Actomjaclha nelha apquilvisay Israel
1 Invocmec nic nat doce años aptimem apvisqui Acaz co Judá. Apjalhnancoc nic nat apvisqui co Israel, apvisay Oseas, Ela apquitca. Aptimec nic nat nueve años apvisqui tingma Samaria. 2 Somcoc nic nat aptemaclha napato Dios. Asilhtec nic nat aptemaclha Oseas, apquilmapsomcaa apanco ilhnic nat apquilyeyjamcaa co Israel.
3 Apquilvaac nic nat cotnaja ingmoc co Asiria, apvisqui ilhnic nat Salmanasar apquilimpocjay yoclhilhma. Apcanyacpec nic nat apvisqui Oseas najan apyovoclhojo apnaymacoc co Israel eltimesam apcanamaclha apvisqui co Asiria. 4 Aplingac nic nat amyaa Salmanasar apquinmelhaycam apvisqui Oseas. Ayinyema ilhnic nat Oseas apcapajascama apquilyilhamacpo apnaclha apvisqui So yoclhilhma Egipto. Moc nic nat amyaa, apmasma Oseas solyayem macmescama mataa tributo apvisqui co Asiria. Apcanyacpec nic nat Oseas emacpoc, najan ingyalhimsacpoc carcel singilpilhtetomaclha. 5 Apquilimpocjac nic nat co Asiria acyovoclhojo yoclhilhma. Apquilvocjac nic nat tingma Samaria acvaycmo tres años. 6 Invocmec nic nat nueve años aptimem apvisqui Oseas, apcanama apvisqui co Asiria elmacpoc tingma Samaria najan apyovoclhojo co Israel. Apyinyovcasquic nic nat apquilaoclha, apnalaclho yoclhilhma Asiria, payjoc vatsam Gozán, yoclhilhma Habor, payjoc Halah. Innec nic nat acpalhaquisa napocja apquilmomap tingma apancaoc medos.
7 Eycaso ayinyema ilhnic nat apquilsilhnanomap enlhitaoc Israel apquilinmelhaycam Dios. Apyinyovcasquic nic nat Dios yoclhilhma Egipto apquiltimesaycam israelitas apnaclha apvisqui Faraón co Egipto. Yitnec nic nat apquilmalhnesquiscama quilaycmasquiscama acyitsomalhca dios. 8 Apquilyiplovcasquic nic nat israelitas, apquilvita inlhojo apquiltemaclha apancaoc apquilviscaa lhalhma anco, najan apquilviscaa co Israel. Apquilyiplovcasquic nic nat Dios actomja apquilaoclha as enlhitaoc.
9 Apquilinmelham nic nat Dios co Israel apquiltemaclha apquilvenneycam. Apquillanac nic nat mataymong apquilmalhnancamaclha moclhama tingma apquilvanyam, najan tingma nitno najan tingma acma apjalhtam. 10 Apquilicjesquic nic nat mataymong, yoyam colhic ayaco quilaycmasquiscama Asera, payjoc netin inquilhe najan coning yamit alyivey. 11 Acno ilhnic nat apquiltemaclha apancaoc actomja apquilaoclha, Dios nic nat apquilyinyovquiscama. Apquilvajanamquic nic nat co Israel, apquilmescama asoc acyitsomalhca dios. Aplovquic nic nat Dios apvita apquiltemaclha apancaoc co Israel. 12 Apquiltimec nic nat apquilayo quilaycmasquiscama acyitsomalhca dios. Apmasma ilhnic nat Dios, aptomja apquilanya: Colapvanquejec quellhip eltimjic apquilayo quilaycmasquiscama — nic nat aptomjac.
13 Apcapajasquic nic nat Dios profetas apquillingascama nipyesicsa co Israel najan nipyesicsa co Judá, aptomja apquilanya: Elpayquim sat quellhip apquilyiplovquiscama acmasom. Elyanmonquis moc apquilvalhoc quellhip. Elyiplovcasojo siyanamaclha coo, apquillingascama mataa profetas silapajascama, ellingacsic nipyesicsa apquilyeyjamcaa — nic nat aptomjac Dios. 14 Am nic nat elyiplovcasac, am nic nat elyanmoncasac apquilvalhoc, apquilno ilhnic nat apquilyeyjamcaa apquiltemaclha apquilyasquiyam. 15 Apquilvennam nic nat apcanamaclha ayinyema Dios, najan appayvam aplhanma mepqui apyeycajascaoc Dios napatavo apquilyeyjamcaa. Apquiltimec nic nat apquilayo quilaycmasquiscama ápaoc, apquiltimesomacpo apanco enlhitaoc apjápaoc. Apquilvajanamquic nic nat apquiltemaclha apancaoc apquilmapsomcaa enlhitaoc nipyava maa. Avanjec nic nat apmasma Dios elyiplovcasojo apquiltemaclha maa. 16 Am nic nat elyiplovcasac mataa apcanamaclha Dios. Apquillanac nic nat anit quilaycmasquiscama vayqui, allanomalhca bronce tava ápac. Apquiltimec nic nat mayayo Asera, apquiltimec nic nat apquilayo apyová netin najan apquilayo quilaycmasquiscama Baal. 17 Apquilhaquic nic nat natilh colmetic sicaa macmescama quilaycmasquiscama. Apquilyiplovcasquic nic apquiltemaclha apquilyojolhma najan apquiltemaclha acyitnama apquilvalhoc. Aplovquic nic nat Dios apvita apquiltemaclha apquilmapsomcaa.
18 Aplovquic nic nat Dios. Apyinyovcasquic nic nat apquileyvomaclha enlhitaoc Israel. Am nic nat eyinyovcasac apquileyvomaclha enlhitaoc Judá. 19 Am nic nat elyiplovcasac apcanamaclha Dios enlhitaoc Judá. Apquilvajanamquic nic nat apquiltemaclha apancaoc enlhitaoc Israel. 20 Apnatovasacpec nic nat apyovoclhojo Israel aptovana niptamin. Apquilmacpec nic nat nipyesicsa ticyovam yapmayc. Am nic nat elvitacpoc mocjam israelitas napato Dios. 21 Apquilhpancasquic nic nat Dios apquilmolhama Israel. Apvisqui apquilmolhama Judá ilhnic nat David. Apquilmolhama Israel apquiltimescasac nic nat apvisqui Jeroboam, Nabat apquitca. Eycaso apvisqui ayinyema ilhnic nat apquilsilhnanomap apanco, apquilyamasma Dios. 22 Apquilvajanamquic nic nat apquilmolhama Israel aptemaclha apanco apvisqui Jeroboam, am nic nat elvatsamcoc apquiltemaclha. 23 Apnatovasacpec nic nat apquilmolhama Israel, apquilhamacpo napato Dios. Acno ilhnic nat apquillhanma profetas Dios apquillingascama. Innec nic nat acnalaclho apquilmomap apyovoclhojo co Israel yoclhilhma Asiria. Apquilvitacpec nic nat maa acvaycmo as ningvamlha nac jay, actalhesomalhca as amyaa.
Samaria apquilmayclha cotnaja ingmoc
24 Apcapajasquic nic nat apvisqui co Asiria, apquilanyacpo enlhitaoc apnaycam tingma Babilonia, tingma Cuta, tingma Ava, tingma Hamat najan tingma Sefarvaim. Innec nic nat acnalaclho moclhama tingma yoclhilhma Samaria, apquilyamasma apquilmolhama Israel. Apquilmaclhec nic nat tingma apquilvanyam najan yoclhilhma Samaria lhalhma anco. 25 Am nic nat eltomjac apquilayo Dios enlhitaoc apjalhnancaoc. Am nic nat elyasamcoc maa. Apquilapajasquic nic nat Dios yamacmeyva alnapma napocja enlhit. 26 Innec nic nat altimnasa apvisqui co Asiria: Am eltomjac mataa apquilayo Dios enlhitaoc apquilvoy as yoclhilhma tingma apquilvanyam. Apquillingamcoc mataa yamacmeyva alnapma — nic nat intomjac amyaa.
27 Aptomjac nic nat apvisqui co Asiria apquilanya: Eltiyaningvomjo sat lhama sacerdote nipyesicsa israelitas apquilmomap. Etajojoc sat sacerdote apquinyemayaclha. Elhicmocsic sat actemaclha ningayo Dios Apvisqui apancaoc as yoclhilhma — nic nat aptomjac apvisqui.
28 Aptajavoc nic nat lhama sacerdote, apmomap siclho Samaria, yoyam elhniclha mocjam tingma Betel. Apquillhicmosquic nic nat actemaclha eltimjic apquilayo Dios. 29 Apquillanac nic nat quilaycmasquiscama apancaoc moclhama apquilmolhama natingma. Apquilpiquinquic nic nat mataa netin inquilhe mataymong apquilicjescama siclhoc nic nat co Samaria. 30 Apquillanac nic nat co Babilonia quilaycmasquiscama mayayo acvisay Sucot-benot. Apquillanac nic nat co Cuta quilaycmasquiscama mayayo acvisay Nergal. Apquillanac nic nat co Hamat quilaycmasquiscama mayayo acvisay Asima. 31 Apquillanac nic nat co Ava quilaycmasquiscama mayayo acvisay Nibhaz, moc acvisay Tartac. Apquillanac nic nat co Sefarvaim apquilvatnamaclha colmetic sicaa, macmescama quilaycmasquiscama acvisay Adramelec najan Anamelec. 32 Apquiltimec nic nat inyicje apquilayo Dios, apquilyacyescama eyca sacerdotes apancaoc, apquiltimesaycam mataa acyitnamaclha quilaycmasquiscama. 33 Anit nic nat apquiltemaclha apancaoc, apquiltimem apquilayo Dios najan maa apquilayo quilaycmasquiscama acyitsomalhca dios alinyema apquilaoclha apquilyamasma nano.
34 Eycaso apquiltemaclha apancaoc as ningvamlha nac jay. Am elyiplovcasac mataa singanamaclha Dios, eltimjic apquilayo apvamlha Dios. Am elyiplovcasac mataa singanamaclha najan singascamaclha ayinyema Dios. Apquilanyacpec nic nat elyiplovcasojo apyovoclhojo aptovana niptamin Jacob, moc nic nat apvisay Israel. 35 Apquillanac nic nat Dios actemaclha ningmiyovmalhca apquilanomacpo co Israel: ¡Noeltime nasa apquilayo quilaycmasquiscama acyitsomalhca dios! Noeltimesam nasa quellhip, noeltingyasquis maa macmescama quilaycmasquiscama. 36 Eltime sat selayo coo, sicvisay Dios Visqui apancaoc. Sicyinyovquiscama nat yoclhilhma Egipto quellhip, acyiplomo acyivey sicmovan. Jelpayicsojo coo, eltime sat selayo coo, jelmesaoc sat asoc acticyovam acyanmongam melyascalhma — nic nat aptomjac. 37 Elyiplovcasojo sat mataa siyanamaclha najan siyascamaclha, najan sillhicmoscama, najan sictalhescama siyanamaclha apquillhoy quellhip. Noeltime nasa apquilayo quilaycmasquiscama acyitsomalhca dios. 38 Noncolvonquim nasa ningillanay ningmiyovmalhca ningyesicsa. Noeltime nasa apquilayo quilaycmasquiscama. 39 Eltime selayo coo, sicvamlha Dios Visqui apancaoc quellhip. Olvomsic sat tap quellhip nipyesicsa cotnaja ingmoc — nic nat aptomjac Dios.
40-41 Naso, am nic nat elyiplovcasac as enlhitaoc metnaja israelitas, eltimjic apquilayo Dios. Yitnec sat ancoc apquilayo Dios, yiplovcoc nic nat mataa apquilayo quilaycmasquiscama. Apquilvajanamquic nic nat mataa aptovana, apquiltemaclha ilhnic nat apquilyeyjamcaa, acvaycmo as ningvamlha nac jay, actalhesomalhca as amyaa.
Los asirios vencen a los israelitas
1 Oseas hijo de Elá comenzó a reinar en Israel cuando Ahaz tenía ya doce años gobernando sobre Judá. Reinó nueve años, durante los cuales vivió en Samaria. 2 Oseas desobedeció a Dios, aunque no tanto como los reyes de Israel anteriores a él.
3 Salmanasar, rey de Asiria, atacó a Oseas, lo dominó y lo obligó a pagarle impuestos. 4 Pero un día, Oseas se rebeló, envió hombres a Lais con un mensaje para el rey de Egipto, y no le pagó los impuestos a Salmanasar, como lo había hecho en años anteriores. Cuando el rey de Asiria lo descubrió, mandó a arrestar a Oseas y ponerlo en la cárcel. 5 Después invadió todo el país, fue a la ciudad de Samaria y la estuvo atacando durante tres años. 6 Al final, a los nueve años del reinado de Oseas, el rey de Asiria se apoderó de Samaria y se llevó prisioneros a los israelitas hasta su país. Los ubicó en Halah, en la región del río Habor, en Gozán, y en las ciudades de los medos.
7 Esto sucedió porque los israelitas habían pecado en contra de su único y verdadero Dios, que los había sacado de Egipto librándolos del poder del rey. Ellos adoraron a otros dioses, 8 y siguieron las mismas costumbres de las naciones que Dios había expulsado de su territorio, y también las costumbres que habían introducido los reyes de Israel. 9 También trataron de ocultarle a Dios su mal comportamiento, y construyeron otros altares de adoración, tanto en las ciudades grandes como en las torres de vigilancia. 10 Hicieron imágenes de la diosa Astarté y las pusieron en todas las colinas y debajo de la sombra de todos los grandes árboles. 11 También quemaron incienso como hacían las naciones que Dios había expulsado de ese territorio cuando llegaron los israelitas, y así desobedecieron a Dios. Por eso Dios se enojó, 12 pues adoraron ídolos aunque él se los había prohibido terminantemente.
13 Por medio de los profetas, Dios les había advertido muchas veces a los de Israel y de Judá que dejaran de hacer lo malo y obedecieran los mandamientos que les había dado a sus antepasados. 14 Pero ellos no hicieron caso ni confiaron en Dios, sino que fueron tercos, como sus antepasados. 15 No obedecieron los mandamientos ni el pacto que Dios había hecho con el pueblo de Israel. Adoraron ídolos que no valían nada, y por eso ellos mismos llegaron a ser un pueblo que no valía nada. Imitaron a las naciones vecinas, aunque Dios les había prohibido hacerlo. 16 Desobedecieron todos los mandamientos de su Dios, y fabricaron dos toros de oro para adorarlos. Además, hicieron una imagen de Astarté, y adoraron a Baal y al sol, la luna y las estrellas. 17 Quemaron a sus hijos e hijas para ofrecerlos como sacrificios, fueron a consultar con adivinos y brujos que pretendían saber el futuro, y se dedicaron por completo a hacer lo malo, por lo que hicieron enojar a Dios.
18 Dios estaba tan enojado con los israelitas que los abandonó y dejó que se los llevaran prisioneros. Los únicos israelitas que Dios no entregó como prisioneros fueron los de Judá. 19 Sin embargo, ellos tampoco obedecieron los mandamientos de Dios sino que siguieron las mismas costumbres que los de Israel. 20 Entonces Dios también los abandonó y los hizo sufrir, pues dejó que sus enemigos los atacaran y los vencieran.
21 Cuando Dios quitó del trono de Israel a los descendientes de David, los israelitas nombraron rey a Jeroboam hijo de Nabat, quien los hizo apartarse de Dios y pecar en gran manera. 22 El pueblo de Israel no dejó de cometer los mismos pecados que Jeroboam había cometido. 23 Entonces Dios los abandonó, tal como había anunciado por medio de sus profetas. Por eso los israelitas fueron llevados prisioneros a Asiria, y allí han estado hasta el momento en que esto se escribió.
El rey de Asiria envía habitantes a Samaria
24 El rey de Asiria llevó gente de Babilonia, Cuta, Avá, Hamat y Sefarvaim, y la ubicó en las ciudades de Samaria en lugar de los israelitas que antes vivían allí. Así, esa gente se apoderó de Samaria y habitó en sus ciudades. 25 Desde un principio, no mostraron ningún respeto a Dios, por eso él les mandó leones que mataron a algunos de ellos. 26 Entonces le dijeron al rey de Asiria: «La gente que usted llevó a vivir en las ciudades de Samaria no sabe cómo adorar al Dios de ese lugar. Por ese motivo Dios les envió leones que los están matando».
27 Al escuchar esto, el rey de Asiria ordenó: «Envíen a uno de los sacerdotes israelitas que trajeron a vivir a Asiria, para que viva allá y les enseñe a adorar a su Dios».
28 Así que uno de los sacerdotes que habían echado de Samaria fue a vivir a Betel y les enseñó a adorar a Dios. 29 Pero cada pueblo se fabricó su propio dios en la ciudad donde habitaba, y lo puso en los pequeños templos que los samaritanos habían construido en las colinas. 30 Los de Babilonia hicieron una imagen de su dios Sucot-benot; los de Cuta, una de Nergal; y los de Hamat, una de Asimá. 31 Los de Avá fabricaron una imagen de Nibhaz y otra de Tartac, y los de Sefarvaim quemaban a sus hijos y los ofrecían como sacrificio a sus dioses Adramélec y Anamélec. 32 Además, aunque ellos adoraban a Dios, eligieron sacerdotes de su pueblo para ofrecer sacrificios en los pequeños templos de las colinas. 33 Así que adoraban al Dios verdadero, pero también a sus propios dioses, como hacían en los países de los que venían. 34 Ellos continuaron con este comportamiento hasta el momento en que esto se escribió, pues no adoraron a Dios ni obedecieron los mandamientos que él dio a su pueblo Israel. 35-39 Dios había hecho un pacto con ellos y les había ordenado:

«No adoren a otros dioses, no se inclinen delante de ellos, no los alaben ni les ofrezcan sacrificios. Yo soy el Dios verdadero; adórenme y ofrézcanme sacrificios solo a mí, pues yo los saqué de Egipto mostrando mi gran poder. También deben obedecer todos los mandamientos que les di por escrito. No olviden el pacto que hice con ustedes, ni adoren a otros dioses. Yo los libraré del poder de sus enemigos».

40 Sin embargo, esas naciones no obedecieron a Dios, sino que siguieron las costumbres que tenían antes. 41 Adoraban a Dios, pero al mismo tiempo adoraban a sus dioses. Y los que nacieron después siguieron haciendo lo mismo hasta el momento en que esto se escribió.