Actemaclha singiltamsoycaoc
1 Appayvam singiltamsoycaoc aplhanma ilhnic nat Salomón, David apquitca apvisqui co Israel.
2 Ongiltamsalhcac sat actemaclha acyascamco ingvalhoc najan ningiltamilcasomalhco inganco.
3 Ongiltamsalhcac sat actemaclha acmam ingvalhoc nintemaclha acpeyvomo, mepqui ningilsilhnanomalhca inganco.
4 Colhic sat actamilaycam ingvalhoc, ningyiplovquisa inlhojo singiltamsoycaoc, apquillhenacpoc inquitquic najan apquilyimnanic.
5 Ongilaylhojoc sat mataa ningiltomja inlhojo ningyascamco, coyangvomoc sat acmam ingvalhoc.
6 Ongilyasingvomoc sat apquilpayvam enlhit singiltamsoycaoc najan apquiltemaclha apquiltamilcasomacpo apanco, najan apquilyitquiscama, yoyam ongiltamsalhcac nincoo.

7 Ontimjic ningilyascamco nincoo, acyitna inlhojo ningayo Dios. Invennalhquic mataa actemaclha singiltamsoycaoc najan actemaclha ningyascamco nipyesicsa enlhit melyascalhma.
Inquitquic apquilyimnanic
8 Lhip sictamongvoyam: Ingyeylhojo mataa apyap appayvam najan inquin acpayvam, yoyam eltamsacpoc lhip.
9 Lhip sictamongvoyam: Colhojoc sat apnatanma actamila, malha apnatanma apyispoc najan apcatic, acyitna inlhojo lhip apquilyajayquiclho.
10 Lhip sictamongvoyam: ¡Nongyane nasa esilhnanacpoc lhip nipyesicsa melyascalhma, nopasmiclha nasa lhip!
11 Apquiltomjac as apnaymacoc apquilanya lhip: Noc, ontimjic nimpasmeyquiclha. Ongilsilhnanac sat poc enlhit mepqui apsilhnanomap apanco, yoyam ematong mepqui acvisay.
12 Ongilmascoscomoc sat apquileyvam enlhit apquilpeyvomo, colhojoc sat apquilalhimsomap congne malhic ningitsepmaclha.
13 Ongilnatamoc sat asoc apancaoc, coyangvomoc sat tingma ingac ningilnatam acminyilhamalhca.
14 Ongimlascoc sat ningyesicsa acyovoclhojo asoc. Noc, ontimjic sat nimpasmeyquiclha — apquiltomjac mataa apnaymacoc.
15 Lhip sictamongvoyam: ¡Nopasmiclha nasa apnaymacoc melyascalhma, nopalhavoclha nasa lhip!
16 Apquilpecjam mataa ellanac acmasom. ¡Apquilpecjam ellajic poc!

17 Alhto inyicje nimpicanma trampa tava apac, mepqui inlhojo acyilhasomalhca.
18 Elmacpoc apanco as trampa enlhit, ellingamcojoc sat apquilmomap apanco.
19 Colhojoc sat aptemaclha enlhit aplhamasayclha apquilnatam. Ingyitsapoc sat enlhit, ayinyema ayitsepma apnenyic, yoyam cajic sat.
Apyascamco apanco
20 Inlingalhquic mataa appayvam enlhit apyascamco apanco amay apvalhoc tingma.
21 Payjoc atong acyivey aptomja aplingascama appayvam, apquileyvomaclha enlhit.
22 Quellhip apquilyimnanic melyascamco, apquillhamasomap, mepqui actamila apquilvalhoc: ¿Co sat acvam elvatsamcoc quellhip apquiltemaclha apancaoc melyascamco, najan apquiltemaclha apquillhamasomap, mepqui acyascamco apquilvalhoc?
23 Quip elaylhojo nintemaclha ningiltamsoycaoc, ellhovamcoc sat actamilaycam apquilvalhoc quellhip, colhic sat acyascamco apquilvalhoc.
24 Am alhta colyacmoc quellhip jelyotac, sictomja siyevoycam quellhip.
25 Apquiltanovquic alhta quellhip sicpayvam siltimnascama quellhip. Am alhta colyacmoc elaylhojo sicpayvam, am alhta colmac apquilvalhoc.
26 Ongvasmacsic sat, sicvita inlhojo apquillingaycamco acyimtalhnama quellhip. Otnejic sat sicvennéycam quellhip, sicvita inlhojo ayay apquilvalhoc quellhip.
27 Apquillingamco inlhojo quellhip apquilay najan apquillingaycamco acyimtalhnama, malha yatepiyam aptovascama sat cotnejic.

28 Jelquitmoc sat quellhip, mejelviticlhejec sat. Jelanic sat yoyam opasmoc, mongvatingmamejec sat coo.
29 Quellhip apquiltomja mataa sevennéycam sicvisay sicyascamco, am eltomjac mataa apquilayo Dios Visqui ingac.
30 Am colmac mataa apquilvalhoc sicpayvam siltamescama, apquilvennam sicpayvam.
31 Ellingamcojoc sat acyanmongayclha apquiltemaclha apancaoc, ayinyema apquilvalhoc almasomcaa.
32 Acyeyjamelhma incajac mataa enlhit melyascamco. Etvasacpoc sat acyeyjamelhma ayinyema mepqui aclheneycam apvalhoc.
33 Coytic sat mataa actamilaycam apvalhoc, aptomja apjalhenmo coo sicpayvam. Melngamquejec sat mataa ayay, apvita inlhojo asoc acmasom (acyimtalhnama) — alhta intomjac appayvam apyascamco apanco.
Valor de los proverbios
1 Dichos de Salomón hijo de David, rey de Israel, 2 que tienen como propósito:
comunicar sabiduría e instrucción,
ayudar a comprender palabras significativas,
3 adquirir instrucción, prudencia,
justicia, rectitud y equilibrio;
4 hacer sagaces a los jóvenes inexpertos,
darles conocimiento y hacerlos pensar.
5 Quien es sabio e inteligente los escucha,
y adquiere así más sabiduría y experiencia
6 para entender los dichos de los sabios,
sus palabras, ejemplos y adivinanzas.

7 La sabiduría comienza por la debida honra al Señor;
los necios desprecian la sabiduría y la instrucción.
Primera colección de poemas sapienciales
8 Hijo mío, atiende a la instrucción de tu padre
y no abandones la enseñanza de tu madre,
9 pues serán para ti un bello adorno:
serán como un collar o una corona.

10 Si los pecadores quieren engañarte,
¡no se lo permitas, hijo mío!
11 Tal vez te digan: «Ven con nosotros;
por puro gusto tenderemos una trampa
para matar a algún incauto que pase.
12 Nos tragaremos viva a la gente
como se traga la muerte a quienes caen en el sepulcro.
13 Nos haremos de toda clase de riquezas,
¡llenaremos nuestras casas con todo lo robado!
14 Ven y comparte tu porción con nosotros,
y comparte también nuestro fondo común.»
15 ¡Pero no vayas con ellos, hijo mío!
Aléjate de sus malos caminos,
16 pues tienen prisa por hacer lo malo;
¡tienen prisa por derramar sangre!

17 De nada sirve tender una trampa
si los pájaros pueden verla,
18 pero esa gente sola se tiende la trampa
y pone su vida en peligro.
19 Así acaban los ambiciosos:
su propia ambición los mata.
Invitación de la sabiduría
20 Por calles y avenidas
la sabiduría deja oír su voz;
21 proclama sus palabras por las puertas,
por los puntos más concurridos de la ciudad:

22 «Jóvenes incautos, burlones y necios,
¿hasta cuándo amarán la insensatez,
y hallarán placer en sus burlas,
y despreciarán el saber?
23 Presten atención a mis correcciones
y yo los colmaré de mi espíritu;
les daré a conocer mis pensamientos.
24 Yo los he llamado, los he invitado a venir,
pero ustedes no han querido hacerme caso.
25 Al contrario, han rechazado mis consejos;
no han querido recibir mi corrección.
26 ¡Ya me tocará reír cuando les llegue la desgracia!
¡Ya me burlaré cuando estén muertos de miedo,
27 cuando vengan sobre ustedes temores y problemas,
desesperación y angustia,
como un torbellino que todo lo destruye!

28 »Ese día me llamarán, pero no responderé;
me buscarán, pero no me encontrarán;
29 pues desprecian la sabiduría
y no quieren honrar al Señor.
30 No desean recibir mis consejos;
desprecian mis correcciones.
31 ¡Pues han de sufrir las consecuencias de su conducta!
¡Quedarán hartos de sus malas intenciones!
32 A los incautos los mata su falta de experiencia,
y a los necios los destruye su despreocupación;
33 pero el que me preste atención vivirá en paz
y sin temer ningún peligro.»