Apvoyam tingma Harán Jacob
1 Apquimpaclhec nic nat Jacob. Apmiyaclhec nic nat nipyesicsa enlhitaoc co actiyapmaclha acnim. 2 Apvitangvocmec nic nat amyip lhama yamilquit. Apvitac nic nat Jacob apquilyanca nipquesic nicja yamilquit. Natqui ilhnic nat apyinatem. Apquilyinamquic nic nat yingmin ayinyema as yamilquit. Acyivey nic nat mataymong ayapma atong yamilquit. 3 Apquilvoctac sat ancoc aplhamoclhojo nipquesic as yamilquit, elpasmoc mataa poc apquilancam nipquesic apliclama atong yamilquit. Apquilyacvesquic nic nat mataa apnatoscama. Natamin apyinaycaoc apquilapeclhec nic nat mataa atong.
4 Aptomjac nic nat Jacob apquilanya apquilancam nipquesic: —¿Jalhcojo apquilinyema quellhip?— nic nat aptomjac.
Apquilatingmavoc nic nat apquilancam nipquesic: —Tingma Harán ningilinyemac nincoo— nic nat apquiltomjac.
5 Aptomjac nic nat Jacob apquilanya: —¿Apquilyicpilco ya quellhip Nacor apquitca apvisay Labán?— nic nat aptomjac.
Apquilatingmavoc nic nat: —Eje, ningyicpilcoc nincoo— nic nat apquiltomjac.
6 Aptomjac nic nat Jacob apquilanya: —¿Apmeyje ya mocjam Labán?— nic nat aptomjac.
Apquilatingmavoc nic nat: —Eje, apmeyjec mocjam Labán. Quip ilanojo Labán apquitca acvisay Raquel acpacjentamo nac nipquesic— nic nat apquiltomjac.
7 Aptomjac nic nat Jacob apquilanya: —Nitnoc mocjam acnim. Am covocmoc mocjam nintalhnesayclhilha nipquesic. ¿So actomja melyacvesa nac yingmin? Natamin apyinaycaoc nipquesic eltovamcoc sat mocjam— nic nat aptomjac.
8 Apquilatingmavoc nic nat: —Mongvanquejec ongilyacvecsic yingmin. Incaymalhquic elvotac siclho aplhamoclhojo nipquesic. Apquilvoctac sat ancoc apquilancam nipquesic, onlicoc sat atong mataymong. Ongilyacvecsic sat yingmin apyinaycaoc nipquesic— nic nat apquiltomjac.
9 Naysicsa appamejitquiscama nic nat Jacob acvactamo ilhnic nat quilvana acvisay Raquel. Actamilquiscama inyap apnatoscama ilhnic nat Raquel. Impacjentac nic nat nipquesic. 10 Lhama ilhnic nat apvita Jacob acvactamo Raquel najan nipquesic apyapco Labán apnatoscama. Yejemoc nic nat aplica mataymong ayapma atong yamilquit. Apyacvesquic nic nat yingmin nipquesic. 11 Appayvasquic nic nat apyalhing acvisay Raquel. Appitsisquic nic nat amalhimpenic. Apvinec nic nat Jacob. 12 Apquiltimnasquic nic nat Jacob acvisay inquin Rebeca najan apyapco apvisay Labán. Yejemoc nic nat animcaclho Raquel altimnasquiclho inyap.
13 Aplingac nic nat Labán aplhenamap Jacob aptomja apyalho ayitca. Yejemoc nic nat apquinincamco yoyam emoc tacja. Appatjetquic nic nat appayvesa. Appitsisquic nic nat apmalhimpenic. Apyantementac nic nat tingma pac. Apquiltimnasam nic nat Jacob aptemaclha apmolhama.
14 Aptomjac nic nat Labán apcanya: —Nasoc anco aptomja lhip emoc ajanco— nic nat aptomjac.
Aptamjaycam Jacob yoyam emoc sat aptava
Apnec nic nat Jacob Labán tingma pac apvocmo poc piltin.
15 Natamin aptomjac nic nat Labán apcanya Jacob: —Lhip aptomja emoc ajanco. Copvanquejec lhip jetnesam mepqui acyanmongam. Jeltimnas sat acvamlha acyanmongam yoyam omquecsic— nic nat aptomjac.
16 Anit apquitquic nic nat Labán. Lhama ilhnic nat acvisay Lea. Inyalhing nic nat acvisay Raquel. 17 Am nic nat cotamiloc ataoc Lea. Eyca actamila anco ilhnic nat acyovoclhojo Raquel.
18 Inlicavoc nic nat apvalhoc Jacob apquilano Raquel. Aptomjac nic nat Jacob apcanya Labán: —Pac otnesam lhip acvaycmo 7 años acyanmongam lhip apquitca Raquel— nic nat aptomjac.
19 Apcatingmavoc nic nat Labán: —Omquecsic sat lhip sictamongvoyam. Am cotamilac omquecsic metnaja sicmolhama. Ilha sat mataa tingma ajac— nic nat aptomjac.
20 Aptamjam nic nat Jacob siete años acyanmongam quilvana acvisay Raquel. Apcanayquic nic nat Jacob cotnajac acyavataclhojo siete años. Ayinyemaclha avanjec nic nat apcasicjayo quilvana Raquel.
21 Natamin aptomjac nic nat Jacob apcanya Labán: —Jimques sat quilhvo lhip apquitca, otnejic sat etava. Invocmec acvamlha acnim siclhanma alhta otnajam— nic nat aptomjac.
22 Apquilanyam nic nat Labán aplhamoclhojo enlhitaoc. Apquillanac nic nat caya alyimjapma. 23 Alhtaa ilhnic nat intomjac. Apyantamaclhec nic nat apquitca Labán apnaclha Jacob. Lea ilhnic nat acvisay quilvana. Appatjetamquic nic nat Jacob. 24 Apyantamaclhec nic nat Labán quilvana actimesaycam acvisay Zilpa, yoyam cotnajam sat Lea tingma ac.
25 Inquitsacac nic nat aplhaticja Jacob. Pilapcasquic nic nat apvita aptava acvisay Lea. Yejemoc nic nat appamejitsa Labán: —¿So actomja seyinimsa nac lhip? ¿Naso ya actomja acyanmongam sictamjaycam Raquel?— nic nat aptomjac Jacob.
26 Apcatingmavoc nic nat Labán: —Yitnec mataa nintemaclha as yoclhilhma. Incaymalhquic colyimjapoc siclho amamyi cotnaja ayitcoc. Alhayi colyimjapoc sat insilhyo. 27 Iviscomjo siclho nelha caya alyimjapma. Natamin omquesiclhac sat moc sictamongvoyam acvisay Raquel. Incaymalhquic elhenic lhip actomja nasoc anco yoyam jetnesam mocjam acvaycmo 7 años. Cotnejic sat acyanmongam quilvana Raquel— nic nat aptomjac Labán.
28 Apquiltamjoc nic nat Jacob. Invocmec nic nat nelha caya alyimjapma. Apyantimcaseclhec nic nat apquitca insilhyo Labán. Aptava ilhnic nat aptomjac Jacob. 29-30 Appatjetamquic nic nat quilhva aptava acvisay Raquel. Apyantamaclhec nic nat Labán quilvana actimesaycam acvisay Bilha, yoyam cotnajam sat Raquel tingma ac.
Asilhtec nic nat apcasicjayo inyalho Jacob. Avanjec nic nat apcasicjayo Raquel. Aptamjam nic nat acvaycmo mocjam siete años Jacob.
Jacob apquitquic
31 Apvitac nic nat Dios Apyimtalhnamo actemaclha coliclama apvalhoc Jacob aptava Lea. Aptimescasquic nic nat Dios acvitay ayitca Lea. Aptimescasquic nic nat cotay ayitca Raquel. 32 Inlovsoc nic nat intomjac Lea. Aptiyacmec nic nat ayitca. Inquiltimec nic nat apvisay Rubén, Sictamongvoyam. Intomjac nic nat avalhoc Lea: —Apvitac Dios actemaclha acyitnocjayo evalhoc. Jeyasicjiclhojoc sat mocjam etava— nic nat intomjac avalhoc.
33 Inlovsoc nic nat intomjac mocjam Lea. Aptiyacmec nic nat mocjam ayitca. Inquiltimec nic nat apvisay Dios Aplingayo Simeón. Intomjac nic nat avalhoc: —Aplingac Dios actemaclha sictanovmalhca. Emcasquic mocjam sictamongvoyam— nic nat intomjac.
34 Inlovsoc nic nat intomjac mocjam Lea. Aptiyacmec nic nat mocjam ayitca. Inquiltimec nic nat apvisay Leví, Seyipitcayo. Intomjac nic nat avalhoc: —Jeyipitcojoc sat quilhvoc etava. Ayinyemaclha apnatqui aptomjac apquitquic— nic nat intomjac.
35 Inlovsoc nic nat intomjac mocjam Lea. Aptiyacmec nic nat mocjam ayitca. Inquiltimec nic nat apvisay Judá, Ningayo. Intomjac nic nac avalhoc: —Siyayo actomjac coo Dios Apyimtalhnamo— nic nat intomjac avalhoc.
Inmasquec nic nat acvitay ayitca Lea.
Jacob en Jarán
1 Jacob siguió su camino y se dirigió a la región de los del oriente. 2 En el campo vio un pozo, cerca del cual descansaban tres rebaños de ovejas que bebían agua de él. Sobre la boca del pozo había una piedra muy grande; 3 cuando todos los rebaños se juntaban, los pastores quitaban de allí la piedra para darles agua a las ovejas, después de lo cual volvían a tapar el pozo. 4 Jacob preguntó a los pastores:
—¿De dónde son ustedes, amigos míos?
—Somos de Jarán —contestaron ellos.
5 —¿Conocen ustedes a Labán, el hijo de Najor? —volvió a preguntar.
—Sí, lo conocemos —respondieron.
6 —¿Está bien de salud? —insistió Jacob.
—Sí, Labán está bien —dijeron los pastores—. Por cierto, aquí viene su hija Raquel, con sus ovejas.
7 Entonces Jacob dijo:
—Todavía es de día, y es muy temprano para encerrar las ovejas. ¿Por qué no les dan agua y las llevan a pastar?
8 Pero ellos le contestaron:
—No podemos hacer eso. Tenemos que esperar a que se junten todos los rebaños; entonces los pastores quitarán la piedra de la boca del pozo y les daremos agua a las ovejas.
9 Mientras Jacob hablaba con ellos, Raquel llegó con las ovejas de su padre, pues ella era quien las cuidaba. 10 Tan pronto como Jacob la vio con las ovejas de su tío Labán fue, quitó la piedra de la boca del pozo, y les dio agua a las ovejas; 11 luego la saludó con un beso, y comenzó a llorar, 12 y le contó que él era hijo de Rebeca y sobrino de Labán, y entonces Raquel fue corriendo a contárselo a su padre.
13 Al oír hablar de Jacob, el hijo de su hermana, Labán salió corriendo a recibirlo; lo abrazó, lo saludó con un beso y lo llevó a su casa. Allí Jacob le contó todo lo que había pasado, 14 y Labán le dijo: «Verdaderamente tú eres uno de mi propia sangre.»
Jacob trabaja por las hijas de Labán
Jacob se quedó todo un mes en casa de Labán. 15 Después de ese tiempo, Labán le dijo:
—No vas a trabajar para mí sin ganar nada, solo porque eres mi pariente. Dime cuánto quieres que te pague.
16 Labán tenía dos hijas: la mayor se llamaba Lea, y la menor, Raquel. 17 Lea tenía unos ojos muy tiernos, pero Raquel era hermosa de pies a cabeza. 18 Como Jacob se había enamorado de Raquel, contestó:
—Por Raquel, tu hija menor, trabajaré para ti siete años.
19 Labán contestó:
—Es mejor dártela a ti, y no a un extraño. Quédate conmigo.
20 Y así Jacob trabajó por Raquel durante siete años, que para él fue muy poco tiempo porque la amaba mucho. 21 Pasados los siete años, Jacob le dijo a Labán:
—Dame a mi mujer, para que me case con ella. El tiempo que me comprometí a trabajar por ella se ha cumplido.
22 Entonces Labán hizo una fiesta de bodas e invitó a todos sus vecinos. 23 Pero ya en la noche Labán tomó a Lea y se la llevó a Jacob, y Jacob durmió con ella. 24 Además, Labán le regaló a Lea una de sus esclavas, llamada Zilpa, para que la atendiera. 25 A la mañana siguiente Jacob se dio cuenta de que había dormido con Lea, y le reclamó a Labán:
—Pero ¿qué me has hecho? ¿Acaso no trabajé contigo por Raquel? ¿Por qué me has engañado?
26 Y Labán le contestó:
—Aquí no acostumbramos que la hija menor se case antes que la mayor. 27 Cumple con la semana de bodas de Lea, y te daremos también a Raquel, si es que te comprometes a trabajar conmigo otros siete años.
28 Jacob aceptó y, al terminar la semana de bodas de Lea, Labán le dio a Raquel por esposa, 29 y también le dio a Raquel una de sus esclavas, llamada Bilá, para que la atendiera. 30 Jacob se unió también a Raquel, y la amó mucho más que a Lea, aunque tuvo que trabajar para Labán durante siete años más.
Los hijos de Jacob
31 Cuando el Señor vio que Jacob despreciaba a Lea, hizo que esta tuviera hijos, pero a Raquel la mantuvo estéril. 32 Lea quedó embarazada y tuvo un hijo, al que llamó Rubén, porque dijo: «El Señor me vio triste. Por eso ahora mi esposo me amará.»
33 Después Lea tuvo otro hijo, al que llamó Simeón, y entonces dijo: «El Señor oyó que me despreciaban, y por eso me dio un hijo más.»
34 Y otra vez tuvo un hijo, al cual llamó Leví, porque dijo: «Ahora mi esposo se unirá más a mí, porque ya le he dado tres hijos.»
35 Lea tuvo aún otro hijo, al cual llamó Judá, porque dijo: «Esta vez alabaré al Señor.» Después de esto, dejó de tener hijos.