Jesús singillhicmoscama ningilmalhnancama
(Mt 6.9-15Mt 7.7-11)
1 Yoclhilhma apvoycamlha alhta apquilmalhna Jesús Ingyapam. Natamin apquilmalhnancama aptomjac apcanya lhama apquiltamescama:
—Visqui, jingillhicmos nincoo actemaclha ningilmalhnancama. Acno Juan alhta apquillhicmoscama apquiltamsoycaoc —alhta aptomjac.
2 Apcatingmavoc alhta Jesús:
—Eltime sat elmalhnac quellhip actema nac jay:

Ingyapam nincoo apna netin.
Inponquinalhquic lhip apvisay.
Ingyane sat covac lhip apquilnancascama.
Ingyane sat cotnejic actomja apmayjayoclha as nalhpop acno maa netin.
3 Jingmes nintom acmenmalhem acnim nac jay.
4 Imascos ningsilhnanomalhca inganco, ayinyemaclha ningasicjaclhec nincoo lha aptomja singinmelhaycam.
Nongyane nasa ongilyejiclhojo singyipconma.
Jingmiyov nincoo naysicsa acvoyá somquic quilyicjamo

—alhta aptomjac apquillhicmosa.
5 Aptomjac alhta mocjam Jesús:
—Pac oyitsic nintemaclha. Apnec ancoc lhip aptimem poc. Yejemoc sat eyoclhac lhip alhtaa aysicso. Sat etnejic ingyanic lhip: “Sictimem emoc, pac omamcoc siclho apnatqui quilpasmongam. 6 Ayinyemaclha apvoctac lhac sictimem emoc tingma ajac. Am coyitnac sictom, yoyam omquesic” —sat etnejic lhip. 7 Ingyatingmojoc sat aptimem poc apna congne tingma pac: “Am ontimjic. Cayjec lhac atong. Eyitquic innamcoc sicyitnamaclha. Am ovanac olhic netin, yoyam omquesic nintom” —sat etnejic. 8 Actomjac coo siyanya quellhip: Emquesic sat aptimem poc asoc apmayjayo lhip. Jave inyicje ayinyema aptimem poc, eyca ayinyema apquilinlhanyam apquilmalhnaycam —alhta aptomjac Jesús. 9 Actomjac coo mocjam siyanya quellhip: Elilmalhnam, ellhovac sat. Elquitam, elviticlhac sat. Elilmalhnam, yoyam ellicsic atong, colhic sat aclicsa atong. 10 Ningilmalhnaquic sat ancoc, ongillhovac sat. Ninquitamquic sat ancoc ongviticlhac sat. Ningilmalhnaquic sat ancoc, yoyam jinlicsic atong, colhic sat singliquisa atong —alhta aptomjac Jesús.
11 “Apnec ancoc lhip apquitca. Yejemoc sat elmalhnam apquitca quilpasmongam. ¿Apquiltamjo ya lhquip emquesic mataymong? Apquilmalhnaquic ancoc apquitca quilasma, ¿apquiltamjo ya lhquip emquesic nimisma? 12 Apquilmalhnaquic ancoc apquitca tataa apoc, ¿apquiltamjo ya lhquip emquesic yitaja? 13 Quip elanojo. Apsomcavo inyicje quellhip. Apvancaac quellhip elmesamcoc apquitquic asoc altamila. Aptasoc apanco Ingyapam netin. Ningilmalhnaquic ancoc jingilmesic Espíritu Santo, coyangvomoc sat singilmescama —alhta aptomjac Jesús.
Aplhenamap Jesús acma apmopvan ayinyema somquic quilyicjamo
(Mt 12.22-30Mr 3.20-27)
14 Innec alhta somquic quilyicjamo apvalhoc enlhit mepqui appayvam. Aptipcasquic alhta Jesús. Yejemoc alhta actepaclha appayvam. Pilapcasquic alhta enlhitaoc apquilvita. 15 Apquiltomjac alhta napocja enlhit:
—Jesús aptomja appasmom Beelzebú, somquic quilyicjamo inyap. Apquilantipcasquic maa ayinyema Beelzebú, somquic quilyicjamo inyap —alhta apquiltomjac.
16 Apquilyipconquic alhta poc enlhit:
—Jingillhicmos asoc monquinatquiscama ayinyema netin —alhta apquiltomjac. 17 Apyicpilcoc alhta Jesús alquitamsama apquilvalhoc. Aptomjac alhta apquilanya:
—Apquilhpansacpec sat ancoc apquilviscaa, comascoc sat apcanem elhic tingma. Apquilhpansacpec sat ancoc apmolhama ayinyema apquilatingmomap, comascoc sat actomja apmolhama. 18 Inquilnapalhquic sat ancoc Satanás, colhpanic sat innaymacoc. Comascoc sat acmovan somquic quilyicjamo inyap. Altimnasquic lha inyicje, ayinyemaclha apquilanya quellhip silantipquiscama somquic quilyicjamo ayinyema Beelzebú, somquic quilyicjamo inyap. 19 Alantipcasquic ancoc coo somquic quilyicjamo ayinyema Beelzebú, ¿apquilantipcasqui ya najan apquitquic quellhip actema nac jay? Quellhip apquitquic ellhicmocsic sat aptomja apquillhinganyam quellhip. 20 Alantipcasquic ancoc coo somquic quilyicjamo ayinyema Dios apmopvan, elyasamcojo anco: Acvaa Dios apquilnancascama nipyesicsa quellhip —alhta aptomjac Jesús.
21 “Aptamilcasquic sat ancoc tingma enlhit acma apquilmaycam aptomja apyimnatem, colmalhquejec apquilnatam. 22 Apvaac sat ancoc enlhit aptomja apyimnatem apanco, ematong sat enlhit aptomja apcasinancama apquilmaycam. Colmalhcac sat apquilmaycam. Comlascalhcac sat apquilmaycam.
23 “Am ancoc jepasmac enlhit, jeyinmelham sat. Am ancoc jepasmac siyansayclha, ingyilhpansic sat —alhta aptomjac Jesús.
Actajingvoyam somquic quilyicjamo
(Mt 12.43-45)
24 “Intipquic ancoc somquic quilyicjamo enlhit apvalhoc yejemoc coyacsic yoclhilhma actamopeycaoc. Acmaclha intingyac. Am sat ancoc cotac, sat cotnejic: “Pac otajojoc sat mocjam sicmaclha alhta apvalhoc enlhit” —sat cotnejic. 25 Invoctac sat ancoc actepaclha alhta, invitangvoctac ayalhnayo apvalhoc enlhit najan alanaclho. 26 Yejemoc sat colanyam allhalhmaa siete somquic quilyicjamo almasomcaa anco. Yejemoc sat colantalhningvomoc lhama, colhnam sat apvalhoc enlhit. Coyangvomoc sat apmapsom as enlhit —alhta aptomjac Jesús.
Ningilinyejemoc anco
27 Naysicsa apquiltimnascama alhta Jesús alpalhamamcaa lhama quilvana nipyesicsa enlhit:
—Inquilinyajavoc anco quilvana actimquiscama nat lhip najan actomja ayaycaoc neme ac —alhta intomjac.
28 Apcatingmavoc alhta Jesús:
—Apquilinyejemoc anco apquiltomja apquiljalhenmo najan apquilyiplovquiscama Dios appayvam —alhta aptomjac.
Apquililtamjoc enlhitaoc elvita asoc monquinatquiscama
(Mt 12.38-42Mr 8.12)
29 Lhama alhta apcanvactamo enlhitaoc apnaclha Jesús. Yejemoc alhta apquiltimnasamcaa:
—Apquilmapsomcaa nac enlhitaoc as ningvamlha nac jay. Apquililtamjo inyicje elvita asoc monquinatquiscama. Eyca mellhicmosacpejec sat. Acvamlha asoc monquinatquiscama nano, Jonás profeta Dios aplingascama. 30 Asoc monquinatquiscama ilhnic nat Jonás nipyesicsa co Nínive. Colhojoc sat asoc monquinatquiscama sicvisay Sictiyam Sictomja Enlhit nipyesicsa enlhitaoc as ningvamlha nac jay. 31 Acnim ningyicpilcomalhcoclha elyicpilcacpoc sat enlhitaoc as ningvamlha nac jay. Yejemoc sat cotnimiclhac netin avisqui co Nipiyam, yoyam colhenic apquilmapsom. Ayinyema ilhnic nat mocjay avisqui co Nipiyam, yoyam caylhojoc aptemaclha apyascamcolhma apvisqui Salomón. Quip jelanojo, siyinmaycam nac jay. Sicyimtalhnamo ajanco, melhno apvisqui Salomón. 32 Acnim ningyicpilcomalhcoclha elyicpilcacpoc sat enlhitaoc as ningvamlha nac jay. Yejemoc sat elaniclhac netin enlhitaoc co Nínive, yoyam ellhenic apquilmapsom. Ayinyemaclha apquilyanmoncasquic nic nat apquilvalhoc co Nínive. Ayinyema apquiltimnaycam nic nat Dios appayvam Jonás. Quip jelanojo, siyinmaycam nac jay. Sicyimtalhnamo ajanco, melhno Jonás —alhta aptomjac Jesús.
Ingataoc acyitsomalhca calevascama
(Mt 5.15Mt 6.22-23)
33 “Ningalevasquic ancoc calevascama, monpocseje congne tingma. Mongajapquiseje coning yamit aysicsic. Ninquilhanmec netin lha. Ongilvitangvotac sat ayitsayolhma ningilantalhningvoycta tingma. 34 Ingataoc actomja ayitsasquiscamalhma ningyovoclhojo. Inquiltasic ancoc ingataoc, colsacsic sat ilhma ningyovoclhojo. Almasomcaa ancoc ingataoc, coyinatesic sat ilhma ningyovoclhojo. 35 Pac ontamilquisic sat ayitsayolhma ingvalhoc, yoyam cotneje yatescamalhma ingvalhoc. 36 Insovjoc sat ancoc ayitsayolhma ningyovoclhojo, mepqui lhama yatescamalhma, ayalhnaclhojo sat colhnamcoc aclhamoclhojo asoc. Malha calevascama ayapongmatem sat cotnejic singitsasquiscamalhma nincoo —alhta aptomjac Jesús.
Fariseos layi najan apquilyascamco apquiltemaclha
(Mt 23.1-36Mr 12.38-40Lc 20.45-47)
37 Lhama alhta apsovja apquiltimnaycam Jesús. Apcanyacpec alhta etasomoc fariseo tingma pac. Yejemoc alhta aptalhningvocmo tingma pac. Apnacmo alhta nicja mesa. 38 Pilapcasquic alhta fariseo apvita apna Jesús, yoyam etovc naysicsa comasis apyimpejic. 39 Aptomjac alhta apquilanya Jesús:
—Quellhip fariseos. Apquiljalhyovasqui inyicje ayimpeoc ingjaycoc najan asoc payjem. Asomqui eyca apquilvalhoc quellhip. Lanoc apquilvalhoc apquilminyilhma najan apquiltemaclha acmasom. 40 Melyascamcolhma quellhip. ¿Am ya elyasamcoc quellhip? Lhama (Dios) aptomja apquilaneyo ingyimpejic najan ingvalhoc. 41 Elmesaoc sat apnaymacoc asoc acnamco apquilvalhoc quellhip. Elalhnojoc sat quellhip apquilyovoclhojo.
42 “Quellhip layi, fariseos. Apquilmasqui inyicje quellhip ningincajay nintom ningmescama Dios. Lhama mataa apquilmesac acyitna inlhojo diez asoc. Apquilayacmec quellhip actemaclha ningyicpilquemo najan actemaclha ningasicjayo Dios. Elyiplovquis sat mataa actemaclha nac jay. Noelayim najan elmesic Dios lhama asoc acyitna inlhojo diez asoc.
43 “Quellhip layi, fariseos. Apquilyispaquic mataa quellhip apquiltajanem altamila congne ninganeyquiclhilha. Apquililtamjoc mataa quellhip colhic acpayvesa natingma.
44 “Quellhip layi, fariseos najan apquilyascamco apquiltemaclha. Apquilyitsacpec quellhip actemaclha tacjalhpopayc mongvitay. Apquilyeycaac mataa enlhitaoc tacjalhit. Am elyasamcoc mataa —alhta aptomjac Jesús.
45 Apcatingmavoc alhta lhama apyascamco apquiltemaclha:
—Visqui, ingilvanec nincoo lha lhip, ayinyemaclha aptomja nac lha —alhta aptomjac.
46 Aptomjac alhta apquilanya Jesús:
—Quellhip najan layi, apquilyascamco apquiltemaclha. Colapvanqueje inyicje enlhitaoc elyiplovcasojo apquiltemaclha apancaoc quellhip. Quellhip eyca am colyacmoc elyiplovcasojo apquiltemaclha apancaoc —alhta aptomjac.
47 “Quellhip layi. Apquilanac quellhip actemaclha asoc monquinatquiscama tacjalhpopayc. Actemaclha acyitnama ingatic apquilmasquingvaycmo profeta nano, Dios apquillingascama. Quellhip apquilyapmayc nic nat apquilajem. 48 Apquilacoc mataa quellhip. Apquillhenquic mataa apquiltemaclha apquilyapmayc apquilajem nic nat profetas, Dios apquillingascama. Apquilanescasquic actemaclha asoc monquinatquiscama tacjalhpopayc.
49 “Eycaso actomja ilhnic nat amyaa Dios apyascamcolhma: “Olapajacsic sat profetas apquillingascama sicvisay najan apóstoles silapajascama. Eticyoc sat napocja. Colhic sat acminlhinamcaa poc” —ilhnic nat intomjac amyaa. 50 Elyicpilcacpoc sat enlhit as ningvamlha nac jay. Coyanmongiclhac sat apticyovam aplhamoclhojo profetas Dios apquillingascama. Ayenmo siclhoc nic nat apquileyvam as nalhpop. 51 Siclhoc anco Abel nic nat apmatnam. Acvocmo actomjaclha nelha apmatnam nic nat Zacarías. Apmatnec nic nat nicja acvatnamalhquilha, napocja tingma apponquinomap. Actomjac coo siyanya quellhip: Naso, elyicpilcacpoc sat enlhit as ningvamlha nac jay.
52 “Quellhip layi, apquilyascamco apquiltemaclha. Apquilmiyovquic quellhip colhic acyasamco apnaymacoc. Melantilheje quellhip Dios apquilnancascama. Apquilmiyovquic mataa quellhip apnaymacoc apquilmayjayo elantalhningvomoc —alhta aptomjac Jesús.
53 Aptepquic alhta Jesús natamin apquiltimnascama. Apquillovquic anco alhta apquilyascamco apquiltemaclha najan fariseos. Appasmacpec alhta Jesús apquiningvamlha. Apquilinlhanacmec apquililmalhnaycam. 54 Apquililtamjoc alhta colngalhca appayvam, yoyam colhic acyitnocjasa actemaclha aplhanma.
Jesús enseña a orar
(Mt 6.9-15Mt 7.7-11)
1 Un día, Jesús fue a cierto lugar para orar. Cuando terminó, uno de sus discípulos se acercó y le pidió:

—Señor, enséñanos a orar, así como Juan el Bautista enseñó a sus seguidores.

2 Jesús les dijo:

—Cuando ustedes oren, digan:

“Padre, que todos reconozcan
que tú eres el verdadero Dios.

”Ven y sé nuestro único rey.

3 ”Danos la comida
que hoy necesitamos.

4 ”Perdona nuestros pecados,
como también nosotros perdonamos
a todos los que nos hacen mal.

”Y cuando vengan las pruebas,
no permitas que ellas
nos aparten de ti.”

5 También les dijo:

«Supongamos que, a medianoche, uno de ustedes va a la casa de un amigo y le dice: “Vecino, préstame por favor tres panes. 6 Un amigo mío, que está de viaje, ha llegado y va a quedarse en mi casa; ¡no tengo nada para darle de comer!” 7 Supongamos también que el vecino le responda así: “¡No me molestes! La puerta ya está cerrada con llave, y mi familia y yo estamos acostados. No puedo levantarme a darte los panes.” 8 Si el otro siguiera insistiendo, de seguro el vecino le daría lo que necesitara, no tanto porque aquel fuera su amigo, sino para no ser avergonzado ante el pueblo.
9 »Por eso les digo esto: pidan a Dios y él les dará, hablen con Dios y encontrarán lo que buscan, llámenlo y él los atenderá. 10 Porque el que confía en Dios recibe lo que pide, encuentra lo que busca y, si llama, es atendido.
11 »¿Alguno de ustedes le daría a su hijo una serpiente si él le pidiera un pescado? 12 ¿O le daría un escorpión si le pidiera un huevo? 13 Si ustedes, que son malos, saben dar cosas buenas a sus hijos, con mayor razón Dios, su Padre que está en el cielo, dará el Espíritu Santo a quienes se lo pidan.»
Jesús y el jefe de los demonios
(Mt 12.22-30Mc 3.20-27)
14 Jesús expulsó a un demonio que había dejado mudo a un hombre. Cuando el demonio salió, el hombre empezó a hablar.
La gente estaba asombrada por lo que hizo Jesús, 15 pero algunas personas dijeron: «Jesús libera de los demonios a la gente porque Beelzebú, el jefe de los demonios, le da poder para hacerlo.»
16 Otros querían ponerle una trampa a Jesús. Por eso le pidieron un milagro que demostrara que había sido enviado por Dios. 17 Jesús se dio cuenta de lo que pensaban y les dijo:

«Si los habitantes de un país se pelean entre ellos, el país se destruirá. Si los miembros de una familia se pelean entre sí, la familia también se destruirá. 18 Y si Satanás lucha contra sí mismo, destruirá su propio reino. Ustedes dicen que yo expulso a los demonios por el poder de Satanás. 19 Si eso fuera verdad, entonces ¿quién les da poder a los discípulos de ustedes para echar fuera demonios? Si ustedes me responden que Dios les da ese poder, eso demuestra que están equivocados. 20 Y si yo echo fuera a los demonios con el poder de Dios, eso demuestra que el reino de Dios ya está aquí.
21 »Es muy difícil robar en la casa de un hombre fuerte y bien armado. 22 Pero si un hombre más fuerte que él lo vence, le quitará las armas, le robará todo y lo repartirá entre sus amigos.
23 »Si ustedes no están de acuerdo con lo que hago, entonces están contra mí. Si no me ayudan a traer a otros para que me sigan, es como si los estuvieran ahuyentando.
El espíritu malo que regresa
(Mt 12.43-45)
24 »Cuando un espíritu malo sale de una persona, viaja por el desierto buscando dónde descansar. Al no encontrar ningún lugar, dice: “Mejor regresaré a mi antigua casa, y me meteré de nuevo en ella.” 25 Cuando regresa, la encuentra limpia y ordenada. 26 Entonces va y busca a otros siete espíritus peores que él, y todos se meten dentro de aquella persona y se quedan a vivir allí. ¡Y esa pobre persona termina peor que cuando solo tenía un espíritu malo!»
¿Para quién es la bendición?
27 Mientras Jesús hablaba, llegó una mujer y le gritó:

—¡Dichosa la mujer que te dio a luz y te amamantó!

28 Pero Jesús le respondió:

—¡Dichosa más bien la gente que escucha el mensaje de Dios, y lo obedece!
Una señal milagrosa
(Mt 12.38-42Mc 8.12)
29 Mucha gente se acercó para escuchar a Jesús. Entonces él les dijo:

«Ustedes me piden como prueba una señal, pero son malos y no confían en Dios. La única prueba que les daré será lo que le pasó a Jonás. 30 Así como él fue señal para los habitantes de la ciudad de Nínive, así yo, el Hijo del hombre, seré una señal para la gente de este tiempo.
31 »La reina del Sur se levantará en el día del juicio, y hablará contra ustedes para que Dios los castigue. Ella vino desde muy lejos para escuchar las sabias enseñanzas del rey Salomón, ¡y ustedes no quieren escuchar mis enseñanzas, aunque soy más importante que Salomón!
32 »En el juicio final, la gente de la ciudad de Nínive también se levantará, y hablará contra ustedes. Porque esa gente sí cambió de vida cuando oyó el mensaje que le anunció Jonás. ¡Pero ustedes oyen mi mensaje y no cambian, a pesar de que soy más importante que él!»
La luz del cuerpo
(Mt 5.15Mt 6.22-23)
Jesús también les dijo:

33 «Nadie enciende una lámpara para esconderla, o para ponerla debajo de un cajón. Todo lo contrario: se pone en un lugar alto, para que alumbre a todos los que entran en la casa. 34 Los ojos de una persona son como una lámpara que alumbra su cuerpo. Por eso, si miran con ojos sinceros y amables, la luz entrará en su vida. Pero si sus ojos son envidiosos y orgullosos, vivirán en completa oscuridad. 35 Así que, tengan cuidado, no dejen que se apague la luz de su vida. 36 Si todo su cuerpo está iluminado, y no hay en él ninguna parte oscura, entonces la vida de ustedes alumbrará en todos lados, como cuando una lámpara los ilumina con su luz.»
¡Qué mal les va a ir!
(Mt 23.1-36Mc 12.38-40Lc 20.45-47)
37 Cuando Jesús terminó de hablar, un fariseo lo invitó a comer en su casa. Jesús fue y se sentó a la mesa. 38 El fariseo se sorprendió mucho al ver que Jesús no se había lavado las manos antes de comer. 39 Pero Jesús le dijo:

—Ustedes los fariseos se lavan por fuera, pero por dentro son malos, no ayudan a nadie y roban a la gente. 40 ¡Tontos! Dios hizo las cosas de afuera y también las de adentro. 41 La mejor forma de estar completamente limpios es compartir lo que uno tiene con los pobres.
42 »¡Qué mal les va a ir! Ustedes se preocupan por dar a Dios, como ofrenda, la décima parte de las legumbres, de la menta y de la ruda que cosechan en sus terrenos. Pero no lo aman ni son justos con los demás. Deben dar a Dios la décima parte de todo, pero sin dejar de amarlo y sin dejar de ser justos.
43 »¡Qué mal les va a ir a ustedes, los fariseos! Cuando van a la sinagoga, les encanta que los traten como si fueran las personas más importantes. Les gusta que en el mercado la gente los salude con gran respeto.
44 »¡Qué mal les va a ir! Porque ustedes son como tumbas ocultas, que la gente pisa sin saberlo.

45 Entonces, un maestro de la Ley le dijo a Jesús:

—Maestro, todo esto que dices contra los fariseos, nos ofende también a nosotros.

46 Jesús le dijo:

—¡Qué mal les va a ir a ustedes también! Porque imponen mandamientos muy difíciles de cumplir, pero no hacen ni el más mínimo esfuerzo por cumplirlos.
47 »¡Qué mal les va a ir a ustedes, que construyen monumentos para recordar a los profetas que sus mismos antepasados mataron! 48 Así ustedes están aprobando lo que hicieron sus antepasados: ellos mataron a los profetas, y ustedes construyen sus monumentos.
49 »Por eso Dios ha dicho sabiamente acerca de ustedes: “Yo les enviaré profetas y apóstoles, pero ustedes matarán a algunos de ellos, y a otros los perseguirán por todas las ciudades.” 50 Así que ustedes se han hecho culpables de la muerte de todos los profetas del mundo, 51 comenzando por la muerte de Abel y terminando por la muerte del profeta Zacarías, a quien mataron entre el templo y el altar de los sacrificios. Les aseguro que todos ustedes serán castigados por esto.
52 »¡Qué mal les va a ir a ustedes, los maestros de la Ley! Porque saben muy bien lo que significa conocer a Dios, pero no hacen nada por conocerlo, ni dejan que otros lo conozcan.»

53 Cuando Jesús salió de esa casa, los maestros de la Ley y los fariseos comenzaron a seguirlo, y a hacerle muchas preguntas, 54 aunque en realidad le estaban poniendo una trampa, para ver si decía algo malo y así poder atraparlo.