Apvoyam tingma Harán Jacob
1 Apquimpaclhec nic nat Jacob. Apmiyaclhec nic nat nipyesicsa enlhitaoc co actiyapmaclha acnim. 2 Apvitangvocmec nic nat amyip lhama yamilquit. Apvitac nic nat Jacob apquilyanca nipquesic nicja yamilquit. Natqui ilhnic nat apyinatem. Apquilyinamquic nic nat yingmin ayinyema as yamilquit. Acyivey nic nat mataymong ayapma atong yamilquit. 3 Apquilvoctac sat ancoc aplhamoclhojo nipquesic as yamilquit, elpasmoc mataa poc apquilancam nipquesic apliclama atong yamilquit. Apquilyacvesquic nic nat mataa apnatoscama. Natamin apyinaycaoc apquilapeclhec nic nat mataa atong.
4 Aptomjac nic nat Jacob apquilanya apquilancam nipquesic: —¿Jalhcojo apquilinyema quellhip?— nic nat aptomjac.
Apquilatingmavoc nic nat apquilancam nipquesic: —Tingma Harán ningilinyemac nincoo— nic nat apquiltomjac.
5 Aptomjac nic nat Jacob apquilanya: —¿Apquilyicpilco ya quellhip Nacor apquitca apvisay Labán?— nic nat aptomjac.
Apquilatingmavoc nic nat: —Eje, ningyicpilcoc nincoo— nic nat apquiltomjac.
6 Aptomjac nic nat Jacob apquilanya: —¿Apmeyje ya mocjam Labán?— nic nat aptomjac.
Apquilatingmavoc nic nat: —Eje, apmeyjec mocjam Labán. Quip ilanojo Labán apquitca acvisay Raquel acpacjentamo nac nipquesic— nic nat apquiltomjac.
7 Aptomjac nic nat Jacob apquilanya: —Nitnoc mocjam acnim. Am covocmoc mocjam nintalhnesayclhilha nipquesic. ¿So actomja melyacvesa nac yingmin? Natamin apyinaycaoc nipquesic eltovamcoc sat mocjam— nic nat aptomjac.
8 Apquilatingmavoc nic nat: —Mongvanquejec ongilyacvecsic yingmin. Incaymalhquic elvotac siclho aplhamoclhojo nipquesic. Apquilvoctac sat ancoc apquilancam nipquesic, onlicoc sat atong mataymong. Ongilyacvecsic sat yingmin apyinaycaoc nipquesic— nic nat apquiltomjac.
9 Naysicsa appamejitquiscama nic nat Jacob acvactamo ilhnic nat quilvana acvisay Raquel. Actamilquiscama inyap apnatoscama ilhnic nat Raquel. Impacjentac nic nat nipquesic. 10 Lhama ilhnic nat apvita Jacob acvactamo Raquel najan nipquesic apyapco Labán apnatoscama. Yejemoc nic nat aplica mataymong ayapma atong yamilquit. Apyacvesquic nic nat yingmin nipquesic. 11 Appayvasquic nic nat apyalhing acvisay Raquel. Appitsisquic nic nat amalhimpenic. Apvinec nic nat Jacob. 12 Apquiltimnasquic nic nat Jacob acvisay inquin Rebeca najan apyapco apvisay Labán. Yejemoc nic nat animcaclho Raquel altimnasquiclho inyap.
13 Aplingac nic nat Labán aplhenamap Jacob aptomja apyalho ayitca. Yejemoc nic nat apquinincamco yoyam emoc tacja. Appatjetquic nic nat appayvesa. Appitsisquic nic nat apmalhimpenic. Apyantementac nic nat tingma pac. Apquiltimnasam nic nat Jacob aptemaclha apmolhama.
14 Aptomjac nic nat Labán apcanya: —Nasoc anco aptomja lhip emoc ajanco— nic nat aptomjac.
Aptamjaycam Jacob yoyam emoc sat aptava
Apnec nic nat Jacob Labán tingma pac apvocmo poc piltin.
15 Natamin aptomjac nic nat Labán apcanya Jacob: —Lhip aptomja emoc ajanco. Copvanquejec lhip jetnesam mepqui acyanmongam. Jeltimnas sat acvamlha acyanmongam yoyam omquecsic— nic nat aptomjac.
16 Anit apquitquic nic nat Labán. Lhama ilhnic nat acvisay Lea. Inyalhing nic nat acvisay Raquel. 17 Am nic nat cotamiloc ataoc Lea. Eyca actamila anco ilhnic nat acyovoclhojo Raquel.
18 Inlicavoc nic nat apvalhoc Jacob apquilano Raquel. Aptomjac nic nat Jacob apcanya Labán: —Pac otnesam lhip acvaycmo 7 años acyanmongam lhip apquitca Raquel— nic nat aptomjac.
19 Apcatingmavoc nic nat Labán: —Omquecsic sat lhip sictamongvoyam. Am cotamilac omquecsic metnaja sicmolhama. Ilha sat mataa tingma ajac— nic nat aptomjac.
20 Aptamjam nic nat Jacob siete años acyanmongam quilvana acvisay Raquel. Apcanayquic nic nat Jacob cotnajac acyavataclhojo siete años. Ayinyemaclha avanjec nic nat apcasicjayo quilvana Raquel.
21 Natamin aptomjac nic nat Jacob apcanya Labán: —Jimques sat quilhvo lhip apquitca, otnejic sat etava. Invocmec acvamlha acnim siclhanma alhta otnajam— nic nat aptomjac.
22 Apquilanyam nic nat Labán aplhamoclhojo enlhitaoc. Apquillanac nic nat caya alyimjapma. 23 Alhtaa ilhnic nat intomjac. Apyantamaclhec nic nat apquitca Labán apnaclha Jacob. Lea ilhnic nat acvisay quilvana. Appatjetamquic nic nat Jacob. 24 Apyantamaclhec nic nat Labán quilvana actimesaycam acvisay Zilpa, yoyam cotnajam sat Lea tingma ac.
25 Inquitsacac nic nat aplhaticja Jacob. Pilapcasquic nic nat apvita aptava acvisay Lea. Yejemoc nic nat appamejitsa Labán: —¿So actomja seyinimsa nac lhip? ¿Naso ya actomja acyanmongam sictamjaycam Raquel?— nic nat aptomjac Jacob.
26 Apcatingmavoc nic nat Labán: —Yitnec mataa nintemaclha as yoclhilhma. Incaymalhquic colyimjapoc siclho amamyi cotnaja ayitcoc. Alhayi colyimjapoc sat insilhyo. 27 Iviscomjo siclho nelha caya alyimjapma. Natamin omquesiclhac sat moc sictamongvoyam acvisay Raquel. Incaymalhquic elhenic lhip actomja nasoc anco yoyam jetnesam mocjam acvaycmo 7 años. Cotnejic sat acyanmongam quilvana Raquel— nic nat aptomjac Labán.
28 Apquiltamjoc nic nat Jacob. Invocmec nic nat nelha caya alyimjapma. Apyantimcaseclhec nic nat apquitca insilhyo Labán. Aptava ilhnic nat aptomjac Jacob. 29-30 Appatjetamquic nic nat quilhva aptava acvisay Raquel. Apyantamaclhec nic nat Labán quilvana actimesaycam acvisay Bilha, yoyam cotnajam sat Raquel tingma ac.
Asilhtec nic nat apcasicjayo inyalho Jacob. Avanjec nic nat apcasicjayo Raquel. Aptamjam nic nat acvaycmo mocjam siete años Jacob.
Jacob apquitquic
31 Apvitac nic nat Dios Apyimtalhnamo actemaclha coliclama apvalhoc Jacob aptava Lea. Aptimescasquic nic nat Dios acvitay ayitca Lea. Aptimescasquic nic nat cotay ayitca Raquel. 32 Inlovsoc nic nat intomjac Lea. Aptiyacmec nic nat ayitca. Inquiltimec nic nat apvisay Rubén, Sictamongvoyam. Intomjac nic nat avalhoc Lea: —Apvitac Dios actemaclha acyitnocjayo evalhoc. Jeyasicjiclhojoc sat mocjam etava— nic nat intomjac avalhoc.
33 Inlovsoc nic nat intomjac mocjam Lea. Aptiyacmec nic nat mocjam ayitca. Inquiltimec nic nat apvisay Dios Aplingayo Simeón. Intomjac nic nat avalhoc: —Aplingac Dios actemaclha sictanovmalhca. Emcasquic mocjam sictamongvoyam— nic nat intomjac.
34 Inlovsoc nic nat intomjac mocjam Lea. Aptiyacmec nic nat mocjam ayitca. Inquiltimec nic nat apvisay Leví, Seyipitcayo. Intomjac nic nat avalhoc: —Jeyipitcojoc sat quilhvoc etava. Ayinyemaclha apnatqui aptomjac apquitquic— nic nat intomjac.
35 Inlovsoc nic nat intomjac mocjam Lea. Aptiyacmec nic nat mocjam ayitca. Inquiltimec nic nat apvisay Judá, Ningayo. Intomjac nic nac avalhoc: —Siyayo actomjac coo Dios Apyimtalhnamo— nic nat intomjac avalhoc.
Inmasquec nic nat acvitay ayitca Lea.
Jacob llega a Padán-aram
1 Jacob continuó su viaje y llegó al territorio que está al este de Canaán. 2 En el campo vio un pozo, del cual bebía agua el ganado. Junto al pozo descansaban tres rebaños de ovejas. El pozo estaba tapado con una gran piedra, 3 y solo se les daba agua a las ovejas cuando todos los pastores habían reunido a sus rebaños. Después de eso, volvían a tapar el pozo. 4 Jacob se acercó a los pastores que allí estaban y les preguntó de dónde eran. Cuando le dijeron que eran de Harán, 5 volvió a preguntarles:
—¿Conocen ustedes a Labán, el nieto de Nahor?
—¡Claro que sí lo conocemos! —contestaron.
6 —¿Y está bien de salud? —insistió.
Ellos respondieron:
—Bastante bien. Por cierto que ahí viene su hija Raquel con sus ovejas.
7 Entonces Jacob les sugirió:
—¡Falta mucho para que se oculte el sol! Mejor denles agua a las ovejas y llévenlas a los pastos, pues todavía no es hora de encerrarlas.
8 Pero ellos respondieron:
—No debemos darles agua todavía. Siempre esperamos a que todos los rebaños estén juntos, para destapar el pozo y darles de beber.
9 Aún estaban hablando cuando Raquel, que también era pastora, llegó con las ovejas de su padre. 10-12 Entonces Jacob quitó la piedra del pozo, y les dio agua a las ovejas; luego besó a Raquel y se echó a llorar. Después le dijo que eran primos, porque Labán era hermano de Rebeca. Al oír esto, Raquel salió corriendo a contárselo a su padre.
13 En cuanto Labán supo que allí estaba Jacob, el hijo de su hermana, rápidamente salió a su encuentro y, luego de abrazarlo y besarlo, se lo llevó a su casa. Una vez allí, Jacob le contó lo que había pasado. 14 Entonces Labán dijo: «¡Tú eres parte de mi propia familia!»
Jacob se casa con Lía y con Raquel
Un mes después de la llegada de Jacob, 15 Labán le dijo: «Tú no vas a trabajar gratis para mí, solo porque eres mi sobrino. Dime cuánto quieres que te pague».
16 Labán tenía dos hijas. La mayor se llamaba Lía, y la menor se llamaba Raquel. 17 Lía tenía unos ojos muy bonitos, pero Raquel era bonita de pies a cabeza. 18 Como Jacob se había enamorado de Raquel, le contestó a Labán:
—Quiero casarme con tu hija menor. Si aceptas, trabajaré para ti siete años.
19 Y Labán respondió:
—Trato hecho. Es mejor que se case contigo y no con un extraño.
20 Así fue como Jacob trabajó siete años por Raquel, pero era tanto su amor por ella que le parecieron unos cuantos días. 21 Cuando se cumplieron los siete años, Jacob le dijo a Labán: «Dame a Raquel, para que sea mi esposa».
22 Entonces Labán hizo una gran fiesta, e invitó a toda la gente del lugar. 23 Al llegar la noche, Labán tomó a Lía, se la llevó a Jacob, y Jacob tuvo relaciones sexuales con ella. 24 Como regalo de bodas, Labán le dio a su hija Lía una esclava llamada Zilpá. 25 A la mañana siguiente, cuando Jacob descubrió que se había acostado con Lía, le reclamó a Labán:
—¿Por qué me engañaste? ¡Yo me comprometí a trabajar para casarme con Raquel!
26 Labán respondió:
—No es nuestra costumbre que la hija menor se case antes que la mayor. 27 Pero si te comprometes a trabajar para mí otros siete años, después de una semana con Lía, te casarás con Raquel.
28 Jacob aceptó el trato, y una semana después se casó con Raquel. 29 Como regalo de bodas, Labán le dio a Raquel una esclava llamada Bilhá. 30 Y Jacob amó a Raquel más que a Lía, aunque tuvo que trabajar para Labán otros siete años.
Los hijos de Jacob y Lía
31 Como Dios vio que Jacob rechazaba a Lía, permitió que ella tuviera hijos, pero a Raquel no se lo permitió. 32 Lía quedó embarazada y tuvo un hijo, al que le puso por nombre Rubén, pues dijo: «Dios ha visto mi tristeza. Estoy segura de que ahora sí me va a querer mi marido».
33 Tiempo después, Lía volvió a quedar embarazada, y cuando tuvo a su segundo hijo exclamó: «Dios me dio también este hijo porque ha oído que mi esposo no me ama». Así que le puso por nombre Simeón, que significa «Dios oye».
34 Por tercera vez Lía quedó embarazada, y cuando tuvo a su hijo exclamó: «Ahora mi esposo va a sentirse más unido a mí, pues ya le he dado tres hijos». Por eso lo llamó Leví, que significa «unión».
35 Una vez más, Lía quedó embarazada, y cuando el niño nació, ella dijo: «Esta vez alabaré a Dios». Así que le puso por nombre Judá, que significa «alabanza». Y no volvió a tener más hijos.