Apquilyasquiyam Jesús apquilyalhinga
1 Natamin alhta as asoc aplhinga Jesús. Aptiyasam alhta yoclhilhma Galilea. Am alhta eltamjoc elhic mocjam yoclhilhma Judea. Ayinyemaclha judíos alhta apquililtamjoc elajic Jesús. 2 Camquitvocmec alhta judíos caya apancaoc las chozas, ningiltimem nincoo jamilh apancaoc. 3 Apquiltomjac alhta apquilyalhinga apquilanya Jesús:
—Ingyimpeclha mocjam. Iyas sat yoclhilhma Judea. Apnam maa lhip apquiltamsoycaoc, yoyam elvitac actemaclha lhip aptamjaycam. 4 Apquiltomjac sat ancoc enlhit etnejic apyimtalhnamo, copvanquejec eyilhasquisojo actemaclha aptamjaycam. Apvanquic sat ancoc lhip ellanac as asoc, ilhicmosacpojo apanco nipyesicsa enlhitaoc lhalhma anco —alhta apquiltomjac.
5 Alhta ayinyemaclha apquilyascacmo mocjam apquilyalhinga. 6 Aptomjac alhta Jesús apquilanya apquilyalhinga:
—Am covocmoc acnim, yoyam olhicmosalhcojo. Apvancaac quellhip ellhicmosacpojo mataa. 7 Am eltanovacpoc mocjam quellhip nipyesicsa enlhitaoc lhalhma anco. Coo eyca actanovalhcac, ayinyemaclha aclingasquic coo apquiltemaclha almasomcaa enlhit lhalhma anco. 8 Elyas sat quellhip caya. Moyacseje mocjam coo. Am covocmoc mocjam acnim, yoyam olhicmosalhcojo —alhta aptomjac.
9 Natamin apquiltimnascama as asoc apnaclho mocjam yoclhilhma Galilea.
Jesús nipyesicsa caya ningiltimem jamilh apancaoc
10 Lhama alhta apquilvonquepa apquilyalhinga. Apquilimjamquic alhta Jesús apyasa caya. Am alhta apalhaveclha apnaymacoc. Apyilhacpoc alhta apvoclho nipyesicsa caya. 11 Apquitamacpec alhta Jesús maa. Judíos alhta apquilquitamac. Apquiltomjac alhta apquilanya:
—¿Co laa apnaclha as enlhit? —alhta apquiltomjac.
12 Apquilmalyevasacpec alhta aplhamoclhojo enlhitaoc. Jesús alhta aplhenacpoc. Apquiltomjac alhta napocja enlhit: “Am inyicje etamilac maa, apquilyinimsam mataa enlhitaoc” —alhta apquiltomjac.
13 Am alhta elhenacpoc napato. Judíos alhta apquilacpoc.
14 Nipyesicsa caya alhta apvoclho tingma apponquinomap Jesús. Apquillhicmosquic alhta enlhitaoc. 15 Pilapcasquic alhta judíos apquillinga apquiltimnaycam. Apquilpamejitsacpec alhta:
—¿Jalhco ayinyema apyascamco Dios appayvam as enlhit? Mepqui mallhicmoscama alhta vaycajac —alhta apquiltomjac.
16 Apcatingmavoc alhta Jesús:
—Jave sillhicmoscama ajanco, eyca ayinyema coo Tata aptomja seyapajascama. 17 Apquiltamjoc sat ancoc enlhit eyiplovcasojo apmayjayoclha Ingyapam, metnatsejec sat sellhicmoscama. Naso nac ayinyema Dios Ingyapam, jave ayinyema sillhicmoscama ajanco. 18 Apquiltamjoc mataa ingyajacpojo enlhit aptomja apquillhicmoscama ayinyema apvalhoc apanco. Coo eyca mataa ongvavojo coo Tata aptomja seyapajascama. Nasoc anco siclhanma, am coyitnac evalhoc actemaclha sicyinimquiscama.
19 ‘Apquilmesacpec quellhip singanamaclha Dios. Moisés nic nat apquilmescama. Am eyca elyiplovcasac quellhip singanamaclha Dios. ¿Soctomja apquililtamjo nac jelajic? —alhta aptomjac Jesús.
20 Apquilatingmavoc alhta enlhitaoc:
—Meyascamcolhma nac lhip. Am ongiltamjoc ongilajic lhip —alhta apquiltomjac.
21 Aptomjac alhta Jesús apquilanya enlhitaoc:
—Pilapcasquic alhta quellhip apquilvita lhama anco asoc sillanay acnim ningnayclha. 22 Moisés nic nat ayinyema apcanama, yoyam collanalhca asoc monquinatquiscama ingyimpejic. Jave ayinyema apcanama Moisés, eyca ayinyema ilhnic nat ningilyeyjamcaa. Apquillanac quellhip asoc monquinatquiscama apyimpejic sicaa acnim ningnayclha. 23 Apquilyiplovcasquic quellhip singanamaclha Moisés. Apquillanac quellhip asoc monquinatquiscama apyimpejic acnim ningnayclha. ¿Soctomja seltanovasquisa nac sictamilquisquiyam enlhit acnim ningnayclha? 24 Noelyiplovcasojo nasa apquilvalhoc actemaclha apquilyipilquemo poc. Elpeyvacsojo siclho actemaclha apquilyascamco naysicsa apquilyicpilquemo —alhta aptomjac.
Aplhanma Jesús apquinyemayaclha siclhoc anco
25 Apnam alhta enlhit apquilinyema tingma Jerusalén. Apquilpamejitsacpec alhta:
—¿Jave ya enlhit apquitamacpo, yoyam alhta ematong? —alhta apquiltomjac. 26 Quip elanojo, am eyilhacpoc apquiltimnamcaa as enlhit. Paj lhama enlhit apcatingmoctamo. ¿Apquilyicpilcangvocme ya apquilviscaa apquilpamejitsomap, aptomja nasoc anco Cristo? 27 Ningyasamcoc nincoo apquinyemayaclha as enlhit. Apvaac sat ancoc Cristo apanco, mongilyasamquejec sat apquinyemayaclha —alhta apquiltomjac.
28 Lhama alhta aplinga Jesús. Apyimnatasquic alhta appayvam apquiltimnasamcaa:
—Elyicpilcoc coo quellhip, apquilyasamcoc najan siyinyemayaclha. Jave sicvoy ajanco. Eyapajasquic alhta coo Tata aptomja nasoc anco. Am elyicpilcac quellhip. 29 Acyicpilcoc coo, ayinyemaclha siyinyemay coo Tata aptomja seyapajascama —alhta aptomjac.
30 Apquililtamjoc alhta enlhitaoc elmoc Jesús. Am alhta emacpoc, ayinyemaclha am alhta covocmoc acnim, yoyam emacpoc. 31 Am alhta elyascacmoc aplhamoclhojo enlhitaoc. Apquiltomjac alhta nipyesicsa:
—Apvaac sat ancoc Cristo apanco, ¿pa ya ellanac aclhamoclhojo asoc monquinatquiscama, melhno as enlhit? —alhta apquiltomjac.
Apquilapajascama fariseos apquilancam, yoyam elmoc Jesús
32 Lhama alhta apquillinga fariseos actemaclha apquilmalyevoycam enlhitaoc aplhenacpo Jesús. Yejemoc alhta apquilpamejitsacpo fariseos najan apquilimja apmamyi sacerdotes. Apquilapajasquic alhta apquiltamilquiscama tingma apponquinomap, yoyam elmoc Jesús.
33 Aptomjac alhta mocjam Jesús:
—Olhic sat mocjam acyavataclhojo nipyesicsa quellhip. Otajojoc sat mocjam apnaclha coo Tata aptomja seyapajascama. 34 Jelquitmoc sat quellhip, mejelviticlhejec sat mocjam. Melvomejec sat quellhip sicnaclhilha —alhta aptomjac.
35 Yejemoc alhta apquilpamejitsacpo enlhitaoc (judíos):
—¿Jalhcojo sat eyacsic, yoyam mongilviticlhac nincoo? ¿Apquiltamjo ya eyacsic as enlhit nipyesicsa judíos apquilhpaneycam? ¿Apquiltamjo ya elhicmocsic griegos maa? 36 Ayinyemaclha aptomjac lhac singilanya: “Jelquitmoc sat quellhip, mejelviticlhejec sat mocjam. Melvomejec sat quellhip sicnaclhilha” —alhta apquiltomjac.
Yingmin almilaneycaoc malha vatsam
37 Invocmec alhta acnim actamila anco actomjaclha nelha caya. Yejemoc alhta apquinmaclho netin Jesús. Apyimnatasquic alhta appayvam:
—Apquilyamacac sat ancoc quellhip, jelyota coo. 38 Elyinaoc sat apquiltomja mejelyasquiyam coo. Innoc actemaclha aclhanma Dios appayvam actalhesomalhca: Cotyapoc sat apquilvalhoc yingmin almilaneycaoc malha vatsam —alhta aptomjac.
39 Espíritu Santo alhta aplhenac Jesús. Enlhit apquiltomja melyasquiyam Jesús ellhovamcoc sat Espíritu Santo. Am alhta evac mocjam Espíritu Santo. Ayinyemaclha am alhta covocmoc, yoyam coyangvomoc apyimtalhnamo Jesús.
Apquilhpanma nipyesicsa enlhitaoc
40 Lhama alhta apquillinga Jesús appayvam napocja enlhitaoc. Apquiltomjac alhta enlhitaoc:
—Naso nac aptomja profeta Dios aplingascama aplhenomacpo nac lha —alhta apquiltomjac.
41 Apquiltomjac alhta poc enlhit:
—Cristo nac lha —alhta apquiltomjac.
Apquiltomjac alhta mocjam poc enlhit:
—Am ingyinyema Cristo yoclhilhma Galilea. 42 Yitnec actemaclha aclhanma Dios appayvam actalhesomalhca, yoyam ingyinyemac Cristo tingma Belén, apvisqui David tingma pac nano. , Ayinyemaclha apvisqui David aptavin sat etnejic Cristo —alhta apquiltomjac.
43 Apquilhpanec alhta enlhitaoc. Jesús alhta ayinyemaclha aplhenacpo. 44 Apquililtamjoc alhta napocja enlhit elmoc Jesús. Am alhta emacpoc.
Apquilyasquiyam enlhit apquilyimtalhnamo
45 Yejemoc alhta apquiltajavo apquiltamilquiscama tingma apponquinomap. Apquilmiyaclhec alhta apquinmamcaclha fariseos najan apquilimja apmamyi sacerdotes. Apquiltomjac alhta apquilyimtalhnamo apquilanya:
—¿Soctomja melyantamacmo as enlhit? —alhta apquiltomjac.
46 Apquilatingmavoc alhta apquiltamilquiscama tingma apponquinomap:
—Am colngamalhcac cotnejic apquiltimnaycam enlhit actema nac jay —alhta apquiltomjac.
47 Apquilatingmavoc alhta fariseos:
—¿Apquilvajanamco ya quellhip lha actemaclha apyinimquiscama? 48 Apquilyascacmec maa apquiltomja apquilyimtalhnamo najan maa fariseos. 49 Melyasquiyam apquiltomja apquilvamlha enlhit melyascamco singanamaclha Dios. Apquilmapsomcaa nac as enlhitaoc —alhta apquiltomjac.
50 Apnec alhta nipyesicsa fariseos Nicodemo, aptomja apyoyam alhta apnaclha Jesús alhtaa. Aptomjac alhta Nicodemo apquilanya:
51 —Yitnec nincoo singanamaclha Dios. Mongvanquejec ontovacsic enlhit mepqui ningyascamco apsilhnanomap apanco —alhta aptomjac.
52 Apquilatingmavoc alhta:
—¿Lhip ya najan co Galilea? Ilyipsit siclho Dios appayvam actalhesomalhca. Metangvomejec sat aclhanma profeta Dios aplingascama, yoyam ingyinyema yoclhilhma Galilea —alhta apquiltomjac.
Quilvana alanatama
53 Apquiltajaclhec alhta moclhama tingma apancaoc.
Los hermanos de Jesús no creían en él
1 Después de esto, Jesús anduvo recorriendo la región de Galilea. No quería estar en Judea, porque allí los judíos lo buscaban para matarlo. 2 Pero como se acercaba la fiesta de las Enramadas, que es una de las fiestas de los judíos, 3 sus hermanos le dijeron:
—No te quedes aquí; vete a Judea, para que también los seguidores que tienes allá vean lo que haces. 4 Si uno quiere ser conocido, no hace las cosas en secreto. Ya que tú haces cosas como estas, hazlas delante de todo el mundo.
5 Y es que ni siquiera sus hermanos creían en él. 6 Pero Jesús les dijo:
—Para mí, aún no ha llegado el momento. Claro que, para ustedes, cualquier momento es bueno. 7 A ustedes, los que son del mundo no pueden odiarlos. A mí sí me odian, porque yo les hago ver claramente que lo que hacen es malo. 8 Vayan ustedes a la fiesta; yo no voy, porque para mí aún no ha llegado el momento.
9 Y habiéndoles dicho esto, se quedó en Galilea.
Jesús en la fiesta de las Enramadas
10 Sin embargo, después de que sus hermanos se fueron, Jesús también fue a la fiesta, aunque no abiertamente, sino como en secreto. 11 En la fiesta, los judíos lo buscaban y decían:
—¿Dónde andará ese hombre?
12 Entre la gente se hablaba mucho de él. Unos decían: «Es un hombre de bien»; pero otros decían: «No, no lo es, porque engaña a la gente.»
13 Pero, por miedo a los judíos, nadie se atrevía a hablar abiertamente de él.
14 Hacia la mitad de la fiesta, Jesús entró en el templo y comenzó a enseñar. 15 Admirados, los judíos decían:
—¿Cómo es que este, sin haber estudiado, sabe tantas cosas?
16 Y Jesús les contestó:
—Esta enseñanza no es mía, sino de aquel que me envió. 17 Quien esté dispuesto a hacer la voluntad de Dios podrá reconocer si mi enseñanza viene de Dios o si hablo por mi propia cuenta. 18 El que habla por su cuenta busca su propia vanagloria; pero el que busca la gloria de aquel que lo envió, ese dice la verdad y en él no hay nada reprochable.
19 »¿No es verdad que Moisés les dio a ustedes la ley? Sin embargo, ninguno de ustedes la obedece. ¿Por qué quieren matarme?
20 La gente le contestó:
—¡Estás endemoniado! ¿Quién quiere matarte?
21 Jesús les dijo:
—Ustedes se admiran por una sola cosa que hice en sábado. 22 A ustedes Moisés les mandó practicar el rito de la circuncisión (que no procede de Moisés, sino de los patriarcas), y por eso circuncidan a un varón aunque sea en sábado. 23 Y si ustedes, por no faltar a la ley de Moisés, circuncidan a un varón aunque sea en sábado, ¿por qué se enojan conmigo por haber sanado completamente a una persona en sábado? 24 No juzguen ustedes por las apariencias. Cuando juzguen, háganlo con justicia.
Jesús habla de su origen
25 Algunos de los que vivían en Jerusalén comenzaron a preguntar:
—¿No es este al que andan buscando para matarlo? 26 Pues ahí lo tienen, hablando en público, y nadie le dice nada. ¿Será que las autoridades creen de veras que este hombre es el Mesías? 27 De este, nosotros bien sabemos de dónde viene; en cambio, cuando el Mesías venga, nadie sabrá de dónde viene.
28 Al oír esto Jesús, que estaba enseñando en el templo, dijo con fuerte voz:
—¿Así que ustedes me conocen, y saben de dónde vengo? Pero no he venido por mi propia cuenta, sino que vengo enviado por uno que es digno de confianza, y a quien ustedes no conocen. 29 Yo lo conozco porque procedo de él, y él me ha enviado.
30 Hubo quienes quisieron arrestarlo, pero ninguno le echó mano porque aún no había llegado el momento. 31 Muchos de entre la multitud creyeron en él, y decían:
—Cuando venga el Mesías, ¿acaso hará más señales milagrosas que este hombre?
Los fariseos intentan arrestar a Jesús
32 Cuando llegó a oídos de los fariseos lo que la gente decía de Jesús, tanto ellos como los jefes de los sacerdotes mandaron a unos guardianes del templo a que lo arrestaran. 33 Pero Jesús dijo:
—Voy a estar con ustedes solo un poco de tiempo, y después regresaré al que me ha enviado. 34 Ustedes me buscarán, pero no me encontrarán, porque adonde yo voy ustedes no podrán ir.
35 Entonces los judíos comenzaron a preguntarse unos a otros:
—¿A dónde podría ir este, que no podamos encontrarlo? ¿Acaso se irá a los judíos dispersos en el extranjero, o irá a enseñar a los paganos? 36 ¿Qué quiere decir con eso de que “Me buscarán, pero no me encontrarán, porque adonde yo voy ustedes no podrán ir”?
Ríos de agua viva
37-38 El último día de la fiesta, que era el más importante, Jesús se puso en pie y dijo con fuerte voz:
—Si alguien tiene sed, venga a mí; y el que crea en mí, que beba. Pues como dicen las Escrituras, de su interior brotarán ríos de agua viva.
39 Con esto, Jesús quería decir que quienes creyeran en él recibirían el Espíritu; y es que el Espíritu aún no estaba ahí, porque Jesús aún no había sido glorificado.
División entre la gente
40 Entre la gente había algunos que, al oír estas palabras, dijeron:
—Seguramente, este hombre es el profeta.
41 Otros decían:
—Este es el Mesías.
Pero otros decían:
—No, porque el Mesías no puede venir de Galilea. 42 Las Escrituras dicen que el Mesías será descendiente del rey David, y que vendrá de Belén, el mismo pueblo de donde era David.
43 Y por causa de Jesús la gente se dividió, 44 y hasta hubo quienes querían llevárselo preso, pero nadie lo tocó siquiera.
Las autoridades no creían en Jesús
45 Los guardianes del templo volvieron a donde estaban los fariseos y los jefes de los sacerdotes, y estos les preguntaron:
—¿Por qué no lo trajeron?
46 Los guardianes contestaron:
—¡Nunca nadie ha hablado como ese hombre!
47 Dijeron entonces los fariseos:
—¿También ustedes se han dejado engañar? 48 ¿Quién de nuestros jefes o de los fariseos ha creído en él? 49 En cambio, esa gente que no conoce la ley está maldita.
50 Nicodemo, aquel fariseo que en cierta ocasión había ido a ver a Jesús, les dijo:
51 —De acuerdo con nuestra ley, no se puede juzgar a nadie sin antes oírlo y saber qué es lo que ha hecho.
52 Ellos le contestaron:
—¿También tú eres de Galilea? Estudia las Escrituras y verás que de Galilea nunca ha salido un profeta.
[53 Y cada uno se fue a su casa.