Singanama yoyam ongilavojo
1 Lhip sictamongvoyam, apquillanac lhip najan aptimem poc actemaclha ningmiyovmalhca, ayinyema lhip aplhanma mepqui apyeycajascaoc.
2 Etnejic sat lhip malha apmomap, trampa tava ápac apanco alhta acmam. Esilhnanacpoc sat apanco ayinyema lhip appayvam apanco.
3 Lhip aptimem poc ayinyema apsilhnanomap apanco. Apquiltamjo inlhojo emyovacpoc lhip sictamongvoyam, iyoclhojo sat apnaclha aptimem poc, ilinlhanmojo sat apquilmalhnaycam, mepqui ayajamalhco apvalhoc lhip.
4 Noncolhen nasa apvalhoc lhip, yoyam etyinic, yoyam elovsic apyampay.
5 Ingyinyi sat lhip napato aptimem poc, apno popyit apquinyem, apvita inlhojo enlhit yoyam ingyajic. Ingyinyi sat lhip, acno ayinyema asoc navjac acyitnaclha trampa tava ápac.
Enlhit coyoyam etnajam
6 Lhip sictamongvoyam: Coyacmoc lhip mataa etnajam. Ityaningvomjo sat ascoc japong. Iyasingvom sat apquiltemaclha japong, eyasingvomoc sat yavamlha etnejic lhip.
7 Paj mataa lhama ascoc japong, yoyam ingyapajacsic apnaymacoc.
8 Aptingyac mataa aptom ascoc japong, apcansayclha mataa aclhamoclhojo acnim acmocjitmaclha.
9 ¡Coyoyam aptamjaycam nac lhip, vamlha itne! ¡Ilhaticja, itnimiclha netin!
10 Intomjac lhip apvalhoc: Oytic sat acyavataclhojo, otyinic sat acyavataclhojo. Otajanmeyquiclhac sat acyavataclhojo — intomjac apvalhoc.
11 Pilapcasquic mataa apvita lhip mepqui aptom najan mepqui asoc, elngamcojoc sat acmasom — alhta aptomjac apyap.
Aptemaclha apanco enlhit
12 Aplingasquic mataa apmopvan amyaa enlhit apmapsom, aptomja meyascalhma.
13 Aptomja apquilitsepaycam apataoc, aptomja apquilactescama apmeoc najan apmancoc, yoyam elyinimsic poc.
14 Apvalhoc apanco ayinyema aptemaclha apmapsom najan apquilatingmomap poc.
15 Cotlapsic sat enlhit elngamcojo acmasom. Memyovacpejec sat, ematong sat quilhvoc anco.
Nintemaclha meyisponcama Dios
16 Am eyispac mataa Dios nintemaclha inganco, acvaycmo seis najan siete:
17 Actemaclha ayajamalhco ingvalhoc, ayinyema ingataoc inganco. Actemaclha mepqui acpeyvomo ingvalhoc, ayinyema ingatong actipquiscama ningmovan amyaa. Actemaclha acmasom najan aclom ingvalhoc, ayinyema ningilnapma enlhit mepqui apquilsilhnanomap apanco.
18 Actemaclha alquitamsama ingvalhoc, ayinyema nintemaclha inganco acmasom. Actemaclha acpecjeycam ingvalhoc, ayinyema ingmancoc altingyasquiscama acmasom.
19 Actemaclha anit ingvalhaoc, ayinyema ningvitaycamco amyaa, onlingacsic movan amyaa. Actemaclha acsilhnanoncama ingvalhoc, ayinyemayaclha mataa apquilatingmomap ingilyalhinga.
Quilvana alanatama
20 Lhip sictamongvoyam: Iyiplovcasojo mataa actemaclha singiltamsoycaoc. Coyit mataa apvalhoc siyanamaclha coo.
21 Cotnejic sat acmam apvalhoc lhip, malha apnatanma lhip apyispoc.
22 Singiltamescama cotnejic sat acyantamayclha lhip nalhit amay, melhnanmejec sat lhip. Singiltamescama cotnejic sat acmasma lhip naysicsa aptiyanma, mengyacyejec sat lhip. Singiltamescama cotnejic sat acpamejitquiscama lhip naysicsa aplhaticjay, yoyam eyiplovcasojoc lhip.
23 Naso, calevascama ayapongmatem acyitsomalhca singanamaclha singiltamescama. Naso, amay actemaclha acyimnatem ingnenyic acyitsomalhca ningiltamsomalhca.
24 Mesilhnanacpejec apanco lhip, apvita inlhojo quilvana acmasom alanatama. Mesilhnanacpejec apanco lhip, aplinga acsilhnanoncama acpayvam as quilvana.
25 Noncotsip nasa apnenyic lhip, apvita inlhojo quilvana actamila anco. Nosilhnanacpojo nasa lhip, apvita inlhojo as quilvana alaneyo lhip.
26 Asilhtec mataa acyanmongam ningyoyam quilvana alanatama, acno ningmescama pan apquitcoc. Acyivey mataa acyanmongam ningyoyam quilvana apma atava, ongmatong sat maa.
27 Emyetic sat nintalhnama, ningalasa inlhojo atilh apava ningalomalhca.
28 Colmetic sat ingmancoc, ningiltoyam inlhojo atilh ingmancoc.
29 Ongilsilhnanalhcac inganco ningyoyam inlhojo quilvana cotnaja intava, onlingamcojoc sat acyanmongayclha nintemaclha inganco.
30 Am evannacpoc enlhit apminyilhma mayic ayajem, aptomja apminyilhma aptom.
31 Apmacpec sat ancoc enlhit apminyilhma, ingyanyacpoc sat etajicsojoc asoc acminyilhamalhca, acvaycmo siete asoc cotnaja acminyilhamalhca. Etajicsojoc sat acyovoclhojo asoc actomja apanco, acvaycmo apsovjomo asoc.
32 Acyeyjamelhma nac enlhit apyoyam quilvana cotnaja aptava. Aptomja apsilhnanomap apanco, yoyam ematong (ingyitsapoc).
33 Evennacpoc sat napatavo enlhit, elngamcojoc sat apquilticpongaycam poc. Coyangvomoc sat apmancactama napatavo apnaymacoc.
34 Pac ongavojoc enlhit aplhenseycam, malha talha cotnejic sat aplom pac. Colhic sat acyanmongseclho aptemaclha apsilhnanomap apanco, ayinyema apmasma aptava.
35 Comasquejec mataa aplom pac enlhit, apvita inlhojo apmescama nasa asoc, ayinyema enlhit apsilhnanomap apanco, apyoyam quilvana cotnaja aptava.
Advertencias contra el dar fianza
1 Hijo mío, si das fianza por tu amigo
o te haces responsable de un extraño,
2 tú solo te pones la trampa:
quedas atrapado en tus propias palabras.
3 Si quieres librarte, hijo mío,
pues estás en las manos de otro,
haz lo siguiente:
trágate el orgullo y cóbrale a tu amigo.
4 No te duermas,
no te des ni un momento de descanso;
5 huye, como el venado huye del cazador;
huye, como huye el ave de la trampa.
Exhortación a los perezosos
6 Anda a ver a la hormiga, perezoso;
fíjate en lo que hace, y aprende la lección:
7 aunque no tiene quien la mande
ni quien le diga qué debe hacer,
8 asegura su comida en el verano,
la almacena durante la cosecha.
9 ¡Basta ya de dormir, perezoso!
¡Basta ya de estar acostado!
10 Mientras tú sueñas y cabeceas,
y te cruzas de brazos para dormir mejor,
11 la pobreza vendrá y te atacará
como un vagabundo armado.
Características de la gente malvada
12 Quien es malvado y perverso
anda siempre contando mentiras;
13 guiña los ojos,
hace señas con los pies,
señala con los dedos;
14 su mente es perversa,
siempre piensa en hacer lo malo
y en andar provocando peleas.
15 Por eso, en un instante le vendrá el desastre;
en un abrir y cerrar de ojos
quedará arruinado y sin remedio.
Lo que el Señor aborrece
16 Hay seis cosas, y hasta siete,
que el Señor aborrece por completo:
17 los ojos altaneros,
la lengua mentirosa,
las manos que matan a gente inocente,
18 la mente que hace planes perversos,
los pies que corren a hacer el mal,
19 el testigo falso y mentiroso,
y el que provoca peleas entre hermanos.
Consecuencias del adulterio
20 Hijo mío, guarda siempre en tu memoria
los mandamientos y enseñanzas de tus padres.
21 Llévalos siempre sobre tu corazón,
átalos alrededor de tu cuello;
22 te guiarán cuando andes de viaje,
te protegerán cuando estés dormido,
y hablarán contigo cuando despiertes.
23 En verdad, los mandamientos y las enseñanzas
son una lámpara encendida;
las correcciones y los consejos
son el camino de la vida,
24 pues te protegen de la mujer malvada,
de las melosas palabras de la mujer ajena.
25 No permitas que su belleza encienda tu pasión;
¡no te dejes atrapar por sus miradas!
26 La prostituta va tras un bocado de pan,
pero la adúltera va tras el hombre que vale.
27 Quien se echa fuego en el pecho
sin duda se quema la ropa.
28 Quien camina sobre brasas
sin duda se quema los pies.
29 Quien se enreda con la mujer ajena
nunca queda sin castigo.
30 Nadie desprecia al ladrón
que roba para calmar su hambre;
31 aunque si lo encuentran robando,
tiene que devolver siete veces lo robado,
y aun tiene que dar todo lo que posee.
32 ¡Qué imprudente es el que anda con la mujer ajena!
¡El que lo hace se destruye a sí mismo!
33 Tendrá que afrontar golpes y ofensas,
y no habrá nada que borre su deshonra.
34 Porque el hombre celoso es como un fuego,
y a la hora de vengarse no perdona;
35 no acepta ningún desagravio,
ni se calma con muchos regalos.