Apquilmolhama Elimelec tingma Belén
1-2 Apquilviscaa ilhnic nat jueces apquilyicpilquemo nipyesicsa israelitas. Mayic nic nat inquilnapac enlhitaoc lhalhma anco. Apnec nic nat lhama enlhit tingma Belén yoclhilhma Judá. Apvisay nic nat Elimelec. Apmiyaclhec nic nat yoyam elhic yoclhilhma Moab. Aclhalhma ilhnic nat aptava acvisay Noemí. Mocjam apquillhalhmaa ilhnic nat apquitca apvisay Mahlón, poc apquitca Quelión. Apquilaoclha ilhnic nat tingma Efrata, moc ningiltimem Belén. Apquilpalhavocmec nic nat moc yoclhilhma nipyesicsa moabitas.
3 Nalhit acnim nic nat apquitsepa Elimelec, Noemí atava. Apcanit nic nat ayitquic tampeyi quilhva. 4 Inquilyimjapquic nic nat quilvana ayitcoc co Moab. Lhama ilhnic nat acvisay Orfa, moc nic nat acvisay Rut. Invocmec nic nat diez años. 5 Apquitsepquic nic nat Mahlón, aptava niptamin nic nat Rut. Apquitsepquic nic nat Quelión, aptava niptamin nic nat Orfa. Mepqui ayitquic nic nat Noemí.
Noemí najan atapa Rut
6 Inlingalhquic nic nat amyaa acyitna nintom ayaoclha Noemí. Ayinyema ilhnic nat apcamliyam Dios Apyimtalhnamo. Inmasquec nic nat mayic ataoc yoclhilhma Judá. 7 Impecjam nic nat cotajiclha Noemí. Inalaclhec nic nat anit atapa. Inquilyinyovquic nic nat yoclhilhma Moab.
8 Nalhit amay nic nat actomja Noemí ayanya: —Quellhiya etapa, coltajojo sat mocjam acnaclha incanayc. Epasmoc sat quellhiya Dios Apyimtalhnamo. Acno alhta alpasmom mataa quellhiya sicmolhama najan sepasmom coo lha. 9 Cotingya sat mocjam atava lhiya, najan atava moc. Coytic sat actamilaycam avalhoc najan actamila acmaclha — nic nat intomjac.
Impayvasquic nic nat Noemí acpitsisa acmalhimpenic anit atapa. Yiplovcoc nic nat alvinama.
10 Intomjac nic nat lhama najan moc atapa ayanya: —Jave, mongiltajaclhejec sat. Ninlhalhma sat lhiya, onlhic ayaoclha lhiya — nic nat inquiltomjac.
11 Inquilinlhanacmec nic nat Noemí, actomja ayanya: —Coltajiclha. ¿So actomja yi selyiplayclha coo? Motejec sat mocjam eyitquic apquilinava, coltimjic inlhojo anatamcaa quellhiya. 12 ¡Coltajiclha! Motingyejec sat mocjam etava coo, sicvanyam coo. Acvitac sat ancoc etava quilhvo nac jay. Acvitac sat ancoc eyitquic apquilinava. 13 ¿Inquililtamjo ya quellhiya colaylhic apquilvanamo apquilinava, coltimjic anatamcaa? - Paj. Ajolhec sat cotnejic aljalhanma quellhiya. ¡Ma ontimjic ma! Avanjec alhta siclingaycamco acyimtalhnama ayinyema Dios Apyimtalhnamo. Am oltamjoc collingamcojoc quellhiya actema nac lha — nic nat intomjac Noemí.
14 Inyapcalhquic nic nat. Impayvasquic nic nat Orfa, acpitsisa acmalhimpenic inyipyamong. Am nic nat coyinyavac inyipyamong Rut.
15 Intomjac nic nat Noemí ayanya: —Colanojo lhiya inyamilhco Orfa. Impecjam cotajiclha inquin tingma ac. Cotnejic sat ayayo quilaycmasquiscama acyitsomalhca dios. Cotne sat aclhalhma lhiya — nic nat intomjac inyipyamong.
16 Incatingmavoc nic nat Rut: —Nojeyane nasa oyinyoc lhiya. Otnejic siclhalhma lhiya. Lhiya tingma ac, otnejic sat coo lha sicmaclha. Lhiya anaymacoc, otnejic sat coo lha enaymacoc. Lhiya ayayo Dios Apyimtalhnamo, otnejic sat coo lha siyayo. 17 Lhiya ayitsepmaclha otnejic sat coo lha siyatoynamaclhca, sicvocmo inlhojo nelha acnim. Apvanquic Dios Apyimtalhnamo eyanmongsiclha sictemaclha coo, apvita inlhojo sicyamasma lhiya, mongvitsepmaclha mocjam coo.
18 Am nic nat colinlhanacmoc mocjam Noemí, yoyam cotajiclha atapa. Actamilaycam avalhoc nic nat Rut. 19 Inquilquimpaclhec nic nat mocjam. Inquilvoclhec nic nat tingma Belén.
Quilhvoc nic nat aclhenalhco amyaa naysicsa acyinamam olhma quilvanaa. Inquiltomjac nic nat alpamesma: —¿Naso ya Noemí acvactama? — nic nat inquiltomjac.
20 Incatingmavoc nic nat: —Nocoltime nasa sicvisay Noemí, moc ningiltimem Acmasis. Coltime sat sicvisay Mara, moc ningiltimem Acmasca. Ayinyema alhta Dios Apyimtalhnamo siclingaycamco acyimtalhnama coo. 21 Acyinyovquic alhta siyaoclha sicsoycam silnatam. Quilhvoc sicvactama coo, mepqui asoc silnatam. Eycaso ayinyema Dios Apyimtalhnamo. ¿So actomja yi seltema sicvisay Noemí? Dios Apyimtalhnamo aptomja setanoncama. Avanjec siclingaycamco acyimtalhnama quilhvo nac jay — nic nat intomjac.
22 Invoctac nic nat mocjam ayaoclha Noemí. Aclhalhma ilhnic nat Rut, quilvana co Moab, Noemí atapa. Inquilyinyovquic nic nat yoclhilhma Moab, alvactama tingma Belén. Invocmec nic nat acnaclhamalhquilha acyilhna. Inyatemenalhquic nic nat ayimjaclha cebada, malha trigo apactic.
Elimélec y su familia van a Moab
1-2 Esta historia tuvo lugar cuando en el país de Israel todavía no había reyes; sino que al pueblo lo defendían libertadores ocasionales. En esa época no hubo cosechas y la gente no tenía qué comer.
Por eso, una familia del pueblo de Belén, de la región de Judá, se fue a vivir al país de Moab, porque allí sí había comida. El esposo se llamaba Elimélec, la esposa se llamaba Noemí, y los hijos se llamaban Mahlón y Quilión.
3 Poco tiempo después de haber llegado a Moab, Elimélec murió, así que Noemí y sus hijos se quedaron solos.
4-5 Pasó el tiempo, y Mahlón y Quilión se casaron con muchachas de ese país. Una de ellas se llamaba Orfá y la otra, Rut. Pero pasados unos diez años, murieron Mahlón y Quilión, por lo que Noemí quedó desamparada, sin hijos y sin marido.
Noemí y Rut van a Belén
6 Un día, Noemí supo que Dios había bendecido al país de Israel, dándole abundantes cosechas. 7 Entonces ella y sus nueras se prepararon para irse a Judá. 8 Todavía no habían caminado mucho cuando Noemí les dijo:

—Mejor regresen a vivir con sus familias. Que Dios las trate bien, como ustedes me han tratado a mí y trataron a mis hijos. 9 Pido a Dios que les permita casarse otra vez y formar un nuevo hogar.

Noemí se despidió de ellas con un beso, pero Orfá y Rut empezaron a llorar y 10 a decirle:

—¡No queremos separarnos de ti! ¡Por favor, déjanos ir contigo y vivir entre tu gente!

11-13 Pero Noemí les contestó:

—¡Váyanse, hijas mías! ¿Para qué van a seguirme? Ya no tengo más hijos para que se casen con ustedes, y ya estoy muy vieja para casarme otra vez. Y aun si hoy mismo pudiera casarme y tuviera hijos muy pronto, ¿estarían ustedes dispuestas a esperarlos hasta que ellos crecieran? ¡No, hijas mías, eso es imposible! Yo estoy sufriendo más que ustedes, pues Dios se ha puesto en mi contra.

14 Al oír esto, las nueras volvieron a llorar amargamente. Por fin Orfá se despidió de su suegra, pero Rut se quedó con ella. 15 Entonces Noemí le dijo a Rut:

—¡Tu cuñada ya regresó a su pueblo y a su dios! ¡Vete con ella!

16 Pero Rut le contestó:

«No me pidas que te deje;
ni me ruegues que te abandone.
Adonde tú vayas iré,
y donde tú vivas viviré.

»Tu pueblo será mi pueblo
y tu Dios será mi Dios.
17 Donde tú mueras moriré,
y allí mismo seré enterrada.

»Que Dios me castigue
si te abandono,
pues nada podrá separarnos;
¡nada, ni siquiera la muerte!»

18 Noemí no insistió más, pues comprendió que Rut había decidido irse con ella.
19 Caminaron y caminaron hasta llegar a Belén. Tan pronto entraron en el pueblo, toda la gente se sorprendió al verlas y se armó un gran alboroto. Las mujeres decían: «¡Miren, pero si es la dulce Noemí!»

20 Y ella les dijo:

«Por favor, ya no me digan dulce, llámenme amarga, porque Dios todopoderoso me ha amargado la vida. 21 Cuando salí de Belén, tenía de todo; ahora que regreso, Dios me ha traído con las manos vacías. ¿Por qué me van a llamar dulce, si Dios todopoderoso está contra mí y me ha hecho sufrir?»

22 Fue así como Noemí regresó del país de Moab, acompañada de su nuera Rut. Cuando llegaron a Belén estaba empezando la cosecha de cebada.