Apquillhicmoscama Jesús netin inquilhe acvinatem
1 Lhama alhta apvita Jesús aplhamoclhojo enlhit. Apquinatvoclhec alhta netin inquilhe acvinatem. Apnaclhec alhta maa. Yejemoc alhta apquilyoclho apquiltamsoycaoc apnaclha. 2 Yejemoc alhta aptomja apquillhicmosa:
Enlhit apquilinyejemo
(Lc 6.20-23)
3 —Apquilinyejemoc anco enlhit apquilyicpilcangviyam actemaclha ayaymomalhca apquilvalhoc Espíritu. Apancaoc actomja Visqui netin apquilnancascama.
4 ‘Apquilinyejemoc anco enlhit apquilmapyovsica. Dios Ingyapam sat eltamilquiscomoc apquilvalhoc.
5 ‘Apquilinyejemoc anco enlhit apquiltamilcasomacpo apanco. Ellhovac sat asoc, Dios Ingyapam yoyam elmesic.
6 ‘Apquilinyejemoc anco enlhit apquilmayjayo actemaclha acpeyvomo, malha mayc alnapma najan acnim alnapma. Dios Ingyapam sat epasmoc yoyam ellhovangvomoc.
7 ‘Apquilinyejemoc anco enlhit apquilimlaycmo. Dios Ingyapam sat ingyimlimojo.
8 ‘Apquilinyejemoc anco enlhit ayalhnayo apquilvalhoc. Elvitangvomoc sat Dios Ingyapam.
9 ‘Apquilinyejemoc anco enlhit apcasicjascaseyquiclho poc. Eltamjacpoc sat apquilvisay Dios apquitquic.
10 ‘Apquilinyejemoc anco enlhit macminlhinaycam ayinyema actemaclha acpeyvomo. Apancaoc actomja Visqui netin apquilnancascama.
11 ‘Apquilinyejemoc anco enlhit malyamneycam najan mayasquiscama apyimpeoc najan ayajemo malantipquiscama apquilvisay quellhip, coo selyiploycam eyca ayinyemaclha. 12 Elitsovacsojo quellhip, colpayjiclha sat apquilvalhoc. Coyangvomoc sat quellhip acyanmongam netin. Innoc actema ilhnic nat malminlhinaycam profetas Dios apquillingascama apquilictingam apmamyi —alhta aptomjac Jesús.
Yasic najan ayitsayolhma as nalhpop
(Mr 9.50Lc 14.34-35)
13 Aptomjac alhta mocjam Jesús:
‘Quellhip apquiltomja malha yasic nipyesicsa enlhitaoc as nalhpop. Am sat ancoc copanacmoc yasic, mongvanquejec yoyam copanmojo mocjam. Comalhquejec sat copanaycmo yasic. Cotlhalhcac sat amay. Colhic sat altacmo.
14 ‘Quellhip apquiltomja malha ayitsayolhma nipyesicsa enlhitaoc as nalhpop. Mongvanquejec ongajapsic tingma apyitna netin inquilhe acvinatem. 15 Ningalevasquic sat ancoc calevascama, mongajapsic sat coning yingmin alhancoc. Onquilhnic sat netin, yoyam cotsacsic sat olhma enlhit apnaycam congne tingma. 16 Ellhojo sat quellhip lha. Elapongmit sat nipyesicsa enlhitaoc. Colvitalhcac sat quellhip apquiltamjaycam altamila. Colhic sat ayaco Ingyapam netin —alhta aptomjac.
Apquillhicmoscama Jesús singanamaclha Dios
17 Aptomjac alhta mocjam Jesús:
‘Nocollhen nasa apquilvalhoc sicvoy coo, yoyam olvatesquisamcoc singanamaclha Moisés najan profetas apnatalhescama. Acvaac coo, yoyam osavojo sicyiplovquiscama actemaclha singanamaclha. Motvacsejec sat coo. 18 Actomjac coo silanya quellhip: Naso, am sat ancoc comascac netin najan nalhpop, comasquejec sat najan lhama actalhamavo actalhesomalhca singanamaclha. Cotnejic sat aclhamoclhojo asoc acvocmo acsovjomalhca. 19 Am sat ancoc eyiplovcasac enlhit lhama singanamaclha ayitcoc. Apquillhicmosquic sat ancoc enlhit apnaymacoc actemaclha meyiplovquiscama moclhama singanamaclha ayitcoc, colhic sat acvino as enlhit Visqui netin apquilnancascama. Apyiplovcasquic sat ancoc enlhit aclhamoclhojo singanamaclha, coyiplovjoc sat apquillhicmoscama apnaymacoc, colhic sat actimesa apyimtalhnamo Visqui netin apquilnancascama. 20 Apquililtamjoc sat ancoc elvitangvomoc quellhip Visqui netin apquilnancascama. Incaymalhquic yoyam elyiplovcasojo quellhip actemaclha acpeyvomo, am colhno apquiltemaclha apquilyiplovquiscama fariseos najan apquilyascamco apquiltemaclha —alhta aptomjac.
Aplhanma Jesús actemaclha ninlom (nintanoncama)
(Lc 12.57-59)
21 Aptomjac alhta mocjam Jesús:
‘Apquillinga inyicje quellhip amyaa nano: “Nongyaa nasa poc. Apcajac sat ancoc poc, esilhnanacpoc sat as enlhit” —nic nat intomjac amyaa. 22 Coo eyca actomjac silanya quellhip: Aptanovquic sat ancoc poc, ingyavojo esilhnanacpoc. Aptomjac sat ancoc enlhit apcanya poc: “Mongmo apanco lhip” (paj apanco lhip), ingyavojo sat esilhnanacpoc napatavo apquilviscaa apquilpamejitsomap. Aptomjac sat ancoc enlhit apcanya poc: “Apjapac nac lhip,” ingyavojo esilhnanacpoc cosponeyaclha talha —alhta aptomjac.
23 ‘Apsaclhec sat ancoc lhip apcaycaoc actemaclha ningmescama Dios Ingyapam, iyasingvoclhojo lhip actemaclha aptanovmap. 24 Cotnejic ac siclhoc maa apcaycaoc nicja ningmescamaclha ningaycaoc. Iyoclhojo sat siclho aptomja aptanoncama. Ingyane sat ingyasicjiclhojoc mocjam lhip. Ivota sat mocjam. Ilmes sat apcaycaoc actemaclha ningmescama Dios Ingyapam —alhta aptomjac.
25 ‘Apyantimquic sat ancoc lhip aptomja apquinmelhaycam elyacsic singyicpilquemo tingma pac. Naysicsa apquillhingam ilinlhanmojo etamilcasiclha apvalhoc. Yoyam meyantamoc lhip apnaclha singyicpilquemo. Ingyanic sat singyicpilquemo apquilancam emoc lhip. Elhnescomoc sat lhip singilpilhtetomaclha. 26 Actomjac coo siyanya lhip: Naso, metyepejec sat mataa lhip singilpilhtetomaclha mesovjomo apquilhayclha solyayem (apmaycaoc nasa) —alhta aptomjac.
Aplhanma Jesús actemaclha nintovascama singilyimjapma
27 ‘Aptomjac alhta mocjam Jesús: Apquillinga inyicje quellhip amyaa nano: “Notvas nasa actemaclha singilyimjapma” —ilhnic nat intomjac amyaa. 28 Coo eyca actomjac silanya quellhip: Inquitsepquic sat ancoc apnenyic enlhit naysicsa apquilaneyo moc quilvana, eyca as aptomja aptovascama actemaclha singilyimjapma ayinyema apvalhoc apanco.
29 ‘Insilhnanaquic sat ancoc lhip apatic, ilic, iyinyov. Intasi inyicje lhip etnejic apyavec, am colhno eyinyovacpoc lhip apyovoclhojo acyitnaclha cosponeyaclha talha. 30 Insilhnanaquic sat ancoc lhip apmic (actamilaclha), ilic, iyinyov. Intasi inyicje lhip etnejic appinsem, am colhno eyinyovacpoc apyovoclhojo acyitnaclha cosponeyaclha talha —alhta aptomjac.
Aplhanma Jesús actemaclha ningyamasma intava
(Mt 19.9Mr 10.11-12Lc 16.18)
31 Aptomjac alhta mocjam Jesús:
‘Apquillinga inyicje quellhip amyaa nano: “Apyinyovquic sat ancoc lhip aptava, imques sat quilvana vaycajac actemaclha ningyamasma intava” —ilhnic nat intomjac amyaa. 32 Coo eyca actomjac silanya quellhip: Am sat ancoc copatjetamcoc poc lhip aptava, noyinyov nasa aptava. Apyinyovquic sat ancoc lhip aptava, cotvacsic sat actemaclha singilyimjapma aptava. Inquilyimjapeclhec sat ancoc enlhit quilvana actamopeycaoc, eyca as aptomja aptovascama singilyimjapma —alhta aptomjac.
Aplhanma Jesús nintimesquiscama nasoc anco ninlhanma
33 Aptomjac alhta mocjam Jesús:
‘Apquillinga inyicje quellhip amyaa nano: “Noyinimquis nasa aplhanma, yoyam colhejec acyascacmo. Itnesquis sat nasoc anco aplhanma napato Visqui ingac” —nic nat intomjac amyaa. 34 Coo eyca actomjac silanya quellhip: Noellhamasap nasa, yoyam colhejec acyascacmo. Noellhen nasa acvisay netin, yoyam colhejec acyascacmo. Equimá Dios Ingyapam aptajanem apanco. 35 Noellhen nasa acvisay nalhpop, yoyam colhejec acyascacmo. Equimá actomja apquiltoyam Dios Ingyapam. Noellhen nasa apvisay tingma Jerusalén, yoyam colhejec acyascacmo. Equimá tingma pac Apvisqui apyimtalhnamo. 36 Nolhamasap nasa elhenic lhip apcatic, yoyam colhejec acyascacmo. Copvanquejec lhip ingyanic comopiclha apva najan copaysimiclha apva. 37 Eltime sat mataa acvamlha: “jey” (eje), najan moc: “paj”. Eyca ninlhamasomalhca ayinyema somquic quilyicjamo —alhta aptomjac.
Aplhanma Jesús actemaclha ningyanmoncasquiclha
(Lc 6.29-30)
Aptomjac alhta mocjam Jesús:
38 ‘Apquillinga inyicje quellhip amyaa nano: “Inpatic acyanmongayclha inpatic. Ingmaoc acyanmongayclha ingmaoc.” Ningiltimem nincoo: “Inticpongalhquic sat ancoc lhip apvajic, iyanmongsiclha. Iticpong sat lhip lha apvajic” —nic nat intomjac amyaa. 39 Coo eyca actomjac silanya quellhip: Noelyanmoncasiclha nasa enlhit aptomja apmapsom. Inticpongalhquic sat ancoc lhip apmalhimpenic, ingyane sat coticpongalhca moc nicja apmalhimpenic. 40 Apquiltamjoc sat ancoc enlhit elnatamoc lhip aptalhnama, nomyov nasa. Imques sat najan apcalomap. 41 Apcanayquic sat ancoc enlhit, yoyam esovsic lhip apquilnatam acyavataclhojo, iyiplaclhojo sat lhip. 42 Apquilmalhnacpec sat ancoc lhip, imques asoc. Apquiltamjoc sat ancoc enlhit emam siclho asoc, nomyov nasa lhip —alhta aptomjac.
Actemaclha ningasicjayo cotnaja ingmoc
(Lc 6.27-28Lc 32-36)
Aptomjac alhta mocjam Jesús:
43 ‘Apquillinga inyicje quellhip amyaa nano: “Ingyasicjojo sat lhip ingmoc. Itanova sat lhip cotnaja ingmoc” —nic nat intomjac amyaa. 44 Coo eyca actomjac silanya quellhip: Elasicjojo cotnaja ingmoc. Elmalhnesquis asoc altamila enlhit apquiltomja apquilminlhinaycam. (Eltamilsojo sat enlhit apquiltomja apquiltanoncama. Elmalhnesquis sat enlhit apquiltomja apquilyamneycam quellhip najan apquilminlhinaycam). 45 Eltimjic sat quellhip apquitquic Ingyapam apna netin. Aptipcasquic mataa acnim Dios Ingyapam, yoyam colsavojo olhma apnamcaclha enlhit apquiltamila najan enlhit apquilmapsomcaa. Apcapajasquic mataa acmamay apnamcaclha enlhit apquilpeyvomo najan enlhit melpeyvomo. 46 Apquilasicjacpec quellhip nipyesicsa apnaymacoc. Apquilasicjavoc sat ancoc quellhip apquilvamlha apnaymacoc apanco, ¿soc asoc actamila yi? Acno najan lha apquiltemaclha enlhit apquilvinamap apquilmam tacja solyayem, apquilasicjavoc mataa apnaymacoc. 47 Apquilpayvasquic sat ancoc quellhip apquilvamlha apquilmolhama, ¿soc asoc actamila yi? Acno najan lha apquiltemaclha enlhit lhalhma anco. 48 Appeyvomo apanco Ingyapam netin. Ellhojo sat quellhip lha, eltime sat apquilpeyvomo —alhta aptomjac.
Bendiciones
(Lc 6.20-23)
1 Cuando Jesús vio a tanta gente, subió a una montaña y se sentó. Los discípulos se le acercaron, 2 y él comenzó a enseñarles:

3 «Dios bendice a los que confían
totalmente en él,
pues ellos forman parte de su reino.
4 Dios bendice a los que sufren,
pues él los consolará.
5 Dios bendice a los humildes,
pues ellos recibirán la tierra prometida.
6 Dios bendice a los que desean la justicia,
pues él les cumplirá su deseo.
7 Dios bendice a los que son compasivos,
pues él será compasivo con ellos.
8 Dios bendice a los que tienen
un corazón puro,
pues ellos verán a Dios.
9 Dios bendice a los que trabajan
para que haya paz en el mundo,
pues ellos serán llamados hijos de Dios.
10 Dios bendice a los que son maltratados
por practicar la justicia,
pues ellos forman parte de su reino.

11-12 »Dios los bendecirá a ustedes cuando, por causa mía, la gente los maltrate y diga mentiras contra ustedes. ¡Alégrense! ¡Pónganse contentos! Porque van a recibir un gran premio en el cielo. Así maltrataron también a los profetas que vivieron antes que ustedes.
La sal y la luz del mundo
(Mc 9.50Lc 14.34-35)
13 »Ustedes son como la sal que se pone en el horno de barro para aumentar su calor. Si la sal pierde esa capacidad, ya no sirve para nada, sino para que la tiren a la calle y la gente la pisotee.
14 »Ustedes son como una luz que ilumina a todos. Son como una ciudad construida en la parte más alta de un cerro y que todos pueden ver. 15 Nadie enciende una lámpara para meterla debajo de un cajón. Todo lo contrario: la pone en un lugar alto para que alumbre a todos los que están en la casa. 16 De la misma manera, la conducta de ustedes debe ser como una luz que ilumine y muestre cómo se obedece a Dios. Hagan buenas acciones. Así los demás las verán y alabarán a Dios, el Padre de ustedes que está en el cielo.
La ley y los profetas
17 »No crean que vine a quitar la ley ni a decir que la enseñanza de los profetas ya no vale. Al contrario: vine a darles su verdadero valor. 18 Yo les aseguro que mientras existan el cielo y la tierra, ni siquiera un punto o una coma se quitará de la ley, hasta que todo se cumpla. 19 Por eso, si alguien no obedece uno solo de los mandatos de Dios, aun el menos importante, será la persona menos importante en el reino de Dios. Lo mismo le sucederá al que enseñe a otros a desobedecer. Pero el que obedezca los mandamientos y enseñe a otros a obedecerlos, será muy importante en el reino de Dios. 20 Yo les aseguro que si ustedes no son más obedientes que los fariseos y los maestros de la Ley, nunca entrarán en el reino de Dios.
El enojo
(Lc 12.57-59)
21 »Recuerden que hace mucho tiempo Moisés dijo: “No maten, pues si alguien mata a otro, será castigado”. 22 Pero ahora yo les aseguro que cualquiera que se enoje con otro tendrá que ir a juicio. Cualquiera que insulte a otro será llevado a los tribunales. Y el que maldiga a otro será echado en el fuego del infierno.
23 »Por eso, si llevas al altar del templo una ofrenda para Dios, y allí te acuerdas de que alguien está enojado contigo, 24 deja la ofrenda delante del altar, ve de inmediato a reconciliarte con esa persona, y después de eso regresa a presentar tu ofrenda a Dios.
25 »Si alguien te acusa de haberle hecho algo malo, arregla el problema con esa persona antes de que te entregue al juez. Si no, el juez le ordenará a un policía que te lleve a la cárcel. 26 Te aseguro que no saldrás de allí sin que antes pagues hasta la última moneda que debas.
El matrimonio
27 »Moisés también dijo: “No sean infieles en su matrimonio”. 28 Pero ahora yo les aseguro que si un hombre mira a otra mujer con el deseo de tener relaciones sexuales con ella, ya fue infiel en su corazón.
29 »Si lo que ves con tu ojo derecho te hace desobedecer a Dios, es mejor que te lo saques y lo tires lejos. Es preferible que pierdas una parte del cuerpo y no que todo tu cuerpo sea arrojado al infierno. 30 Si lo que haces con tu mano derecha te hace desobedecer, es mejor que te la cortes y la tires lejos. Es preferible que pierdas una parte de tu cuerpo y no que todo tu cuerpo se vaya al infierno.
El divorcio
(Mt 19.9Mc 10.11-12Lc 16.18)
31 »También hace mucho tiempo Moisés dijo: “Si alguno ya no quiere vivir casado con su mujer, dele un certificado de divorcio”. 32 Pero ahora yo les digo que el hombre sólo puede divorciarse si su esposa tiene relaciones sexuales con otro hombre. Si se divorcia de su esposa por otra razón, la pone en peligro de cometer ese mismo pecado. Si esa mujer vuelve a casarse, tanto ella como su nuevo esposo serán culpables de adulterio.
Las promesas
33 »En ese mismo tiempo, Moisés también enseñó: “No usen el nombre de Dios para prometer lo que no van a cumplir”. 34 Pero ahora yo les digo a ustedes que, cuando prometan algo, no hagan ningún juramento. No juren por el cielo, porque es el trono de Dios, 35 ni juren por la tierra, porque Dios gobierna sobre ella. Tampoco juren por Jerusalén, pues esta ciudad pertenece a Dios, el gran Rey. 36 Nunca juren por su vida, porque ustedes no son dueños de ella. 37 Si van a hacer algo digan que sí, y si no lo van a hacer digan que no. Todo lo que digan de más viene del diablo.
La venganza
(Lc 6.29-30)
38 »Otra de las enseñanzas de Moisés fue esta: “Si alguien le saca un ojo a otro, también a él se le sacará un ojo; si le rompe un diente, también a él se le romperá otro.” 39 Pero ahora yo les digo: “No traten de vengarse de quien les hace daño. Si alguien les da una bofetada en la mejilla derecha, pídanle que les pegue también en la izquierda. 40 Si alguien los acusa ante un juez y quiere quitarles la camisa, denle también el abrigo. 41 Si un soldado los obliga a llevar una carga por un kilómetro, llévenla dos kilómetros. 42 A quien les pida algo, dénselo, y a quien les pida prestado, préstenle.”
Amar a los enemigos
(Lc 6.27-28Lc 32-36)
43 »Esta es otra orden que dio Moisés hace muchísimo tiempo: “Amen a su prójimo y odien a su enemigo”. 44 Pero ahora yo les digo: Amen a sus enemigos y oren por quienes los maltratan. 45 Así demostrarán que actúan como su Padre Dios, que está en el cielo. Él es quien hace que salga el sol sobre los buenos y sobre los malos. Él es quien manda la lluvia para el bien de los que lo obedecen y de los que no lo obedecen.
46 »Si ustedes aman solo a quienes los aman, Dios no los va a bendecir por eso. Recuerden que hasta los que cobran impuestos para Roma también aman a sus amigos. 47 Si saludan solo a sus amigos, no hacen nada extraordinario. ¡Hasta los que no creen en Dios hacen eso!
48 »Ustedes deben ser perfectos como Dios, su Padre que está en el cielo, es perfecto.