Apcaneyquiclha apóstoles apquilapajasomap tingma Jerusalén
1 Apquilvaac alhta napocja enlhit tingma Antioquía. Yoclhilhma Judea alhta apquilinyemac. Apquililtimnam alhta nipyesicsa apquilyalhinga: “Am sat ancoc eltingyac quellhip asoc monquinatquiscama ingyimpejic actemaclha ilhnic nat singanama Moisés, melvomsacpejec tap quellhip” —alhta apquiltomjac. 2 Apquilatingmacpec alhta enlhitaoc Pablo najan Bernabé. Am alhta elhnasoc moc apquilpayvam. Yejemoc alhta apquilyipsata Pablo najan Bernabé najan apnaymacoc. Apquilanyacpec alhta elmiyaclha tingma Jerusalén. Apquililtamjoc alhta elpamejitsacpojo apóstoles apquilapajasomap najan apquilimja apmamyi Jesucristo apmolhama, yoyam ellhenic as asoc.
3 Apquillhinquic alhta. Jesucristo apmolhama tingma Antioquía alhta apquilapajascama. Apquilyeycajangvoclhec alhta yoclhilhma Fenicia najan Samaria. Apquililtimnam alhta mataa actemaclha apquilyanmonquiscama apquilvalhoc metnaja judíos. Inquilpayjeclhec alhta apquilvalhoc apquilyalhinga apquillinga as amyaa.
4 Lhama alhta apquilvoclho tingma Jerusalén Pablo najan Bernabé. Apquilmec alhta tacja Jesucristo apmolhama najan apóstoles apquilapajasomap najan apquilimja apmamyi. Apquiltimnam alhta aclhamoclhojo actemaclha apquilanyomap eltimjic ayinyema Dios Ingyapam. 5 Yejemoc alhta apquilaneclho netin napocja fariseos apquiltomja melyasquiyam tasic amyaa. Apquiltomjac alhta apquilanya:
—Incaymalhquic mataa ongillanac actemaclha asoc monquinatquiscama apyimpeoc metnaja judíos apquiltomja melyasquiyam tasic amyaa. Ongilanic sat elyiplovsic actemaclha singanamaclha Moisés —alhta apquiltomjac.
6 Yejemoc alhta apquilaneclho apóstoles apquilapajasomap najan apquilimja apmamyi. Apquililtamjoc alhta elyasamcojo as asoc. 7 Avanjec alhta apquilpamesma poc. Yejemoc alhta apquinmaclho netin Pedro apquiltimnasamcaa:
—Elyalhinga, apquilyasamcoc quellhip. Eyacyesquic coo siclhoc anco Dios Ingyapam nanoc alhta. Apquiltamjoc otnejic sicsoycam tasic amyaa nipyesicsa metnaja judíos, yoyam eltimjic melyasquiyam tasic amyaa. 8 Apyasamcoc ingvalhoc Dios Ingyapam. Apquilyipconquic alhta Dios Ingyapam apquiltemaclha as enlhitaoc. Apquilmesquic alhta Espíritu Santo as enlhitaoc, acno alhta nincoo lha singmescama. 9 Ingnasoc nincoo Dios Ingyapam metnaja judíos. Apquilalhnasquic alhta najan apquilvalhoc ayinyema melyasquiyam. 10 Quip elanojo. ¿Soctomja pa elyascomoc quellhip, yoyam elyipconic aptemaclha Dios? ¿Apquililtamjo ya quellhip elpatimsic moc nintemaclha, malha apquilpatam enlhit melyasquiyam tasic amyaa? Am nic nat colapvancaac ingilyapmayc elpatmaoclha. Mongvanquejec alhta nincoo lha ongilpatmaoclha. 11 Montimjic nincoo. Mongilyascacmoc ningiltomja ningilvomsomalhca tap ayinyema singmescama Visqui ingac. Ningnoc nincoo lha metnaja judíos —alhta aptomjac Pedro.
12 Apquilvanmamquic alhta aplhamoclhojo enlhit. Apquiljalhnoc alhta apquiltimnaycam Bernabé najan Pablo. Apquililtimnasam alhta asoc monquinatquiscama najan asoc sinpilapquiscama nipyesicsa metnaja judíos. Dios Ingyapam alhta inquinyemac apcanem ellana. 13 Lhama alhta apsovja apquiltimnaycam. Yejemoc alhta aptomja Jacobo apquilanya:
—Elyalhinga, quip elaylhojo siltimnaycam: 14 Apquiltimnam lhac Simón Pedro actemaclha siclhoc anco apquimlaycmo metnaja judíos Dios Ingyapam. Apquilyacyesquic alhta napocja enlhit, yoyam eltimjic apquilsoycam apvisay. 15 Innoc nic nat aplhanma Dios Ingyapam actemaclha apnatalhescama profetas Dios apquillingascama:

16 Ovotac sat mocjam coo. Apjalhnancoc sat otnescasiclha mocjam David tingma pac apyananma nano, ningiltimem David apcanamaclha apanco.
Oninquinamcoc sat mocjam netin. Oviscaclhojoc sat netin napocja tingma.
17 Jelquitmoc sat sicvisay Visqui. Enlhit apquilaymomap sat jelquitmoc.
Colngalhcac sat sicvisay nipyesicsa enlhit lhalhma anco —nic nat aptomjac Dios Ingyapam.
18 Eycaso actemaclha appayvam Visqui ingac apcanem nic nat yoyam collanalhca.
Ningyasamcoc nincoo nano aplhanmaclha

—nic nat apquiltomjac.
19 “Ayanayc co mongilyacseje sat olhma metnaja judíos apquiltomja apquilyanmonquiscama apquilvalhoc. 20 Acvamlha ongilapajasquisic nintalhescama. Sat ontimjic ongilanic: Noelpaysimquis nasa apquilvalhoc asoc ancoc acyitsomalhca dios. Noeltime nasa actemaclha ningilanatama. Noeltovaoc nasa asoc apquilvapecjam ayispaoc najan ema ac. 21 Inlingomalhquic nic nat mataa singanamaclha Moisés aplhamoclhojo tingma. Inquilyipsatalhquic mataa appayvam tingma apcaneyquiclhilha aclhamoclhojo acnim ninnayclha” —alhta aptomjac Jacobo.
22 Apquilpamejitsacpec alhta apóstoles apquilapajasomap najan apquilimja apmamyi najan Jesucristo apmolhama. Apquilyacyesquic alhta enlhit, yoyam elapajacsic tingma Antioquía. Eltimjic sat apquillhalhmaa Pablo najan Bernabé. Apquilanyacpec alhta Judas, moc apvisay Barsabás najan poc apvisay Silas. Apquiltomja apquilyimtalhnamo nipyesicsa apquilyalhinga. 23 Apquilapajasquic alhta vaycajac. Alhta intomjac apnatalhescama:
—“Nincoo ningiltomja apóstoles najan ningilimja ingmamyi najan ingilyalhinga. Inlhenquic ingvalhoc nincoo ingilyalhinga metnaja judíos apnaycam Antioquía najan yoclhilhma Siria najan yoclhilhma Cilicia. 24 Ninlingac nincoo apquilvisay apquilvocmo enlhit maa. Apquilyasa olhma alhta nipyesicsa quellhip. Apquilsilhnanaquic alhta nipyesicsa quellhip. Apquiltamjoc alhta elyiplovcasojoc singanamaclha Moisés, yoyam eltimjic quellhip asoc monquinatquiscama ingyimpejic. Jave nincoo ningilapajascama as enlhitaoc. 25 Ningilpamejitsalhquic alhta, yoyam ongilyacyecsic napocja enlhitaoc. Ongilapajacsic sat nipyesicsa quellhip. Bernabé najan Pablo sat etnejic apquillhalhmaa, apquiltomja ningilasicjayo. 26 Apquiltomja mepqui apquillangviyam apquilsoycam apvisay Jesucristo Visqui ingac. 27 Ningilapajasquic nincoo Judas najan Silas. Sat eliltimnacsic quellhip aclhamoclhojo asoc actemaclha aclhanma as vaycajac. 28 Inlhenquic nincoo ingvalhoc najan maa Espíritu Santo, mongilpatimseje quellhip apquilpatam. Acvamlha anco as asoc ayaymalhco: 29 Noeltovaoc nasa asoc acticyovam acmesomalhca acyitsomalhca dios. Noeltovaoc nasa apquilvapecjam ayispaoc najan ema ac. Noeltime nasa actemaclha ningilanatama. Am sat ancoc cotsapac apnenyaoc as asoc, sas sat cotnejic apquiltemaclha. Sas sat apquileyvam” —alhta intomjac vaycajac.
30 Yejemoc alhta apquilapajasa. Apquilvoclhec alhta tingma Antioquía. Apquilaneclhec alhta Jesucristo apmolhama (apquilyalhinga). Yejemoc alhta apmesa vaycajac apsoycam. 31 Lhama alhta apquillinga apquilyalhinga alyipsatomalhca vaycajac. Payjeclhec alhta apquilvalhoc alyascasingvocmo actemaclha aclhanma vaycajac. 32 Profetas Dios apquillingascama alhta Judas najan Silas. Apquiltamilquiscacmec alhta apquilvalhoc apquilyalhinga. Apquilyimnatescasquic alhta najan almam apquilvalhoc ayinyema apquiltimnaycam. 33 Acvoncaclho alhta apnaycam nipyesicsa. Inyiplovcoc alhta altamilaycam apquilvalhoc apquillhinga. Apquilyalhinga alhta apquilapajascama, yoyam eltajojo apquilinyemayaclha. 34 Inlhenquic alhta apvalhoc Silas, yoyam elhic mocjam. 35 Apnaclhec alhta mocjam Pablo najan Bernabé tingma Antioquía. Apquiltimnasamquic alhta mataa enlhitaoc. Apquillhicmosquic alhta Visqui ingac appayvam. Aplhamoc alhta enlhit apquiltamjaycamo lhama.
Anit apyascama Pablo aptimem soycam amyaa
36 Natamin alhta aptomjac Pablo apcanya Bernabé:
—Noc, ontimjic mocjam maycaa ingilyalhinga aplhamoclhojo tingma ningilvamlha alhta. Ningiltimnaseclhec alhta tasic amyaa Visqui ingac appayvam. Ningiltamjoc mocjam ongilanojo apquiltemaclha —alhta aptomjac.
37 Apquiltamjoc alhta Bernabé eyantamac najan Juan, moc apvisay Marcos. 38 Am alhta eltamjoc Pablo eyantamoc. Alhta ayinyemaclha aptajingvocmo yoclhilhma Panfilia. Am alhta coyacmoc Marcos epasmoc aptamjaycam. 39 Yejemoc alhta apquilatingmacpo. Apyinyovquic alhta aplhalhma. Yejemoc alhta aplhinga Bernabé apyantamaclho eyca Marcos. Apquilquinatvoclhec alhta barco. Apquilmiyaclhec alhta acyayem inquilhe acvisay Chipre. 40 Apquiltamjoc alhta Pablo etnejic aplhalhma Silas. Apquilmalhnescasquic alhta apquilyalhinga, yoyam epasmoc Visqui ingac. Aplhinquic alhta. 41 Apvoclhec alhta yoclhilhma Siria najan yoclhilhma Cilicia. Apquilyimnatescasquic alhta almam apquilvalhoc apquilyalhinga Jesucristo apmolhama apvaclhilha.
La reunión en Jerusalén
1 Por aquel tiempo, algunos que habían llegado de Judea a Antioquía comenzaron a enseñar a los hermanos que no podían salvarse si no se circuncidaban conforme a la práctica establecida por Moisés. 2 Pablo y Bernabé tuvieron una fuerte discusión con ellos, pero finalmente se acordó que Pablo, Bernabé y algunos otros fueran a Jerusalén para tratar este asunto con los apóstoles y ancianos de la iglesia de aquella ciudad.
3 Enviados, pues, por los de la iglesia de Antioquía, al pasar por las regiones de Fenicia y Samaria contaron cómo los no judíos habían decidido seguir a Dios, y todos los hermanos se alegraron mucho con estas noticias.
4 Cuando Pablo y Bernabé llegaron a Jerusalén, fueron recibidos por la iglesia y por los apóstoles y ancianos; allí contaron todo lo que Dios había hecho con ellos. 5 Pero algunos fariseos que ya eran creyentes se levantaron y dijeron:
—Hay que exigir a los creyentes no judíos que se circunciden y cumplan la ley de Moisés.
6 Entonces los apóstoles y los ancianos se reunieron para estudiar este asunto, 7 y después de mucho discutir, Pedro se levantó y les dijo:
—Hermanos, ustedes saben que hace tiempo Dios me escogió de entre ustedes para anunciar la buena noticia a los no judíos, para que ellos crean. 8 Y Dios, que conoce los corazones, dio muestra de que los aceptaba porque les dio a ellos el Espíritu Santo, lo mismo que a nosotros. 9 Dios no ha hecho ninguna diferencia entre ellos y nosotros, ya que también ha purificado sus corazones por medio de la fe. 10 Ahora pues, ¿por qué desafían a Dios e imponen sobre estos discípulos una carga que ni nosotros ni nuestros antepasados hemos podido llevar? 11 Nosotros creemos que somos salvados por la gracia infinita del Señor Jesús, lo mismo que ellos.
12 Cuando Bernabé y Pablo comenzaron a hablar de las señales y milagros que por medio de ellos Dios había hecho entre los no judíos, todos guardaron silencio para escucharlos. 13 Y cuando terminaron de hablar, Santiago dijo:
—Hermanos, escúchenme: 14 Simón nos ha explicado ya cómo Dios desde el principio había mostrado su interés en los no judíos, para tomar de entre ellos un pueblo para sí mismo. 15 Esto concuerda con lo dicho por los profetas; como está escrito:
16 “Después de esto volveré
y restauraré la morada de David;
reconstruiré sus ruinas
y la volveré a levantar,
17 para que el resto de la humanidad
busque al Señor,
junto con todos los pueblos
consagrados en mi nombre.
18 Así dice el Señor,
que dio a conocer estas cosas
desde tiempos antiguos.”
19 »Por lo tanto, considero que no hay que imponerles cargas innecesarias a aquellos que, no siendo judíos, han decidido seguir a Dios. 20 Basta con escribirles que se abstengan de todo lo contaminado por los ídolos, de la inmoralidad sexual y de comer sangre y carne de animales estrangulados. 21 Porque desde tiempos antiguos hay en cada pueblo quienes predican la ley de Moisés, la cual se lee en las sinagogas cada sábado.»
La carta a los no judíos
22 Los apóstoles y los ancianos, con toda la iglesia, decidieron escoger a algunos de entre ellos y enviarlos a Antioquía, junto con Pablo y Bernabé. Nombraron entonces a Judas, conocido también como Barsabás, y a Silas, hombres de importancia entre los hermanos, 23 y con ellos mandaron la siguiente carta:

«De nosotros, sus hermanos, los apóstoles y los ancianos, a los hermanos no judíos de Antioquía, Siria y Cilicia. Saludos.
24 »Hemos sabido que algunos de entre nosotros han ido de aquí sin nuestra autorización, y los han molestado a ustedes con sus palabras, y los han confundido. 25 Por eso, de común acuerdo, nos ha parecido bien nombrar a algunos de entre nosotros y enviarlos a ustedes, junto con nuestros queridos hermanos Bernabé y Pablo, 26 quienes han puesto sus vidas en peligro por la causa de nuestro Señor Jesucristo. 27 Así que les enviamos a Judas y a Silas, que hablarán con ustedes personalmente para explicarles todo esto. 28 Pues al Espíritu Santo y a nosotros nos ha parecido bien no imponer sobre ustedes ninguna carga, aparte de esto, que debe cumplirse sin falta: 29 que no coman carne de animales ofrecidos en sacrificio a los ídolos, ni sangre ni carne de animales estrangulados, y que eviten toda inmoralidad sexual. Si se abstienen de estas cosas, actuarán correctamente. Que estén muy bien.»

30 Así que ellos, después de despedirse, se dirigieron a Antioquía. Allí reunieron a la congregación y le entregaron la carta. 31 Cuando los hermanos la leyeron, se alegraron mucho por el consuelo que les daba. 32 Y como Judas y Silas también eran profetas, con sus palabras dieron ánimo y consuelo a los hermanos. 33 Al cabo de algún tiempo, los hermanos los despidieron con saludos de paz para que volvieran a quienes los habían enviado. 35 Pero Pablo y Bernabé se quedaron en Antioquía y, junto con otros muchos, siguieron enseñando y anunciando la palabra del Señor.
Pablo se separa de Bernabé
36 Tiempo después, Pablo le dijo a Bernabé:
—Vayamos a visitar otra vez a los hermanos en todas las ciudades donde hemos anunciado la palabra del Señor, para ver cómo están.
37 Bernabé quería llevar con ellos a Juan, conocido también como Marcos; 38 pero a Pablo no le pareció conveniente llevarlo, porque Marcos los había abandonado en Panfilia y no había continuado con ellos en la obra. 39 Fue tan serio el desacuerdo, que terminaron separándose: Bernabé se llevó a Marcos y se embarcó para Chipre, 40 y Pablo, por su parte, escogió a Silas y, encomendado por los hermanos a la gracia del Señor, salió de allí, 41 y pasó por Siria y Cilicia, animando a los hermanos en las iglesias.