Aptemaclha Jonatán
1 Nalhit acnim nic nat intomjac. Saúl apquitca ilhnic nat Jonatán.
Aptomjac nic nat Jonatán apcanya aplhalhma apyimnanic: —Noc, incanit sat ongiljalhtiplhquetic vatsam. Ongilnapoc sat tap vatsam grupo filisteos — nic nat aptomjac.
Am nic nat elhenac Jonatán napato apyap. 2 Apnec nic nat Saúl nicja yoclhilhma Gabaa, coning yamit granado, payjoc acliclamalhquilha trigo apactic. Apquillhalhmaa ilhnic nat seiscientos apnaymacoc enlhit. 3 Am nic nat elyasamcoc apnaymacoc enlhit apyasaclha Jonatán. Apcasinancama ilhnic nat apvisay Ahías, apsoycam asoc ayamosilha sicas. Ahitob apquitca ilhnic nat Ahías, Icabod apipjenim, Finees aptavin, Elí aptavin niptamin nic nat. Sacerdote ilhnic nat Elí tingma Silo.
4 Apyilhacpoc nic nat Jonatán eyamoc grupo filisteos. Yitnec nic nat malamong mataymong, lhama nicja acvisay mataymong Boses, moc nicja acvisay Sene. 5 Lhama acyitna nilhqueyja, payjoc Micmas. Moc acyitna nipiyam, payjoc Gabaa.
6 Aptomjac nic nat Jonatán apcanya apyimnanic: —Noc, ongilyamoc grupo filisteos metnaja nintemolhama. Jingilpasmoc sat lhaja Dios. Conyemac sat Dios nintemaclha ningyimnatem, tasic nimpintalhnama, tasic najan incanit — nic nat aptomjac Jonatán.
7 Apcatingmavoc nic nat aplhalhma: —¡Lhip sat iyasamcojo! Coo eyca siclhalhma, opasmoc sat lhip — nic nat aptomjac.
8 Aptomjac nic nat Jonatán apcanya: —Quip ilanojo. Ongilyamoc siclho apnamcaclha filisteos, yoyam jingvita. 9 Apquiltomjac sat ancoc singilanya: —Va, ¡yejemec quellhip! — sat eltimjic. Mongilyamejec sat apnamcaclha. 10 Apquiltomjac sat ancoc singilanya: —Va, ¡elmiyama jilip!— sat eltimjic. Ongilyamoc sat apnamcaclha. Cotnatsalhquejec sat singilpasmom Dios, ongiltimjic ningilyimnatem — nic nat aptomjac Jonatán.
11 Pilapcasquic nic nat apquilvitacpo apcanit. Apquiltomjac nic nat filisteos apquilanya: — Quip elanojo, ¡hebreos nac lha! Apquilyilhanmeycam alhta congne malhic — nic nat apquiltomjac. 12 Apquilyimnatasquic nic nat apquilpayvam filisteos, apcanyacpo Jonatán najan aplhalhma: —¡Elmiyama jilip! ¡Yitnec nincoo amyaa! — nic nat apquiltomjac.
Aptomjac nic nat Jonatán apcanya aplhalhma: —Noc, ningilyimnatem ayinyema Dios, ongilmoc sat cotnaja ingmoc — nic nat aptomjac.
13 Aploycam apmeoc najan apmancoc nic nat Jonatán, apquinamta netin mataymong. Apyiplaclhec nic nat aplhalhma. Apnalhpolintac nic nat filisteos apquilnapomap, apquilyinjam Jonatán. Apquilnapquic nic nat apyimnanic. 14 Apmamyi ilhnic nat apquiltimec apquilimpocjay. Apticyovquic nic nat veinte cotnaja ingmoc. 15 Apquilacac nic nat apyovoclhojo filisteos najan apnaycam carpa tingma. Apquilacac nic nat grupos filisteos najan grupos apquilminyilhma. Inyovjam nic nat nalhpop, inyangvocmec nic nat apquilay filisteos.
16 Apnam nic nat Saúl apquilasinancama tingma Gabaa, apquilmolhama tribu Benjamín. Apquilvitac nic nat acyinamam olhma nipyesicsa filisteos.
17 Aptomjac nic nat Saúl apquilanya apquillhalhmaa enlhitaoc: —¡Elyipsitaoc ninlhalhmaa! ¿Ningilanalhco ya mocjam? — nic nat aptomjac.
Am nic nat elanacpoc enlhitaoc. Am nic nat etacpoc Jonatán najan aplhalhma apyimnanic. 18 Yitnec nic nat asoc ayamosilha sicas nipyesicsa israelitas.
Aptomjac nic nat Saúl apcanya sacerdote Ahías: —Isanta siclho sicas asoc ayamosilha, actomja apanco Dios — nic nat aptomjac.
19 Naysicsa apquilpamejitsomap nic nat Saúl najan sacerdote, acyangvocmo acyinamam olhma nipyesicsa filisteos.
Aptomjac nic nat Saúl apcanya sacerdote: —¡Vamlha itne, notingya nasa! — nic nat aptomjac.
20 Apquimpaclhec nic nat Saúl najan apnaymacoc, yoyam elnapacpoc. Pilapcasquic nic nat apquilvita apquiltemaclha filisteos, apquilnapacpo nipyesicsa apanco, mepqui cotnaja ingmoc. 21 Apnam nic nat nipyesicsa filisteos enlhit apquilpalhaviyam nano, apquilvisay hebreos. Apquilpasmec nic nat apquilpalhcomap elinmelham israelitas. Pilapcasquic nic nat apquilpaycacpo, elnapacpoc apquilpasmeyquiclha Saúl najan Jonatán, elinmelham filisteos. 22 Inlingalhquic nic nat amyaa apquilinyem filisteos. Apquillingac nic nat israelitas apquilyilhanmeycam inquilhe Efraín. Apquilquimpaclhec nic nat elinmelham najan elnapacpoc filisteos. 23 Apquilnapacpec nic nat acvaycmo tingma Bet-avén. Apquilyimnatem nic nat israelitas ayinyema Dios.
Saúl aplhanma mepqui apyeycajascaoc
24 Apquillingamcoc nic nat mayic enlhitaoc Israel, ayinyema aplhanma ilhnic nat siclho Saúl: —Etvasacpoc sat moclhama enaymacoc, aptomja aptom acnim nac jay. Osavojoc siclho sicyanmongsayclha apquiltemaclha cotnaja ingmoc, natamin eltovamcoc sat mocjam — nic nat aptomjac Saúl. Apquillhenquic nic nat apnaymacoc mepqui apquilyeycajascaoc, elyiplovcasojoc sat apcanamaclha Saúl. 25 Pilapcasquic nic nat enlhitaoc apquilvita yamyovjene nalhma. 26 Apquilvitac nic nat apyingmenic actiyapma, malha yingmin acpaliyam nic nat intomjac. Am nic nat eltavac enlhitaoc. 27 Am nic nat eyasamcoc Jonatán actomjaclha aplhanma Saúl, yoyam elyiplovcasojo apnaymacoc, meltovejec sat as acnim. Aptimec nic nat Jonatán nav'a yamit papac yamyovjene. Aptovquic nic nat apyingmenic. Inyimnaclhec nic nat mocjam apyimpejic Jonatán, inmasquec apyampay.
28 Aptomjac nic nat lhama israelita apcanya: —Lhip apyap alhta singanama, acyiplomo ninlhanma mepqui ningyeycajascaoc. Nintovquic sat ancoc as acnim nac jay, onlingamcojoc sat sintovascama. Mongvanquejec ontoc. Eycaso ayinyema ningilyampay ningyovoclhojo — nic nat aptomjac.
29 Apcatingmavoc nic nat Jonatán: —Aptemaclha apanco tata coo. ¡Quip jelanojo coo! Sictom yamyovjene apquitcoc, actomja acyimnatescama eyimpejic. 30 Aptovcamquic lha ancoc quellhip nintom apquilhacjam niptamin cotnaja ingmoc, melngamquejec apquilyampay. Nasoc lhac elsavojoc quellhip apquilnapomap filisteos — nic nat aptomjac Jonatán.
31 Apquilnapacpec nic nat israelitas. Apquilinyajamquic nic nat filisteos tingma Micmas acvaycmo Ajalón. Apquilyampavoc nic nat israelitas. 32 Apquilvitac nic nat asoc apquilhacjam niptamin cotnaja ingmoc. Apquilnapquic nic nat nipquesic najan vayqui najan vayqui ayitcoc. Aptovcamquic nic nat apitic angvitic acyiplomo ema.
33 Innec nic nat altimnasa amyaa Saúl: —Apquilsilhnanacpec lhac apanco enlhitaoc napato Dios. Aptovcamquic lhac apitic angvitic acyiplomo ema — nic nat intomjac amyaa.
Aptomjac nic nat Saúl apquilanya: —¡Melyascalhma nac quellhip! ¡Elyiptelingvasenta mataymong acyivey! 34 Elane sat enlhitaoc enalantac vayqui inquilinava najan nipquesic. Elnapoc sat quellhip yoyam eltovamcoc. Melsilhnanacpejec sat mocjam napato Dios. Meltovejec sat mocjam apitic angvitic acyiplomo ema — nic nat aptomjac Saúl.
Alhtaa ilhnic nat intomjac. Apnalantac nic nat vayqui inquilinava yoyam coticyoc. 35 Apquillanac nic nat Saúl mataymong ningilmalhnancamaclha Dios. Siclhoc anco nic nat apquillanay Saúl.
36 Aptomjac nic nat Saúl apquilanya: —Noc, ¡ongminlhinam sat filisteos alhtaa nac jay! Onsavojoc sat apquilnatam, onsavojoc sat ningilnapma cotyapma mocjam acnim — nic nat aptomjac.
Apquilatingmavoc nic nat: —Lhip sat iyasamcojo yavamlha etnejic — nic nat apquiltomjac.
Aptomjac nic nat sacerdote: —Incaymalhquic siclho ongilpamejitsalhcojo Dios — nic nat aptomjac.
37 Appamejitcasquic nic nat Saúl Dios: —¿Ingvanqui ya ongminlhinam filisteos? Naso ya ningilyimnatem nincoo — nic nat aptomjac.
Am nic nat ingyatingmavoc Dios. 38 Aptomjac nic nat Saúl apquilanya: —Elmiyama jilip, quellhip apquilviscaa singilpilhtetemo. Elyipcon sat ayinyemayaclha ningilsilhnanomalhca. 39 Nasoc sicpayvam napato Dios singvomquiscama tap: Ematong sat aptomja apquilsilhnanomap apanco. Mepqui najan sicmasma sictamongvoyam Jonatán — nic nat aptomjac Saúl.
Am nic nat ingyatingmavoc lhama enlhit. 40 Aptomjac nic nat Saúl apquilanya israelitas: —Ingyaniclha sat quellhip lhama nicja. Otnamam sat moc nicja, coo najan sictamongvoyam Jonatán — nic nat aptomjac.
Apquilatingmavoc nic nat: —Lhip sat iyasamcojo yavamlha etnejic — nic nat apquiltomjac.
41 Apyimnatasquic nic nat appayvam Saúl: —Dios Apyimtalhnamo, ¿so actomja yi mejeyatingmoctama nac lhip sicvisay silancam lhip? ¿Naso ya ayinyema coo, naso ya sictamongvoyam Jonatán apsilhnanomap apanco? Ongvitac sat sicas monquinatquiscama Urim, siclhenamalhca coo najan Jonatán. Ningvitac sat ancoc sicas monquinatquiscama Tumin, cotnejic sat nasoc anco ingnaymacoc apquilsilhnanomap apanco — nic nat aptomjac Saúl.
Invitalhquic nic nat sicas monquinatquiscama apsilhnanomap apanco Jonatán najan Saúl. Mepqui ilhnic nat apquilsilhnanomap apanco apnaymacoc enlhitaoc.
42 Aptomjac nic nat Saúl apquilanya: —Eltovas sat sicas, monquinatquiscama ayinyema coo, ayinyema inlhojo Jonatán — nic nat aptomjac.
Invitalhquic nic nat apsilhnanomap apanco Jonatán. 43 Aptomjac nic nat Saúl apcanya Jonatán: —Ilhen sat lhip apsilhnanomap apanco — nic nat aptomjac.
Aplhenquic nic nat Jonatán: —Naso, acyipconquic alhta yamyovjene apyingmenic, silticlhiclhama papac yamit ayitcoc sicmaycam coo. Mongvacyejec coo omatong quilhvo nac jay — nic nat aptomjac.
44 Apyimnatasquic nic nat appayvam Saúl: —¡Momyovjec sat lhip Jonatán! Acmiyovquic sat ancoc coo, eyanmongsiclhac sat Dios sictemaclha coo — nic nat aptomjac.
45 Apquilatingmavoc nic nat apnaymacoc enlhit: —¡Copvanquejec ematong Jonatán! ¿Jalhco alhta ayinyema ningilyimnatem nipyesicsa cotnaja ingmoc? Aplhalhma mataa Dios Jonatán, ayinyemayaclha ningilyimnatem. ¡Ningmiyovquic nincoo Jonatán! ¡Melngamquejec sat acmasom! Cotyemejec sat nalhpop lhama anco apva Jonatán — nic nat apquiltomjac.
Apmiyovcacpec nic nat Jonatán. Am nic nat ematnac. 46 Apquilvatasquic nic nat Saúl elminlhinic mocjam filisteos. Aptajavoc nic nat Saúl. Apquiltajaclhec nic nat filisteos.
47 Apvisqui ilhnic nat Saúl nipyesicsa enlhitaoc Israel. Apquilnapacpec nic nat mataa cotnaja ingmoc, apquilvisay co Moab, co Amón, co Edóm, co Soba apvisqui apancaoc, najan co Filistea. Apyimnatem nic nat mataa Saúl, apvita inlhojo apquilnapomap. 48 Apcansaclhec nic nat singilpilhtetemo elnapacpoc co Amalec. Apquilvomcasquic nic nat nipyesicsa grupos apquilminyilhma.
49 Eycaso ilhnic nat Saúl apquitquic: apvisay Jonatán, apyalhing Isuí, poc apyalhing Malquisúa. Anit nic nat apquitquic quilvanaa: Merab najan inyalhing Mical. 50 Saúl aptava ilhnic nat Ahinoam, inyap nic nat apvisay Ahimaos. Apvisqui singilpilhtetemo ilhnic nat apvisay Abner, apyap nic nat Ner, apvisay nic nat Saúl apyaja. 51 Saúl apyap nic nat Cis. Abner apyap nic nat Ner. Apquilyap as apcanit nic nat Abiel.
52 Avanjec nic nat apquilnapomap Saúl apquinmelhaycam filisteos, aclhamoclhojo acnim aptiyascam nic nat Saúl. Apcanyacpec nic nat mataa enlhit apyimnatem najan apvascapma etnejic appasmeyquiclha Saúl.
Jonatán ataca a los filisteos
1-7 Saúl acampó en Migrón, bajo un árbol, en las afueras de Guibeá. Con él estaban seiscientos soldados y el sacerdote Ahías, que era hijo de Ahitub y sobrino de Icabod. Su abuelo era Finees, hijo del sacerdote Elí, que había servido a Dios en Siló.
Jonatán le dijo al joven que le ayudaba a cargar su armadura:

—Ven, acompáñame al otro lado. Vamos a acercarnos al ejército de los filisteos. Aunque somos pocos, con la ayuda de Dios los vamos a derrotar.

Su ayudante le respondió:

—Haga usted lo que mejor le parezca. Por mi parte, yo lo apoyaré en todo.

Jonatán se fue sin que nadie lo supiera, ni siquiera su padre. 8 Cuando se acercaron a donde estaban los filisteos, Jonatán le dijo a su ayudante:

—Ven, vamos a acercarnos a ellos, para que nos vean. 9 Si nos dicen: “Alto ahí; no se muevan hasta que lleguemos a donde están”, así lo haremos. 10 Pero si nos dicen que vayamos a donde ellos están, esa será la señal de que Dios nos ayudará a derrotarlos.

11 Entonces se acercaron. Y cuando los filisteos los vieron, se dijeron unos a otros: «Miren, los israelitas ya están saliendo de sus escondites».
12 Enseguida le gritaron a Jonatán y a su ayudante: «¡Vengan acá, que les vamos a decir algo!»
Jonatán le dijo a su ayudante: «Vayamos, pues Dios nos ayudará a vencerlos». 13 Así que subió ayudándose con pies y manos, y tras él subió su ayudante. A cada soldado filisteo que encontraba, lo hería, y su ayudante lo mataba. 14 En ese ataque, y en un lugar tan estrecho, Jonatán y su ayudante mataron a unos veinte hombres. 15 Además, Dios hizo que temblara la tierra, y el ejército filisteo se asustó mucho.
16 Saúl había puesto en Guibeá de Benjamín unos vigilantes, y cuando estos vieron que el ejército filisteo estaba huyendo en completo desorden 17 fueron a decírselo a Saúl. Entonces él ordenó pasar lista, para ver quién faltaba.
Una vez que se pasó lista, le informaron a Saúl que faltaban Jonatán y su ayudante. 18 Como en esos días los israelitas tenían con ellos el cofre del pacto de Dios, Saúl le dijo al sacerdote Ahías: «Trae el cofre y consulta a Dios qué debemos hacer». 19 Sin embargo, al darse cuenta de que aumentaba la confusión en el campamento de los filisteos, le dijo a Ahías: «Ya no hace falta que lo traigas».
20-23 Los soldados filisteos estaban tan confundidos que se mataban unos a otros. Entonces Saúl reunió a todos sus hombres, y juntos se lanzaron a la batalla. Durante mucho tiempo algunos israelitas habían sido obligados a formar parte del ejército filisteo, pero en ese momento se unieron al ejército de Saúl y Jonatán. Y cuando los israelitas que se habían escondido en los cerros de Efraín supieron que los filisteos estaban huyendo, fueron también a perseguirlos. Así fue como la batalla llegó hasta Bet-avén.
El juramento de Saúl
24 Todos los israelitas estaban muy cansados, pero ninguno de ellos había comido porque Saúl había hecho este juramento: «Todo el que coma algo antes del anochecer, y antes de que me haya vengado de mis enemigos, será condenado a muerte».
25-27 La gente tenía mucho miedo del juramento de Saúl, así que cuando llegaron a un bosque donde había mucha miel, ninguno de ellos se atrevió a probarla. Como Jonatán no estaba enterado del juramento que había hecho su padre, tomó miel con el palo que llevaba en su mano, y en cuanto la probó, cobró nuevas fuerzas.
28 Pero uno de los soldados le dijo:

—Su padre ha hecho un juramento. Cualquiera que coma algo hoy, quedará bajo maldición y será condenado a muerte. Por eso, aunque estamos muy cansados, no hemos comido nada.

29 Jonatán respondió:

—¡Con ese juramento mi padre le ha hecho mucho daño al pueblo! Si yo, con un poco de miel, he recobrado las fuerzas, 30 imagínense cómo habría sido si el ejército hubiera comido hoy de la comida de nuestros enemigos: ¡su victoria habría sido mayor!

31 La batalla se extendió desde Micmás hasta Aialón, y no paró hasta que los israelitas derrotaron a los filisteos. Pero los israelitas terminaron muy cansados, 32 así que esa misma noche tomaron las ovejas, vacas y terneros que les habían quitado a los filisteos, y los mataron, comiéndose la carne con todo y sangre. 33 Pero alguien le dijo a Saúl:

—La gente está comiendo carne con sangre, y Dios nos ha prohibido hacer eso.

Enojado, Saúl dijo:

—¡Ustedes nunca obedecen a Dios! Tráiganme pronto una piedra grande, y díganle a la gente que traiga aquí su toro o su oveja. 34 Que los maten aquí, y se los coman sin sangre. Así no ofenderán a Dios.

Esa misma noche cada uno llevó su propio toro y lo sacrificó allí. 35 En ese lugar Saúl construyó por primera vez un altar para adorar a Dios. 36 Luego les dijo a sus soldados:

—No pasará esta noche sin que acabemos con los filisteos y nos quedemos con todas sus pertenencias.

Y ellos le contestaron:

—Haremos todo lo que usted nos mande.

Pero el sacerdote le dijo:

—Primero debemos consultar a Dios.

37 Entonces Saúl le preguntó a Dios: «¿Puedo perseguir a los filisteos? ¿Nos ayudarás otra vez a vencerlos?» Pero Dios no le contestó, 38 así que Saúl les dijo a los jefes de su ejército:

—Acérquense y díganme por culpa de quién Dios no me responde. 39 Les juro por Dios que morirá, aunque se trate de mi hijo Jonatán.

Pero ninguno le respondió. 40 Entonces Saúl le dijo a todo el pueblo:

—Pónganse ustedes de aquel lado, y mi hijo Jonatán y yo nos pondremos de este otro.

Y el pueblo le respondió:

—Haremos todo lo que usted nos mande.

41 Saúl echó suertes y le pidió al Dios de Israel: «Dime quién tiene la culpa, si Jonatán, el pueblo, o yo».
La suerte recayó sobre Jonatán y Saúl, de modo que el pueblo quedó libre de culpa. 42 Entonces Saúl dijo: «Ahora echemos suertes entre Jonatán y yo».
Como la suerte recayó sobre Jonatán, 43 Saúl le dijo:

—Dime lo que hiciste.

Y Jonatán le respondió:

—Lo único que hice fue probar un poco de miel. ¿Por eso me van a matar?

44 Saúl le contestó:

—¡Jonatán, que Dios me castigue duramente si no mueres!

45 Pero la gente se opuso a Saúl:

—De ninguna manera vamos a permitir que Jonatán muera. Gracias a él, y con la ayuda de Dios, Israel ha alcanzado una victoria total.

Así fue como la gente le salvó la vida a Jonatán.
46-52 Por su parte, Saúl ya no persiguió a los filisteos, así que estos se fueron de regreso a su tierra. A pesar de todo esto, los israelitas estuvieron en guerra con los filisteos mientras Saúl fue rey de Israel. Por eso Saúl siempre tenía en su ejército a los jóvenes más fuertes y valientes.
Después de esto, el rey Saúl siguió luchando contra Moab, Amón, Edom, los reyes de Sobá, los filisteos y los amalecitas. Venció a todos sus enemigos, y alcanzó grandes triunfos. Así fue como libró a Israel de los pueblos que les robaban todo lo que tenían.
Saúl tuvo tres hijos, que fueron Jonatán, Isví y Malquisúa. También tuvo dos hijas; la mayor se llamaba Merab, y la menor, Mical. Su esposa se llamaba Ahinóam, y era hija de Ahimaas. El general de su ejército se llamaba Abner, y era hijo de Ner, tío de Saúl. El padre de Saúl y el padre de Abner eran hermanos.