Jacob apma tingma Betel
1 Aptomjac nic nat Dios Apyimtalhnamo apcanya Jacob: —Ingyimpeclha sat mocjam. Iyas sat tingma Betel. Ilha sat maa. Ilana sat apvatnamaclha actemaclha ningmescama Dios. Eycaso aptomja Dios Apyimtalhnamo apvitay alhta lhip naysicsa apquinyem apcay lhip apipma Esaú— nic nat aptomjac.
2 Aptomjac nic nat Jacob apquilanya apmolhama najan aplhamoclhojo apnaymacoc: —Etlhaoc sat quellhip quilaycmasquiscama acyitsomalhca dios acnaycaoc nipyesicsa quellhip. Elyapasaoc sat yingmin. Elyanmongsiclha poc apquilantalhnama. 3 Ongimpiclhac sat mocjam nincoo. Olanac sat coo sicvatnamaclha actemaclha ningmescama Dios. Eycaso actomja alhta siclingay appayvam Dios naysicsa silminay. Aptomja alhta siclhalhma nalhit amay naysicsa siclhingam— nic nat aptomjac.
4 Apquilsantac nic nat apnaclha Jacob aclhamoclhojo quilaycmasquiscama acyitsomalhca dios. Apquilsantac nic nat aclhamoclhojo alatquiscama ajaycaoc. Apcatoynvocmec nic nat Jacob coning masit apquimja acpayjo tingma Siquem. 5 Apquillhinquic nic nat Jacob najan apquitquic. Apquilacac nic nat apquiltomja apquilaoclha. Dios Apyimtalhnamo nic nat aptimesquiscama apquilay. Am nic nat elminlhinacpoc Jacob apquitquic.
6 Apquilvoclhec nic nat tingma apvisay Luz, moc apvisay Betel. Yoclhilhma acvisay nic nat Canaán. 7 Apquillanac nic nat Jacob apvatnamaclha actemaclha ningmescama Dios. Apquiltimec nic nat acvisay El-Betel. Ayinyema apvitay Jacob Dios naysicsa apquinyem apcay apipma Esaú. 8 Inquitsepquic nic nat maa acvisay Débora. Rebeca ilhnic nat acvanimquiscama. Incatoynalhquic nic nat coning masit acpayjo tingma Betel. Apquiltimec nic nat Jacob acvisay “Yamit acyipcalhomalhquilha”.
9 Aptipquic nic nat siclhoc anco Jacob tingma Padan-aram. Appasmec nic nat Dios siclhoc anco. Natamin appasmec nic nat mocjam Dios. 10 Actamila ilhnic nat appayvam Dios apcanya Jacob:

Lhip apvisay Jacob,
inmasquec lhip apvisay Jacob.
Etnejic sat lhip apvisay Israel—
nic nat aptomjac Dios.

Aptingyascasquic nic nat Dios moc apvisay. 11 Aptomjac nic nat Dios apcanya Jacob:

Coo nac Dios sictomja Sicyimtalhnamo.
Elhamiclhac sat lhip apquitquic najan aptovana.
Eltimjic sat aplhamoclhojo apquilmolhama lhalhma anco.
Eltimjic sat apquilviscaa nipyesicsa aptovana.
12 Acmasquic alhta siclhoc anco Abraham najan Isaac as yoclhilhma. Lhip sat najan omquecsic as yoclhilhma. Niptamin lhip omquecsic sat aptovana lhip as yoclhilhma— nic nat aptomjac Dios Apyimtalhnamo.

13 Aplhinquic nic nat Dios natamin appamejitquiscama Jacob. 14 Apmec nic nat mataymong Jacob. Apquinimcasquic nic nat netin, yoyam cotnejic asoc monquinatquiscama appamejitquiscamaclha Dios. Apyanquincaac nic nat olivo yingmenic najan uva yingmenic nav'a mataymong. 15 Apquiltimec nic nat acvisay Betel.
Ayitsepma Raquel
16 Apquilquimpaclhec nic nat tingma Betel. Yamningatoc nic nat tingma Efrata. Invocmec nic nat acnim yoyam cotimsic ayitca Raquel. Inyimtilhec nic nat naysicsa actimquiscama. 17 Am nic nat etyacmoc ayitca.
Intomjac nic nat quilvana actomja actimquisquiscama ayitca ayanya Raquel: —Noncavojo nasa inquenyic. Etyamoc sat apquinavo ayitca— nic nat intomjac.
18 Invocmec nic nat ayitsepma Raquel. Yicpintama ayitsepma inquiltimec nic nat apvisay ayitca Benoni, Acmayovsa ingvalhoc. Moc actemaclha apvisay nic nat apquiltimem apyap. Apquiltimec nic nat apvisay Benjamín, Apyimnatescama ingvalhoc.
19 Inquitsepquic nic nat Raquel. Apquilatoynquic nic nat nalhit amay acyascama tingma Efrata, moc apvisay Belén. 20 Apmec nic nat mataymong Jacob. Apquinimcasquic nic nat netin tacjalhop. Actomja asoc monquinatquiscama tacjalhop ac Raquel acvocmo acnim nac jay.
21 Apquimpaclhec nic nat Jacob, moc apvisay Israel. Apnacmec nic nat maa, tap tingma apvinatem apvisay Edar. 22 Nalhit acnim nic nat intomjac as yoclhilhma. Innec nic nat Jacob moc aptava acvisay Bilha. Appatjetamquic nic nat alhtaa Rubén. Aplovquic nic nat Jacob aplinga amyaa.
Jacob apquitquic
(1~Cr 2.1-2)
Doce ilhnic nat apquitquic Jacob. 23 Aptava amamyi ilhnic nat acvisay Lea. Ayitquic nic nat apquilvisay Rubén apteyam apmamyi. Poc apvisay Simeón najan Leví najan Judá najan Isacar najan Zabulón. 24 Moc aptava ilhnic nat acvisay Raquel. Ayitquic nic nat apquilvisay José najan Benjamín. 25 Raquel alancam nic nat acvisay Bilha. Ayitquic nic nat apquilvisay Dan najan Neftalí. 26 Lea alancam nic nat acvisay Zilpa. Ayitquic nic nat apquilvisay Gad najan Aser. Eycaso apquilvamlha Jacob apquitquic. Apquilaoclha ilhnic nat Padan-aram.
Apquitsepma Isaac
27 Aplhinquic nic nat Jacob. Maycaa ilhnic nat aptomjac apyap tingma pac Isaac. Apvisay nic nat tingma Mamre, moc apvisay Arba, moc apvisay Hebrón. Siclhoc nic nat tingma pac Abraham najan Isaac. 28 Invocmec nic nat 180 años aptiyascam Isaac. Apquitsepquic nic nat. 29 Apvanyam apanco ilhnic nat Isaac. Appalhavocmec nic nat apquilyeyjamcaa. Apquilatoynquic nic nat apquitquic apvisay Esaú najan Jacob.
Dios bendice a Jacob en Betel
1 Dios le dijo a Jacob: «Levántate y vete a vivir a Betel. En ese lugar harás un altar al Dios que se te apareció cuando huías de tu hermano Esaú.» 2 Entonces Jacob dijo a su familia y a todos los que lo acompañaban:
—Saquen todos los dioses extraños que hay entre ustedes, y báñense y cámbiense de ropa. 3 Vámonos pronto a Betel, pues allá voy a construir un altar en honor del Dios que me ayudó cuando yo estaba afligido, y que me ha acompañado por dondequiera que he andado.
4 Ellos le entregaron a Jacob todos los dioses extraños que tenían, y los aretes que llevaban en las orejas, y Jacob los enterró debajo de una encina que estaba cerca de Siquén. 5 Cuando ellos salieron, Dios hizo que todos los pueblos vecinos tuvieran mucho miedo y que no persiguieran a los hijos de Jacob.
6 Jacob y toda la gente que iba con él llegaron a Luz, ciudad que también se llama Betel y que está en Canaán. 7 Allí Jacob construyó un altar y llamó al lugar El Betel, porque Dios se le había aparecido allí cuando huía de su hermano. 8 También allí murió Débora, la mujer que había cuidado a Rebeca, y la enterraron debajo de una encina, cerca de Betel. A ese lugar Jacob lo llamó «La encina del llanto».
9 Cuando Jacob regresaba de Padán Aram, Dios se le apareció otra vez y lo bendijo 10 de esta manera:

«Tú te llamas Jacob,
pero ya no te llamarás así;
desde hoy tu nombre será Israel.»

Después de cambiarle el nombre, 11 Dios le dijo:

«Yo soy el Dios todopoderoso;
ten muchos hijos y descendientes.
De ti saldrá una nación y muchos pueblos,
y entre tus descendientes habrá reyes.
12 La tierra que les di a Abrahán y a Isaac,
también te la daré a ti,
y después de ti se la daré a tus descendientes.»

13 Cuando Dios se fue del lugar donde había hablado con Jacob, 14 este tomó una piedra y la puso derecha, como un pilar, en el lugar donde Dios le había hablado; luego derramó sobre ella vino y aceite para consagrarla, 15 y llamó Betel a ese lugar.
Muerte de Raquel
16 Después se fueron de Betel. Pero todavía estaban lejos de Efrata cuando Raquel dio a luz, y tuvo un parto muy difícil. 17 En el momento más difícil, la partera le dijo: «No tengas miedo, que has dado a luz a otro varón.» 18 Pero ella estaba a punto de morir, y en sus últimos suspiros llamó Benoní al niño, aunque su padre lo llamó Benjamín.
19 Y Raquel murió, y la enterraron en el camino de Efrata, que ahora es Belén. 20 Allí Jacob levantó un monumento sobre su sepulcro, y este es el monumento que todavía señala el sepulcro de Raquel.
21 Israel siguió su camino, y acampó más allá de la torre de Edar. 22 Ya Israel se había establecido en ese lugar cuando Rubén fue y se acostó con Bilá, que era concubina de su padre. Y cuando este lo supo, se enojó muchísimo.
Los hijos de Jacob
(1~Cr 2.1-2)
Los hijos de Jacob fueron doce. 23 Los que tuvo con Lea fueron Rubén, que era su hijo mayor, más Simeón, Leví, Judá, Isacar y Zabulón. 24 Los que tuvo con Raquel fueron José y Benjamín. 25 Los que tuvo con Bilá, la esclava de Raquel, fueron Dan y Neftalí; 26 y los que tuvo con Zilpa, la esclava de Lea, fueron Gad y Aser. Estos fueron los hijos de Jacob, que nacieron en Padán Aram.
Muerte de Isaac
27 Jacob fue a ver a su padre Isaac en Mamre, la ciudad que también se llama Arba o Hebrón. Allí habían vivido Abrahán e Isaac. 28 Isaac tenía ciento ochenta años cuando murió. 29 Fue a reunirse con sus antepasados cuando ya era muy anciano, y sus hijos Esaú y Jacob lo sepultaron.