Apyascama Pablo yoclhilhma Macedonia najan yoclhilhma Grecia
1 Lhama alhta acsovjalhco acyinamam olhma. Yejemoc alhta apquilevamcaa Pablo enlhit melyasquiyam tasic amyaa, yoyam elpamejitsacpojo (Apquilyimnatescasquic alhta almam apquilvalhoc). Yejemoc alhta appayvasamco enlhitaoc. Aplhinquic alhta. Apmiyaclhec alhta yoclhilhma Macedonia. 2 Maycaa alhta aptomjac aplhamoclhojo tingma apmiyaclhilha. Apquilyimnatescasquic alhta almam apquilvalhoc apquilyalhinga. (Apquilpamejitsacpec alhta mataa apquilyalhinga). Apvoclhec alhta yoclhilhma Grecia. 3 Apnacmec alhta apnatqui piltin maa. Apquiltamjoc alhta ingyinamtic barco, yoyam eyacsic yoclhilhma Siria. Aplingac alhta amyaa, yoyam elyilhanimsic co Judea. Yejemoc alhta aclhena apvalhoc etajojo niptamin amay yoclhilhma Macedonia. 4 Apquillhalhmaa alhta apquiltomja Sópater co Berea. Najan poc Aristarco najan Segundo co Tesalónica. Najan poc Gayo najan Timoteo co Derbe. Najan poc Tíquico najan Trófimo co Asia. 5 Apquillhinquic alhta apquilmamyi ingilyalhinga. Ingilalhvocmec alhta tingma Troas. 6 Niptamin caya quilpasmongam mepqui apquimpascaoc ningilantepa tingma Filipos. Ningilquinamtec alhta barco. Cinco acnim alhta ningillhingam. Ningilvoclhoc alhta tingma Troas. Ningiltajanyeclhec alhta ingilyalhinga. Ninnaclhec alhta maa siete acnim.
Pablo aptimem maycaa tingma Troas
7 Domingo alhta intomjac. Apcaneyclhec alhta enlhit melyasquiyam tasic amyaa, yoyam elyaptic quilpasmongam. Apquillhicmosquic alhta Pablo. Inlhenquic alhta apvalhoc, yoyam ingyimpeclha secaseclha sat. Acvoncaclho alhta apquiltimnaycam acvocmo alhtaa aysicso. 8 Inlhamoc alhta calevascama tingma netin apcaneyclhilha. 9 Ajolhec alhta apquiltimnaycam Pablo. Apnacmec alhta netin atong ayitcoc lhama enlhit apquitcoc (apyimnanic) apvisay Eutico. Tiyin alhta incajac. Aptiyanvocmec alhta apquitcoc. Pilapcasquic alhta aptiyacmo nalhpop. Nitnoc alhta tingma apquinyectamlha aptiyacmo. Apquilyoctac alhta apquitsepaclha. 10 Aptipquic alhta Pablo. Apyajapquic alhta apyitnaclha. Appatjitquic alhta. Aptomjac alhta apquilanya:
—Noncavojo nasa apnenyaoc quellhip. Cayjec mocjam apnenyic —alhta aptomjac.
11 Yejemoc alhta aptajavo Pablo tingma netin. Apyaptec alhta quilpasmongam. Aptovcamquic alhta apquilpasmeyquiclha. Ajolhec alhta apquilpamejitquiscama Pablo acvocmo ayitsaca. Yejemoc alhta aplhinga. 12 Apquilyantamaclhec alhta enlhit apquitcoc tingma pac. Apjalhnancoc alhta aptomjaclha. Payjeclhec alhta apquilvalhoc aplhamoclhojo.
Aptiyapma Pablo tingma Troas apyascama tingma Mileto
13 Ningilquinamtec alhta barco. Nalhpop alhta apyasac Pablo aptomjaclha alhta aplhanma. Ningilmiyaclhec alhta barco tingma Asón, yoyam ontimiclha ninlhalhma Pablo. 14 Lhama alhta nintajanyaa Pablo tingma Asón. Apquinamtec alhta najan barco. Ningilmiyaclhec alhta tingma Mitilene. 15 Ningilquimpaclhec alhta mocjam. Moc acnim alhta ningilyeycajangveclho acyayem inquilhe acvisay Quío. Moc acnim alhta intomjac ningilvoclho tingma Samos (nicja yingmin). Ninnaclhec alhta tingma Trogilio. Moc acnim alhta intomjac ningilvoclho tingma Mileto. 16 Inlhenquic alhta apvalhoc Pablo, yoyam eyeycaja tingma Efeso. Coyacmoc alhta elhic mocjam yoclhilhma Asia. Appecjasquic alhta, yoyam evoclha tingma Jerusalén. Apquiltamjoc alhta ingyajojo evoclhac Pentecostés.
Apquilpamejitsomap Pablo najan apquilanma apmamyi co Efeso
17 Ningilvoclhec alhta tingma Mileto. Yejemoc alhta apcapajasa appayvam Pablo tingma Efeso. Apquilanyam alhta apquilimja apmamyi Jesucristo apmolhama. 18 Lhama alhta apquilvactamo. Aptomjac alhta apquilanya:
—Apquilyasamco inyicje quellhip sicvoya siclhoc anco yoclhilhma Asia. Apquilyasamcoc sictemaclha alhta mataa nipyesicsa quellhip. 19 Am alhta ongvajalhco mataa silanamcaa Visqui ingac. Avanjec alhta acyitnocjayo evalhoc naysicsa silancam. Aclingamcoc alhta mataa setvascama seyilhanimquisa mataa judíos. 20 Am ongvayacmoc lhama asoc altamila siltimnascama quellhip. Allhicmosquic mataa quellhip napatavo apnaymacoc najan congne tingma apancaoc quellhip. 21 Altimnasquic alhta mataa judíos najan metnaja judíos. Actomjac alhta mataa silanya: “Elyanmonquis apquilvalhoc napato Dios Ingyapam. Noelyasquim nasa Jesucristo Visqui ingac.” 22 Quilhvoc altamjoc omyaclhac tingma Jerusalén siyanem Espíritu Santo. Am oyasamcoc asoc, yoyam cotnejic sicvaclhilha. 23 Eyascasamcoc mataa Espíritu Santo moclhama tingma sicvamlha mataa. Eyascasamcoc yoyam omalhca coo, yoyam elascacsic eyimpejic. 24 Am colhenam mataa evalhoc, yoyam otnejic sicyimnatem. Altamjo inyicje mataa osavojo sictamjaycam seyanem olana Visqui ingac Jesús. Apquiltamjoc mataa olngacsic tasic amyaa aclhenomalhca Dios Ingyapam singaycaoc.
25 “Quip elaylhojo quellhip. Altimnasquic alhta mataa nipyesicsa quellhip amyaa Dios apquilnancascama. Mejelviticlhejec sat mocjam quellhip. 26 Altamjoc coo oltimnacsic quellhip acnim nac jay. Am cotnajam mataa evalhoc naysicsa apquilsilhnanomap quellhip najan napato Dios Ingyapam. 27 Am ongvayacmoc lhama asoc siltimnascama quellhip. Altimnasquic alhta mataa actomja apmayjayoclha Dios Ingyapam. 28 Eltamilsacpojo apanco quellhip. Eltamilquis sat najan apquilanacpo Jesucristo apmolhama, malha quilancam nipquesic apquiltamilquiscama apnatoscama. Quellhip apquiltomja apquilimja apmamyi ayinyema Espíritu Santo yoyam eltamilsic Jesucristo apmolhama. Apyanmoncasquic alhta em pac Jesús apmolhama. 29 Acyasamcoc coo lha. Acvoncapaclhec sat ancoc coo, elvac sat poc. Elnatovacsic sat Jesucristo apmolhama, malha asoc navjac aclom ayilhpanquiscama nipquesic. 30 Elyimtalhnesacpoc sat apanco napocja nipyesicsa quellhip, yoyam elyitnocjacsic amyaa actomja nasoc anco. Apquililtamjoc elvatesquisamcoc enlhit melyasquiyam tasic amyaa, yoyam elyiplovjoc actemaclha apquilyinimquiscama. 31 Elavojo anco quellhip. Noncolvonquim nasa actemaclha silpamejitquiscama alhta quellhip. Alinlhanacmec alhta acvaycmo tres años silpamejitquiscama moclhama quellhip acnim anco najan alhtaa. Inyitnocjavoc mataa evalhoc.
32 “Quellhip elyalhinga. Quilhvoc altamjoc eltamilsic quellhip Dios Ingyapam najan appayvam singmescama. Yitnec apmopvan, yoyam elyimnaticsojo apquilvalhoc quellhip. Apvanquic najan elpalhatesic quellhip nipyesicsa enlhit apquilponquinomap. 33 Am alhta ongvanayc jelmesic solyayem (oro najan plata) najan apava. 34 Apquilyasamcoc quellhip. Emeoc ajancoc alhta sictamjaycam sictingyey asoc alaymomalhca coo najan sictingyascama sellhalhmaa. 35 Aclhicmosquic coo mataa quellhip, yoyam eltimjic apquiltamjaycam, yoyam najan elpasmoc enlhit mepqui apquilnatam (melyimnatem). Inlhenquic alhta mataa evalhoc actemaclha appayvam Visqui ingac Jesús: “Inyangvocmec acpayjayclha ingvalhoc ningmescama asoc, colhnoc ningillhoy asoc” —alhta aptomjac Pablo.
36 Lhama alhta apsovja apquiltimnaycam Pablo. Apquilticlhiquic alhta aptapnaoc Pablo apquilmalhna najan aplhamoclhojo enlhitaoc. 37 Apyapcalhquic alhta aplhamoclhojo. Apquilpatjitquic alhta Pablo apquilpitsisa. 38 Ayinyemaclha inyitnocjavoc alhta apquilvalhoc apquillinga appayvam, yoyam melviticlha mocjam. Apquilyiplaclhec alhta acyitnaclha barco.
Viaje de Pablo a Macedonia y Grecia
1 En cuanto pasó el alboroto, Pablo llamó a los discípulos para darles algunos consejos. Luego se despidió de ellos y se fue a Macedonia. 2 Visitó todos aquellos lugares y animó con sus palabras a los hermanos, y después llegó a Grecia; 3 allí se quedó tres meses. Estaba ya a punto de tomar el barco para ir a Siria, cuando supo que los judíos se habían confabulado contra él, así que decidió regresar por tierra y pasar otra vez por Macedonia. 4 Lo acompañaron Sópater de Berea, hijo de Pirro; Aristarco y Segundo, de Tesalónica; Gayo, de Derbe; Timoteo; y también Tíquico y Trófimo, de la provincia de Asia. 5 Estos hermanos se adelantaron y nos esperaron en Troas. 6 Nosotros, pasados los días en que se come el pan sin levadura, salimos de Filipos en barco, y a los cinco días los alcanzamos en Troas, donde nos quedamos siete días.
Visita de Pablo a Troas
7 El primer día de la semana nos reunimos para partir el pan y Pablo se puso a enseñar a los creyentes; pero, como tenía que salir al día siguiente, prolongó su discurso hasta la medianoche. 8 Nos hallábamos reunidos en un cuarto del piso de arriba, donde había muchas lámparas encendidas; 9 y un joven llamado Eutico estaba sentado en la ventana. Como Pablo habló durante un largo tiempo, al muchacho le entró sueño y, profundamente dormido, se cayó desde el tercer piso, y lo levantaron muerto. 10 Entonces Pablo bajó, se tendió sobre el muchacho y lo abrazó. Y dijo a los hermanos:
—No se asusten; está vivo.
11 Luego Pablo volvió a subir, partió el pan, comió y siguió hablando hasta el amanecer, y entonces se fue. 12 En cuanto al muchacho, se lo llevaron vivo, y eso los animó mucho.
Viaje desde Troas a Mileto
13 Pablo había decidido ir por tierra, así que nosotros nos embarcamos antes para recogerlo en Asón, según lo acordado. 14 Cuando nos encontramos con Pablo en Asón, se embarcó con nosotros y fuimos a Mitilene. 15 Salimos de allí, y al día siguiente pasamos frente a Quío, y llegamos al puerto de Samos un día después. Al cabo de otro día de viaje, llegamos a Mileto. 16 Pablo no quiso parar en Éfeso para no retrasarse mucho en Asia, pues quería llegar pronto a Jerusalén y, de ser posible, estar allí para el día de Pentecostés.
Discurso de Pablo a los ancianos de Éfeso
17 Estando en Mileto, Pablo mandó llamar a los ancianos de la iglesia de Éfeso. 18 Cuando llegaron, les dijo: «Ustedes saben bien cómo me he comportado con ustedes desde el primer día que vine a la provincia de Asia. 19 He servido al Señor con humildad, con lágrimas y en medio de muchas pruebas que padecí por las confabulaciones de los judíos. 20 Nunca dejé de anunciarles todo lo que era útil para ustedes, y siempre les enseñé en público y en sus casas. 21 A judíos y a no judíos los insté solemnemente: “Vuélvanse a Dios y crean en nuestro Señor Jesús”. 22 Ahora, en obediencia al Espíritu, voy a Jerusalén, y no sé lo que allí me espera. 23 Lo único que sé es que, en todas las ciudades a donde voy, el Espíritu Santo me advierte que me esperan cárcel y sufrimientos. 24 Para mí, sin embargo, mi propia vida no cuenta, con tal de que yo pueda terminar con gozo mi carrera y cumplir el ministerio que el Señor Jesús me encomendó, de anunciar la buena noticia de la gracia de Dios.
25 »Ahora estoy seguro de que ninguno de ustedes, entre quienes he anunciado el reino de Dios, volverá a verme. 26 Por esto les digo hoy que mi conciencia está tranquila en cuanto a lo que pueda pasarles, 27 porque les he anunciado los designios de Dios, sin ocultarles nada. 28 Por lo tanto, estén atentos y cuiden de toda la congregación, en la cual el Espíritu Santo los ha puesto como encargados, para que guíen a la iglesia de Dios, que él compró con su propia sangre. 29 Sé que cuando yo me vaya vendrán otros que, como lobos feroces, querrán acabar con el rebaño. 30 Aun entre ustedes mismos se levantarán algunos que enseñarán mentiras para que los discípulos los sigan. 31 Estén alerta; no olviden que día y noche, y con lágrimas en los ojos, durante tres años yo he aconsejado a cada uno de ustedes.
32 »Ahora, hermanos, los encomiendo a Dios y al mensaje de su amor infinito, el cual tiene poder para fortalecerlos y darles lo que ha prometido a todo su pueblo. 33 Nunca he codiciado el dinero ni la ropa de nadie; 34 al contrario, bien saben ustedes que trabajé con mis propias manos para conseguir lo necesario para mí y para quienes me acompañan. 35 Siempre les he enseñado que así se debe trabajar, para ayudar a quienes están en necesidad, sin olvidar las palabras del Señor Jesús, que dijo: “Hay más dicha en dar que en recibir.”»
36 Después de decir esto, Pablo se puso de rodillas y oró con ellos. 37 Todos lloraron, y lo abrazaron y besaron. 38 Estaban muy tristes porque Pablo les dijo que no volverían a verlo. Luego lo acompañaron hasta el barco.