. Jingilpasmoc sat lhaja Dios. Conyemac sat Dios nintemaclha ningyimnatem, tasic nimpintalhnama, tasic najan incanit — nic nat aptomjac Jonatán.
7 Apcatingmavoc nic nat aplhalhma: —¡Lhip sat iyasamcojo! Coo eyca siclhalhma, opasmoc sat lhip — nic nat aptomjac.
8 Aptomjac nic nat Jonatán apcanya: —Quip ilanojo. Ongilyamoc siclho apnamcaclha filisteos, yoyam jingvita. 9 Apquiltomjac sat ancoc singilanya: —Va, ¡yejemec quellhip! — sat eltimjic. Mongilyamejec sat apnamcaclha. 10 Apquiltomjac sat ancoc singilanya: —Va, ¡elmiyama jilip!— sat eltimjic. Ongilyamoc sat apnamcaclha. Cotnatsalhquejec sat singilpasmom Dios, ongiltimjic ningilyimnatem — nic nat aptomjac Jonatán.
11 Pilapcasquic nic nat apquilvitacpo apcanit. Apquiltomjac nic nat filisteos apquilanya: — Quip elanojo, ¡hebreos nac lha! Apquilyilhanmeycam alhta congne malhic — nic nat apquiltomjac. 12 Apquilyimnatasquic nic nat apquilpayvam filisteos, apcanyacpo Jonatán najan aplhalhma: —¡Elmiyama jilip! ¡Yitnec nincoo amyaa! — nic nat apquiltomjac.
Aptomjac nic nat Jonatán apcanya aplhalhma: —Noc, ningilyimnatem ayinyema Dios, ongilmoc sat cotnaja ingmoc — nic nat aptomjac.
13 Aploycam apmeoc najan apmancoc nic nat Jonatán, apquinamta netin mataymong. Apyiplaclhec nic nat aplhalhma. Apnalhpolintac nic nat filisteos apquilnapomap, apquilyinjam Jonatán. Apquilnapquic nic nat apyimnanic. 14 Apmamyi ilhnic nat apquiltimec apquilimpocjay. Apticyovquic nic nat veinte cotnaja ingmoc. 15 Apquilacac nic nat apyovoclhojo filisteos najan apnaycam carpa tingma. Apquilacac nic nat grupos filisteos najan grupos apquilminyilhma. Inyovjam nic nat nalhpop, inyangvocmec nic nat apquilay filisteos.
16 Apnam nic nat Saúl apquilasinancama tingma Gabaa, apquilmolhama tribu Benjamín. Apquilvitac nic nat acyinamam olhma nipyesicsa filisteos.
17 Aptomjac nic nat Saúl apquilanya apquillhalhmaa enlhitaoc: —¡Elyipsitaoc ninlhalhmaa! ¿Ningilanalhco ya mocjam? — nic nat aptomjac.
Am nic nat elanacpoc enlhitaoc. Am nic nat etacpoc Jonatán najan aplhalhma apyimnanic. 18 Yitnec nic nat asoc ayamosilha sicas nipyesicsa israelitas.
Aptomjac nic nat Saúl apcanya sacerdote Ahías: —Isanta siclho sicas asoc ayamosilha, actomja apanco Dios — nic nat aptomjac.
19 Naysicsa apquilpamejitsomap nic nat Saúl najan sacerdote, acyangvocmo acyinamam olhma nipyesicsa filisteos.
Aptomjac nic nat Saúl apcanya sacerdote: —¡Vamlha itne, notingya nasa! — nic nat aptomjac.
20 Apquimpaclhec nic nat Saúl najan apnaymacoc, yoyam elnapacpoc. Pilapcasquic nic nat apquilvita apquiltemaclha filisteos, apquilnapacpo nipyesicsa apanco, mepqui cotnaja ingmoc. 21 Apnam nic nat nipyesicsa filisteos enlhit apquilpalhaviyam nano, apquilvisay hebreos. Apquilpasmec nic nat apquilpalhcomap elinmelham israelitas. Pilapcasquic nic nat apquilpaycacpo, elnapacpoc apquilpasmeyquiclha Saúl najan Jonatán, elinmelham filisteos. 22 Inlingalhquic nic nat amyaa apquilinyem filisteos. Apquillingac nic nat israelitas apquilyilhanmeycam inquilhe Efraín. Apquilquimpaclhec nic nat elinmelham najan elnapacpoc filisteos. 23 Apquilnapacpec nic nat acvaycmo tingma Bet-avén. Apquilyimnatem nic nat israelitas ayinyema Dios.
Saúl aplhanma mepqui apyeycajascaoc
24 Apquillingamcoc nic nat mayic enlhitaoc Israel, ayinyema aplhanma ilhnic nat siclho Saúl: —Etvasacpoc sat moclhama enaymacoc, aptomja aptom acnim nac jay. Osavojoc siclho sicyanmongsayclha apquiltemaclha cotnaja ingmoc, natamin eltovamcoc sat mocjam — nic nat aptomjac Saúl. Apquillhenquic nic nat apnaymacoc mepqui apquilyeycajascaoc, elyiplovcasojoc sat apcanamaclha Saúl. 25 Pilapcasquic nic nat enlhitaoc apquilvita yamyovjene nalhma. 26 Apquilvitac nic nat apyingmenic actiyapma, malha yingmin acpaliyam nic nat intomjac. Am nic nat eltavac enlhitaoc. 27 Am nic nat eyasamcoc Jonatán actomjaclha aplhanma Saúl, yoyam elyiplovcasojo apnaymacoc, meltovejec sat as acnim. Aptimec nic nat Jonatán nav'a yamit papac yamyovjene. Aptovquic nic nat apyingmenic. Inyimnaclhec nic nat mocjam apyimpejic Jonatán, inmasquec apyampay.
28 Aptomjac nic nat lhama israelita apcanya: —Lhip apyap alhta singanama, acyiplomo ninlhanma mepqui ningyeycajascaoc. Nintovquic sat ancoc as acnim nac jay, onlingamcojoc sat sintovascama. Mongvanquejec ontoc. Eycaso ayinyema ningilyampay ningyovoclhojo — nic nat aptomjac.
29 Apcatingmavoc nic nat Jonatán: —Aptemaclha apanco tata coo. ¡Quip jelanojo coo! Sictom yamyovjene apquitcoc, actomja acyimnatescama eyimpejic. 30 Aptovcamquic lha ancoc quellhip nintom apquilhacjam niptamin cotnaja ingmoc, melngamquejec apquilyampay. Nasoc lhac elsavojoc quellhip apquilnapomap filisteos — nic nat aptomjac Jonatán.
31 Apquilnapacpec nic nat israelitas. Apquilinyajamquic nic nat filisteos tingma Micmas acvaycmo Ajalón. Apquilyampavoc nic nat israelitas. 32 Apquilvitac nic nat asoc apquilhacjam niptamin cotnaja ingmoc. Apquilnapquic nic nat nipquesic najan vayqui najan vayqui ayitcoc. Aptovcamquic nic nat apitic angvitic acyiplomo ema.
33 Innec nic nat altimnasa amyaa Saúl: —Apquilsilhnanacpec lhac apanco enlhitaoc napato Dios. Aptovcamquic lhac apitic angvitic acyiplomo ema — nic nat intomjac amyaa.
Aptomjac nic nat Saúl apquilanya: —¡Melyascalhma nac quellhip! ¡Elyiptelingvasenta mataymong acyivey! 34 Elane sat enlhitaoc enalantac vayqui inquilinava najan nipquesic. Elnapoc sat quellhip yoyam eltovamcoc. Melsilhnanacpejec sat mocjam napato Dios. Meltovejec sat mocjam apitic angvitic acyiplomo ema — nic nat aptomjac Saúl.
Alhtaa ilhnic nat intomjac. Apnalantac nic nat vayqui inquilinava yoyam coticyoc. 35 Apquillanac nic nat Saúl mataymong ningilmalhnancamaclha Dios. Siclhoc anco nic nat apquillanay Saúl.
36 Aptomjac nic nat Saúl apquilanya: —Noc, ¡ongminlhinam sat filisteos alhtaa nac jay! Onsavojoc sat apquilnatam, onsavojoc sat ningilnapma cotyapma mocjam acnim — nic nat aptomjac.
Apquilatingmavoc nic nat: —Lhip sat iyasamcojo yavamlha etnejic — nic nat apquiltomjac.
Aptomjac nic nat sacerdote: —Incaymalhquic siclho ongilpamejitsalhcojo Dios — nic nat aptomjac.
37 Appamejitcasquic nic nat Saúl Dios: —¿Ingvanqui ya ongminlhinam filisteos? Naso ya ningilyimnatem nincoo — nic nat aptomjac.
Am nic nat ingyatingmavoc Dios. 38 Aptomjac nic nat Saúl apquilanya: —Elmiyama jilip, quellhip apquilviscaa singilpilhtetemo. Elyipcon sat ayinyemayaclha ningilsilhnanomalhca. 39 Nasoc sicpayvam napato Dios singvomquiscama tap: Ematong sat aptomja apquilsilhnanomap apanco. Mepqui najan sicmasma sictamongvoyam Jonatán — nic nat aptomjac Saúl.
Am nic nat ingyatingmavoc lhama enlhit. 40 Aptomjac nic nat Saúl apquilanya israelitas: —Ingyaniclha sat quellhip lhama nicja. Otnamam sat moc nicja, coo najan sictamongvoyam Jonatán — nic nat aptomjac.
Apquilatingmavoc nic nat: —Lhip sat iyasamcojo yavamlha etnejic — nic nat apquiltomjac.
41 Apyimnatasquic nic nat appayvam Saúl: —Dios Apyimtalhnamo, ¿so actomja yi mejeyatingmoctama nac lhip sicvisay silancam lhip? ¿Naso ya ayinyema coo, naso ya sictamongvoyam Jonatán apsilhnanomap apanco? Ongvitac sat sicas monquinatquiscama Urim, siclhenamalhca coo najan Jonatán. Ningvitac sat ancoc sicas monquinatquiscama Tumin, cotnejic sat nasoc anco ingnaymacoc apquilsilhnanomap apanco — nic nat aptomjac Saúl.
Invitalhquic nic nat sicas monquinatquiscama apsilhnanomap apanco Jonatán najan Saúl. Mepqui ilhnic nat apquilsilhnanomap apanco apnaymacoc enlhitaoc.
42 Aptomjac nic nat Saúl apquilanya: —Eltovas sat sicas, monquinatquiscama ayinyema coo, ayinyema inlhojo Jonatán — nic nat aptomjac.
Invitalhquic nic nat apsilhnanomap apanco Jonatán. 43 Aptomjac nic nat Saúl apcanya Jonatán: —Ilhen sat lhip apsilhnanomap apanco — nic nat aptomjac.
Aplhenquic nic nat Jonatán: —Naso, acyipconquic alhta yamyovjene apyingmenic, silticlhiclhama papac yamit ayitcoc sicmaycam coo. Mongvacyejec coo omatong quilhvo nac jay — nic nat aptomjac.
44 Apyimnatasquic nic nat appayvam Saúl: —¡Momyovjec sat lhip Jonatán! Acmiyovquic sat ancoc coo, eyanmongsiclhac sat Dios sictemaclha coo — nic nat aptomjac.
45 Apquilatingmavoc nic nat apnaymacoc enlhit: —¡Copvanquejec ematong Jonatán! ¿Jalhco alhta ayinyema ningilyimnatem nipyesicsa cotnaja ingmoc? Aplhalhma mataa Dios Jonatán, ayinyemayaclha ningilyimnatem. ¡Ningmiyovquic nincoo Jonatán! ¡Melngamquejec sat acmasom! Cotyemejec sat nalhpop lhama anco apva Jonatán — nic nat apquiltomjac.
Apmiyovcacpec nic nat Jonatán. Am nic nat ematnac. 46 Apquilvatasquic nic nat Saúl elminlhinic mocjam filisteos. Aptajavoc nic nat Saúl. Apquiltajaclhec nic nat filisteos.
47 Apvisqui ilhnic nat Saúl nipyesicsa enlhitaoc Israel. Apquilnapacpec nic nat mataa cotnaja ingmoc, apquilvisay co Moab, co Amón, co Edóm, co Soba apvisqui apancaoc, najan co Filistea. Apyimnatem nic nat mataa Saúl, apvita inlhojo apquilnapomap. 48 Apcansaclhec nic nat singilpilhtetemo elnapacpoc co Amalec. Apquilvomcasquic nic nat nipyesicsa grupos apquilminyilhma.
49 Eycaso ilhnic nat Saúl apquitquic: apvisay Jonatán, apyalhing Isuí, poc apyalhing Malquisúa. Anit nic nat apquitquic quilvanaa: Merab najan inyalhing Mical. 50 Saúl aptava ilhnic nat Ahinoam, inyap nic nat apvisay Ahimaos. Apvisqui singilpilhtetemo ilhnic nat apvisay Abner, apyap nic nat Ner, apvisay nic nat Saúl apyaja. 51 Saúl apyap nic nat Cis. Abner apyap nic nat Ner. Apquilyap as apcanit nic nat Abiel.
52 Avanjec nic nat apquilnapomap Saúl apquinmelhaycam filisteos, aclhamoclhojo acnim aptiyascam nic nat Saúl. Apcanyacpec nic nat mataa enlhit apyimnatem najan apvascapma etnejic appasmeyquiclha Saúl.