Mepqui actamilaycam apquilvalhoc
1 Yitnec alhta nipyesicsa enlhitaoc actomja apquilaoclha apquiltemaclha apquilinmelhaycam apnaymacoc judíos. 2 Apquiltomjac alhta apquilanya: Aplhamoc nincoo inquitquic. Incaymalhquic ontingyasquisic nintom trigo apactic ayinyema mayic singilnapma — alhta apquiltomjac. 3 Poc alhta apquilpayvam: Ningilmec acyanmongam apquilmaycaoc siclho amyip ingac, ayimjaclha uva ingac, najan tingma ingac, yoyam ongilmoc sat nintom. 4 Poc alhta apquilpayvam: Ningilyamonquic nincoo solyayem, yoyam ongilmecsic impuesto apvisqui rey. Inquilmalhquic alhta amyip ingac najan ayimjaclha uva, actomja garantía. 5 Poc alhta apquilpayvam: Ningilanalhco nincoo israelitas. Apquilanacpo inquitquic apno poc israelitas. Apquilmacpec alhta inquitquic eltimjic apquiltimesaycam maa. Inquilmalhquic alhta inquitquic coltimjic altimesaycam maa. Mongvanquejec ongilyacsilhma, ningvita inlhojo almomalhca inquitquic quilvanaa. Apquiltimec apancaoc amyip ingac najan ayimjaclha uva — alhta apquiltomjac.
6 Aclovquic alhta coo siclinga apquilpayvam apquiltemaclha maa. 7 Inquitamquic alhta evalhoc yavamlha otnejic. Actomjac alhta silanya mayayo najan apquilviscaa: ¿Co laa ayinyema apquiltemaclha apancaoc quellhip nipyesicsa apnaymacoc? — alhta actomjac coo. Ayansaclhec alhta apyovoclhojo enlhitaoc. 8 Actomjac alhta silanya: Apquilmacpec alhta ingnaymacoc najan ningilmolhama nipyesicsa cotnaja ingmoc. Ningyinyovquic alhta acyanmongam, yoyam elvotac sat mocjam ningyesicsa. ¿Pa ya etlhaoc quellhip mocjam apnaymacoc, yoyam elmacpoc, nincoo eyca yoyam ongyinyoc mocjam acyanmongam, yoyam elvotac sat mocjam ningyesicsa? — alhta actomjac coo. Am alhta elatingmavoc apquiljalhenmo. 9 Actomjac alhta mocjam silanya: Somcoc quellhip apquiltemaclha apancaoc. Incaymalhquic quellhip eltimjic apquilayo Dios Visqui ingac, elvatsamcoc sat singilasmescama cotnaja ingmoc. 10 Coo najan sicmolhama najan enaymacoc, mepqui alhta ningmasma solyayem najan trigo apactic apquilmaycaoc nasa. Pac ongilasicjiclhojo mocjam mepqui apquiltajescama apquilmaycaoc nasa siclho. 11 Pac olmalhnac quellhip, yoyam eltajicsojoc mocjam apquilmam alhta amyipayc najan ayimjaclha uva najan ayimjaclha olivos najan tingma apancaoc. Elmascos sat quellhip apquilmaycaoc nasa solyayem, najan nintom actic, najan uva ayingmenic najan aceite — alhta actomjac coo. 12 Apquilatingmavoc alhta: Ongiltajicsojo sat acyovoclhojo, ongilmascocsic sat apquilmaycaoc nasa, acno lhac aplhanma lhip — alhta apquiltomjac.
Ayansaclhec alhta sacerdotes, yoyam ellhenic mepqui apquilyeycajascaoc elyiplovcasojo actema nac lha. 13 Acpilhnesam alhta sictalhnama, sictomja siyanya: Sat etnejic Dios Visqui ingac, elpilhnesam sat actemaclha macyamasma quellhip, apvita inlhojo apquilyeycajascaoc apquillhanma quellhip, enatovasacpoc sat quellhip — alhta actomjac coo. Apquilatingmavoc alhta apyovoclhojo: Nasoc sat cotnejic — alhta apquiltomjac. Apquiltomjac alhta apquilayo Dios Visqui ingac.
Apvascapma Nehemías
Apquilyiplovcasquic alhta apquillhanma mepqui apquilyeycajascaoc. 14 Am alhta omac acyanmongam sictimesaycam apvisqui Artajerjes, setnesquiscama alhta apvisqui yoclhilhma Judá, paj najan enaymacoc sictamjaycamó lhama. Ayenmo alhta aptimem apvisqui rey año 20 acvaycmo año 32, sictimesaycam alhta 12 años mepqui acyanmongam. 15 Apquiltimec alhta siclho apquilviscaa apquilmamyi, apquillhoy cuarenta solyayem alyivey moclhama acnim, elmoc nintom najan ningyam. Avanjec apquilyimtalhnescama apnaymacoc, jave eyca coo. Ayinyema alhta Visqui ajac Dios. 16 Acvascapquic alhta sictamjaycam nimpasmeyquiclha ningillanay tingma apjalhtam, mepqui siclhoy amyip, mepqui apquillhoy amyip enaymacoc. 17 Ningiltovquic alhta nimpasmeyquiclha ciento cincuenta judíos najan apvisqui rey apquilasinancama moclhama acnim. Am alhta ongilyipsatac mataa maycaa apquiltasiyam apquilinyema moc yoclhilhma. 18 Eycaso nintom alhta sictingyasquiscama coo moclhama acnim: lhama vayqui najan seis nipquesic apnamilay najan tataa. Cotlaycaoc alhta uva ayingmenic, acvocmo inlhojo diez acnim. Am alhta omac acyanmongam siyanyomalhca olhcac sicvisay apvisqui yoclhilhma Judá. Acvitac alhta coo actemaclha apquillingaycamco enaymacoc. 19 Lhip Dios Visqui ingac, noncolvonquim nasa sictemaclha sictimesaycam enaymacoc enlhitaoc — alhta actomjac coo.
Problemas entre el pueblo
1 Tiempo después, varios hombres y mujeres protestaron contra sus compatriotas judíos. 2 Algunos que tenían muchos hijos decían que les faltaba trigo para darles de comer. 3 Otros decían que, para obtener un préstamo y así poder comprar trigo, habían tenido que hipotecar sus campos, casas y viñedos. 4 También estaban los que decían que, para pagar los impuestos sobre sus campos y viñedos habían tenido que pedir dinero prestado. 5 Además, decían:
«Somos de la misma raza que nuestros compatriotas, y nuestros hijos tienen los mismos derechos que los de ellos. Sin embargo, tendremos que vender a nuestros hijos como esclavos. La verdad es que algunas de nuestras hijas ya lo son, y no podemos hacer nada para evitarlo, porque nuestros campos y viñedos ya pertenecen a otros».
6 Cuando escuché sus quejas, me enojé mucho. 7 Y después de pensarlo bien, reprendí a los jefes y a los gobernantes por tratar mal a sus propios compatriotas, y les mandé que se reunieran para hablar del asunto. 8 Entonces les dije:
«Nosotros hemos estado haciendo todo lo posible por rescatar a nuestros compatriotas que fueron vendidos como esclavos a otras naciones. Ahora ustedes los están obligando a venderse de nuevo, y después nosotros tendremos que volver a rescatarlos».
Ellos no supieron qué responder, así que se quedaron en silencio. 9 Entonces yo les dije:
—Lo que ustedes están haciendo no está bien. Para evitar las burlas de nuestros enemigos ustedes tienen que demostrar que respetan a Dios. 10 Además, sepan que mis parientes, mis ayudantes y yo, hemos prestado dinero y trigo a estos compatriotas nuestros. Pero ahora vamos a decirles que no nos deben nada. 11 Ustedes deben devolverles hoy mismo sus campos, sus viñedos, sus olivares y sus casas. No los obliguen a pagar lo que deben, ya sea dinero, trigo, vino o aceite, ni los obliguen a pagar intereses.
12 Ellos respondieron:
—Haremos lo que nos dices. Les devolveremos sus propiedades y no los obligaremos a pagar nada.
Entonces llamé a los sacerdotes para que delante de ellos prometieran cumplir lo que habían dicho. 13 Además, me sacudí la ropa y dije:
—Así sacuda Dios a todos los que no cumplan con esta promesa. Que Dios les quite sus casas, sus terrenos y todo lo que posean.
Todos los que estaban reunidos allí dijeron: «¡Que así sea!», y alabaron a Dios. Y todos cumplieron lo que habían prometido.
Generosidad de Nehemías
14 Durante doce años mis familiares y yo no aceptamos la comida del rey, que me correspondía como gobernador de Judá. Fui nombrado gobernador en el año veinte del reinado de Artajerjes, y estuve en ese cargo hasta el año treinta y dos. 15 Los que habían gobernado antes que yo fueron malos con el pueblo, porque cobraban cuarenta monedas de plata al día por comida y vino. También sus ayudantes habían sido malos, pero yo no hice eso porque amo y respeto a Dios. 16 Me dediqué a reconstruir el muro de la ciudad y no compré ninguna propiedad. Todos mis ayudantes colaboraron en la reconstrucción. 17 Además, yo les daba de comer a ciento cincuenta judíos, incluidos sus jefes, sin contar a todos los de otras naciones vecinas que también venían a mi mesa. 18 Todos los días se preparaba por mi cuenta un buey, seis de las mejores ovejas, y también aves; cada diez días se servía abundante vino. Sin embargo, no cobraba lo que me correspondía como gobernador, porque la gente ya sufría bastante.
19 Luego oré y le dije a Dios: «Te ruego que te acuerdes de todo lo que he hecho por esta gente».