Apquilimpocjay nipyesicsa co Siria
1 Apcansaclhec nic nat apvisqui co Siria Ben-adad apyovoclhojo singilpilhtetemo. Apquilpasmeclhec nic nat treinta y dos apquilviscaa najan apquillhalhmaa, netin carros najan nolhing apcapaoc, yoyam elimpocjac tingma Samaria. 2-3 Apquilvaac nic nat as acnim apquilsoycam amyaa apnaclha apvisqui Acab, colhic altimnasa amyaa: Eycaso appayvam apvisqui Ben-adad: Otnejic sat ajanco lhip apquilnatam, lhip apnatamcaa najan lhip apquitquic apquilyimnatem — lhac aptomjac apvisqui co Siria — nic nat intomjac amyaa.
4 Apcatingmavoc nic nat apvisqui co Israel: Payjoc aplhanma lhip visqui, itne sat apanco acyovoclhojo asoc, najan coo, najan ningyovoclhojo — nic nat aptomjac.
5 Apquilvoctac nic nat mocjam apquilsoycam amyaa, apquiltomja apquilanya: Eycaso appayvam Ben-adad: Ayapajasquic alhta, colhic altimnasa lhip, yoyam jelmecsic apquilnatam, najan apnatamcaa, najan apquitquic. 6 Olapajacsic sat secaseclha silasinancama, elsavojoc sat acyovoclhojo asoc acnaycaoc lhip tingma pac, najan tingma apancaoc apquilviscaa, najan acyovoclhojo asoc apquilyisponcama elmoc — lhac aptomjac apvisqui — nic nat intomjac amyaa.
7 Apcapajasquic nic nat apvisqui co Israel, colhic altimnasa mayayo apquilvanyam, aptomja apquilanya: —Apquilyasamcoc quellhip, yoyam jeyinmelham as cotnaja ingmoc. Paj coo omyavac silnatam, paj najan enatamcaa, paj najan omyavac eyitquic apquilinava — nic nat aptomjac Acab.
8 Apquilatingmavoc nic nat apquilvanyam mayayo: —¡Nongyeylhojo nasa apayvam cotnaja ingmoc! — nic nat apquiltomjac.
9 Aptomjac nic nat apvisqui Acab apquilanya apquilsoycam amyaa cotnaja ingmoc: —Eliltimnas sat apvisqui Ben-adad, otnejic sat siyanyomalhca aplhanma siclho. Movanquejec otnejic aplhanma quilhvo nac jay — sat eltime elanic — nic nat aptomjac.
Apquiltajaclhec nic nat apquilsoycam amyaa apnaclha apvisqui Ben-adad. 10 Apcapajasquic nic nat Ben-adad, colhic altimnasa apvisqui Acab: Osavojoc sat sictovascama tingma Samaria. Melvityejec sat enaymacoc asoc ayitcoc, paj najan lhopactic, yoyam elsaclhac apquiltajayclha. Nasoc coo sicpayvam aclingay quilaycmasquiscama acyitsomalhca dios — nic lhac apvisqui — nic nat apquiltomjac.
11 Apcapajasquic nic nat apvisqui co Israel, colhic altimnasa Ben-adad: Noyimtalhnesacpojo apanco yicpintama apquimpocjay — nic nat intomjac amyaa.
12 Aplingac nic nat apvisqui Ben-adad as amyaa naysicsa anmin ato apquilpasmeyquiclha poc apquilviscaa reyes, apnaycam jamilh apancaoc. Aptomjac nic nat Ben-adad apquilanya: ¡Elimpocja! — nic nat aptomjac. Apquilquimpaclhec nic nat elimpocjac apyovoclhojo tingma apvanyam.
13 Pilapcasquic nic nat apvitacpo profeta apnaclha apvisqui Acab, aptomja apcanya: —Eycaso Dios Visqui ingac appayvam: Apvita inyicje lhip appintalhnama cotnaja ingmoc. Iyimnac sat lhip elmacpoc cotnaja ingmoc, ayinyema coo sicvisay Visqui Sicyimtalhnamo — alhta aptomjac — nic nat aptomjac profeta.
14 Aptomjac nic nat Acab apcanya: ¿Soc sat elnapacpoc cotnaja ingmoc? — nic nat aptomjac.
Apcatingmavoc nic nat profeta: Aptomjac alhta Dios Visqui ingac: Elnapacpoc sat apquilyimnanic apquillhalhmaa apquilviscaa provincias — nic alhta — nic nat aptomjac.
Aptomjac nic nat Acab apcanya: ¿Soc sat ingyanic, yoyam elimpocjac siclho? — nic nat aptomjac.
—Lhip sat ingyanic — nic nat aptomjac profeta.
15 Apquilyipsatquic nic nat apvisqui Acab apquilvamlha apquilyimnanic apquillhalhmaa apquilviscaa provincias. Invocmec nic nat doscientos treinta y dos apquilyimnanic. Najan maa singilpilhtetemo israelitas apquilvamlha siete mil enlhitaoc. 16 Apquilquimpaclhec nic nat ingyitsicso acnim, yoyam elimpocjac. Am nic nat elpenesac mocjam anmin ato apvisqui Ben-adad najan treinta y dos apquilviscaa, payjoc apquinmamcaclha jamilh apancaoc. 17 Apquilcamquitvocmec nic nat apquilyimnanic. Pilapcasquic nic nat aplinga amyaa apvisqui Ben-adad: —¡Apquililhyacmec co Samaria! — nic nat intomjac amyaa. 18 Aptomjac nic nat apvisqui apquilanya: ¡Tasic sat ancoc amyaa, elma sat! ¡Somcoc sat ancoc amyaa, elma sat maa! — nic nat aptomjac.
19 Apquilantipquic nic nat tingma apvanyam apquilyimnanic najan apyovoclhojo singilpilhtetemo. 20 Apquilnapacpec nic nat, apquinyajamquic nic nat co Siria. Apquilminlhinquic nic nat israelitas. Apquinyec nic nat apvisqui Ben-adad nolhing apcapoc, najan apquillhalhmaa napocja nolhing apcapaoc. 21 Apquimjamquic nic nat apvisqui co Israel. Apquilmacpec nic nat nolhing apcapaoc najan netin carros, apnatovasacpoc nic nat.
22 Apmiyantac nic nat profeta apnaclha apvisqui co Israel, aptomja apcanya: —Ipenacsojo sat mocjam singilpilhtetemo, eltimjic apquilyimnatem. Elvotac sat mocjam moc año apvisqui co Siria najan apquillhalhmaa, yoyam elimpocjac mocjam — nic nat aptomjac profeta.
23 Apquiltomjac nic nat apquilviscaa apquilanya Ben-adad: —Apnam netin inquilhe dioses apquilviscaa apancaoc israelitas, apquiltomja apquilyimnatescama naysicsa apquilimpocjay israelitas. Mepqui dioses apquilviscaa israelitas amyip acvanyam. Ontimjic sat ningilyimnatem, ningilimpocja inlhojo amyip acvanyam. 24 Lhip visqui ingac, ilvatesquis apquiltimem apquilviscaa reyes, itne sat apquilya'monquiscama apquilviscaa provincias. 25 Ingyansiclha sat mocjam singilpilhtetemo, acno apquilvamlha siclhoc alhta, moclhama nolhing apcapoc najan moclhama netin carros. Ongilimpocjac sat israelitas payjoc amyip acvanyam, ontimjic sat nasoc anco ningilyimnatem.
Inlicavoc nic nat apvalhoc apvisqui Ben-adad, aplinga actemaclha apquilpamejitsomap. 26 Moc año ilhnic nat intomjac. Apquilyipsatquic nic nat apquillhalhmaa apvisqui Ben-adad, apnalaclho tingma Afec, yoyam elimpocjac nipyesicsa israelitas. 27 Apquilyipsatacpec nic nat apquilvamlha israelitas, apquillhoy nic nat nintom, apquilquimpaclho yoyam elamyilhamcoc co Siria. Apquillanac nic nat carpa tingma yamningato apquicjingvoycamlha sirios, appintalhnama ilhnic nat, malha apquilapma as nalhpop. Apquilyitsomacpo ilhnic nat israelitas apquilyinatamaclha yataay.
28 Apmiyantac nic nat profeta apnaclha apvisqui co Israel, aptomja apcanya: Eycaso appayvam ayinyema Dios: —Aclhenalhquic coo nipyesicsa sirios sicma netin inquilhe, mepqui sicmaclha amyip acvanyam. Eyasamcojoc sat lhip sicvisay Visqui Sicyimtalhnamo, apvita inlhojo apquilmomap appintalhnama co Siria quellhip apquilmam — nic alhta Dios Visqui ingac — nic nat aptomjac profeta.
29 Apnam nic nat carpa apancaoc sirios cotnaja ingmoc najan carpa apancaoc israelitas, acvaycmo siete acnim. Intipquic nic nat apquilnapomacpilha acnim séptimo (siete). Apticyovquic nic nat cien mil singilpilhtetemo sirios nalhapaoc. 30 Apquilinyajamquic nic nat apquilaymomap tingma apvanyam Afec. Inyaninquic nic nat mataymong tingma apjalhtam, alnapa veintisiete mil singilpilhtetemo apquinyajaycaoc. Apquinyec nic nat apvisqui Ben-adad, apvoclho tingma apvanyam. Apyilhacpoc nic nat mataa lhama tingma najan poc tingma.
31 Apquiltomjac nic nat apquillhalhmaa apquilviscaa apquilanya: Lhip visqui, ningyasamcoc nincoo apquiltemaclha apquilasicjayquiclha apquilviscaa israelitas. Ongilantalhniclhac sat apava aptemaclha acmayovsa ingvalhoc, ongnatetic sat tama ingyispaoc malha ningmomalhca. Ongmiyaclhac sat apnaclha apvisqui co Israel, ongilmalhnac sat yoyam jingmeyvoc nincoo, jingilasicjiclhojoc sat mocjam — nic nat apquiltomjac.
32 Apquilantalhneclhec nic nat apava aptemaclha acmayovsa apquilvalhoc, najan apnatetem tama apyispaoc malha apquilmomap. Apquilmiyaclhec nic nat apnaclha apvisqui co Israel, apquiltomja apquilanya: —¡Apquiltamjoc Ben-adad emyovacpoc napato lhip visqui ingac, ingyasicjiclhojo sat lhip! — nic nat apquiltomjac.
Apcatingmavoc nic nat Acab: —¿Apjalhnanco ya mocjam? ¡Otnejic sat eyalhing coo! — nic nat aptomjac.
33 Payjeclhec apquilvalhoc as enlhit apquillhalhmaa, apquiltomja apquilanya: —¡Naso nac visqui ingac apyalhing Ben-adad! — nic nat apquiltomjac.
Aptomjac nic nat Acab apcanya: —¡Elyantementa siclho! — nic nat aptomjac. Apmiyantac nic nat Ben-adad apnaclha Acab. Apcanyacpec nic nat ingyinamtic carro pac.
34 Aptomjac nic nat Ben-adad apcanya Acab: —Otajicsojoc sat mocjam tingma apquilvanyam, apquilmam alhta tata ninga naysicsa apquilimpocjay nipyesicsa apnaymacoc lhip apyap ninga. Apquilyanmongsomap alhta mataa tingma Samaria tata ninga najan apnaymacoc, lhip sat ingyapajacsic apquilyanmongsomap tingma Damasco — nic nat aptomjac.
Apcatingmavoc nic nat Acab: —Tasi, omyoc sat lhip, yoyam mematnejec sat lhip — nic nat aptomjac.
Apquillanac nic nat pacto apquilmiyovmap apvisqui Acab najan Ben-adad. Apcapajasquic nic nat etajiclha.
35 Apnam nic nat napocja apquiltamjaycamó lhama profetas. Aptomjac nic nat lhama apcanya poc: —¡Jeticpong coo! — nic nat aptomjac. Ayinyema ilhnic nat Dios appayvam. Am nic nat coyacmoc eticpong aplhalhma.
36 Aptomjac nic nat as profeta apcanya poc: —Am lhac elyajaclhoc lhip visqui ingac appayvam. Ematong sat lhip naysicsa aplhingam, yamacmeyva sat cajic — nic nat aptomjac.
Aplhinquic alhta. Pilapcasquic nic nat apvita yamacmeyva aptajanyaa amay, incajac nic nat apquitsepquic nic nat.
37 Aptomjac nic nat as profeta apcanya poc: —¡Jeticpong coo! — nic nat aptomjac. Apticponquic nic nat apyimsasa apyimpejic. 38 Apnaclhec nic nat profeta apyimsem amay, elaylhic sat apvisqui, yoyam emyaclhac as amay. Apteteclhec nic nat apava apataoc mongyicpilquemo.
39 Apquilhyacmec nic nat apvisqui, apvita as profeta. Aptomjac nic nat profeta apyimnatesa appayvam: —Lhip visqui ajac. Acpasmec alhta ningilnapomalhca, sicvita cotnaja ingmoc apmomap. Aptomjac alhta seyanya singilpilhtetemo, otamilsic sat apmomap. Nic lhac maa: Apquinyec sat ancoc apmomap, ematong sat lhip. Tasic lhaja eyinyoc acyanmongam tres mil monedas de plata — alhta aptomjac seyanya. 40 Actamilcasquic alhta inyicje, pilapcasquic alhta apquinyaja — nic nat aptomjac profeta.
Aptomjac nic nat apvisqui co Israel apcanya: —Lhip aplhenacpoc apanco yoyam ematong — nic nat aptomjac.
41 Apliquic nic nat apava aptetem apataoc profeta. Pilapcasquic nic nat apvisqui apvita profeta.
42 Aptomjac nic nat profeta apcanya apvisqui: —Eycaso Dios Visqui ingac appayvam: Lhip alhta apmasma cotnaja ingmoc, apcanyomap ematong. Elngamcojoc sat lhip apmatnam, elingamcojoc sat apnaymacoc israelitas, acno apquillingaycamco alhta siclho cotnaja ingmoc — nic nat aptomjac profeta.
43 Inlovquic nic nat apvalhoc apvisqui co Israel. Aptajaclhec nic nat tingma Samaria naysicsa acmayovsa apvalhoc, apnaclhec nic nat tingma pac.
Ajab derrota a los sirios
1 Ben Adad, rey de Siria, reunió a todo su ejército, y a treinta y dos reyes aliados, con su caballería y sus carros de combate, y fue a la ciudad de Samaria, la rodeó y la atacó. 2-3 Al mismo tiempo, envió mensajeros a esta ciudad para que le dijeran a Ajab, rey de Israel: «Ben Adad dice: “Tus riquezas me pertenecen, lo mismo que tus mujeres y tus mejores hijos.”»
4 El rey de Israel contestó: «Tal como Su Majestad lo ha dicho, yo y todo lo que tengo es suyo.»
5 Los mensajeros fueron una vez más a ver a Ajab, y le dijeron: «Ben Adad dice: “Ya te he mandado a decir que tienes que darme tus riquezas, tus mujeres y tus hijos. 6 Además, mañana a estas horas enviaré a mis oficiales a que registren tu palacio y las casas de tus funcionarios, y todo lo que les guste lo tomarán para sí.”»
7 Entonces el rey de Israel mandó llamar a todos los consejeros del país, y les dijo:
—Como ustedes podrán darse cuenta, este hombre está buscando hacerme daño, a pesar de que yo no me he negado a entregarle mis mujeres, mis hijos y mis riquezas.
8 —Pues no lo escuches ni le hagas caso —respondieron los consejeros y toda la gente.
9 Entonces Ajab dijo a los enviados de Ben Adad:
—Digan a Su Majestad que haré todo lo que me ordenó al principio, pero que no puedo hacer lo que ahora me exige.
Los enviados llevaron la respuesta a Ben Adad, 10 y Ben Adad mandó a decir a Ajab: «¡Que los dioses me castiguen duramente, si de Samaria queda polvo suficiente para darle un puñado a cada uno de mis seguidores!»
11 Por su parte, el rey de Israel le mandó a decir: «No cantes victoria antes de tiempo.»
12 Cuando Ben Adad recibió la respuesta, estaba bebiendo con los otros reyes en las enramadas que habían improvisado. Entonces dijo a sus oficiales: «¡Al ataque!» Y todos se dispusieron a atacar la ciudad.
13 Mientras tanto, un profeta se presentó ante Ajab, rey de Israel, y le dijo:
—El Señor ha dicho: “Aunque veas esa gran multitud de enemigos, yo la voy a entregar hoy en tus manos, para que sepas que yo soy el Señor.”
14 —¿Y por medio de quién me la va a entregar? —preguntó Ajab.
—El Señor ha dicho que por medio de los jóvenes que ayudan a los gobernadores de las provincias —respondió el profeta.
—¿Y quién atacará primero? —insistió Ajab.
—Tú —respondió el profeta.
15 Entonces Ajab pasó revista a los jóvenes que ayudaban a los gobernadores de las provincias, que eran doscientos treinta y dos, y a todo el ejército israelita, compuesto de siete mil hombres. 16 Salieron al mediodía, mientras Ben Adad y los treinta y dos reyes aliados suyos seguían emborrachándose en las enramadas que habían improvisado. 17 En primer lugar avanzaron los ayudantes de los gobernadores. Y cuando Ben Adad recibió aviso de que algunos hombres habían salido de Samaria, 18 ordenó: «¡Sea que hayan salido en son de paz o en son de guerra, los quiero vivos!»
19 Los ayudantes de los gobernadores salieron de la ciudad, seguidos por el ejército. 20 Y cada uno de ellos mató a un contrario, y los sirios huyeron. Los israelitas los persiguieron, pero Ben Adad, rey de los sirios, escapó a caballo con algunos soldados de caballería. 21 Entonces el rey de Israel avanzó y se apoderó de sus caballos y carros de combate, y les causó a los sirios una tremenda derrota. 22 Después el profeta se presentó ante el rey de Israel, y le dijo:
—Ve y refuerza tu ejército, y piensa bien lo que debes hacer, porque dentro de un año el rey de Siria volverá a atacarte.
23 Los oficiales del rey de Siria, por su parte, dijeron a este:
—Los dioses de los israelitas son dioses de las montañas; por eso nos han vencido. Pero si luchamos contra ellos en la llanura, con toda seguridad los venceremos. 24 Lo que ahora debe hacer Su Majestad es quitar de su puesto a los reyes, y poner oficiales en su lugar, 25 organizar luego un ejército como el que fue derrotado, caballo por caballo y carro por carro. Entonces lucharemos contra ellos en el llano, y sin duda los venceremos.
Ben Adad prestó atención a este consejo y lo siguió. 26 Un año después, Ben Adad pasó revista a los sirios y se trasladó a Afec para luchar contra Israel. 27 También los israelitas pasaron revista a sus fuerzas y les dieron provisiones, y salieron al encuentro de los sirios. Acampados frente a los sirios, parecían apenas dos rebaños de cabras, pues los sirios ocupaban todo el terreno.
28 En esto se presentó un profeta ante el rey de Israel, y le dijo:
—Así dice el Señor: “Puesto que los sirios han dicho que yo soy un dios de las montañas y no un dios de los valles, voy a entregar en tus manos a toda esta gran multitud. Así sabrás que yo soy el Señor.”
29 Durante siete días, sirios e israelitas estuvieron acampados frente a frente, y el séptimo día tuvo lugar la batalla. Ese día los israelitas mataron a cien mil soldados sirios de infantería. 30 El resto del ejército huyó a la ciudad de Afec, pero la muralla de la ciudad cayó sobre los veintisiete mil hombres que habían logrado escapar. Ben Adad también huyó, y llegó a la ciudad, y fue escondiéndose de habitación en habitación.
31 Entonces sus oficiales le dijeron:
—Hemos sabido que los reyes israelitas cumplen los tratos que hacen, así que pongámonos ropas ásperas y una soga en el cuello, y vayamos ante el rey de Israel, a ver si nos perdona la vida.
32 Entonces se pusieron ropas ásperas y una soga en el cuello, y se presentaron ante el rey de Israel. Le dijeron:
—Ben Adad ruega a Su Majestad que le perdone la vida.
Ajab respondió:
—¿Vive todavía? ¡Para mí es como un hermano!
33 A los hombres les pareció esto una buena señal, así que le tomaron la palabra y al instante contestaron:
—¡Ben Adad es hermano de Su Majestad!
—¡Pues vayan a traerlo! —contestó Ajab.
Entonces Ben Adad se presentó ante Ajab, y Ajab lo hizo subir en su carro. 34 Luego Ben Adad le dijo:
—Te devolveré las ciudades que mi padre le quitó al tuyo; y tú puedes tener negocios en Damasco, como mi padre los tenía en Samaria.
—Yo, por mi parte, me comprometo a dejarte ir —contestó Ajab.
De este modo, Ajab hizo un pacto con Ben Adad y dejó que se fuera. 35 Sin embargo, por orden del Señor alguien que pertenecía al grupo de los profetas pidió a un compañero suyo:
—¡Hiéreme, por favor!
Pero el otro no quiso hacerlo. 36 Entonces el profeta le dijo:
—Por no haber hecho caso a la orden del Señor, un león te atacará cuando te separes de mí.
En efecto, en cuanto el otro se separó del profeta, un león le salió al encuentro y lo mató.
37 Después se encontró el profeta con otro hombre, y le pidió también que lo hiriera, y aquel hombre lo golpeó y lo hirió. 38 Entonces el profeta fue a esperar al rey en el camino, disfrazado con un vendaje sobre los ojos. 39 Y cuando el rey estaba pasando, el profeta le dijo en voz alta:
—Este servidor de Su Majestad marchó al frente de batalla, y de entre las filas salió un soldado y me trajo un prisionero. Me pidió que me hiciera cargo de él, pero me advirtió que, si se me escapaba, yo le respondería con mi vida o tendría que pagarle tres mil monedas de plata. 40 Y como este servidor de Su Majestad se entretuvo con otras cosas, el prisionero se me escapó.
El rey de Israel le contestó:
—Tú mismo te has declarado culpable, y has pronunciado tu sentencia.
41 Pero el profeta se quitó rápidamente el vendaje de los ojos, y el rey se dio cuenta de que era uno de los profetas. 42 Entonces el profeta le dijo:
—Así dice el Señor: “Como tú dejaste escapar al hombre que él había condenado a morir, con tu vida pagarás por la suya, y con tu pueblo por el suyo.”
43 Entonces, triste y malhumorado, el rey de Israel se fue a Samaria y se metió en su palacio.