Enlhit levita najan moc aptava
1 Nalhit acnim nic nat intomjac. Mepqui ilhnic nat apvisqui nipyesicsa enlhitaoc Israel. Apnec nic nat lhama levita inquilhe alvinatem Efraín, mocjay anco. Aptimec nic nat moc aptava quilvana ayitcoc ayinyema tingma Belén yoclhilhma Judá. 2 Innatjavoc nic nat avalhoc apnaclha atava. Intajaclhec nic nat inyap tingma pac Belén. Innec nic nat maa cuatro piltin. 3 Appecjam nic nat levita esovjam quilvana acyamasma, eyantamenta sat mocjam. Apcanyacpec nic apquilancam etnejic aplhalhma, enaliclha anit apnatoscama yamelyeyjaycoc. Invitac nic nat quilvana apvactama atava. Inmec nic nat tacja inyap tingma pac. 4 Apmec nic nat tacja inyap, acyiplomo acpayjayclha apvalhoc. Apcanyacpec nic nat apipjayim elhojoc lhama. Apnaclhec nic nat natqui acnim levita najan apquilancam, payjoc apipyata tingma pac. Aptovcamquic nic nat, apyinamquic nic nat, apnatinquic nic nat maa. 5 Invocmec nic nat cuatro acnim apnalhaticja alhtoo yoyam eltajiclha. Apvitac nic nat quilvana inyap.
Aptomjac nic nat apcanya apipjayim: —Itov siclho pan apquitcoc, colhic sat apyimnatem — nic nat aptomjac.
6 Apquilnaclhec nic nat mocjam, yoyam eltovamcoc najan elyinamcoc. Apcanyapec nic nat elhic mocjam lhama alhtaa. 7 Appecjam nic nat inyicje elhong levita. Apquilinlhanacmec nic nat apipyata elhic mocjam.
8 Invocmec nic nat cinco acnim. Aplhaticjac nic nat alhtoo levita, appecjam elhong. Apquilinlhanacmec nic nat mocjam quilvana inyap, yoyam etoc siclho amamyi aplhingam apipjayim, colhic sat apyimnatem. Aptovcamquic nic nat mocjam acvaycmo actalhnam. 9 Appecjam nic nat levita elhong, aclhalhma sat moc aptava najan apquilancam. Apquilinlhanacmec nic nat mocjam apipyata, apcanya elhnam mocjam, ayinyema actomjayclho alhtaa. Etyinic siclho alhtaa, elhaticjac sat secaseclha, elhong sat alhtoo. 10 Am nic nat coyacmoc levita elhic mocjam alhtaa. Appecjam nic nat elhong, eyantemiclha moc aptava, najan apquilancam, najan apquilquinamtem yamelyeyjaycoc. Apquilvocmec nic nat tingma Jebús, ningiltimem Jerusalén.
11 Aptomjac nic nat apquilancam apcanya levita: —¿Tasi ya onlhic alhtaa nac jay as tingma apvanyam nipyesicsa jebuseos? — nic nat aptomjac.
12 Apcatingmavoc nic nat levita: —Mongvanquejec ongilpalhcac tingma apvanyam metnaja nintemolhama israelita. Ongilpeyvojoc sat tingma Gabaa. 13 Ningvitac sat ancoc tingma Gabaa, tasic najan Ramá, onlhic sat alhtaa — nic nat aptomjac.
14 Apquilmiyaclhec nic nat mocjam, actalhnacmo apquilvita tingma Gabaa, tingma apancaoc apquilmolhama tribu Benjamín. 15 Apquilyinyovquic nic nat amay, elantilhic tingma Gabaa, elhnam sat alhtaa nac jay. Am nic nat elmac tacja enlhit maa. Apnaclhec nic nat acyivey olhma tingma apvanyam.
16 Alhtaa ilhnic nat intomjac. Apyeycajac nic nat enlhit apvanyam apquinyema amyip, aptajaclho tingma pac. Apquinyemayaclha ilhnic nat inquilhe alvinatem Efraín, appalhaviyam metnaja apquiltemolhama tribu Benjamín, aptomja tingma apancaoc Gabaa.
17 Pilapcasquic nic nat enlhit apvanyam apvita maycaa. Aptomjac nic nat apcanya: —¿Co laa apquimpaa, co laa apyasa? — nic nat aptomjac.
18 Apcatingmavoc nic nat levita: —Siclhingam coo, ningilinyemac lhac tingma Belén yoclhilhma Judá. Ongmiyaclhac sat mocjay anco, inquilhe alvinatem Efraín. Payjoc maa tingma ajac. Acnec alhta tingma Belén, quilhvoc sictajayclha mocjam. Paj coo otac lhama enlhit semam tacja. 19 Yitnec nincoo actoycaoc ninatoscama yamelyeyjaycoc. Yitnec nintom pan najan uva ayingmenic, yoyam cotoc etava najan coo najan selancam. Coymalhquejec nincoo lhama asoc — nic nat aptomjac.
20 Aptomjac nic nat apvanyam apcanya: —Ingmoc nac lhip. Omoc sat tacja lhip najan apquillhalhmaa. Copvanquejec lhip elhic quip aso alhtaa nac jay — nic nat aptomjac.
21 Apnalaclhec nic nat tingma pac enlhit apvanyam. Apliquic nic nat yingmin apmancoc, aptovcamquic nic nat, apyinamquic nic nat. Apcamquic nic nat actoycaoc yamelyeyjaycoc enlhit apvanyam. 22 Yiplovcoc nic nat acpayjayclha apquilvalhoc. Pilapcasquic nic nat apquilvaa enlhit apquilmapsomcaa apquilvocjay tingma. Apquilticpamquic nic nat tingma apatong.
Apquiltomjac nic nat apquilanya aptomja tingma pac: —¡Itipquis sat enlhit maycaa! ¡Ongilpatjetamcoc siclho as enlhit!— nic nat apquiltomjac.
23 Aptomjac nic nat apcatingmavo: —¡Quip elaylhojo enaymacoc! ¡Maycaa nac as enlhit sicnaclha coo! ¡Noeltovas nasa quellhip! 24 Quip elanojo sictamongvoyam quilvana ayitcoc, mepqui atava. Innec mocjam moc quilvana, maycaa aptava. Olantipsic sat as quilvanaa, yoyam eltimjic acmajayoclha apquilvalhoc quellhip. Noelsilhnanap apanco quellhip apnaclha as maycaa — nic nat aptomjac.
25 Am nic nat elilyajaclhoc appayvam apvanyam. Aptipcasquic nic nat levita quilvana moc aptava. Apquilpatjetamquic nic nat maa, apquiltovasquic nic nat alhtaa acvaycmo secaseclha. Natamin apquilyinyovquic nic nat. 26 Intajavoc nic nat quilvana payjoc tingma apatong apmaclha enlhit apvanyam. Inyaninquic nic nat quilvana ayitsepa. Apnec nic nat atava congne tingma. 27 Alhtooc nic nat aplhaticja atava, apliquic nic nat atong. Pilapcasquic nic nat apvita moc aptava acyitnama, acpayvescama actengaoc tingma apatong, ayitsepma.
28 Aptomjac nic nat apcanya: —¡Lhiya, cotnimiclha netin, poc ongillhong! — nic nat aptomjac.
Am nic nat catingmavoc quilvana ayitsepma. Yejemoc nic nat appatmaoclho ayitsepma netin yamelyeyjaycoc, apquiltajaclho tingma poc mocjay. 29 Apvoclhec nic nat tingma pac. Apliquic nic nat sovo pac. Apyatemenquic nic nat navayc alyiptetaclha ayitsepma. Apyatemenquic nic nat doce navayc, apquilapajasa lhalhma anco yoclhilhma Israel.
30 Pilapcasquic nic nat apquilvita. Apquiltomjac nic nat: —Cotamalhcac mocjam actema nac lha, ayenmo apquilantiyapma nic nat yoclhilhma Egipto israelitas. Elyasamcojo actemaclha yavamlha ontimjic — nic nat apquiltomjac apquilpamejitsacpo.
El levita y su concubina
1 En los días en que aún no había rey en Israel, un levita que vivía en la parte más lejana de los montes de Efraín tomó como concubina a una mujer de Belén de Judá. 2 Pero ella se enojó con él y se volvió a vivir a Belén, con su padre. Después de que ella estuvo allí cuatro meses, 3 el levita fue a buscarla para convencerla de que volviera con él. Llevó a un criado y dos burros, y ella lo recibió en casa de su padre. 4 También el padre lo recibió con alegría, y lo invitó a quedarse con ellos. El levita y su criado se quedaron tres días en casa del padre de ella, comiendo, bebiendo y durmiendo, 5 y al cuarto día por la mañana se levantaron temprano para irse. Pero cuando ya se iban, el padre de la muchacha le dijo a su yerno:
—Come algo antes de viajar, para que tengas fuerzas.
6 Y los dos se sentaron juntos a comer y a beber, y el padre de ella le pidió que se quedara y pasara contento una noche más. 7 Y aunque el levita se levantó para irse, su suegro le insistió tanto que se quedó.
8 Al quinto día, el levita se levantó temprano para irse, pero otra vez el padre de la muchacha le rogó que comiera algo antes de salir, para que recobrara las fuerzas; así que comieron juntos hasta que se hizo tarde. 9 Cuando el levita se levantó para irse con su concubina y su criado, su suegro le hizo ver que ya era muy tarde y que el día se estaba yendo, y lo invitó a quedarse otra noche y pasarla contento, y salir al otro día temprano. 10 Pero el levita no quiso quedarse otra noche más, sino que se fue con su concubina y su criado y sus dos burros bien cargados. Cuando tuvieron ante ellos Jebús, es decir, Jerusalén, 11 el criado le dijo al levita:
—¿Qué le parece a usted si pasamos la noche en esa ciudad de jebuseos?
12 Y el levita le respondió:
—No pasaremos la noche en ninguna ciudad que no sea israelita. Sigamos hasta Gabaa, 13 y procuremos pasar la noche ya sea en Gabaa o en Ramá.
14 Así pues, siguieron adelante, y cuando el sol se ponía llegaron a Gabaa, ciudad de la tribu de Benjamín. 15 Entonces se apartaron del camino y entraron en Gabaa para pasar la noche, y el levita fue y se sentó en la plaza de la ciudad porque nadie les ofrecía alojamiento.
16 Por fin, ya de noche, pasó un anciano que regresaba de trabajar en el campo. Este anciano era de los montes de Efraín, pero vivía allí como forastero, pues los que vivían en Gabaa eran de la tribu de Benjamín. 17 Cuando el anciano vio en la plaza al viajero, le preguntó:
—¿De dónde vienes, y a dónde vas?
18 Y el levita respondió:
—Estamos de paso. Venimos de Belén de Judá, y vamos a la parte más lejana de los montes de Efraín, donde yo vivo. Estuve en Belén, y ahora voy de regreso a casa, pero no he encontrado aquí a nadie que nos dé hospedaje. 19 Tenemos paja y forraje para mis burros, y pan y vino para nosotros, es decir, para mi mujer, para mi siervo y para mí. No nos hace falta nada.
20 Pero el anciano le respondió:
—Sé bienvenido. Yo me haré cargo de todo lo que necesites. No voy a permitir que pases la noche en la plaza.
21 El anciano los llevó a su casa, y mientras los viajeros se lavaban los pies, y comían y bebían, él dio de comer a los burros. 22 En el momento en que más contentos estaban, unos malvados y perversos de la ciudad rodearon la casa y empezaron a golpear la puerta, y a decirle al anciano, dueño de la casa:
—¡Saca al hombre que tienes de visita! ¡Queremos tener relaciones sexuales con él!
23 Pero el dueño de la casa les rogó:
—¡No, amigos míos, por favor! ¡No cometan tal perversidad, pues este hombre es mi huésped! 24 Miren, ahí está mi hija, que todavía es virgen. Y también está la concubina de este hombre. Voy a sacarlas para que hagan con ellas lo que quieran. Pero con este hombre no cometan tal perversidad.
25 Pero como ellos no le hicieron caso al anciano, el levita tomó a su concubina y la echó a la calle, y aquellos malvados la violaron y abusaron de ella toda la noche, hasta que amaneció. Entonces la abandonaron. 26 Ya estaba amaneciendo cuando la mujer regresó a la casa del anciano, donde estaba su marido, y se desplomó delante de la puerta. 27 Cuando el levita se levantó y abrió la puerta para seguir su camino, encontró a su concubina tendida ante la puerta, con las manos sobre el umbral. 28 Entonces le dijo:
—Levántate y vámonos.
Como ella no le respondió, el levita la colocó sobre el burro, y se puso en camino hacia su casa. 29 Al llegar, tomó un cuchillo y descuartizó a su concubina en doce pedazos, que mandó por todo el territorio de Israel. 30 Todos los que lo veían, decían:
—Desde que los israelitas salieron de Egipto, nunca se había visto nada semejante. Esto es para pensarlo y decidir qué hacer.