Macyantamayclha Benjamín yoclhilhma Egipto
1 Mayic nic nat inquilnapac enlhitaoc lhalhma anco. 2 Apsovjamquic nic nat motajap apactic aptoycaoc Jacob najan apquitquic. Ayinyema alhta aptoycaoc yoclhilhma Egipto.
Aptomjac nic nat Jacob apquilanya apquitquic: —Eltajojo sat mocjam. Eltingya sat mocjam nintom ayitcoc— nic nat aptomjac.
3 Apcatingmavoc nic nat Judá: —Aptomjac alhta singilanya apvisqui Egipto: Am sat ancoc elyantementa apquilyalhing apsilhyo, noelvota nasa sicnaclha — alhta aptomjac. 4 Am sat ancoc emyavac lhip ingilyalhing, ongilyacsic sat ontingya nintom. 5 Apmiyovquic sat ancoc lhip, mongilyacsejec sat maa. Ayinyemaclha aptomjac alhta singilanya apvisqui: Am sat ancoc elyantementa apquilyalhing apsilhyo, noelvota nasa sicnaclha — alhta aptomjac— nic nat aptomjac Judá.
6 Aptomjac nic nat Jacob, moc apvisay Israel: —Apquilyimtalhnasquic mataa evalhoc quellhip. ¿So actomja apquillhanma nac alhta apna mocjam sictamongvoyam coo apsilhyo?— nic nat aptomjac.
7 Apquilatingmavoc nic nat: —Ingilmalhnalhco alhta mataa nincoo apvamlha ningmolhama. Aptomjac alhta singilanya: ¿Apjalhnanco ya mocjam apquilyap? ¿Apne ya poc apyalhing? — alhta aptomjac. Ningillhenquic alhta actemaclha singilmalhnaycam. Am alhta ongilyasamcoc yoyam jingilanic ongilyantemiclha ingilyalhing— nic nat apquiltomjac.
8 Aptomjac nic nat Judá apcanya apyap Israel: —Nomyov nasa ongilyantemiclha ingilyalhing. Coo sat otnejic sictamilquiscama. Quilhvoc sat ongilyacsic nincoo. Natamin ongilmiyovalhcac sat nincoo najan lhip najan inquitquic. 9 Coo sat otnejic sicyamonquiscama eyalhing. Am sat ancoc oyantementac mocjam, osilhnanalhcac sat napato lhip cotningvoyam nelha. 10 Am alhta ancoc emyavac lhip, anit ningiltajemo intomjac inyicje ningitsayquinta nintom— nic nat aptomjac.
11 Aptomjac nic nat apquilyap apquilanya: —Eltime sat quellhip actema nac jay: Elsaclhes sat asoc apquilmescama mepqui acyanmongam apvisqui Egipto. Elsaclhes altamila anco asoc avalhoc yamquintimajac: anit bálsamo yamit ayeyvaoc najan anit yamyovjene apyingmenic najan yamit acyilhna najan almendro yamit acyilhna. 12 Elsaclhes anit acpilhtetomalhca solyayem. Eltajicsojo sat mocjam solyayem apquilvitay avalhoc yamquintimajac. Apquilquinatcasquic alhta lhaja. Najan moc solyayem apquilyanmonquiscama nintom. 13 Noc maa. Eltiyaningviscamjo sat najan apquilyalhing apvisqui maa. 14 Dios Apyimtalhnamo sat epasmoc quellhip yoyam colhic ayasicjavo quellhip napato apvisqui. Yoyam melmiyovacpejec sat elquilhyemoc apquilpipma Simeón najan apquilyalhing Benjamín. Am sat ancoc elvoctac eyitquic, cotamalvomejec sat mataa evalhoc. Ayinyemaclha mepqui eyitquic sat jetnejic— nic nat aptomjac.
15 Apquilansaclhec nic nat asoc yoyam elsovc Jacob apquitquic. Apquilsovquic nic nat anit acpilhtetomalhca solyayem. Apquilyantamaclhec nic nat najan apquilyalhing Benjamín. Yoclhilhma Egipto ilhnic nat apquilyasac. Apquilvoclhec nic nat apnaclha apvisqui. 16 Apvitac nic nat José aptomja apquillhalhma apyalhing Benjamín.
Aptomjac nic nat José apcanya apquimja apmamyi tingma pac: —Inaliclha sat tingma ajac as enlhitaoc. Ingyaa sat vayqui. Ilanes sat aptoycaoc. Otaveclhoc sat lhama ingyitsicso acnim— nic nat aptomjac José.
17 Apquilyajaclhoc nic nat apquimja apmamyi actomjaclha appayvam José. Apnalaclhec nic nat José tingma pac. 18 Intamjam nic nat apquilvalhoc apquilvita apquilyantamaclho José tingma pac.
Apquilpamejitsacpec nic nat: —Ongilmalhcac sat. Solyayem inquinyemac ningvitay alhta avalhoc yamquintimajac. Jingilpatjetic sat, ningiltimesaycam sat jingiltimjic. Jingilyiplovcasojoc sat ninatoscama yamelyeyjaycoc— nic nat apquiltomjac.
19 Apquilvoclhec nic nat tingma apatong. Apquilyacmec nic nat apquimja apmamyi tingma.
20 Apquiltomjac nic nat apquilanya: —Lhip visqui ingac. Siclhoc alhta ningilvaa nincoo nintingya ningilmam nintom. 21 Ningiltajavoc alhta mocjam. Nintiyanvoclhec alhta nalhit amay. Pilapcasquic alhta ningvita solyayem congne moclhama yamquintimajac. Inquilanalhcoc alhta solyayem. Paj nincoo ongilyasamcoc aptomja appicanma solyayem. Ningilsantac mocjam nincoo solyayem yoyam ongiltajicsojo. 22 Ningilsantac mocjam moc solyayem yoyam ongilyanmongsic nintom— nic nat apquiltomjac.
23 Apcatingmavoc nic nat mayordomo: —Tasi, noncoltamjam nasa apquilvalhoc. Dios Visqui apancaoc najan apquilyap Visqui pac aptomja appicanma solyayem congne yamquintimajac. Acmec alhta siclho coo solyayem apancaoc apquilyanmonquiscama alhta nintom— nic nat aptomjac.
Innec alhta acyantingveclho Simeón. Apquilyantementac nic nat apnamcaclha apquilpipma. 24 Innec nic nat acnalaclho José tingma pac. Apquilyacvesquic nic nat yingmin yoyam elcamcoc apmancoc. Apquilmasquic nic nat actoycaoc yamelyeyjaycoc. 25 Apquiljalhyovasquic nic nat asoc yoyam elmecsic José apvactamo sat. Apquilyasamcoc nic nat yoyam etaveclhoc sat lhama José.
26 Apvoclhec nic nat tingma pac José. Yejemoc nic nat aplhoca asoc apquitsayquinta apquilpipma. Apquiljalhec nic nat napato José. Inquilticlhiquic nic nat payjaclha napaat nalhpop.
27 Apquiltamjoc nic nat José eyasamcojo actemaclha apquileyvam. Aptomjac nic nat apquilanya: —¿Apmeyje ya mocjam apquilyap apvanyam apquillhanma alhta quellhip? ¿Apne ya mocjam maa?— nic nat aptomjac.
28 Apquilatingmavoc nic nat: — Apnec mocjam ingilyap. Apmeyjec mocjam lhip apquilancam— nic nat apquiltomjac. Apquiljalhec nic nat mocjam. Inquilticlhicvocmec nic nat payjaclha napaat nalhpop. 29 Apquilanoc nic nat José. Yejemoc nic nat apvita apyalhing apanco apvisay Benjamín. José inquin ayitca ilhnic nat Benjamín.
Aptomjac nic nat José apquilanya: —¿Qui ya apquilyalhing apsilhyo? Apquillhanma alhta quellhip. Lhip emoc, Dios sat epasmoc lhip— nic nat aptomjac.
30 Incamjapasquic nic nat apvalhoc José apvita apyalhing. Appecjasquic nic nat aptalhningveclho tingma aplhancoc José. Apvinec nic nat maa. 31 Inyimnavocmec nic nat mocjam apvalhoc. Apliquic nic nat napaat yingmin. Aptipquic nic nat mocjam.
Aptomjac nic nat apquilanya: —Elninquinaoc sat nintom netin mesa— nic nat aptomjac.
32 Moc mesa ilhnic nat apnac José. Najan moc mesa ilhnic nat Jacob apquitquic. Najan moc mesa ilhnic nat co Egipto. Am nic nat copvanac etvojoc lhama hebreos najan egipcios. 33 Apquilyajaclhoc nic nat apquilpipma actomjaclha apquilanya José yoyam elhnam. Apnec siclho metnaja apquitcoc natamin poc mataa apyalhing. Alhayi apna ilhnic nat apsilhyo. Pilapcasquic nic nat apquilvita, apquilanoc nic nat poc. 34 Apquilmasquic nic nat José aptom macnincanvoycta netin mesa pac. Avanjec nic nat aplhoy aptom Benjamín, am colhno apquillhoy apquilpipma. Apquiltovcamquic nic nat lhama José najan apquilpipma. Invocmec nic nat acpayjayclha apquilvalhoc.
Benjamín es llevado a Egipto
1 El hambre aumentaba en el país, 2 así que cuando Jacob y sus hijos se comieron lo que les quedaba del trigo que habían llevado de Egipto, Jacob les dijo:
—Vayan otra vez y compren un poco de trigo para nosotros.
3 Pero Judá le contestó:
—Aquel hombre nos dijo bien claro: “Si no traen aquí a su hermano menor, no vengan a verme.” 4 Así pues, si lo dejas ir con nosotros, iremos a comprarte trigo; 5 pero si no lo dejas ir, no iremos. Aquel hombre nos dijo: “Si no traen aquí a su hermano menor, no vengan a verme.”
6 Entonces dijo Israel:
—¿Por qué me han hecho tanto mal? ¿Por qué le dijeron a ese hombre que tenían otro hermano?
7 Y ellos contestaron:
—Es que él nos preguntaba mucho acerca de nosotros y de nuestra familia. Nos dijo: “¿Vive todavía su padre? ¿Tienen otro hermano?” Y nosotros no hicimos más que contestar a sus preguntas. ¿Cómo íbamos a saber que nos diría: “Traigan a su hermano”?
8 Judá le dijo a su padre Israel:
—Si queremos vivir, deja que vaya el muchacho bajo mi cuidado, y nos iremos en seguida. Así no moriremos ni tú ni nosotros ni nuestros hijos. 9 Yo te respondo por él; a mí me pedirás cuentas de lo que le pase. Si no te lo devuelvo en este mismo lugar, seré el culpable delante de ti para toda la vida. 10 Si no nos hubiéramos demorado tanto aquí, ¡ya habríamos ido y venido dos veces!
11 Su padre les contestó:
—Puesto que no hay otro remedio, hagan lo siguiente: lleven en sus costales un regalo para ese hombre. Llévenle de lo mejor que el país produce: un poco de bálsamo, un poco de miel, perfumes, mirra, nueces y almendras. 12 Lleven también el doble del dinero, y entreguen personalmente el dinero que les devolvieron; tal vez fue un error. 13 ¡Vamos!, tomen a su hermano y vayan otra vez a ver a ese hombre. 14 Que el Dios todopoderoso le haga tener compasión de ustedes, para que deje libre a su otro hermano y a Benjamín. En cuanto a mí, si he de quedarme sin hijos, pues ¡me quedaré sin hijos!
15 Los hijos de Jacob tomaron los regalos, el doble del dinero, y a Benjamín, y se fueron a Egipto. Cuando se presentaron ante José, 16 y José vio que Benjamín estaba con ellos, le dijo al mayordomo de su casa:
—Lleva a estos hombres a mi casa, y mata una vaca y prepárala, porque ellos comerán conmigo hoy al mediodía.
17 El mayordomo hizo lo que José le ordenó, y él personalmente los condujo a la casa de José. 18 Al ver que los llevaban a la casa de José, ellos se asustaron mucho y se dijeron:
—¡Esto es un pretexto! Nos han traído aquí por el dinero que nos devolvieron la vez pasada. Nos van a atacar y nos harán sus esclavos, junto con nuestros animales.
19 Así que al llegar a la puerta de la casa, se acercaron al mayordomo para hablar con él, 20 y le dijeron:
—¡Ay, señor! La otra vez de veras vinimos a comprar trigo, 21 pero cuando llegamos al lugar donde íbamos a pasar la noche, abrimos nuestros costales, y ahí, en la boca de cada costal, ¡estaba el dinero de cada uno de nosotros! El dinero estaba completo. Ahora lo hemos traído para devolverlo, 22 y también trajimos más dinero para comprar trigo. ¡Y no sabemos quién puso nuestro primer dinero en los costales!
23 El mayordomo contestó:
—Cálmense, no tengan miedo. El Dios de ustedes y de su padre debe de haber puesto ese dinero en sus costales, pues yo recibí el dinero que ustedes pagaron.
El mayordomo sacó a Simeón y lo llevó a donde estaban ellos; 24 luego llevó a todos a la casa de José, les dio agua para que se lavaran los pies, y también dio de comer a sus asnos. 25 Ellos prepararon los regalos y esperaron a que José llegara al mediodía, pues habían sabido que allí iban a comer.
26 Cuando José llegó a la casa, ellos le dieron los regalos que habían traído, y se inclinaron ante él hasta tocar el suelo con la frente. 27 José les preguntó cómo estaban, y también les preguntó:
—¿Cómo está su padre, el anciano del cual me hablaron? ¿Vive todavía?
28 Ellos hicieron una reverencia y dijeron:
—Nuestro padre, su servidor, está bien. Todavía vive.
29 José miró a su alrededor y al ver a Benjamín, su hermano de padre y madre, dijo:
—¿Es este su hermano menor, del cual me hablaron? ¡Que Dios te bendiga, hijo mío!
Al decir esto, 30 José se sintió tan emocionado de ver a su hermano, que le dieron ganas de llorar. Rápidamente entró en su cuarto, y allí se puso a llorar. 31 Cuando ya pudo contener su llanto, se lavó la cara y salió, y ordenó: «¡Sirvan la comida!»
32 A José le sirvieron en una mesa, a los hijos de Jacob en otra, y en otra distinta a los egipcios que comían con José; porque los egipcios tenían prohibido comer junto con los hebreos. 33 Los hermanos de José se sentaron cuando José así lo indicó, por orden de edad, del mayor al menor; y estaban muy sorprendidos y mirándose unos a otros. 34 José les dio de comer de lo que él tenía en su propia mesa, y a Benjamín le dio mucho más que a los otros. Y José y sus hermanos bebieron juntos y se pusieron muy alegres.