Lhama apquilyascama Bernabé najan Saulo apquiltimem apquilsoycam amyaa
1 Nipyesicsa Jesucristo apmolhama tingma Antioquía apnaycam profetas Dios apquillingascama najan singillhicmoscama. Apnec alhta Bernabé najan Simón (moc apvisay Negro) najan Lucio co Cirene najan Manaén (apquictingaycamco lhama Herodes yatapvisqui yoclhilhma Galilea) najan Saulo. 2 Lhama acnim alhta invocmec ninpayvam. Am alhta elmayajamco aptoycaoc naysicsa apquililmalhnancama. Aptomjac alhta apquilanya Espíritu Santo:
—Elyacyes sat quellhip Bernabé najan Saulo, yoyam eltamjam ayinyema siyanem eltamjam —alhta aptomjac.
3 Yejemoc alhta apquililmalhna mocjam. Am alhta elmayajamco aptoycaoc. Yejemoc alhta apninquina apmeoc apyitsicsaoc Bernabé najan Saulo. Yejemoc alhta apquilapajasacpo (elpayecsic tasic amyaa).
Apquiltimnaycam apóstoles apquilapajasomap acyayem inquilhe Chipre
4 Apquillhinquic alhta Bernabé najan Saulo. Espíritu Santo alhta apquilapajascama. Apquilyasquic alhta tingma Seleucia. Apquilquinatvocmec alhta barco, yoyam elyacsic acyayem inquilhe Chipre. 5 Apquilvoclhec alhta tingma Salamina (nicja yingmin). Apquililtimnam alhta Dios appayvam apcaneyquiclhilha judíos. Apquillhalhma alhta Juan. Apquilancam alhta aptomjac. 6 Apquilyeycajangvocmec alhta acyayem inquilhe. Apquilvocmec alhta tingma Pafos. Apquiltajanyavoc alhta lhama judío apvisay Barjesús. Apyojolhma alhta as enlhit najan aptimescasomap apanco profeta mopvan amyaa. 7 Apnacmec alhta as apyojolhma yatapvisqui tingma pac apvisay Sergio Paulo. Enlhit apyascamcolhma alhta. Apcanyacpec alhta Bernabé najan Saulo. Apquiltamjoc alhta yatapvisqui ingyeylhojo actemaclha Dios appayvam. 8 Apquilyasquic alhta olhma apyojolhma, moc apvisay Elimas. Apquiltamjoc alhta apyojolhma elvatesquisic actemaclha meyasquiyam yatapvisqui. 9 Espíritu Santo alhta apnac apvalhoc Saulo, moc apvisay Pablo. Apquinmelhavoc alhta Pablo apnaclha apyojolhma. 10 Aptomjac alhta apcanya:
—¡Apquilyinimcascam nac lhip! ¡Apmapsom nac lhip! ¡Yavey ayitca nac lhip! Aptovasam mataa lhip nintemaclha acpeyvomo. ¿Soctomja melvatesa nac lhip apquiltajesaycaoc amay acpeyvomo Visqui ingac? 11 Quip ilanojo, eyanmongsiclhac sat Visqui ingac aptemaclha lhip. Mepqui apataoc sat etnejic lhip. Acyavataclhojo metaya acnim sat etnejic lhip.
Yejemoc alhta actiyacmo tacjaplhit, malha tiyam etin alhta intomjac najan yatescamalhma. Apvayncamam alhta. Apquiltamjoc alhta colhic acmamcaa apmic, yoyam colhic acyantamaclha. 12 Lhama alhta apvita yatapvisqui. Inyiplovcoc alhta aptimem meyasquiyam. Pilapcasquic alhta aplinga actemaclha singillhicmoscama aplhenamap Visqui ingac.
Pablo najan Bernabé apnaycam tingma Antioquía yoclhilhma Pisidia
13 Yejemoc alhta apquilquinatvocmo barco Pablo najan apquillhalhmaa tingma Pafos. Apquilmiyaclhec alhta tingma Perge yoclhilhma Panfilia. Aptajingvoclhec alhta Juan (Marcos), apmiyantamo mocjam tingma Jerusalén. 14 Apquilquimpaclhec alhta mocjam tingma Perge. Apquilvocmec alhta tingma Antioquía yoclhilhma Pisidia. Acnim ninnayclha alhta intomjac. Apquilantalhningvocmoc alhta tingma apcaneyquiclhilha. Apquilnacmec alhta nipyesicsa apnaymacoc. 15 Inquilyipsatalhquic alhta vaycajac singanamaclha Dios najan profetas Dios apquillingascama. Yejemoc alhta apquilyoctamo apnaclha Pablo apquilimja apmamyi apcaneyquiclhilha. Apquiltomjac alhta apquilanya:
—Ingilyipmaa, ¿yitne ya apquiltimnaycam, yoyam colmoc apquilvalhoc enlhitaoc? Ellhen sat quilhvo —alhta apquiltomjac.
16 Yejemoc alhta apquinmaclho netin Pablo. Apyasquic alhta netin apmic, yoyam elvanmamcoc enlhitaoc. Aptomjac alhta apquilanya:
—Quip elaylhojo enlhitaoc Israel najan quellhip apquiltomja apquilayo Dios Ingyapam. 17 Dios Ingyapam nic nat apvisqui apancaoc enlhitaoc Israel. Apquilyacyesquic nic nat ningilyeyjamcaa. Aplhamaseclhec nic nat enlhitaoc Israel apnaycam yoclhilhma Egipto, cotnaja apquilaoclha apanco. Inyiplovcoc nic nat apmopvan Dios Ingyapam apnalovsingvoyam yoclhilhma Egipto. 18 Apcamquic nic nat mataa aptoycaoc enlhitaoc yoclhilhma actamopeycaoc, malha cuarenta años. 19 Apquilhpancasquic nic nat Dios Ingyapam enlhitaoc metnaja judíos apquileyvam yoclhilhma Canaán. Siete ilhnic nat cotnaja apquiltemolhama. Apquilmesquic nic nat apquilaoclha. Apquillhocac nic nat ningilyeyjamcaa. 20 Cuatrocientos cincuenta años nic nat apquiltimem apquilviscaa singyicpilquemo. Acvocmo ilhnic nat aptimem Samuel profeta Dios aplingascama. , 21 Apquililtamjoc nic nat enlhitaoc Israel etnejic lhama apvisqui apanco. Apcavoc nic nat Dios Ingyapam, yoyam etnejic apvisqui Saúl, Cis apquitca. Israel apmolhama Benjamín nic nat apquinyemayaclha Saúl. Cuarenta años nic nat invocmoc aptimem apvisqui. 22 Apquilvatescasquic nic nat Dios Ingyapam aptimem apvisqui Saúl. David nic nat aptimescaseclha apvisqui. Aplhenquic nic nat Dios Ingyapam: “Acvitac coo David Isaí apquitca. Lhama enlhit actomja acliclamo evalhoc. Etnejic sat mataa actomja sicmayjayoclha” —nic nat aptomjac. 23 David aptavin niptamin as enlhit apvisay Jesús. Aptomjac enlhitaoc Israel apquilvomquiscama tap. Dios Ingyapam aptimesquiscama. Actemaclha ilhnic nat appayvam aplhanma Dios Ingyapam. 24 Mevoyaclha Jesús alhta apquillhicmosa Juan aplhamoclhojo enlhitaoc Israel. Apquilanayquic alhta Juan, yoyam elyanmongsic apquilvalhoc najan eltingyac yapasquiscama yingmin. 25 Lhama alhta acvocmo nelha aptiyascam (aptamjaycam) Juan. Aptomjac alhta apquilanya: “Inquillhenquic apquilvalhoc quellhip selanya Cristo. Jave coo. Aplhingacmec maa netamin lhama enlhit. Eyaponcanalhquic oljalhyovasquisic tiyayipeoc apác” —alhta aptomjac.
26 Apquiltimnam alhta mocjam Pablo: “Elyalhinga. Abraham aptovana niptamin najan quellhip apquiltomja apquilayo Dios Ingyapam. Invaac amyaa ningilvomsomalhquilha tap. Quellhip apquillhenacpoc, yoyam elvomsacpoc tap. 27 Am alhta elyicpilcac enlhitaoc tingma Jerusalén najan apquilimja apmamyi. Apquinatsacpec alhta Jesús. Apquilanayquic alhta ematong. Inquilyipsatalhquic alhta mataa as appayvam aplhanmaclha aclhamoclhojo acnim ninnayclha. Invocmec alhta nelha aplhanmaclha ilhnic nat profeta Dios aplingascama. 28 Am inyicje elvitac apmapsom Jesús. Apquililmalhnaquic alhta Pilato, yoyam ematong Jesús. 29 Invocmec alhta nelha aclhanmaclha vaycajac aplhenamap Jesús. Aplicacpec alhta netin asoc timyescama. Apcatongnacpec alhta. 30 Dios Ingyapam alhta aplhaticjasquiyam nipyesicsa apquilmasquingvaycmo. 31 Apvitacpec alhta mataa aclhamoclhojo acnim Jesús. Apquilvitaclhec alhta mocjam apquillhalhmaa alhta mengyitsepmaclha. Yoclhilhma Galilea alhta apquilinyictac. Tingma Jerusalén alhta apquilmiyaclha. Quilhvo eyca apquiltomja apquillingascama apvisay as enlhitaoc nipyesicsa apnaymacoc.
32 “Ninsantimcasquic nincoo quellhip tasic amyaa. Aplhanma ilhnic nat Dios Ingyapam apquiltimnascama ilhnic nat ningilyeyjamcaa. 33 Nincoo ningiltomja apquitquic niptamin ningilyeyjamcaa. Invocmec nelha aplhanmaclha Dios Ingyapam. Aplhaticjascacmec alhta Jesús. Yitnec vaycajac actalhesomalhca segundo salmo: “Lhip aptomja sictamongvoyam. Quilhvoc sicvita lhip acnim nac jay” —nic nat intomjac vaycajac. 34 Najan moc amyaa actemaclha aplhaticjasquiyam nipyesicsa apquilmasquingvaycmo. Am nic nat eltamjoc Dios Ingyapam etjapoc apyovoclhojo Jesús. Intomjac aclhanma ilhnic nat vaycajac: “Coo sat oviscomoc nelha siclhanmaclha siltimnasa nat David” —nic nat aptomjac Dios Ingyapam. 35 Najan moc amyaa actemaclha aclhanma ilhnic nat salmo: “Mengyojoyc sat lhip etjapoc apyovoclhojo lhip apponcanma” —nic nat intomjac vaycajac. 36 Apquictingaycamco lhama ilhnic nat apnaymacoc David. Apquillanac nic nat mataa actomja apmayjayoclha Dios Ingyapam. Apquitsepmec nic nat. Apcatongnacpec nic nat acpayjo apcatongnamacpilha apyeyjamcaa. Aptajapquic nic nat apyovoclhojo. 37 Am alhta etjapac apyovoclhojo aptomja Dios aplhaticjasquiyam. 38 Elyalhinga, elyasamcojo quellhip. Ningiltimnasquic nincoo quellhip amyaa. Apvamlha as enlhit apmopvan emascocsic mongilyascalhma. 39 Colmascosalhcac sat melyascalhma quellhip ayinyema melyasquiyam Jesús. Am alhta colmascosalhca melyascalhma quellhip apquiltomja apquilvajaneycaoc apcanamaclha Moisés. 40 Elavojo quellhip, yoyam meltajanyejec sat actemaclha aplhanma ilhnic nat profeta Dios aplingascama. Aptomjac nic nat:

41 Quip elanojo quellhip selvineycam coo. Colpilapquis quellhip, elinyajaoc quellhip.
Coo nac Dios. Sictomja sictamjaycam as ningvamlha nac jay.
Apquillingac sat ancoc quellhip actemaclha sictamjaycam
acyiviy aplhanma enlhit, elyascomoc sat quellhip

—nic nat aptomjac Dios Ingyapam.
42 Lhama alhta apquilantepa tingma apcaneyquiclhilha Pablo najan apquillhalhmaa. Yejemoc alhta apquiltomja metnaja judíos apquilanya Pablo, yoyam eltimnam mocjam moc acnim ninnayclha sat. 43 Natamin ninpayvam alhta aplhinga Pablo najan Bernabé. Apquilyiplaclhec alhta aplhamoclhojo judíos najan apquilpalhaviyam judíos. Apquilpamejitcasquic alhta mocjam. Apquilanayquic alhta Pablo, yoyam elinlhanmojo apquilyiplovquiscama, yoyam melyascamejec singimlayam Dios Ingyapam.
44 Moc acnim ninnayclha alhta intomjac. Lhincasquic alhta esovjacpojo enlhit apcaneyclho, yoyam elaylhojo Dios appayvam. 45 Lhama alhta apquilvita judíos enlhit appintalhnama. Inquillovquic alhta apquilvalhoc judíos. Yejemoc alhta apquilantipsamcaa apvisay Pablo. Mopvan amyaa alhta apcanyacpoc. 46 Am alhta cotimcasac apvalhoc Pablo najan Bernabé. Apquiltomjac alhta apquilanya:
—Mongvanquejec ongilvatsamcoc ongiltimnacsic quellhip apquilmamyi Dios appayvam. Am colmac apquilvalhoc quellhip Dios appayvam. Apquilvineycam apanco quellhip colhic acyimnatem ingnenyic. Actemaclha apquilaponcanomap quellhip. Pac ongilpeyvojo sat enlhitaoc metnaja judíos. 47 Eycaso aptomja singanama Visqui ingac:

Actimescasquic lhip apquilsasquiscamalhma nipyesicsa metnaja judíos.
Actimescasquic lhip soycam amyaa apquilvomquiscama tap enlhitaoc lhalhma anco

—nic nat aptomjac.
48 Lhama alhta apquillinga amyaa. Apquilitsovasoc alhta metnaja judíos. Apquilacoc alhta Visqui ingac appayvam (Dios appayvam). Am alhta elyascacmoc aplhamoclhojo apquiltomja apquilyacyesomap ayinyema Dios Ingyapam, yoyam colhic acyimnatem apnenyaoc. 49 Inpayjingvocmec alhta Visqui ingac appayvam natingma lhalhma anco. 50 Yejemoc alhta apquillova judíos. Apquillovcasquic alhta quilvanaa alpeyvomo najan enlhit apquilyimtalhnamo natingma. Aptipsacpec alhta Pablo najan Bernabé. Inyiplovcoc alhta najan macminlhinaycam. 51 Yejemoc alhta apquilpalesa lhopactic alyipitcay apmancoc, yoyam melquinatsic enlhitaoc. Apquilyasquic alhta tingma apvisay Iconio. 52 Payjeclhec alhta apquilvalhoc enlhit melyasquiyam tasic amyaa. Espíritu Santo alhta apnac apquilvalhoc.
Bernabé y Saulo comienzan su trabajo misionero
1 La iglesia de Antioquía tenía profetas y maestros, que eran Bernabé, Simón (conocido también como el Negro), Lucio de Cirene, Manaén (que se había criado junto con Herodes, el que gobernó en Galilea) y Saulo. 2 Un día, mientras ayunaban y celebraban el culto al Señor, el Espíritu Santo dijo: «Sepárenme a Bernabé y a Saulo para la tarea a la cual los he llamado.»
3 Así, pues, después de que oraron y ayunaron, les impusieron las manos y los despidieron.
Bernabé y Saulo en Chipre
4 Enviados por el Espíritu Santo, Bernabé y Saulo se dirigieron a Seleucia, y allí se embarcaron para la isla de Chipre. 5 Al llegar al puerto de Salamina comenzaron a anunciar la palabra de Dios en las sinagogas de los judíos. Juan iba también con ellos, como ayudante.
6 Recorrieron toda la isla y llegaron a Pafos. Allí había un mago y falso profeta judío, llamado Bar Jesús, 7 que mantenía una estrecha relación con el gobernador Sergio Paulo, hombre inteligente, el cual mandó llamar a Bernabé y a Saulo porque deseaba oír la palabra de Dios. 8 El mago, cuyo nombre griego era Elimas, se les opuso y trató de impedir que el gobernador creyera. 9 Pero Saulo, también llamado Pablo, lleno del Espíritu Santo, lo miró fijamente 10 y le dijo:
—¡Embustero y malvado, hijo del diablo y enemigo de todo lo bueno! ¿Por qué insistes en torcer los caminos rectos del Señor? 11 Ahora el Señor te va a castigar: vas a quedarte ciego, y por algún tiempo no podrás ver la luz del sol.
Al instante, Elimas quedó en total oscuridad, y daba vueltas buscando alguien que lo llevara de la mano, porque estaba ciego. 12 Al ver esto, y admirado de la enseñanza acerca del Señor, el gobernador creyó.
Pablo y Bernabé en Antioquía de Pisidia
13 Pablo y sus compañeros se embarcaron en Pafos y viajaron a Perge, en la región de Panfilia; pero Juan los dejó y volvió a Jerusalén. 14 De Perge pasaron a Antioquía de Pisidia, y al llegar el sábado entraron en la sinagoga. Se sentaron, 15 y después de la lectura de la ley y los profetas, los jefes de la sinagoga los invitaron a hablar:
—Hermanos, si tienen algunas palabras de aliento para la comunidad, pueden hablar.
16 Entonces Pablo se levantó, con la mano les pidió que guardaran silencio, y dijo:
—Escuchen, israelitas, y todos los que tienen temor de Dios. 17 El Dios del pueblo de Israel escogió a nuestros antepasados; hizo de ellos un gran pueblo cuando todavía vivían como extranjeros en Egipto, y después, con su gran poder, los sacó de aquella tierra. 18 En el desierto, durante unos cuarenta años, Dios fue paciente con ellos, 19 y en el país de Canaán destruyó a siete pueblos y dio sus tierras a nuestros antepasados. 20 Todo esto sucedió en el curso de unos cuatrocientos cincuenta años.
»Después les dio caudillos hasta los días del profeta Samuel. 21 Entonces ellos pidieron que los gobernara un rey, y durante cuarenta años Dios les dio como rey a Saúl hijo de Cis, de la tribu de Benjamín. 22 Más tarde, Dios quitó de su puesto a Saúl y les dio por rey a David, de quien dijo: “David hijo de Yesé es un hombre que me agrada, y encuentro que está dispuesto a hacer todo lo que yo quiero.” 23 Uno de los descendientes de David fue Jesús, a quien Dios envió para salvar a Israel, como lo había prometido. 24 Antes de que Jesús viniera, Juan anunciaba el mensaje a todo el pueblo de Israel; les decía que debían volverse a Dios y ser bautizados. 25 Y cuando Juan se acercaba al fin de su vida, dijo: “Yo no soy lo que ustedes piensan, pues después de mí viene uno a quien yo ni siquiera merezco desatarle las sandalias de los pies.”
26 »Hermanos descendientes de Abrahán, y ustedes, que tienen temor de Dios, este mensaje de salvación es para nosotros. 27 Quienes vivían en Jerusalén y sus jefes no reconocieron a Jesús ni entendieron las palabras de los profetas, que cada sábado se leen en la sinagoga; ni siquiera se enteraron de que, cuando condenaron a Jesús, ellos mismos dieron cumplimiento a esas profecías. 28 Y aunque no encontraron en él ningún motivo para darle muerte, pidieron a Pilato que lo mandara matar. 29 Luego, cuando ya habían hecho todo lo que se decía de él en las Escrituras, lo bajaron de la cruz y lo sepultaron. 30 Pero Dios lo resucitó de entre los muertos 31 y durante muchos días Jesús se apareció a quienes lo habían acompañado en su viaje de Galilea a Jerusalén. Ahora ellos son, ante el pueblo, testigos de Jesús.
32 »Nosotros también les anunciamos a ustedes la buena noticia que Dios prometió a nuestros antepasados. 33 Dios nos la ha cumplido a nosotros que, al resucitar a Jesús, somos los descendientes, como está escrito en el salmo segundo: “Tú eres mi Hijo; yo te he engendrado hoy.” 34 Y en cuanto a que lo resucitaría para que su cuerpo no se descompusiera, dijo: “Les cumpliré a ustedes las santas y verdaderas promesas que hice a David.” 35 Por eso dice también en otro lugar: “No permitirás que se descomponga el cuerpo de tu santo siervo.” 36 Ahora bien, lo cierto es que David sirvió a los de su tiempo, según Dios se lo había ordenado; después murió y se reunió con sus padres, y su cuerpo se descompuso. 37 Pero el cuerpo de aquel que Dios resucitó no se descompuso. 38 Así pues, hermanos, ustedes deben saber que el perdón de los pecados se les anuncia por medio de Jesús, y que la ley de Moisés no puede hacerlos justos; 39 solo por medio de Jesús, Dios hace justos a todos los que creen. 40 Tengan, pues, cuidado, para que no caiga sobre ustedes lo que escribieron los profetas:
41 “Ustedes, que miran con desdén,
asómbrense y desaparezcan;
porque en sus días haré tales cosas
que si alguien se las contara,
serían incapaces de creerlas.”»
42 Cuando Pablo y sus compañeros salieron de la sinagoga, se les pidió que al sábado siguiente hablaran también de estas cosas. 43 Una vez terminada la reunión en la sinagoga, muchos de los judíos y de los que se habían convertido al judaísmo siguieron a Pablo y a Bernabé, y ellos les aconsejaron que permanecieran firmes y confiados en la gracia de Dios.
44 El sábado de la semana siguiente, casi toda la ciudad se reunió para oír el mensaje del Señor. 45 Pero cuando los judíos vieron tanta gente, se llenaron de celos y comenzaron a contradecir a Pablo y a insultarlo. 46 Sin embargo, Pablo y Bernabé les contestaron con toda valentía:
—Nosotros teníamos la obligación de anunciar la palabra de Dios, en primer lugar a ustedes, que son judíos; pero ya que ustedes la rechazan y no se consideran dignos de la vida eterna, iremos a quienes no son judíos. 47 Porque así nos lo mandó el Señor:
“Te he puesto como luz de los pueblos,
para que lleves mi salvación
hasta el último rincón de la tierra.”
48 Al oír esto, quienes no eran judíos se alegraron y comenzaron a decir que la palabra del Señor era buena; y todos los que estaban destinados a tener vida eterna creyeron. 49 Así la palabra del Señor se iba difundiendo por toda aquella región. 50 Pero los judíos instigaron a algunas mujeres piadosas y honorables, y a los hombres importantes de la ciudad, a que persiguieran a Pablo y a Bernabé hasta echarlos de la región. 51 Entonces ellos, al irse, sacudieron el polvo de sus pies contra aquella gente, en señal de protesta, y se fueron a Iconio. 52 Los discípulos, por su parte, estaban llenos de alegría y del Espíritu Santo.