Apcanamaclha alhnancoc Nehemías
1 Inquilyipsatalhquic alhta vaycajac singanamaclha Moisés napatavo enlhitaoc israelitas. Yitnec maa actalhesomalhca singascamaclha: Colapvanquejec mataa amonitas najan moabitas elpalhcac nipyesicsa israelitas — intomjac amyaa. 2 (Apquilmiyovquic nic nat aptoycaoc najan apyinaycaoc, apquilvita inlhojo israelitas apquilinyema Egipto mepqui aptoycaoc najan apyinaycaoc. Apcanyacpec nic nat profeta apmapsom Balaam, yoyam eyamnam, yoyam ingyinmelham israelitas, aplhoy nic nat acyanmongam Balaam. Dios eyca apquinmelham nic nat, yoyam elhenic altamila appayvam Balaam.) , 3 Pilapcasquic alhta israelitas apquillinga singanamaclha actalhesomalhca. Apquilantipcasquic alhta apyovoclhojo metnaja israelitas najan cotnaja israelitas quilvanaa alpalhaviyam alhta nipyesicsa.
4 Apnec alhta sacerdote Eliasib apquimja apmamyi depósito tingma apponquinomap. Apmolhama alhta Tobías. 5 Apcanyacpec alhta elhic Tobías aplhancoc acvanyam tingma apponquinomap, payjoc acyitnamaclha asoc macmescama Dios, najan asoc acmasic yoyam colhic alvatna, najan apquilmaycam, najan trigo apactic acvisay el diezmo, najan uva ayingmenic najan aceite, yoyam ellhovamcoc levitas, apquilminaycmascama najan apquiltamilquiscama atong, najan asoc, yoyam ellhovamcoc sacerdotes. 6 Am alhta olhnac coo tingma Jerusalén actomjaclha alhta amyaa. Aptimec alhta apvisqui Artajerjes acvaycmo treinta y dos años yoclhilhma Babilonia, coo eyca siyanyomalhca otnesam apnaclha apvisqui. Am alhta emyavac apvisqui, otajiclhac sat mocjam tingma Jerusalén. 7 Pilapcasquic alhta sicvita aptomjaclha Eliasib, apnescama Tobías aplhancoc acyivey payjoc tingma apponquinomap. 8 Am alhta colcac evalhoc sicvita. Ayilhaquic alhta asoc apancaoc Tobías silantipquiscama aplhancoc. 9 Actomjac alhta siyanya, colhic allanesayclha (colhic ayalhnasa) napato Dios as aplhancoc. Cotnejic sat mocjam acyitnamaclha apquilmaycam, najan asoc macmescama Dios, najan asoc acmasic, actemaclha ningvatnamaclha.
10 Aclingac alhta amyaa mepqui apquillhoy aptoycaoc levitas najan enlhit apquilminaycmascama, apquiltajaclho alhta apquilvatescama. 11 Acyimnatasquic alhta sicpayvam napatavo apquilimja apmamyi tingma apponquinomap, siclhanma apquiltemaclha apancaoc. Ayansaclhec alhta sacerdotes najan levitas, silanya elinlhanmojo mocjam apquiltimesaycam. 12 Apquilsantimcasquic alhta mocjam co Judá trigo apactic, najan uva ayingmenic, najan aceite, najan acvisay diezmo, macmescama Dios lhama asoc acyitna inlhojo diez asoc. 13 Actimescasquic alhta apquimja apmamyi depósitos sacerdote apvisay Selemías, secretario Sadoc najan levita apvisay Pedaías. Aptamjaycamó lhama alhta Hanán, Zacur apquitca najan Matanías aptavin. Meyasquiyam innac maa, elmilascoc mataa nintom. 14 ¡Lhip Dios Visqui ajac! Noncolvonquim nasa sictomjaclha coo, sicvascapma coo, yoyam emyovacpoc mataa tingma apponquinomap — alhta actomjac coo.
15 Acvitac alhta co Judá napocja enlhit apquilyajapquiscama uva acyilhna acnim ninnayclha. Poc mataa apquilpatmaoclha trigo apactic acnim ninnayclha, najan maa uva ayingmenic, apquilpatmaoclha uva acyilhna, higo acyilhna, apquilpatmaoclho tingma Jerusalén. Acmiyovquic alhta elyinyoc as asoc acnim ninnayclha, yoyam elvita acyanmongam. 16 Apnam napocja co Tiro, apquillhacjam acnim ninnayclha quilasma najan moc asoc nipyesicsa judíos tingma Jerusalén.
17 Actomjac alhta siyanya apquilviscaa co Judá: —¡Quellhip apquiltemaclha apancaoc acmasom acnim ninnayclha! 18 Acno ilhnic nat apquiltemaclha apquilyeyjamcaa quellhip. Ninlingamcoc alhta mataa acyimtalhnama, najan maa tingma apvanyam, ayinyema apquiltemaclha nano. ¿Apquililtamjo ya quellhip coyangvomoc aplom pac Dios, apvita inlhojo apnatovascama quellhip acnim ninnayclha? — alhta actomjac coo.
19 Ayapajasquic alhta colhic altimnasa apquiltamilquiscama tingma apatong. Incaymalhquic elapiclha atnaoc alyivey actalhnacmo, mepqui aptalhnama lhama. Eljalhyovacsic sat mocjam atnaoc, acyeycajay inlhojo acnim ninnayclha. Ayapajasquic alhta napocja, yoyam elmeyvoc atong acyivey acnim ninnayclha, comopvan enlhit enalantac apnatoscama alpatmomalhca. 20 Apquilvoctac alhta apquilyanmongsomap najan apquilhacjam asoc, apquilnaclho amyip, napocja tingma apvanyam. 21 Actomjac alhta siyasa as enlhit: ¿So actomja yi? Acvitac sat ancoc mocjam apquilnayclha quellhip napocja tingma apvanyam, elmacpoc sat — alhta actomjac coo. Am alhta elvoctac mocjam acnim ninnayclha. 22 Altimnasquic alhta levitas, yoyam ellaniclhac apquilvalhoc, yoyam eltamilsic tingma apatnaoc acnim ninnayclha, cotnejic sat acnim acponquinomalhca. ¡Lhip Dios Visqui ajac. Noncolvonquim nasa sictomjaclha coo. Aptasi nac lhip aptomja mataa seyasicjayo! — alhta actomjac coo.
23 Acvitac alhta napocja ingnaymacoc israelitas apnatamcaa. Co Asdod, co Amón najan co Moab alhta as quilvanaa, cotnaja israelitas. 24 Napocja ayitquic colapvancaac nimpayvam, cotnaja nimpayvomó lhama. Co Asdod alhta apquilpayvomó lhama najan poc enlhit apquilpayvam. 25 Ningilatingmalhquic alhta sicyimnatesa sicpayvam. Acticponquic alhta poc, sicmaycam ava apatong sicyinyovasa maa. Actomjac alhta silanya, yoyam ellhenic mepqui apquilyeycajascaoc napato Dios, meltimjic mocjam apipjaymayc najan aptapayc metnaja israelitas. 26 Actomjac alhta silanya: Quip elanojo quellhip aptemaclha nano apvisqui Salomón, apvisqui nipyesicsa israelitas, aptemaclha apsilhnanomap apanco. Nasoc anco, apyimtalhnamo apanco nic nat apvisqui Salomón, am elhno poc apvisqui as nalhpop. Dios Visqui ingac aptimesquiscama apvisqui nipyesicsa israelitas. Apquilmayclha ilhnic nat quilvanaa etnejic apnatamcaa cotnaja israelitas, altomja alsilhnanoncama apvisqui. , 27 Acno quellhip apquilsilhnanomap apanco apquilmayclha quilvanaa cotnaja israelitas, apquiltemaclha apancaoc quellhip napato Dios — alhta actomjac coo.
28 Lhama alhta apvisay Joiada apquitca, apyata alhta sacerdote Eliasib, aptomjayclho Sanbalat apipjayim. Horonita alhta Sanbalat. Ayapajasquic alhta, yoyam mejingilpasmejec mataa ningilvisay israelitas. 29 Dios Visqui ajac. Noncolvonquim nasa apquiltemaclha as enlhitaoc, apquilvennéycam pacto ningmiyovmalhca ayinyema Dios najan apquilvennéycam Dios apquilancam sacerdotes najan levitas — alhta actomjac coo.
30 Alvatescasquic alhta nipyesicsa israelitas apquiltemaclha acmasom ayinyema alhta metnaja israelitas. Actimescasquic alhta sacerdotes najan levitas, yoyam eltimesam mocjam, moclhama apquilanyomap yavamlha etnejic. 31 Altimnasquic alhta actemaclha apquilyintilhvoyam mataa najan apquilansayclha acyilhna siclha apquilvitay amyip. Dios Visqui ajac. Noncolvonquim nasa sictomjaclha, yoyam omyovalhcac mataa — alhta actomjac coo — nic nat aptomjac Nehemías.
Nehemías hace cambios
1 Cierto día, mientras el libro de la Ley de Moisés se leía ante todo el pueblo, nos dimos cuenta de que había una ley que decía así: «Jamás se permitirá que los amonitas y los moabitas formen parte del pueblo de Dios».
2 La razón de esta ley era que, en cierta ocasión, esa gente no les dio a los israelitas el pan y el agua que necesitaban, y en cambio le pagó a Balaam para que los maldijera. Pero nuestro Dios hizo que sus malos deseos resultaran en algo bueno. 3 Así que, cuando la gente oyó lo que decía el libro de la Ley, expulsaron de Israel a todos los que se habían mezclado con extranjeros.
4-5 Tiempo atrás, el sacerdote Eliasib era el jefe de las bodegas del templo de nuestro Dios. Como Tobías el amonita era pariente suyo, Eliasib le había dado permiso para vivir en una habitación grande. Allí se guardaban las ofrendas de cereales, el incienso, los utensilios y los diezmos de trigo, vino y aceite. Todo esto era para los sacerdotes, sus ayudantes, los cantores y los vigilantes de las entradas. 6 Cuando Eliasib hizo esto, yo no estaba en Jerusalén, porque en el año treinta y dos del reinado de Artajerjes, había ido a Babilonia para presentarme ante él. Tiempo después, con el permiso del rey, 7 volví a Jerusalén y descubrí que Eliasib había hecho muy mal en darle a ese amonita una habitación en el templo de Dios. 8 Me enojé mucho, y ordené que sacaran todos los muebles de Tobías, 9 y mandé que purificaran el lugar. Después di instrucciones para que volvieran a colocar allí los utensilios del templo de Dios, los cereales y el incienso.
10 También me enteré de que a los ayudantes de los sacerdotes no se les habían dado sus alimentos, por lo que ellos y los cantores habían tenido que irse a sus propios campos. 11 Entonces reprendí a las autoridades por haber descuidado el templo de Dios, y mandé llamar a los ayudantes de los sacerdotes y cantores. Los volví a colocar en sus puestos, 12 y todos los de Judá trajeron a las bodegas del templo los diezmos de trigo, vino y aceite. 13 Después puse al sacerdote Selemías, al secretario Sadoc y al ayudante Pedaías como jefes de las bodegas, y nombré como ayudante de ellos a Hanán hijo de Zacur, nieto de Matanías. Eran hombres de confianza, y se encargarían de hacer una buena distribución de las provisiones a sus compañeros.
14 Luego de hacer eso, le dije a Dios: «¡Dios mío, toma en cuenta esto que acabo de hacer, y no te olvides de todo lo bueno que he hecho por tu templo y por el culto!»
15 En ese tiempo vi que en Judá, los sábados, algunos hacían vino y llevaban manojos de trigo sobre los burros. También cargaban vino, racimos de uvas, higos y toda clase de cargas, y todo eso lo traían a Jerusalén para venderlo. Entonces los reprendí por eso. 16 Además, algunos de Tiro que vivían en la ciudad, llevaban pescado y toda clase de productos a Jerusalén, para vendérselos a la gente de Judá los días sábados. 17 Entonces reprendí así a los jefes de Judá:
«¡Está muy mal lo que hacen! ¡No están respetando el día sábado! 18 Acuérdense de que cuando sus antepasados hicieron lo mismo, Dios nos castigó a nosotros y también a esta ciudad. Si ustedes no descansan y adoran a Dios el día sábado, él nos castigará aún más».
19 Entonces ordené que los portones de Jerusalén se cerraran en cuanto empezara a anochecer el viernes, y que no se abrieran hasta el anochecer del sábado. Puse a algunos de mis ayudantes para que vigilaran las entradas y no dejaran entrar ninguna carga en día sábado. 20 Una o dos veces, algunos comerciantes y vendedores pasaron la noche fuera de Jerusalén. 21 Yo discutí con ellos y les advertí que, si volvían a pasar la noche junto al muro, los sacaría de allí por la fuerza. Desde entonces no volvieron a presentarse en día sábado. 22 Luego ordené a los ayudantes de los sacerdotes que se purificaran, y fueran a vigilar las entradas para que se respetara el día sábado. Entonces le dije a Dios: «¡Dios mío, tampoco olvides esto que he hecho! Ya que eres tan bueno, ¡ten compasión de mí!»
23 En ese tiempo vi también que algunos judíos se habían casado con mujeres de países como Asdod, Amón y Moab. 24 La mitad de sus hijos hablaban el idioma de Asdod y de otros países, pero no conocían el idioma de los judíos. 25 Discutí con esos hombres y los maldije. A algunos les di de golpes, les arranqué el cabello y los obligué a prometer, en nombre de Dios, que ni ellos ni sus hijos o hijas se casarían con extranjeros. 26 Además, les recordé:
«Ustedes han cometido el mismo pecado que cometió Salomón. Entre muchas naciones no hubo un rey como él. Dios lo amó y lo puso como rey sobre Israel, pero fueron sus esposas extranjeras las que lo hicieron pecar. 27 Por eso, nosotros no vamos a permitir que se cometa este grave pecado contra nuestro Dios. No traicionaremos a Dios casándonos con mujeres extranjeras».
28 Joiadá, que era hijo del jefe de los sacerdotes, tenía un hijo que se casó con una extranjera. Ella era hija de Sambalat el de Horón. Así que obligué al hijo de Joiadá a irse lejos de Jerusalén. Luego hablé con Dios, y le dije: 29 «¡Dios mío, castiga a los sacerdotes y a los ayudantes que no han respetado el pacto que hicieron contigo!»
30 De esta manera los separé de los extranjeros y de todo lo que tuviera que ver con ellos. Luego organicé los turnos de los sacerdotes y de sus ayudantes, cada uno en su tarea. 31 Organicé también a los que traían la leña, para que lo hicieran en las fechas indicadas, y organicé la entrega de los primeros frutos. Luego le dije a Dios: «¡Acuérdate de mí, Dios mío, y trátame bien!»