Aplhamasayclha aceite profeta
1 Innec nic nat lhama quilvana tampeyi, profeta ninga aptava ilhnic nat.
Intomjac nic nat ayanya profeta Eliseo: —Apquitsepquic alhta etava. Apyasamcoc lhip aptemaclha etava ninga apcayo mataa Dios Visqui ingac. Yitnec alhta nincoo ningmaycaoc nasa enlhit acma apquilnatam. Apquiltamjoc alhta as enlhit enaliclha apcanit eyitquic, eltimesam sat malha apquilmomap acyanmongam ningmaycaoc nasa siclhoc alhta — nic nat intomjac.
2 Aptomjac nic nat Eliseo apcanya: —¿Evanqui ya otingyasquisic lhama asoc? ¿Soc lha asoc acyitna lhiya tingma ac? — nic nat aptomjac.
Incatingmavoc nic nat quilvana: —Paj coo lhama asoc congne tingma ajac, acvamlha aceite ayitcoc — nic nat intomjac.
3 Aptomjac nic nat Eliseo apcanya: —Cotingya siclho naysicsa anaymacoc alhanaoc mepqui avalhoc. ¡Cosavojo sat colyamong siclho alhanaoc mepqui avalhoc! 4 Cotilh sat congne tingma ac lhiya najan ayitquic. Colanojo sat aceite moclhama alhanaoc, colninquin sat nicja, actomja inlhojo mataa aclaneyo — nic nat aptomjac.
5 Impayvasquic nic nat tampeyi apnaclha profeta. Intalhnec nic nat tingma ac najan apcanit ayitquic, incapeclhec nic nat atong. Inyatmec nic nat aceite acvaycmo acsovjomo.
6 Inlanoc nic nat acyovoclhojo alhanaoc, actomja ayanya ayitca: —Moc alhancoc mocjam — nic nat intomjac.
Apcatingmavoc nic nat ayitca: —Paj mocjam — nic nat aptomjac.
Am nic nat colhamiclhac mocjam aceite. 7 Inquiltimnasquiclhec nic nat tampeyi profeta.
Apcatingmavoc nic nat profeta: —Colhing maa, coyinyov sat aceite acyanmongam solyayem, yoyam cajic sat acmaycaoc nasa lhiya. Mepqui acsovjomo sat cotnejic, colhojoc sat allanay actom lhiya najan aptoycaoc ayitquic — nic nat aptomjac profeta.
Profeta Eliseo natingma Sunem
8 Apvoclhec nic nat profeta Eliseo tingma Sunem. Innec nic nat maa quilvana acma alnatam. Inquilinlhanacmec nic nat etasomoc profeta tingma ac. Moclhama apvactama ilhnic nat Eliseo, apcanyacpo mataa etasomoc maa.
9 Intomjac nic nat quilvana ayanya atava: —Quip ilanojo. Apvoctac mataa as maycaa. Ayinayc coo apvisay profeta mayayo Dios aplingascama. 10 Pac ongillana aplhancoc netin tingma ingac. Ompiquinic sat apyitnamaclha netin, lhama mesa najan nintajanma najan calevascama congne maa. Elhic sat mataa aplhancoc, apvactamo inlhojo maycaa.
11 Nalhit acnim nic nat apvactamo mocjam yoyam etyinic.
12 Aptomjac nic nat profeta apcanya apquilancam Giezi: —Ingyane sat comyantac quilvana sunamita — nic nat aptomjac. Apquiltimnasquiclhec nic nat. Invoctac nic nat quilvana apnaclha profeta.
Aptomjac nic nat profeta apcanya apquilancam: 13 —Itne sat lhip ingyanic quilvana: Intasi nac lhiya, ayinyema singimlayquiclho mataa. Ingvanquic lhaja ontingyasquisic asoc, ongilmalhnesquisic napato apvisqui rey, tasic najan napato apvisqui singilpilhtetemo — nic nat aptomjac Eliseo.
—Intasic mataa sicma nipyesicsa enaymacoc — nic nat intomjac ayatingmavo.
14 —¿Soc asoc lha yoyam ontingyasquisic? — nic nat aptomjac Eliseo.
—Lhaja. Paj ayitquic as quilvana, apvanacmec atava — nic nat aptomjac Giezi.
15 —Ingyane sat comyantac quilvana — nic nat aptomjac Eliseo.
Innec nic nat altimnasquiclho. Incanvocmec nic nat tingma apatong.
16 Aptomjac nic nat Eliseo apcanya: —Cotac sat ayitca moc año — nic nat aptomjac.
Incatingmavoc nic nat quilvana: —Lhip visqui ajac, copvanquejec lhip jeyinimsic coo. Dios apquilancam nac lhip — nic nat intomjac quilvana.
17 Pilapcasquic nic nat quilvana actomjayclho inlovso. Intimcasquic nic nat ayitca moc año. 18 Apvanamyic nic nat apquitcoc. Nalhit acnim nic nat appecjam etyaningvomjo apyap, apyatemenma acyilhna amyip, najan apquiltamjaycamó lhama.
19 Pilapcasquic nic nat apquilpalhamamcaaa apquitcoc: —¡Aya! ¡Asqueje! Asquejec epatic coo — ilhnic nat aptomjac.
Aptomjac nic nat apyap apcanya apquilancam: —Ingyayin sat acnaclha inquin — nic nat aptomjac.
20 Apcaynec nic nat acnaclha inquin. Innesquic nic nat ayinlhaclha actamilquisa acvaycmo ingyitsicso acnim. Apquitsepquic nic nat ayitca. 21 Incaynec nic nat apquitsepma, actalhningvocmo profeta aplhancoc. Inyinyovquic nic nat apyitnamaclha netin, actepa mocjam. Incapeclhec nic nat atong quilvana.
22 Intomjac nic nat quilvana ayanya atava: —Jetingyasquis lhama apquilancam, yoyam eyantementa sinamtem yamelyeyjaycoc. Omyaclhac sat apnaclha profeta. Ovotac sat mocjam — nic nat intomjac quilvana.
23 ¿So actomja yi acpecjescama acnim nac jay? Jave piltin apjalhnancoc, jave acnim ninnayclha — ilhnic nat aptomjac atava.
—Itne pac lha — nic nat intomjac ayatingmavo. (Tasi, nomyov nasa — nic nat intomjac.)
24 Inquiltajancasquic nic nat anamtem, actomja ayanya apquilancam: —¡Noc, ipecjicsojo sinamtem! Ilinlhanmojo appecjescama ningilvoycamlha sat — nic nat intomjac.
25 Invocmec nic nat quilvana profeta tingma pac, payjoc inquilhe Carmelo. Pilapcasquic nic nat Eliseo, apvita ayilhyacmo quilvana.
Aptomjac nic nat Giezi: —Quip ilanojo, inquilhyacme quilvana sunamita (co Sunem). 26 ¡Ingyimpojo emoc tacja! Iyasamcojo acyitna inlhojo amyaa, aplhenacpo atava, aplhenacpo ayitca — nic nat aptomjac Eliseo.
Aplhinquic nic nat apquilancam, aplinga inyicje: —Mepqui amyaa — nic nat intomjac. 27 Inyocmec nic nat apnaclha Eliseo, acpatjeta apmancoc. Apmiyovquic nic nat Giezi eyinyovsic quilvana.
Aptomjac nic nat Eliseo apcanya: —Nomyov nasa lhip, avanjec aclingaycamco avalhoc as quilvana. Am jeltimnasac mocjam Dios ayinyemayaclha amyaa — nic nat aptomjac Eliseo.
28 Intomjac nic nat quilvana ayanya: —Visqui ingac. Jave coo siyanama alhta jetingyasquisic sictamongvoyam. Siclhanma alhta: Nojeyinimquis nasa — alhta actomjac coo.
29 Aptomjac nic nat Eliseo apcanya Giezi: —¡Ipenacsojo! ¡Ilic sat yamit ajanco, iyas maa! Aptajanyac sat ancoc enlhit, nopayvas nasa. Appayvasquic sat ancoc poc, nongyatingmojo nasa. Ipquin sat yamit ajanco napaat apquitcoc apquitsepma — nic nat aptomjac Eliseo.
30 Intomjac nic nat quilvana ayanya Eliseo: —Copvanquejec jeyapajacsic lhip, siclhanma napato Dios najan napato lhip — nic nat intomjac quilvana.
Aplhalhma ilhnic nat Eliseo. 31 Apvoyam apmamyi ilhnic nat Giezi. Appiquinquic nic nat yamit napaat apquitcoc apquitsepma. Am nic nat elhaticjac.
Apquilamyilhamquic nic nat Giezi, aptomjac apcanya profeta: —Paj elhaticjac apquitcoc — nic nat aptomjac Giezi.
32 Aptalhningvocmec nic nat aplhancoc Eliseo, apvita apyitnama apquitcoc apquitsepma. 33 Aptalhnec nic nat congne, apcapayclho atong, apquilmalhna Dios. Mepqui apquillhalhma ilhnic nat congne. 34 Aptajanquic nic nat apyitnaclha apquitcoc profeta. Apyipitcasquic nic nat profeta apatong payjoc apquitcoc apatong, profeta apataoc payjoc apquitcoc apataoc, profeta apmeoc payjoc apquitcoc apmeoc, profeta apyovoclhojo appatjetamco apquitcoc apyovoclhojo. Yamacmalhquem nic nat actomjayclho apyimpejic apquitcoc. 35 Aptiyasam nic nat siclho Eliseo congne aplhancoc. Aptajanquic nic nat mocjam profeta, appatjetamco apquitcoc apyovoclhojo. Apcatjac nic nat apquitcoc acvaycmo siete. Inquilmayjac nic nat apataoc. 36 Apcanyacpec nic nat Giezi.
Aptomjac nic nat Eliseo apcanya: —Ingyane sat covota quilvana sunamita — nic nat aptomjac Eliseo. Apquevam nic nat Giezi.
Invoctac nic nat quilvana sunamita apnaclha Eliseo, aptomja apcanya: —¡Cayin sat ayitca! — nic nat aptomjac.
37 Injalhec nic nat quilvana napato Eliseo. Incaynec nic nat ayitca actepa aplhancoc.
Nintom mocjetic
38 Aptajavoc nic nat profeta Eliseo tingma Gilgal. Mayic ataoc nic nat nipyesicsa enlhitaoc lhalhma anco. Apnam nic nat profetas apnaclha profeta Eliseo. Aptomjac nic nat Eliseo apcanya apquilancam: —Ipquin sat talha vaynca apyivey, ingyajan sat nintom, eltasomoc sat enaymacoc profetas — nic nat aptomjac.
39 Apmiyaclhec nic nat amyip lhama aplhalhma. Apvitac nic nat ayimjaclha panatem. Apvitac nic nat netin pejin apyilhna caya apquitcoc. Appilhquitquic nic nat apcalomap apsaclho apyitnaclha vaynca apyivey. Appalhacasquic nic nat maa, cotnejic sat nintom alpalhquemalhca. 40 Apyacvesquic nic nat nintom mocjetic, eltovamcoc profetas.
Pilapcasquic nic nat apquilpalhamamcaa: —¡Asqueje! ¡Malha veneno intomjac singajem! Quip ilanojo — nic nat apquiltomjac. Am nic nat eltavac mocjam nintom.
41 Aptomjac nic nat Eliseo apcanya: —Jelsantimquis sat harina motajap — nic nat aptomjac.
Appalhacasquic nic nat harina apquitcoc apvalhoc vaynca, aptomja apcanya: — ¡Ilyacves sat nintom actamila, yoyam eltovamcoc enaymacoc! — nic nat aptomjac.
Aptovcamquic nic nat apnaymacoc, nintom acmasom actomjayclho ilhnic nat acmasis.
42 Apvaac nic nat lhama enlhit apnaclha Eliseo apquinyema tingma Baal-salisa. Apsantac nic nat veinte nilpayescama najan trigo apactic.
Aptomjac nic nat Eliseo apcanya apquilancam: —Imlasic sat nintom nipyesicsa enaymacoc, yoyam eltovamcoc — nic nat aptomjac.
43 Apcatingmavoc nic nat apquilancam: —¡Am colhno! ¡Apnam cien apnaymacoc! — nic nat aptomjac.
Apcatingmavoc nic nat Eliseo: —Imlasic siclho yoyam eltovamcoc. Nic lhac Visqui ingac, monsovejec sat nintom — lhac aptomjac — nic nat aptomjac profeta.
44 Apmilasquic nic nat apquilancam, apquiltovcamquic nic nat apyovoclhojo. Am nic nat elsovjac aptoycaoc, acno aplhanma siclho Visqui ingac.
El milagro del aceite
1 Cierta mujer, que había sido esposa de uno de los profetas, acudió angustiada a rogarle a Eliseo:
—Mi marido ha muerto, y usted sabe que él honraba al Señor. Ahora el prestamista ha venido y quiere llevarse a mis dos hijos como esclavos.
2 Eliseo le respondió:
—Dime qué tienes en casa. Tal vez yo pueda ayudarte.
Ella le contestó:
—Esta servidora suya no tiene nada en casa, excepto un jarrito de aceite.
3 Entonces Eliseo le dijo:
—Ve ahora y pide prestados a tus vecinos algunos jarros, ¡todos los jarros vacíos que puedas conseguir! 4 Luego enciérrate con tus hijos, y ve llenando de aceite todos los jarros y poniendo aparte los llenos.
5 La mujer se despidió de Eliseo y se encerró con sus hijos. De inmediato empezó a llenar los jarros que ellos le iban llevando. 6 Cuando todos los jarros estuvieron llenos, le ordenó a uno de ellos:
—Tráeme otro jarro más.
Pero su hijo le respondió:
—No hay más jarros.
En ese momento el aceite dejó de correr.
7 Entonces ella fue y se lo contó al profeta, y este le dijo:
—Ve ahora a vender el aceite, y paga tu deuda. Con el resto podrán vivir tú y tus hijos.
Eliseo y la mujer de Sunén
8 Un día, Eliseo pasó por Sunén y una mujer importante que allí vivía lo invitó con mucha insistencia a que pasara a comer. Y cada vez que Eliseo pasaba por allí, se quedaba a comer. 9 Por esa razón, ella le dijo a su marido:
—Mira, yo sé que este hombre, que cada vez que pasa nos visita, es un santo profeta de Dios. 10 Vamos a construir en la azotea un cuarto para él. Le pondremos una cama, una mesa, una silla y una lámpara. Así, cuando él venga a visitarnos, podrá quedarse allí.
11 La siguiente vez que Eliseo pasó por Sunén, se hospedó en esa casa y subió al cuarto para quedarse a descansar. 12-13 Poco tiempo después, Eliseo le dijo a Guejazí, su criado: «La señora de esta casa ha sido muy amable con nosotros. Quiero que hagamos algo por ella. Llámala y dile que suba un momento.»
Cuando ella subió, Eliseo le pidió a Guejazí que le dijera: «Usted ha sido muy amable con nosotros. ¿Qué podríamos hacer por usted, como muestra de nuestra gratitud? Bien podemos hablar en favor de usted, ya sea con el rey o con el jefe del ejército.»
—Yo estoy bien aquí, entre mi propia gente —fue su respuesta.
14 Eliseo insistió:
—Entonces, ¿qué podemos hacer por ella?
—No sé —respondió Guejazí—. No tiene hijos, y su marido es anciano.
15 —Llámala —dijo Eliseo.
El criado fue a llamarla, pero ella se quedó en pie en la puerta. 16 Entonces Eliseo le dijo:
—Para el año que viene, por este tiempo, tendrás un hijo en tus brazos.
Ella respondió:
—No, mi señor, usted es un hombre de Dios; no engañe a su servidora.
17 Pero tal como Eliseo se lo anunció, ella quedó embarazada y al año siguiente dio a luz un hijo. 18 Y el niño creció. Pero un día en que salió a ver a su padre, que estaba con los segadores, 19 comenzó a gritarle a este:
—¡Ay, mi cabeza! ¡Me duele la cabeza!
Entonces su padre dijo a un criado:
—Llévalo con su madre.
20 El criado lo tomó y lo llevó a donde estaba su madre. Ella lo sentó en su regazo hasta el mediodía, y a esa hora el niño murió. 21 La sunamita subió al niño al cuarto del profeta, lo puso sobre la cama y, después de cerrar la puerta, salió. 22 Luego llamó a su marido y le dijo:
—Envíame un criado con un burro, para que yo vaya a ver al profeta. Luego volveré.
23 —¿Por qué vas a verlo hoy? —preguntó su marido—. No es luna nueva ni sábado.
—No te preocupes —contestó ella.
24 Y ordenó que le aparejaran el burro, y dijo a su criado:
—Vamos, adelántate. Y no hagas que me detenga hasta que yo te lo diga.
25 Y así, ella se fue y llegó al monte Carmelo, donde estaba el profeta. A lo lejos, Eliseo la vio venir y le dijo a Guejazí, su criado:
—Mira, es la señora sunamita. 26 Corre a recibirla y pregúntale cómo está, y cómo están su marido y su hijo.
El criado fue, y ella le dijo que estaban bien. 27 Luego llegó al monte donde se encontraba Eliseo, y se abrazó a sus pies. Guejazí se acercó para apartarla, pero Eliseo le ordenó:
—Déjala. Está muy angustiada, y hasta ahora el Señor no me ha dicho lo que le ocurre.
28 Entonces ella le dijo:
—Señor, ¿acaso le pedí a usted tener un hijo? ¿Acaso no le pedí a usted que no me engañara?
29 Eliseo dijo entonces a Guejazí:
—Prepárate, toma mi bastón y ve allá. Si te encuentras con alguien, no lo saludes; y si alguien te saluda, no le respondas. Luego coloca mi bastón sobre la cara del niño.
30 Pero la madre del niño dijo a Eliseo:
—Juro por el Señor, y por usted mismo, que de aquí no me iré sin usted.
Entonces Eliseo se fue con ella. 31 Mientras tanto, Guejazí se había adelantado a ellos y había colocado el bastón sobre la cara del muchacho, pero este no daba la menor señal de vida; así que Guejazí fue al encuentro de Eliseo y le dijo:
—El niño no da señales de vida.
32 Cuando Eliseo entró en la casa, el niño ya estaba muerto, tendido sobre la cama. 33 Eliseo entró, cerró la puerta y se puso a orar al Señor. Adentro solo estaban él y el niño. 34 Eliseo se subió a la cama, se acostó sobre el niño, colocó su boca, sus ojos y sus manos contra los del niño, y estrechó su cuerpo contra el suyo, de modo que el cuerpo del niño empezó a entrar en calor. 35 Eliseo se levantó entonces y anduvo por la habitación de un lado a otro, luego se subió otra vez a la cama y volvió a estrechar su cuerpo contra el del niño. De pronto, el niño estornudó siete veces y abrió los ojos. 36 Entonces Eliseo llamó a Guejazí, y le dijo:
—Llama a la señora sunamita.
Guejazí lo hizo así, y cuando ella llegó a donde estaba Eliseo, este le dijo:
—Aquí tienes a tu hijo.
37 La mujer se acercó y se arrojó a los pies de Eliseo; luego tomó a su hijo y salió de la habitación.
El milagro de la comida
38 Después de esto, Eliseo regresó a Gilgal. Por esos días hubo mucha hambre en aquella región, y en cierta ocasión en que los profetas estaban sentados alrededor de Eliseo, este le dijo a su criado: «Pon la olla grande en el fuego, y haz un guisado para los profetas.»
39 Uno de ellos salió al campo a recoger algunas hierbas, y encontró un arbusto silvestre con unos frutos, como calabazas silvestres, y de él tomó algunos, con los que llenó su capa. Al volver, los rebanó y los echó en el guisado, sin saber lo que eran. 40 Después, se sirvió de comer a los profetas, y cuando ellos comenzaron a comer el guisado, gritaron:
—¡Profeta, este guisado está envenenado!
Y ya no lo comieron. 41 Pero Eliseo ordenó:
—Tráiganme un poco de harina.
Entonces echó la harina dentro de la olla, y ordenó:
—¡Ahora sírvanle de comer a la gente!
Y la gente comió, y el guisado no les hizo daño.
42 Después llegó de Baal Salisá un hombre que llevaba en su morral, para Eliseo, veinte panes de cebada recién horneados, y trigo fresco. Eliseo ordenó entonces a su criado:
—Dáselo a la gente, para que coma.
43 Pero el criado respondió:
—¿Cómo voy a dar esto a cien personas? Y Eliseo insistió:
—Dáselo a la gente para que coma, porque el Señor ha dicho que comerán, y hasta sobrará.
44 El criado obedeció y les sirvió, y ellos comieron y, tal como el Señor lo había dicho, hubo de sobra.