Apvisqui Ezequías nipyesicsa co Judá
(2~R 18.1-3)1 Vocmec nic nat veinticinco años aptiyascam Ezequías, aptimesacpo apvisqui nipyesicsa co Judá. Aptimec nic nat apvisqui tingma Jerusalén acvaycmo veintinueve años. Inquin nic nat acvisay Abi, Zacarías apquitca. 2 Impeyvoc nic nat aptemaclha Ezequías napato Dios Visqui ingac, acno ilhnic nat aptemaclha apyeyjamcaa apvisqui David. 3 Apcapajasquic nic nat colhic aljalhyovasa apatnaoc tingma apponquinomap, najan colhic allanayclha mocjam, piltin apvisay nic nat primero, najan año primer aptimesacpo apvisqui. 4 Apcansaclhec nic nat sacerdotes najan levitas, payjoc acyivey olhma actiyapmaclha acnim. 5 Aptomjac nic nat apquilanya: Quellhip levitas, ellaylhojo sicpayvam: ¡Ellaniclha sat apquilvalhoc napato Dios! Ellalhnas sat mocjam tingma apponquinomap, apmaclha Dios Visqui apancaoc apquilyeyjamcaa. Eljalhyovas sat aplhancoc apponquinomap acyovoclhojo asoc meyisponcama Dios. 6 Ayinyema apquiltemaclha apancaoc ningilyeyjamcaa apquilyamasma Dios, apquiltemaclha apquilmapsomcaa napato Dios, apquiltomja apquilvatseycaoc. Apquiltomja apquilvennéycam Dios najan tingma apmaclha Dios. 7 Apquilapeclhec nic nat tingma apponquinomap apatnaoc, apquilsaponcasquic nic nat calevascama maa. Am nic nat eltingyascasac mocjam asoc macmescama Dios acyanmongam melyascalhma, am nic nat elvatnac talha asoc acmasis napato Dios Visqui apancaoc Israel. 8 Aplovquic alhta Dios Visqui ingac napatavo co Judá najan co Jerusalén. Apquiltimescasquic alhta apquiltanovmap yoyam eticyoc, acno apquilvitay quellhip. 9 Apticyovquic nic nat ningilyeyjamcaa naysicsa apquilimpocjay. Apquilmacpec alhta inquitquic apquilinava najan quilvanaa, najan quilvanaa ingnatamcaa. 10 Inlhenquic evalhoc, yoyam ongillanac sat pacto actemaclha ningmiyovmalhca napato Dios Visqui apancaoc Israel, yoyam comascoc sat aplom pac Dios, yoyam ongilmiyovalhcac sat. ¡Quellhip eyitquic, elvascap sat mataa! 11 Quellhip apquiltomja Dios apquilyacyescama, yoyam eltimesam mataa napato maa, yoyam eltingyasquisic mataa asoc acmasis, yoyam colhic alvatna napato Dios — nic nat aptomjac apvisqui.
12 Apquilpecjam nic nat levitas eltamjam, apquilvisay nic nat: Coat aptovana niptamin: Mahat, Amasai apquitca, najan Joel, Azarías apquitca. Poc nic nat aptovana niptamin Merari: Cis, Abdi apquitca, najan Azarías, Jehaleel apquitca. Poc nic nat aptovana niptamin Gersón: Joa, Zima apquitca, najan Edén, Joa apquitca. 13 Poc nic nat aptovana niptamin Elizafán: Simri najan Jehiel. Poc nic nat aptovana niptamin Asaf: Zacarías najan Matanías. 14 Poc nic nat aptovana niptamin Hemán: Jehiel najan Simei. Poc nic nat aptovana niptamin Jedutún: Semaías najan Uziel. 15 Apcaneclhec nic nat siclho apquilmolhama, yoyam ellaniclhac apquilvalhoc apyovoclhojo. Natamin apquilalhnasquic nic nat tingma apponquinomap, aptomja aptanovmap napato Dios ayinyema quilaycmasquiscama. Apquilyiplovcasquic nic nat apcanamaclha apvisqui, ayinyema siclho apcanamaclha Dios Visqui ingac.
16 Apquilantalhnec nic nat tingma apponquinomap sacerdotes, yoyam elalhnacsic maa. Apquilantipcasquic nic nat apvalhoc tingma acyovoclhojo asoc aptanoncama Dios, apquilsaclhesa napocja tingma acvisay atrio. Apquilpatmaoclhec nic nat levitas alvata Cedrón, yoyam cotlhalhcac maa. 17 Ayenmoclha ilhnic nat apquilalhnascama tingma acnim primero, najan piltin primer. Vocmec nic nat ocho acnim apquilalhnasa apvalhoc tingma acvisay vestíbulo. Vocmec nic nat mocjam ocho acnim apquilsovja apquilalhnascama tingma apponquinomap, acvisay acnim dieciséis. 18 Apquilantalhnec nic nat tingma pac apvisqui Ezequías, apquiltomja apquilanya: Nimpenasquic lhac ningilalhnascama tingma apponquinomap: najan altar ningvatnamaclha asoc macmescama Dios, najan asoc ningilmaycam. Najan mesa macnincanma pan apponquinomap najan asoc ningilmaycam maa. 19 Nimpenasquic lhac ningilalhnascama asoc apquilmaycam apvisqui ninga Acaz, aptomja aptovascama najan apyamasma Dios Visqui ingac. Intasi nac quilhvo nac jay acyovoclhojo asoc nicja ningvatnamaclha altar — nic nat apquiltomjac.
20 Alhtooc nic nat aplhaticja apvisqui Ezequías. Apcansaclhec nic nat apquilviscaa mayayo tingma apvanyam, apquilmiyaclho tingma apponquinomap. 21 Apnalaclhec nic nat siete vayqui, najan siete nipquesic apquilinava najan siete yataay apquitcoc, cotnejic macmescama Dios acyanmongam melyascalhma apquilmolhama apvisqui, najan acyanmongam tingma apponquinomap aptovasomap, najan acyanmongam melyascalhma co Judá. Aptomjac nic nat apcanya apvisqui apquilanyacpo sacerdotes, Aarón aptovana niptamin, elnapoc sat as apnatoscama, colhic sat alvatna netin altar as macmescama Dios acyanmongam melyascalhma. 22 Apquilnapquic nic nat sacerdotes vayqui, najan nipquesic najan nipquesic apquitcoc, najan yataay apquitcoc, apquilsaclhesa ema apancaoc apquililhpaja ayimpejic apquilvatnamaclha.
23 Apnalaclhec nic nat yataay apquitcoc apnamcaclha apquilviscaa najan apyovoclhojo enlhitaoc. Apninquinquic nic nat apmeoc apcatcoc apnatoscama. 24 Natamin apquilnapquic nic nat sacerdotes, apquililhpaja ema apancaoc netin altar apquilvatnamaclha, malha macmescama Dios acyanmongam melyascalhma, yoyam colmascosalhcac sat melyascalhma apyovoclhojo enlhitaoc, ayinyema apcanama siclho apvisqui, eticyoc sat apnatoscama acyanmongam melyascalhma apyovoclhojo enlhitaoc Israel.
25 Aptomjac nic nat Ezequías apquilanyacpo levitas, yoyam elpayvacsic mocjam apquilpayvascama salterios, najan cítaras, najan platillos, acno ilhnic nat apcanama apvisqui David, ayinyema ilhnic nat profeta Gad najan profeta Natán. Eycaso ilhnic nat ayinyema siclho apcanama Dios Visqui ingac ellingacsic mataa profetas.
26 Apcanam nic nat levitas acyiplomo apquilmaycam música ayinyema ilhnic nat David, najan maa sacerdotes apquilpayvascama trompetas. 27 Aptomjac nic nat Ezequías apquilanya, yoyam colhic alvatna asoc acticyovam macmescama Dios acyanmongam melyascalhma, payjoc netin altar apquilvatnamaclha. Quilhvoc nic nat elpayvacsic apquilmaycam música ayinyema ilhnic nat David, acyiplomo apquilminaycmascama actemaclha apquilayo Visqui ingac. 28 Apquilticlhiquic nic nat aptapnaoc apyovoclhojo apquilayo Dios, acyiplomo apquilminaycmascama coro najan apquilpayvascama trompetas sacerdotes, acvaycmo apquilpenescama asoc alvatnamalhca acyanmongam melyascalhma. 29 Apquilpenasquic nic nat maa, apquilticlha aptapnaoc apvisqui najan apquillhalhmaa eltimjic apquilayo Dios. 30 Aptomjac nic nat Ezequías najan enlhit mayayo apquilanya levitas: Elminaycmas sat Salmos ayinyema ilhnic nat David najan ayinyema ilhnic nat Asaf — nic nat apquiltomjac. Impayjeclhec nic nat apquilvalhoc, apquilvascapquic nic nat apquilminaycmascama. Apquilticlhiquic nic nat aptapnaoc levitas, eltimjic apquilayo Dios Visqui ingac.
31 Aptomjac nic nat apvisqui Ezequías apquilanya enlhitaoc: ¡Quellhip apquillanayclha apquilvalhoc! Elsanta sat asoc apancaoc macmescama Dios, cotnejic sat gracias ningilayo Dios Visqui ingac congne tingma apponquinomap — nic nat aptomjac. Apquilsantac nic nat asoc macmescama Dios, cotnejic gracias apquilayo Dios Visqui ingac. Apquiltamjoc inlhojo poc, apvanquic enalantac apnatoscama, cotnejic macmescama Dios acyanmongam melyascalhma. 32 Apnalantac nic nat setenta vayqui inquilinava, najan cien nipquesic apquilinava, najan doscientos nipquesic apquitcoc. Apticyovquic nic nat cotnejic macmescama Dios acyanmongam melyascalhma. 33 Invocmec nic nat apnalayquinta apnatoscama seiscientos vayqui najan tres mil apnatoscama nipquesic najan yataay.
34 Apcanito ilhnic nat sacerdotes apquiltimesaycam. Am nic nat colapvancaac elsavojo apquiljalhyovascama apyimpeoc apnatoscama apticyovam acyanmongam melyascalhma. Apquilanyacpec nic nat levitas elpasingvota, apquiltomja malha apquilyalhinga. Am nic nat elpenesac apquillanayclha apquilvalhoc poc sacerdotes, yoyam elpasingvota. Apquilmamyi ilhnic nat apquilpenescama levitas, am nic nat colhno sacerdotes. 35 Apticyovquic nic nat aplhamoclhojo apnatoscama acyanmongam melyascalhma, yoyam colhic alvatna. Najan aptipilhmoc macmescama Dios actemaclha singasicjayquiclho, yoyam colhic alvatna. Najan uva ayingmenic acyipitcayclha asoc apticyovam macmescama Dios, am nic nat elsovjac sacerdotes.
Quilhvoc nic nat actiyapma mocjam nimpayvam congne tingma apponquinomap. 36 Avanjec nic nat acpayjayclha apvalhoc apvisqui najan apyovoclhojo enlhit. Pilapcasquic nic nat apquilvita aptemaclha Dios nipyesicsa enlhit quilhvoc anco.
Ezequías, rey de Judá
(2 R 18.1-3)1 Ezequías tenía veinticinco años de edad cuando comenzó a gobernar sobre Judá. La capital de su reino fue Jerusalén, y su reinado duró veintinueve años. Su madre se llamaba Abí, era hija de Zacarías.
2 Ezequías obedeció a Dios, tal como lo había hecho el rey David. 3 En el mes de Abib, del primer año de su reinado, Ezequías ordenó que las puertas del templo se abrieran y fueran reparadas. 4 Después reunió a los sacerdotes y a sus ayudantes en el patio que estaba al este del templo, 5 y les dijo:
«Escúchenme con atención: Es urgente que ustedes se preparen para honrar al Dios de sus antepasados y que preparen también su templo. Saquen de allí todo lo que a Dios no le agrada.
6 »Nuestros antepasados dejaron de adorar a Dios y abandonaron su templo. Desobedecieron a nuestro Dios, 7 pues cerraron las puertas de su templo y dejaron de adorarlo; apagaron las lámparas, dejaron de quemar incienso y no volvieron a presentar ofrendas en su honor.
8 »Por eso Dios castigó a los habitantes de Judá y de Jerusalén. Fue tan terrible el castigo, que no salíamos de nuestro asombro. 9 Nuestros padres murieron en batalla, y nuestros enemigos se llevaron prisioneros a nuestros hijos, hijas y esposas.
10 »Pero si hacemos un pacto con nuestro Dios, podremos volver a agradarle. 11 Dios los ha elegido a ustedes para que estén siempre a su servicio, y para que lo adoren. Por eso ahora les pido, amigos míos, que no sean perezosos y cumplan con su deber».
Los levitas preparan el templo
12 Esta es la lista de los ayudantes de los sacerdotes que respondieron al llamado del rey:
De los descendientes de Quehat:
Máhat hijo de Amasai,
Joel hijo de Azarías.
De los descendientes de Merarí:
Quis hijo de Abdí,
Azarías hijo de Jehaleel.
De los descendientes de Guersón:
Joah hijo de Zimá,
Edén hijo de Joah.
13 De los descendientes de Elisafán:
Simrí,
Jehiel.
De los descendientes de Asaf:
Zacarías,
Matanías.
14 De los descendientes de Hemán:
Jehiel,
Simí.
De los descendientes de Jedutún:
Semaías,
Uziel.
15-17 El día primero, del mes de Abib, todos ellos obedecieron al rey, siguiendo las instrucciones de la ley de Dios. De inmediato reunieron a sus parientes, y todos se prepararon para adorar a Dios. Luego los sacerdotes entraron en el templo para prepararlo. Encontraron muchos objetos que no agradaban a Dios, y los sacaron al patio del templo para que los ayudantes los tiraran al arroyo llamado Cedrón.
Tardaron ocho días en preparar la parte de afuera del templo, y otros ocho, para preparar el interior. El día dieciséis del mes de Abib terminaron de hacer todo esto. 18 Luego fueron al palacio del rey Ezequías, y le dijeron:
«Ya terminamos de purificar el templo, incluyendo el altar de los sacrificios, la mesa de los panes y todos los utensilios. 19 También hemos preparado y colocado ante el altar todos los utensilios que desechó el rey Ahaz cuando desobedeció a Dios».
20 Al día siguiente, muy temprano, el rey Ezequías reunió a los jefes más importantes de la ciudad y se fue con ellos al templo de Dios. 21 Llevaron como ofrendas siete toros, siete carneros y siete corderos. También llevaron siete cabritos para pedir perdón a Dios por los pecados de la familia del rey, por los pecados del pueblo de Judá, y para hacer del templo un lugar aceptable para Dios.
El rey entregó los animales a los sacerdotes descendientes de Aarón, para que los sacrificaran sobre el altar de Dios. 22 Y así lo hicieron los sacerdotes. Luego, con la sangre de los animales rociaron el altar. 23-24 Como el rey les había ordenado que presentaran la ofrenda para el perdón del pecado de todo el pueblo, los sacerdotes tomaron los cabritos y le pidieron al rey y a los que estaban reunidos con él, que pusieran las manos sobre los animales. Entonces los sacerdotes mataron a los cabritos y derramaron su sangre sobre el altar.
25-28 Mucho tiempo atrás, Dios les había indicado a David y a los profetas Gad y Natán, que los ayudantes de los sacerdotes debían adorarle con música. Entonces Ezequías les ordenó que se pusieran de pie en el templo de Dios, mientras que los sacerdotes tocaban las trompetas.
Por eso, en cuanto Ezequías dio la orden de que los sacerdotes empezaran a presentar los sacrificios, sus ayudantes comenzaron a tocar los platillos y las arpas, y otros instrumentos de cuerdas. Mientras terminaban de presentar los sacrificios, el pueblo adoraba a Dios de rodillas, el coro cantaba y los demás sacerdotes tocaban las trompetas.
29 Al terminar, el rey y todos los que estaban con él también se arrodillaron y adoraron a Dios. 30 Entonces Ezequías y los principales jefes del pueblo ordenaron a los ayudantes de los sacerdotes que le cantaran a Dios los salmos de David y del profeta Asaf. Ellos obedecieron y cantaron con mucha alegría, y al final también se arrodillaron y adoraron a Dios.
31 Después de esto, Ezequías animó a la gente para que también llevaran al templo de Dios sacrificios y ofrendas de gratitud, como señal de que se habían comprometido a obedecer a Dios. Y todo el pueblo le llevó a Dios, con toda sinceridad, sacrificios y ofrendas de gratitud. 32 Esta fue la cantidad de animales que presentaron para honrar a Dios: setenta toros, cien carneros, y doscientos corderos. 33 Además, presentaron como ofrenda un total de seiscientas reses y tres mil ovejas, para pedirle a Dios su bendición.
34-35 Cuando Ezequías les ordenó a los ayudantes de los sacerdotes que se prepararan para adorar a Dios, ellos lo hicieron de inmediato; pero los sacerdotes no lo hicieron así. Por eso, y como no había suficientes sacerdotes para ofrecer los sacrificios, sus ayudantes, que eran de la misma tribu, tuvieron que ayudarlos.
Así fue como se volvió a rendir culto a Dios en el templo. 36 Y como Dios los había ayudado para que hicieran todo esto rápidamente, Ezequías y todo el pueblo se llenaron de alegría.