Salomón aptomjayclho apvisqui
1 Incamquitvocmec nic nat acnim yoyam ingyitsapoc apvisqui David. Aptomjac nic nat apvisqui David apcanya apquitca Salomón: 2 —Lhip sictamongvoyam. Ongvitsapoc sat coo lha acno actemaclha enlhitaoc lhalhma anco. Ivascap sat mataa lhip; itne sat apyimnatem. 3 Ilyejiclhojo sat actemaclha apcanamaclha etnejic. Iyiplovcasojo amay actemaclha apcanama Dios. Noyitnocjasquic nasa singanamaclha najan singascamaclha Dios. Noyitnocjasquim nasa aclhamoclhojo actemaclha singanamaclha apnatalhescama Moisés. Etnejic sat mataa apquilinyejemo lhip naysicsa aptiyascam najan naysicsa aptamjaycam. 4 Commoc sat aplhanmaclha Dios actomja nasoc anco: —Apquilyiplovcasoc sat ancoc amay lhip apquitquic actemaclha siyanamaclha; inquilinlhanacmec sat ancoc apquilvalhoc apquilyiplovquiscama, comasquejec sat mataa apyamoncascaoc aptimem apvisqui nipyesicsa enlhitaoc Israel — alhta aptomjac seyanya Dios — nic nat aptomjac apvisqui David.
5 Tasi, apyasamcoc lhip setnesquiscama Joab, Sarvia apquitca. Aptemaclha apcajem apcanit apquilviscaa singilpilhtetemo israelitas: apvisqui Abner, Ner apquitca najan apvisqui Amasa, Jeter apquitca, ayinyema alhta apquilnapomacpilha. Epjescacmec coo Joab, apticyovam alhta apcanit apquilviscaa. 6 Coyit acyascamco apvalhoc lhip actemaclha yoyam ematong. , 7 Ingyasicjiclhojo sat Barzilai apquitquic co Galaad. Nomyov nasa aptoycaoc lhip tingma pac. Apquiltasic alhta semasma coo naysicsa siyinyem, seya'mascam lhip apyalhing Absalón. 8 Apnec mocjam poc apvisay Simei, Gera apquitca co Bahurim apquilmolhama tribu Benjamín. Nalhit amay alhta siclhingam Mahanaim aptomja seyamneycam coo, avanjec alhta sevennéycam coo. Apquilhyacmec alhta payjoc vatsam Jordán jemoc tacja coo. Apquilinlhanacmec alhta selmalhnaycam, yoyam mematnejec sat. , 9 Nongyasicjiclhojo nasa maa. Coyit acyascamco apvalhoc yavamlha etnejic. Nomyov nasa maa, incaymalhquic ematong Simei — nic nat aptomjac apvisqui David.
Apquitsepma apvisqui David
(1~Cr 29.26-30)10 Apquitsepmec nic nat apvisqui David acno actemaclha apquilyeyjamcaa. Apcatoynacpec nic nat tingma pac (Jerusalén). 11 Cuarenta años aptimem nic nat David apvisqui nipyesicsa enlhitaoc Israel. Tingma Hebrón aptimem nic nat apvisqui siete años. Tingma Jerusalén nic nat aptimem apvisqui treinta y tres años. 12 Aptomjaclhec nic nat apvisqui Salomón, David apquitca. Apnaclhec nic nat apyap aptajanem Salomón. Apvisqui apyimtalhnamo ilhnic nat aptomjac.
Actomjaclha nelha Adonías
13 Apmiyaclhec nic nat acnaclha Betsabé, Adonías, Haguit ayitca. Intomjac nic nat Betsabé, Salomón inquin ayanya: —Lhip Adonías, ¿soc amyaa yi? — nic nat intomjac.
—Mepqui amyaa — ilhnic nat aptomjac. 14 Lhama asoc pac oltimnacsic — nic nat aptomjac.
—Jeltimnas siclho — nic nat intomjac ayatingmavo.
15 Aptomjac nic nat Adonías apcanya: —Inyasamcoc lhiya, apquilyasamcoc najan apyovoclhojo enlhitaoc Israel, otnejic sat coo visqui rey nipyesicsa enaymacoc. Ayinyema eyca apcanamaclha Dios Visqui ingac, yoyam etnejic eyalhing apvisqui co Israel. 16 Noncomyov nasa lhiya silmalhnaycam lhama soc — nic nat aptomjac.
—Tasi, jeltimnas — nic nat intomjac Betsabé.
17 Aptomjac nic nat Adonías apcanya: —Colmalhna sat lhiya apvisqui Salomón, aclhanma evalhoc otnejic etava quilvana Abisag sunamita. Memyovejec sat quilvana apvisqui — nic nat aptomjac.
18 Incatingmavoc nic nat Betsabé: —Tasi, opamejitsic sat apvisqui Salomón — nic nat intomjac.
19 Inmiyaclhec nic nat Betsabé copamejitsic apvisqui Salomón, aclhanma apvalhoc Adonías. Apquinmaclhec nic nat netin apvisqui emoc tacja inquin. Apjalhec nic nat acnaclha inquin. Apnaclhec nic nat mocjam apvisqui aptajanem. Apcanama ilhnic nat colhic acsantimquisa nintajanem yoyam colhic inquin. Innaclhec nic nat napocja apvisqui payjoc derecha.
20 Intomjac nic nat ayanya: —Altamjoc lhip memyovejec lhama asoc ayitcoc — nic nat intomjac.
—Meme coo, jelmalhna sat asoc altamjoclha colmalhna, momyovejec sat coo — nic nat aptomjac apvisqui Salomón.
21 Intomjac nic nat ayanya: — Nomyov nasa lhip quilvana Abisag sunamita, etnejic sat aptava lhip apipma Adonías — nic nat intomjac.
22 Apcatingmavoc nic nat: —¿Co laa ayinyema selmalhnaycam lhiya quilvana Abisag sunamita, etnejic aptava Adonías? Incaymalhquic coo momyovejec etnejic apvisqui eyipma, seya'monquiscama coo. ¡Aptiyam apmamyi eyipma, aplhalhma eyca sacerdote Abiatar, aplhalhma najan Joab Sarvia ayitca! — nic nat aptomjac.
23 Aptomjac nic nat apvisqui Salomón napato Dios: Nasoc siclhanma mepqui sicyeycajascaoc, ematong sat Adonías. 24 Dios Visqui ingac aptomja selhnescama netin apvisqui aptajanem sicya'monquiscama tata ninga David. Eltimjic sat etovana netamin coo, elhic netin apvisqui aptajanem apya'monquiscama poc. ¡Eyipma Adonías ematong sat as acnim nac jay! — nic nat aptomjac.
25 Apcanyacpec nic nat Benaía, Joiada apquitca, ingyajic Adonías. Apmiyaclhec nic nat eyiplhac maa, apmatnec nic nat Adonías.
26 Aptomjac nic nat apvisqui apcanya sacerdote Abiatar: Itajiclha sat lhip apcaoclha Anatot. Incaymalhqui inyicje ematong lhip, acmiyovqui eyca coo. Lhip alhta aptamjaycamó lhama tata ninga David, aplhinquiscama nat carpa apponquinomap. Aptomjac alhta lhip aplingaycamcó lhama tata ninga — nic nat aptomjac. , 27 Aptipsacpec nic nat Abiatar tingma apponquinomap aptimesaycam sacerdote napato Dios. Acno ilhnic nat aplhanma Visqui ingac tingma Silo apquillhenacpo apquilmolhama familia Elí.
28 Singilpilhtetemo apvisqui ilhnic nat Joab, am nic nat epasmac Absalón. Appasmec nic nat aptomjaclha Adonías. Pilapcasquic nic nat aplinga Joab amyaa. Apquinyem nic nat tingma apponquinomap eyilhanmoc acyitnamaclha altar. 29 Innec nic nat altimnasa apvisqui Salomón amyaa apquinyem Joab, apyilhanmam payjoc acyitnamaclha altar tingma apponquinomap. Apcapajasquic nic nat apvisqui Salomón, colhic altimnasa Benaía, Joiada apquitca, yoyam ingyajic Joab.
30 Apmiyaclhec nic nat Benaía tingma apponquinomap apnaclha Joab, aptomjac apcanya: —Ityip sat lhip, nic lhac visqui ingac — nic nat aptomjac.
Apcatingmavoc nic nat Joab: —Paj. Omatong sat así — nic nat aptomjac.
Aptajavoc nic nat mocjam Benaía, eltimnacsic apvisqui Joab appayvam.
31 Aptomjac nic nat apvisqui apcanya: —Payjoc aplhanma. ¡Ingyaa sat maa! ¡Ingyatoyin sat maa! Mepqui ningilsilhnanomalhca coo najan tata ninga najan apquilmolhama, ayinyema alhta apsilhnanomap apanco Joab. 32 Cotnejic sat apyanmongsayclha Dios apsilhnanomap apanco Joab, apquilnapma alhta siclho singilpilhtetemo apvisqui, apcanit alhta mayayo najan apquilyimnatem, am alhta eyasamcoc David: lhama apmatnam apvisay Abner, Ner apquitca, singilpilhtetemo apvisqui nipyesicsa co Israel. Poc alhta Amasa, Jeter apquitca, singilpilhtetemo apvisqui nipyesicsa co Judá. 33 Apmatnam Joab ayinyema apsilhnanomap apanco najan apquilsilhnanomap aptovana niptamin cotmongvoycamlha nelha. Actamilaycam apvalhoc ayinyema Dios coytic sat mataa nipyesicsa David aptovana niptamin, najan apcanamaclha apna netin apvisqui aptajanem — nic nat aptomjac apvisqui Salomón.
34 Apmiyaclhec nic nat Benaía apnaclha Joab, apcajac nic nat maa. Apcatoynacpec nic nat Joab tingma pac, payjoc yoclhilhma actamopeycaoc. 35 Aptimesacpec nic nat singilpilhtetemo apvisqui Benaía, apya'monquiscama Abiatar. 36 Apcapajasquic nic nat apvisqui rey, colhic altimnasa Simei.
Aptomjac nic nat apcanya: —Illana sat tingma pac payjoc Jerusalén. Noyinyov nasa cotmongvoycamlha nelha. 37 Aptipquic sat ancoc lhip nalhit acnim, emilanic sat vatsam Cedrón, nasoc anco, ematong sat lhip, ayinyema apsilhnanomap apanco — nic nat aptomjac.
38 Apcatingmavoc nic nat Simei: —Tasi, olyejiclhojoc sat lhip appayvam — nic nat aptomjac.
Apnec nic nat acvoncaclhojo tingma Jerusalén Simei. 39 Invocmec nic nat tres años. Pilapcasquic nic nat apquilinyaja apcanit apquilmomap apquiltimesaycam Simei. Apquilnaclhec nic nat Aquis, Maaca apquitca tingma pac, aptomja ilhnic nat apvisqui payjoc Gat. Aplingac nic nat Simei amyaa apquilinyem apcanit apquiltimesaycam apquilnaclho tingma Gat. 40 Yejemoc nic nat apquinamta aptoscama yamelyeyjaycoc, apmiyaclho tingma Gat apnaclha Aquis, yoyam esovjam apcanit apquiltimesaycam. Apnalantac nic nat apcanit apquiltimesaycam. 41 Aplingac nic nat amyaa apvisqui Salomón, aptiyapma tingma Jerusalén Simei apyascama tingma Gat, quilhvo eyca aptajemo mocjam.
42 Apcapajasquic nic nat apvisqui, colhic altimnasa Simei apcanama apvisqui: —Aplingac alhta lhip sicpayvam siclhanma napato Dios, yoyam metyepejec sat mataa tingma. Ematong sat lhip aptepa inlhojo tingma Jerusalén.
Aptomjac alhta lhip appayvam: —Tasi, olyejiclhojoc sat lhip appayvam — alhta aptomjac lhip. 43 ¿So actomja yi melyajaclho nac lhip sicpayvam? 44 Apyasamcoc lhip aptemaclha apanco apquinmelhaycam lhip tata ninga David. Eycaso ayinyema Visqui ingac etnejic lhip apsilhnanomap apanco. 45 Jemyoc sat coo Dios najan comasquejec sat mataa apcanamaclha apvisqui David napato Dios — nic nat aptomjac.
46 Apcanyacpec nic nat Benaía, Joiada apquitca, ingyajic Simei. Apmatnec nic nat maa. Aptomjaclhec nic nat apvisqui apyimtalhnamo Salomón.
Últimas instrucciones de David
1 Cuando le faltaba poco para morir, David le encargó a su hijo Salomón lo siguiente:
2 «Tarde o temprano, la muerte nos llega a todos, y a mí me falta poco para morir. Sé valiente y compórtate como hombre. 3 Obedece todos los mandamientos de nuestro Dios, y todas las leyes que nos dio por medio de Moisés. Si haces esto, te va a ir bien en todo lo que hagas y en cualquier lugar a donde vayas. 4 Dios prometió que el trono de Israel será siempre ocupado por mis descendientes, si ellos se portan bien y le son completamente fieles. Así que pórtate bien para que Dios cumpla su promesa.
5 »Además, como tú bien sabes, el general Joab mató a Abner hijo de Ner, y a Amasá hijo de Jéter. Estos dos eran generales del ejército de Israel, pero Joab los asesinó en tiempos de paz, para vengar las muertes que hubo durante la guerra. Luego me hizo responsable de ese doble crimen, pero él es el culpable. 6 Así que la decisión es tuya, aunque yo te aconsejaría que no lo dejes con vida mucho tiempo.
7 »Trata bien a los descendientes de Barzilai, el de la región de Galaad, y hazte amigo de ellos, porque ellos me protegieron cuando yo escapaba de tu hermano Absalón.
8 »También está contigo Simí, el hijo de Guerá, el de la tribu de Benjamín, y que nació en Bahurim. Él me maldijo de una manera terrible cuando yo iba a Mahanaim. Pero después fue al río Jordán a recibirme y tuve que jurarle por Dios que no lo mataría. 9 No lo perdones. Eres lo suficientemente sabio para saber que debes matarlo. Procura que tenga una muerte violenta».
Muerte de David
(1 Cr 29.26-30)10 David murió y lo enterraron junto a la tumba de sus antepasados, en la ciudad que llevaba su nombre. 11 Fue rey de Israel durante cuarenta años. Siete de esos años reinó en Hebrón, y treinta y tres años, en Jerusalén. 12 Después de él, reinó Salomón, quien logró hacer de Israel una nación muy poderosa.
Muerte de Adonías
13 Después de la muerte de David, Adonías fue a ver a Betsabé, la madre de Salomón. Ella le preguntó:
—¿Vienes como amigo o como enemigo?
Él contestó:
—Vengo como amigo, 14 y quiero pedirte un favor.
Betsabé le dijo:
—Dime de qué se trata.
15 Entonces Adonías le respondió:
—Tú sabes que el reino de Israel era para mí. Todo el país esperaba que yo fuera el rey. Pero ahora el rey es mi hermano Salomón, porque así Dios lo ha querido. 16 Solo quiero pedirte un favor. No me lo niegues.
Ella le dijo:
—¿Qué es lo que quieres?
17 Él le contestó:
—Te ruego que le pidas al rey Salomón que me dé como esposa a Abisag, la joven de Sunem. Estoy seguro de que él no se opondrá.
18 Betsabé dijo:
—Está bien. Voy a hablar con él.
19 Así que Betsabé fue a hablar con el rey Salomón. El rey se levantó para recibir a su madre y, en señal de respeto, se inclinó delante de ella. Después se sentó en su trono, y mandó que trajeran un sillón para Betsabé. Ella se sentó a la derecha de Salomón, que es el lugar más importante, 20 y le dijo:
—Quiero pedirte un pequeño favor; no me digas que no.
El rey le contestó:
—Madre, pídeme lo que quieras que yo te lo daré.
21 Ella le dijo:
—Deja que tu hermano Adonías se case con Abisag, la del pueblo de Sunem.
22 El rey Salomón le contestó a su madre:
—¿Por qué me pides eso? Él es mi hermano mayor, y además el sacerdote Abiatar y el general Joab están de su parte. ¿No quieres que también le dé el reino?
23 Después el rey Salomón hizo este juramento: «Que Dios me castigue para siempre si Adonías no muere por haberme hecho esa petición. 24 ¡Hoy mismo morirá! Lo juro por Dios, que me dio un reino poderoso, y prometió que mis descendientes reinarán después de mí».
25 Entonces el rey Salomón le ordenó a Benaías que matara a Adonías. Y Benaías fue y lo mató.
Expulsión del sacerdote Abiatar
26 Luego, el rey le dijo al sacerdote Abiatar: «Vete a Anatot, tu tierra. Mereces morir, pero no te mataré ahora, porque tú fuiste quien llevaba el cofre del pacto de Dios cuando mi padre David lo trajo a Jerusalén, y además lo acompañaste en los momentos más difíciles».
27 De esta manera, Salomón expulsó a Abiatar del servicio sacerdotal. Así se cumplió lo que Dios había dicho en Siló acerca de la familia de Elí, de que no seguirían siendo sacerdotes.
Muerte de Joab
28 El general Joab estaba de parte de Adonías, aunque no había apoyado a Absalón. Cuando Joab se enteró de lo que dijo Salomón, huyó al santuario de Dios y se agarró de los cuernos del altar en busca de protección. 29 Le informaron al rey Salomón que Joab había escapado al santuario de Dios, y se había refugiado en el altar. Entonces Salomón le dijo a Benaías: «Ve y mata a Joab».
30 Benaías fue al santuario de Dios y le dijo a Joab:
—El rey ordena que salgas.
Pero Joab contestó:
—Si voy a morir, que sea aquí mismo.
Entonces Benaías fue a contarle al rey lo que había dicho Joab. 31 El rey le contestó:
—Haz como él dijo. Mátalo y entiérralo. De esa manera ya no seremos culpables por los asesinatos que Joab cometió contra gente inocente.
32 »Dios hará que Joab sea el culpable de su propia muerte. Porque él atacó y mató a dos hombres más justos y mejores que él, sin que lo supiera mi padre David. Mató a Abner hijo de Ner, que era jefe del ejército israelita, y a Amasá hijo de Jéter, que era jefe del ejército de Judá. 33 Joab y su familia serán culpables de la muerte de ellos para siempre. Pero David y sus descendientes, y todo Israel, disfrutarán siempre de la paz que Dios da.
34 Entonces Benaías fue y mató a Joab. Luego fueron a la casa de Joab, en el desierto, y allí lo enterraron. 35 Después el rey nombró a Benaías como general del ejército, en lugar de Joab, y al sacerdote Sadoc, en lugar de Abiatar.
Muerte de Simí
36 Luego Salomón mandó llamar a Simí y le dijo:
—Construye una casa para ti en Jerusalén, y vive allí. No salgas a ningún lado. 37 Porque si sales y cruzas el arroyo Cedrón, ten la seguridad de que vas a morir, y yo no respondo por tu muerte.
38-40 Simí le contestó al rey:
—Está bien. Haré lo que ha ordenado Su Majestad.
Simí vivió en Jerusalén tres años. Pero un día, se vio obligado a ir a Gat en busca de dos esclavos que se le habían escapado. Estaban con Aquís hijo de Maacá, rey de Gat. Cuando Simí volvía de Gat, montado en su burro y con sus dos esclavos, 41-42 Salomón se enteró. Entonces lo mandó a llamar y le dijo:
«¡Yo te advertí que no debías salir de Jerusalén, y que si lo hacías ibas a morir! Tú estuviste de acuerdo, y me juraste por Dios que obedecerías. 43 ¿Por qué no cumpliste tu juramento ni seguiste las órdenes que te di? 44 Acuérdate de todo el daño que le hiciste a mi padre. Ahora Dios te va a hacer sufrir como hiciste sufrir a mi padre. 45 En cambio, a mí me va a bendecir, y los descendientes de mi padre reinarán para siempre».
46 Después el rey le ordenó a Benaías que matara a Simí. De esta manera, Salomón tomó completo control de su reino.