Actemaclha mongyasquiyam
1 Mongyasquiyam acvisay aljalhneycam ingvalhoc asoc yoyam colvac sat mepqui ningyasquiyam. Actomja najan acyascamco ingvalhoc asoc mongvitay. 2 Apquilinlhanacmec nic nat apquilyiplovquiscama melyasquiyam ningilyeyjamcaa. Apyispaquic nic nat Dios actemaclha melyasquiyam.
3 Nincoo mongyasquiyam actomja singyascasingvoyam actemaclha apquillanay nic nat Dios aclhamoclhojo asoc ayinyema appayvam. Asoc ningvitay quilhvo nac jay actomja allanomalhca ayinyema asoc mongvitay.
4 Meyasquiyam nic nat innac Adán apquitca apvisay Abel. Actamila anco ilhnic nat apmescama asoc macmescama Dios, am nic nat colhnoc apmescama apipma Caín. Aplhenquic nic nat Dios aptomja appeyvomo Abel. Apyispaquic nic nat Dios actemaclha apmescama Abel. Apquitsepmec nic nat inyicje Abel, aptomja eyca singlingascama actemaclha meyasquiyam.
5 Meyasquiyam nic nat innac Enoc. Innec nic nat acyaseclho netin apjalhnanco, mepqui apquitsepma. Am nic nat etacpoc mocjam, ayinyemaclha Dios nic nat apyantamaclho netin. Inlingalhquic nic nat aplhenamap Enoc actemaclha apyisponcama Dios yicpintama macmiyasayclha netin. 6 Am sat ancoc coyitnac mongyasquiyam, mongvityejec sat yoyam jingyispac Dios. Ningiltamjoc sat ancoc ongilyoclhojo Dios, incaymalhquic colhic mongyasquiyam Dios apna netin, aptomja apyanmonquiscama mataa actemaclha ningilquitamsama Dios.
7 Meyasquiyam nic nat innac Noé. Apyasingvocmec nic nat Noé amyaa ayinyema Dios yoyam colvac sat asoc actomja cotamalhca nic nat mocjam. Apquilyajaclhoc nic nat Noé. Apquillanac nic nat barco yamit aysicsic acyiviy yoyam elvomsic tap apmolhama. Am nic nat cotnatsalhcac aptomjaclha Noé yoyam elnatovasacpoc enlhitaoc lhalhma anco. Aptimesacpec nic nat appeyvomo Noé napato Dios ayinyema actemaclha meyasquiyam.
8 Meyasquiyam nic nat innac Abraham. Apquevam nic nat Dios yoyam eyacsic Abraham moc yoclhilhma yoyam elhcac malha apmayclha. Apquilyajaclhoc nic nat Abraham. Aplhinquic nic nat Abraham naysicsa meyascaoc apyasaclha. 9 Meyasquiyam nic nat innac Abraham. Apvoclhec nic nat yoclhilhma cotnajaclha apcaoclha aplhanmaclha Dios actomja nasoc yoyam elhcac. Apquillanac nic nat carpa appaclhanma. Apvajanamquic nic nat Abraham apquitca Isaac. Apvajanamquic nic nat Abraham aptavin Jacob. Apquilanyacpec nic nat as apcanit yoyam ellhovac lhama apquilyap Abraham, actemaclha aplhanma Dios actomja nasoc anco. 10 Apquiljalhnec nic nat Abraham yoyam elhic tingma apyiviy acyitna apvojac acyimnatem. Dios nic nat apquillanay as tingma najan Dios apvisay apquillanay tingma.
11 Coyasquiyam nic nat innac Sara, Abraham aptava. Inmasquec nic nat acvitay ayitca, ayinyemaclha invanacmec nic nat as quilvana. Inlhocac nic nat Dios apmopvan yoyam cotimsic ayitca. Ayinyemaclha am nic nat coyascacmoc yoyam comoc nelha aplhanmaclha Dios actomja nasoc anco. 12 Inquitlhincasquic nic nat comoc nelha acnim aptiyascam Abraham. Aplhameclhec nic nat aptovana niptamin. Malha apyova netin mongmovan ongilyipsitic nic nat aptomjaclha aptovana niptamin, najan malha lhopactic nicja yingmin mongmovan ongilyipsitic.
13 Apquilmasquingvocmec nic nat as enlhitaoc acma melyasquiyam mepqui apquillhoy asoc actemaclha aplhanma Dios actomja nasoc anco. Malha naysicsa melyasquiyam apquilvita ilhnic nat asoc actemaclha aplhanma Dios actomja nasoc anco. Yiplovcoc nic nat acpayjayclha apquilvalhoc. Apquillhenacpoc nic nat apanco apquiltomja malha maycaa as nalhpop najan cotnaja apquilaoclha as nalhpop. 14 Cotnatsalhquejec mataa actemaclha apquillhanma actomja apquilmayjayo apquilaoclha alhnancoc. 15 Apvancaac nic nat inyicje eltajojo yoclhilhma apquilinyemayaclha. Am nic nat eyca collhenac apquilvalhoc apquilaoclha as nalhpop. 16 Inquillhenquic nic nat mataa apquilvalhoc apquilaoclha actamila anco, am colhnoc nalhpop. Inlhenalhquic nic nat ningaoclha netin. Am nic nat emancac Dios apquiltomja as enlhitaoc apvisay Visqui apancaoc. Apquillanesquic nic nat Dios tingma apyiviy yoyam elhnam as enlhitaoc acma melyasquiyam.
17 Meyasquiyam nic nat innac Abraham. Apyipconquic nic nat Dios actemaclha meyasquiyam Abraham. Apquiltamjoc nic nat Dios yoyam ematong Isaac, Abraham apquitca, actemaclha macmescama Dios. Am nic nat emyavac Abraham apquitca apvamlha pac lhama. Apyasamcoc nic nat Abraham aplhenamap apquitca actemaclha aplhanma Dios actomja nasoc anco. Apquiltimnasacpec nic nat Abraham: 18 “Elhamasiclhac sat apquitquic Isaac, eltimjic sat lhip aptovana niptamin” —nic nat intomjac amyaa apcanyacpo. 19 Apyasamcoc nic nat Abraham acyitna apmopvan Dios yoyam enalhaticjascomoc apquiltomja apquilitsepma. Aplhoveclhec nic nat mocjam Abraham apquitca, malha aplhaticjangviyam nipyesicsa apquilmasquingvaycmo.
20 Meyasquiyam nic nat innac Isaac, Abraham apquitca. Apquilmalhnescasquic nic nat Dios Isaac yoyam epasmoc Jacob najan Esaú apquiltomja Isaac apquitquic. Apvitac nic nat Isaac asoc yoyam colvac sat. 21 Meyasquiyam nic nat innac Jacob. Apquilmalhnescasquic nic nat Dios Jacob yoyam epasmoc José apquitquic. Apquilmalhnescasquic nic nat Jacob naysicsa apquinimquiscama apquileneycam yicpintama apquitsepma. 22 Meyasquiyam nic nat innac José. Aplhenquic nic nat José yicpintama apquitsepma yoyam elyamyiclhac sat apnaymacoc israelitas yoclhilhma Egipto. Appenasoc nic nat appiquena appayvam José yoyam eltimjic apquilatonma acvocmo sat apquitsepma.
23 Meyasquiyam nic nat innac Moisés apyap najan inquin. Aptiyacmec nic nat Moisés apquitcoc aptomja aptamila. Apposquic nic nat apyap najan inquin acvocmo apnatqui piltin. Inquilmiyovquic nic nat yoyam ematong. Am nic nat ingyacac apyap najan inquin actemaclha apcanama apvisqui Faraón yoyam coticyoc sicaa. 24 Meyasquiyam nic nat innac Moisés. Apvanamyic nic nat. Am nic nat coyacmoc Moisés etnejic inquin apvisqui Faraón aptava. 25 Apquiltamjoc nic nat Moisés elngamcojoc lhama acmasca apnaymacoc apquilvisay Dios apmolhama. Am nic nat eltamjoc Moisés ingyitsovacsojo acyavataclhojo naysicsa asoc alinyema mongilyascalhma. 26 Apquiltamjoc nic nat Moisés elngamcojo apquilasmescama enlhitaoc aplhenamap Cristo, actomja malha acyiviy anco ningilnatam, am colhno acyovoclhojo apquilnatam acnaycaoc yoclhilhma Egipto. Ayinyemaclha inlhenquic nic nat apvalhoc Moisés Dios apmescama yoyam covac sat. 27 Meyasquiyam nic nat innac Moisés. Apyamyeclhec nic nat yoclhilhma Egipto mepqui apcay actemaclha aplom apvisqui Faraón. Am nic nat ingyacac Moisés, ayinyemaclha inlhenquic nic nat apvalhoc Dios aptomja metamap.
28 Meyasquiyam nic nat innac Moisés. Apquiltomjacpec nic nat pascua caya apquilyeycajaycaoc. Apquilanayquic nic nat Moisés yoyam colhic alilhpaja ema netin apatnaoc tingma. Copvanquejec nic nat etalhningvac ángel apvisay singilnapma. Copvanquejec nic nat elnapoc apquitquic israelitas apquiltomja appaliyam apmamyi. 29 Melyasquiyam nic nat innac enlhitaoc Israel. Apquilmilanquic nic nat nalhpop yingmin acvanyam acvisay Mar Rojo. Apquilimjaoclhec nic nat co Egipto. Inquilnapquic nic nat yingmin aplhamoclhojo co Egipto.
30 Melyasquiyam nic nat innac enlhitaoc Israel. Apquiljalhyincacmec nic nat tingma Jericó acvocmo siete acnim. Yejemoc nic nat alyanina apjalhtam tingma, macjalhtam mataymong. 31 Coyasquiyam nic nat innac quilvana alanatama acvisay Rahab. Am nic nat comatnac lhama nipyesicsa enlhit melilyajayquiclho. Ayinyemaclha inquilmec nic nat tacja apquilapajasomap apquilinyema Israel apmolhama.
32 ¿Soc moc asoc yoyam olhenic mocjam? Inyavatoc mataa acnim, movanquejec osavojo olhenic amyaa. Aplhenacpec nic nat enlhit apvisay Gedeón, najan poc apvisay Barac, najan poc apvisay Sansón, najan poc apvisay Jefté, najan poc apvisay apvisqui David, najan poc apvisay Samuel, najan apquiltomja profetas Dios apquillingascama. 33 Melyasquiyam nic nat innac as enlhitaoc. Apquilnapquic nic nat moc yoclhilhma apquilviscaa najan aplhamoclhojo enlhitaoc. Apquilyiplovcasquic nic nat actemaclha acpeyvomo naysicsa apquilyanmongsayclha apquiltemaclha enlhitaoc. Apquillhocac nic nat asoc actemaclha aplhanma Dios actomja nasoc anco. Apquilapquic nic nat apmeoc atong yamacmeyva. 34 Apquilsaponcasquic nic nat talha. Apquinyajamquic nic nat apquilaca sovo acvinatem. Apquilyimnatem nic nat apquiltomjac, apquiltomja mepqui apquilyimnatem siclho. Apquiltomja ilhnic nat apquilyimtalhnamo naysicsa apquilnapomap. Apquiltomja ilhnic nat apminlhanma singilpilhtetemo cotnaja ingmoc. 35 Inquilvitaclhec nic nat quilvana anatamcaa apnalhaticjangviyam nipyesicsa apquilmasquingvaycmo.
Innec nic nat alasquisa apyimpeoc poc enlhitaoc. Am nic nat colyacmoc eleyoc mepqui apquilmomap yoyam elvomjoc sat moc ningnalhaticjangvoycamlha actamila anco. 36 Apquillingamcoc nic nat poc ayinyema apquilasmescama enlhitaoc. Apquillingamcoc nic nat poc malyicpilhqueteycaoc najan actemaclha apquilpilhtetomap najan aplhatmomap singilpilhtetomaclha. , 37 Apticyovquic nic nat ayinyema apquilyicnamap mataymong, najan ayinyema apquilvatnama talha, najan ayinyema malyatemenayclha monaycpacyic, najan ayinyema malyatemenayclha sovo acvinatem. Apquilalomap ilhnic nat naysicsa apquileyvam nipquesic apyimpeoc najan yataay apyimpeoc. Mepqui apquilnatam nic nat as enlhitaoc. Apquillingamcoc nic nat actemaclha ayaymomalhca asoc. Apquillingamcoc nic nat acmasca. 38 Apquilaponcanacpec nic nat mataa as enlhitaoc. Apquileyvec nic nat yoclhilhma actamopeycaoc najan netin inquilhe. Apquilyilhanmec nic nat nicja inquilhe acvoyam congne najan congne acpatyapma lhop. 39 Apcayo ilhnic nat aptomjac Dios apvita melyasquiyam as enlhitaoc. Am nic nat ellhovac mocjam asoc actemaclha aplhanma Dios actomja nasoc anco. 40 Apquiltamjoc Dios jingilmesic asoc altamila anco, am colhno siclhoc nic nat. Apquiltamjoc Dios yoyam eltimjic as enlhitaoc sinpasmeyquiclha nincoo. Ongiltimjic sat ningilpeyvomo lhama napato Dios.
La fe de los antiguos
1 Tener fe es tener la plena seguridad de recibir lo que se espera; es estar convencidos de la realidad de cosas que no vemos. 2 Nuestros antepasados fueron aprobados porque tuvieron fe.
3 Por fe sabemos que Dios creó los mundos por medio de su palabra, de modo que lo que ahora vemos fue hecho de lo que no podía verse.
4 Por tener fe, Abel ofreció a Dios un sacrificio mejor que el que ofreció Caín, y por eso Dios lo declaró justo y aceptó sus ofrendas. Así que por medio de su fe Abel sigue hablando, aunque está muerto.
5 Por tener fe, Enoc fue llevado en vida sin conocer la muerte, y no se le volvió a encontrar porque Dios se lo llevó. Y las Escrituras dicen que antes de que Enoc fuera llevado, había agradado a Dios. 6 Pero sin tener fe no es posible agradar a Dios, porque para acercarse a Dios hay que creer que Dios existe, y que recompensa a quienes lo buscan.
7 Por tener fe Noé, cuando Dios le advirtió que habían de pasar cosas que todavía no podían verse, obedeció y construyó la barca para salvar a su familia. Y por esa misma fe, Noé condenó a la gente del mundo y fue heredero de la justicia que se obtiene por tener fe.
8 Por tener fe, Abrahán obedeció cuando Dios lo llamó, y salió para ir al lugar que Dios le iba a dar como herencia. Salió de su tierra sin saber a dónde iba, 9 y por la fe que tenía vivió como extranjero en la tierra que Dios le había prometido. Vivió en tiendas de campaña, lo mismo que Isaac y Jacob, que también recibieron esa promesa, 10 porque Abrahán esperaba aquella ciudad con sólidos fundamentos, de la cual Dios es arquitecto y constructor.
11 Por tener fe también Abrahán recibió fuerzas para ser padre, a pesar de que Sara no podía tener hijos y él era ya demasiado viejo. Y esto fue así porque Abrahán creyó que Dios no faltaría a su promesa. 12 Así que aunque ya se acercaba el fin de sus días, Abrahán llegó a tener tantos descendientes como las estrellas del cielo y como la arena del mar, que no es posible contar.
13 Todos ellos murieron sin haber recibido lo que Dios había prometido; pero por tener fe las vieron de lejos, y las saludaron, reconociéndose a sí mismos como extranjeros de paso por este mundo. 14 Y los que dicen tal cosa dan a entender claramente que todavía andan en busca de una patria. 15 Si hubieran estado pensando en la tierra de donde salieron, bien podrían haber regresado allá; 16 pero ellos deseaban una patria mejor, es decir, la patria celestial. Por eso Dios no se avergüenza de ser llamado su Dios, pues les tiene preparada una ciudad.
17 Por tener fe, Abrahán tomó a Isaac, su único hijo, y se dispuso a ofrecerlo en sacrificio cuando Dios lo puso a prueba, a pesar de que Dios le había prometido: 18 «Por medio de Isaac tendrás descendientes.» 19 Y es que Abrahán reconocía que Dios tiene poder hasta para resucitar a los muertos. Así fue como, en sentido figurado, Abrahán recobró a su hijo.
20 Por tener fe, Isaac prometió bendiciones futuras a Jacob y a Esaú.
21 Por tener fe, poco antes de su muerte Jacob prometió bendiciones a cada uno de los hijos de José, y adoró a Dios mientras se apoyaba en la punta de su bastón.
22 Por tener fe, José dijo, al morir, que los israelitas saldrían más tarde de la tierra de Egipto, y dejó órdenes acerca de lo que deberían hacer con sus restos.
23 Por tener fe, cuando Moisés nació y sus padres vieron que era un niño hermoso, lo escondieron durante tres meses, sin miedo a la orden del rey de matar a los niños.
24 Por tener fe, cuando Moisés creció, no quiso ser llamado «hijo de la hija del faraón», 25 sino que prefirió ser maltratado junto con el pueblo de Dios, antes que gozar por un tiempo de los placeres del pecado. 26 Consideró de más valor sufrir la deshonra del Mesías que gozar de las riquezas de Egipto; porque tenía la vista fija en la recompensa que Dios le había de dar.
27 Por tener fe, Moisés se fue de la tierra de Egipto, sin miedo al enojo del rey; y se mantuvo firme en su propósito, como si viera al Dios invisible.
28 Por tener fe, Moisés celebró la Pascua y mandó rociar las puertas con sangre, para que el ángel de la muerte no tocara al hijo mayor de ningún israelita.
29 Por tener fe, los israelitas cruzaron el mar Rojo como si pasaran por tierra seca; pero cuando los egipcios quisieron hacer lo mismo, se ahogaron.
30 Por fe, los muros de la ciudad de Jericó se vinieron abajo, después de que ellos marcharon a su alrededor durante siete días.
31 Y por tener fe, Rajab, la prostituta que había recibido de buen grado a los espías de Israel, no murió junto con los desobedientes.
32 ¿Qué más voy a decir? Me faltaría tiempo para hablar de Gedeón, de Barac, de Sansón, de Jefté, de David, de Samuel y de los profetas. 33 Por tener fe, ellos conquistaron países, impartieron justicia, recibieron lo que Dios había prometido, cerraron las fauces de los leones, 34 apagaron violentos fuegos, escaparon de morir a filo de espada, sacaron fuerzas de flaqueza, llegaron a ser poderosos en la guerra y lograron vencer a ejércitos enemigos. 35 Hubo mujeres que recibieron con vida otra vez a sus parientes muertos.
Hubo otros que murieron en medio de tormentos, sin aceptar ser liberados, a fin de resucitar a una vida mejor. 36 Otros sufrieron burlas y azotes, y hasta cadenas y cárceles. 37 Otros fueron muertos a pedradas, aserrados por la mitad o muertos a filo de espada; anduvieron de un lado a otro, cubiertos solo con pieles de ovejas y de cabras, y sufriendo carencias, aflicciones y maltratos. 38 Estos hombres, que el mundo no se merecía, anduvieron sin rumbo fijo por montes y desiertos, por cuevas y cavernas de la tierra.
39 Sin embargo, y aunque fueron aprobados por la fe, ninguno de ellos recibió lo que Dios había prometido; 40 pues Dios había previsto algo mejor para nosotros, para que ellos no fueran hechos perfectos sin nosotros.