Mocjam amyaa co Asiria
(2~R 19.1-372~Cr 32.20-23)1 Aplingac nic nat amyaa apvisqui Ezequías. Apyaptec nic nat apava aptalhnama ayinyema acmayovsa apvalhoc. Aptalhneclhec nic nat poc apava aptemaclha acmayovsa apvalhoc, epamejitsic Dios Apyimtalhnamo congne tingma apponquinomap. 2 Apcapajasquic nic nat colhic altimnasa profeta Isaías, Amoz apquitca. Apquilapajasacpec nic nat apquilasinancama mayordomo Eliaquim, cronista Sebna najan sacerdotes apquilvanyam apquilantalhnayclha apava acmayovsa apquilvalhoc.
3 Eycaso appayvam apcanama Visqui ingac Ezequías: —Avanjec ayay ingvalhoc acnim nac jay. Avanjec aclingaycamco ingvalhoc acyanmongayclha nintemaclha. Ningiltomjac malha quilvana, yoyam cotimsic ayitca, naysicsa mepqui acyimnatem. 4 Aplingac alhta Dios Apyimtalhnamo amyaa aplhanma co Asiria, apvisqui apcasinancama. Aptomjac alhta apvenneycam Dios Apyimtalhnamo. Aplingac alhta, eyanmongsiclhac sat aptemaclha appayvam Dios Apyimtalhnamo. Lhip Isaías, ilmalhnesquis ingnaymacoc apquilaymomap — alhta aptomjac Visqui ingac — nic nat apquiltomjac apquilapajasomap.
5 Apquiltiyaningvocmec nic nat profeta Isaías apvisqui apquilasinancama. 6 Apcatingmavoc nic nat profeta Isaías, colhic altimnasa apvisqui Ezequías: eycaso appayvam ayinyema Dios Apyimtalhnamo: Nocotyim nasa apvalhoc lhip, aplinga inlhojo appayvam co Asiria, sevenneycam coo. 7 Quip ilanojo. Otnesquisic sat amyaa acpilapquiscama apvisqui co Asiria. etajiclhac sat apcaoclha, ematong sat maa — alhta aptomjac Dios Apyimtalhnamo — nic nat aptomjac profeta.
8 Moc amyaa aplingay co Asiria. Apquilnapacpec nic nat siclho tingma Laquis. Quilhvoc elimpocjac sat tingma Libna. Aptiyaningvocmec nic nat apcasinancama co Asiria. 9 Aplingac nic nat apvisqui co Asiria moc amyaa: Apvaac nic apvisqui co Etiopía najan apquillhalhmaa, elnapacpoc sat apquilinmelhaycam co Asiria — nic nat intomjac amyaa. Mocjam lhama apcapajasa ilhnic nat apvisqui co Asiria, colhic altimnasa apvisqui Ezequías co Judá. 10 Intomjac nic nat amyaa: Apcanayquic lhip Ezequías epasmoc sat Dios, melmacpejec sat apyovoclhojo tingma Jerusalén. Ayinimcasquic nac Dios mepasmejec sat maa. 11 Aplingac lhip mataa amyaa apquilviscaa co Asiria apquilimpocjay moc yoclhilhma. Apquilmacpec alhta mataa yoyam eticyo. ¿Lhama ya lhquip yoyam evomsacpoc tap? 12 ¿Naso ya quilaycmasquiscama alvomquiscama tap moc yoclhilhma? Sicyeyjamcaa alhta apnatovasa tingma Gozán, tingma Harán, tingma Resef, najan co Bet-edén apnaycam tingma Telasar. 13 ¿Co laa apyasa apvisqui co Hammat, apvisqui co Arfad, apvisqui co Sefarvaim, apvisqui co Hena najan apvisqui co Iva? — nic nat intomjac amyaa.
14 Apquilyipsatquic nic nat Ezequías amyaa actalhesamalhca, apquilsayquinta co Asiria. Aptalhningvocmec nic nat tingma apponquinomap, appayesa as vaycajac napato Dios Visqui ingac. 15 Yiplovcoc nic nat apquilmalhnancama Ezequías: 16 Lhip Dios Visqui ingac. Yitnec lhip aptajanem pac tacjaplhit ángeles querubines. Lhip apvamlha pac lhama Dios, apvisqui lhalhma anco. Lhip nic nat apquilantipquiscama netin najan nalhpop. 17 Lhip Dios Visqui ingac. Ingyeylhojo sicpayvam. Ilanojo sat apquiltomjaclha ningyava. Ingyeylhojo appayvam apvisqui Senaquerib siclingay coo. Aptomja apquinmelhaycam lhip Dios apyimtalhnamo memasquingvoyam. 18 Naso, apnatovasquic alhta mataa co Asiria enlhitaoc najan yoclhilhma apancaoc lhalhma anco. 19 Apquilvatnec alhta talha quilaycmasquiscama apancaoc. Jave nasoc anco Dios. Acvisay quilaycmasquiscama apquillanay apnaymacoc enlhit, yamit najan mataymong alanomalhca. Aquilvatnec alhta talha. 20 Lhip Dios Apyimtalhnamo, jingmiyov nincoo napatavo co Asiria. Elyasingvomoc sat apyovoclhojo enlhitaoc as nalhpop, lhip aptomja apvamlha pac lhama Dios Apyimtalhnamo — nic nat aptomjac Ezequías.
21 Apcapajasquic nic nat profeta Isaías, colhic altimnasa Ezequías: Eycaso appayvam ayinyema Dios Visqui ingac: Aclingac coo selmalhnaycam lhip, aplhenacpo Senaquerib, apvisqui co Asiria — alhta aptomjac Dios — nic nat aptomjac profeta.
22 Eycaso ilhnic nat appayvam Dios Apyimtalhnamo, aplhenacpo apvisqui co Asiria:
Tingma Sión acyitsomalhca quilvana ayitcoc. Incasmasquic maa aplhenacpo Senaquerib. Apnaycam tingma Jerusalén, apquilyeyesam apcatcoc, apvitacpo inlhojo lhip apquinyem.
23 ¿Soc lha aplhenacpo apvenneycam mataa lhip? ¿Soc lha aplhenacpo apquinmelhaycam mataa lhip naysicsa apyimtalhnesomacpo apanco? Apquinmelham lhip Dios mayayo nipyesicsa enlhitaoc Israel.
24 Lhip apquilasinancama ayinyema alhta sevenneycam lhip: Eycaso ayinyema lhip appayvam: Cotlaycaoc coo carros najan singilpilhtetemo. Osavojoc sat netin inquilhe naysicsa ningimpocjay. Najan netin inquilhe Líbano sicyatemenma yamit cedro alvinatem, najan moc yamit pinos altamila anco. Acvitac mataa inquilhe nitno, acvitac nalhma, malha actomjayclho yamit ilhnamoc flores.
25 Moc yoclhilhma cotnaja siyaoclha, sicyam yingmin ayinyema yamilquit acmetmomalhca. Acyamasquic coo vatsam co Egipto, ayinyema sictoyam emancoc.
26 Am alhta jeyicpilcac lhip, sicvisay Visqui coo. Coo ayinyema aclhamoclhojo asoc, ayinyema aclhanma evalhoc. Cotnejic sat as ningvamlha nac jay. Lhip aptovascama mataa tingma apquilvanyam acma apjalhtam. Apsovjoc mataa aptovascama lhip, mengayacpejec lhama tingma.
27 Avanjec mataa ayay apquilvalhoc, avanjec mataa apquilmancactama enlhit. Apquilyitsomacpo paat ayimja amyip, paat alyimseleycaoc, paat ayimja lhopactic acyamay, actomja acyamascama alhcajayam.
28 Acyasamcoc coo lhip aplhingam, lhip aptemaclha mataa. Acyasamcoc co lhip aplom setanoncama coo.
29 Acyasamcoc coo lhip aptemaclha apyimtalhnesomacpo apanco. Oyiplhac sat apvajic, oyipitsic sat argolla apvajic, actetamalhca tama. Najan tava ápac apatong, yoyam olhingsic. Opaycamoc sat lhip, etajojoc sat lhip apquinyemayaclha — alhta aptomjac Dios — nic nat aptomjac profeta.
30 Aptomjac nic nat Isaías apcanya Ezequías: Notnatquis nasa yoyam covac sat. Eltovamcoc sat quellhip dos años trigo apactic, ayimja anco. Invocmec sat ancoc tercer año, elquiclhac sat actic, elyatemenic sat acyilhna. Elquiniclhac sat uva avjac, eltovamcoc sat acyilhna. 31 Apquilyitsomacpo ninganma, acyitna inlhojo ayquipmenaoc najan acyilhna. Apquilyitsomacpo enlhit apquilaymomap co Judá natamin apquimpocjay poc.
32 Elhnam sat tingma Jerusalén napocja apquilaymomap. Netin inquilhe Sión elvitacpoc mocjam enlhit apquilaymomap. Eycaso ayinyema apmopvan apanco Dios apyimtalhnamo — nic nat aptomjac profeta.
33 Aptomjac alhta Dios Apyimtalhnamo aplhenacpo apvisqui co Asiria: Metalhningvomejec sat tingma Jerusalén. Copvanquejec eyjong lhama yanca pac. Mengyimpocjac sat acyiplomo apquilmaycam apcajapsomap. Melanejec sat nitno lhopactic mayicjescama.
34 Etajojoc sat mocjam amay apquinyemayaclha. Metalhningvomejec sat as tingma apvanyam. Eycaso siclhanma coo, sicvisay Visqui sicyimtalhnamo.
35 Coo sat omyoc as tingma, olvomsic tap apyovoclhojo. Ayinyema siclhanma apvisay David, silancam alhta. Ayinyema coo sicvisay Dios — alhta aptomjac Dios — nic nat aptomjac profeta Isaías.
36 Apvaac nic nat ángel apquilnapma Dios apcasinancama. Apquilnapquic nic nat as alhtaa ciento ochenta y cinco mil co Asiria. Apquilvitacpec nic nat apquilitsepma moc acnim alhtoo. 37 Aptajaclhec nic nat apvisqui co Asiria Senaquerib, apnalaclho apquillhalhmaa apquilaymomap. Apnalaclhec nic nat tingma Nínive. 38 Nalhit acnim nic nat aptalhningvocmo tingma acyitnamaclha quilaycmasquiscama Nisroc, yoyam etnejic apcayo. Apquilinyajamquic nic nat apquitquic apvisay Adramelec, poc nic nat apvisay Sarezer. Apquilajac nic nat maa apquilyap. Apquinyajamquic nic nat yoclhilhma Ararat. Aptomjaclhec nic nat apvisqui apya'monquiscama apyap, apvisay Esarhadón.
El Señor libra a Judá del invasor
(2~R 19.1-372~Cr 32.20-23)1 Al oír esto, también el rey Ezequías rasgó sus vestiduras, se puso ropas ásperas en señal de aflicción, y fue al templo del Señor. 2 Eliaquín, administrador del palacio, el cronista Sebna y los sacerdotes más ancianos, también se pusieron ropas ásperas en señal de aflicción, y el rey los envió a hablar con el profeta Isaías hijo de Amoz, 3 para que le dijeran de su parte: «Nos encontramos hoy en una situación de angustia, humillación y castigo, como cuando una mujer está a punto de dar a luz y se queda sin fuerzas. 4 Espero que el Señor tu Dios haya oído las palabras del oficial enviado por su amo, el rey de Asiria, con las que insultó al Dios viviente, y deseamos que lo castigue por esas cosas que el Señor tu Dios oyó. Ahora pues, ofrece una oración por los que aún quedan.»
5 Los funcionarios del rey Ezequías fueron a hablar con Isaías, 6 y el profeta les dijo que respondieran al rey: «El Señor dice: “No tengas miedo de esas palabras ofensivas que los criados del rey de Asiria dijeron contra mí. 7 Mira, yo voy a hacer que le llegue un rumor que lo haga volver a su país, y allí haré que lo asesinen.”»
8 El oficial asirio se enteró de que su rey se había retirado de la ciudad de Laquis, así que dejó Jerusalén y encontró a su rey atacando Libna. 9 Allí el rey de Asiria oyó decir que el rey Tiracá de Etiopía había emprendido una campaña militar contra él. Una vez más, el rey de Asiria envió embajadores al rey Ezequías de Judá, a decirle: 10 «Tu Dios, en el que tú confías, te asegura que Jerusalén no caerá en mi poder; pero no te dejes engañar por él. 11 Tú has oído lo que han hecho los reyes de Asiria con todos los países que han querido destruir. ¿Y acaso te vas a salvar tú? 12 ¿Acaso los dioses de los otros pueblos que mis antepasados destruyeron salvaron a Gozán, Jarán, o Resef, o a la gente de Bet Edén que vivía en Telasar? 13 ¿Dónde están los reyes de Jamat, de Arfad, de Sefarvayin, de Hena y de Guivá?»
14 Ezequías tomó la carta que le entregaron los embajadores, y la leyó. Luego fue al templo, extendió la carta delante del Señor, 15 y oró así: 16 «Señor todopoderoso, Dios de Israel, que tienes tu trono sobre querubines, tú eres el único Dios sobre todos los reinos de la tierra; tú creaste el cielo y la tierra. 17 Pon atención, Señor, y escucha. Abre tus ojos, Señor, y mira. Escucha las palabras que Senaquerib mandó a decirme, todas ellas ofensivas contra ti, que eres el Dios viviente. 18 Señor, es cierto que los reyes de Asiria han destruido todas las naciones y sus tierras, 19 y que han echado al fuego sus dioses, porque en realidad no eran dioses, sino objetos de madera o de piedra hechos por manos humanas. Por eso los destruyeron. 20 Pero ahora, Señor y Dios nuestro, sálvanos de su poder, para que todas las naciones de la tierra sepan que tú eres el único Dios.»
21 Isaías, por su parte, mandó a decir a Ezequías: «Esto dice el Señor, el Dios de Israel: “Ya he escuchado la oración que me hiciste acerca de Senaquerib, rey de Asiria.”»
22 Estas son las palabras que el Señor me dijo acerca del rey de Asiria:
«Como si fuera una muchacha,
la ciudad de Sión se ríe de ti, Senaquerib.
Jerusalén mueve la cabeza en señal de burla
cuando tú te retiras.
23 ¿A quién has ofendido e insultado?
¿Contra quién alzaste la voz
y levantaste tus ojos altaneros?
¡Contra el Dios santo de Israel!
24 Por medio de tus funcionarios insultaste al Señor.
Dijiste:
“Con mis incontables carros de guerra
subí a las cumbres de los montes,
a lo más empinado del Líbano.
Corté sus cedros más altos,
sus pinos más bellos.
Alcancé sus cumbres más altas,
y sus bosques, semejantes a jardines.
25 En tierras extrañas
cavé pozos y bebí de esa agua,
y con las plantas de mis pies
sequé todos los ríos de Egipto.”
26 ¿Acaso no sabías que soy yo, el Señor,
quien ha decidido hacer todo esto?
Desde tiempos antiguos lo había planeado,
y ahora lo he llevado a cabo;
por eso tú destruyes ciudades fortificadas
y las conviertes en montones de ruinas.
27 Sus habitantes, impotentes,
llenos de miedo y vergüenza,
han sido como hierba del campo,
como pasto verde,
como hierba que crece en los tejados
y que es quemada por el viento del este.
28 Yo conozco todos tus movimientos
y todas tus acciones;
yo sé que te has enfurecido contra mí.
29 Y como conozco tu furia y tu arrogancia,
voy a ponerte una argolla en la nariz,
un freno en la boca,
y te haré volver por el camino
por donde viniste.»
30 Isaías dijo entonces a Ezequías:
«Esta será una señal de lo que va a suceder:
este año y el siguiente comerán ustedes
el trigo que nace por sí solo,
pero al tercer año podrán sembrar y cosechar,
y plantar viñedos y comer de sus frutos.
31 Los sobrevivientes de Judá serán como las plantas:
echarán raíces y darán su fruto,
32 porque un resto quedará en Jerusalén;
en el monte Sión habrá sobrevivientes.
Esto lo hará el ardiente amor del Señor todopoderoso.
33 »En cuanto al rey de Asiria, el Señor dice:
“No entrará en Jerusalén.
No le lanzará una sola flecha;
no la atacará con escudos
ni construirá una rampa a su alrededor.
34 Volverá por el mismo camino por donde vino.
No entrará en esta ciudad.
Yo, el Señor, doy mi palabra.
35 Yo protegeré y salvaré esta ciudad,
por consideración a mi siervo David
y por consideración a mí mismo.”»
36 Y el ángel del Señor fue y mató a ciento ochenta y cinco mil hombres del campamento asirio, y al día siguiente todos amanecieron muertos. 37 Entonces Senaquerib, rey de Asiria, levantó el campamento y regresó a Nínive. 38 Y un día en que estaba adorando en el templo de su dios Nisroc, sus hijos Adramélec y Sarezer fueron y lo asesinaron, y huyeron a la región de Ararat. En su lugar reinó su hijo Esarjadón.