Actemaclha ningileyvam najan ningitsepma
1 Acyasingvocmec alhta actema nac jay: Dios ayinyema apquiltemaclha enlhit apquilpeyvomo najan enlhit apquilyascamco. Paj copvanac mataa ingyasicjojo apanco enlhit, paj copvanac etanovac apanco. 2 Acno moc mataa actamongvamlha nelha: apquiltemaclha enlhit apquilpeyvomo najan mepqui apquilpeyvomo, najan enlhit apquiltamila najan apquilmapsomcaa, najan enlhit apcasicjamap najan aptanovmap napato Dios, najan apquiltingyey macmescama Dios najan mepqui asoc macmescama Dios, najan enlhit apsilhnanomap apanco najan mepqui apsilhnanomap apanco, najan aptomja aplhanma mepqui apyeycajascaoc najan aptomja apyeycajascaoc aplhanma.
3 Acno moc mataa actamongvamlha nelha, actomja coliclama ingvalhoc. Inyangvocmec mataa apquiltemaclha apancaoc enlhit apquilmapsomcaa. Nelha sat cotnejic ningitsepma.
4 Yitnec mataa mongyasquiyam naysicsa ningileyvam. Intasi inyicje ningvita simjing mepqui ayitsepma, am colhno ningvitay yamacmeyva ayitsepma. 5 Ningileyvec mocjam nincoo, ningyasamcoc nincoo nelha nintiyascam, yoyam ongitsapoc. Am elyasamcoc mataa apquilmasquingvaycmo nano, alvoncacmo inyicje apquilvisay. 6 Inmasquec nipyesicsa apquilmasquingvaycmo apquiltemaclha apquilasicjayo, najan apquiltemaclha apquillom, najan moc apquiltemaclha apancaoc. Mejingilpasmejec sat mataa naysicsa ningileyvam as nalhpop, ayinyema apquilmasquingvoyam nano.
7 ¡Ingva! Pac ontovamcoc pan naysicsa acpayjayclha ingilvalhoc, najan ongyinamcoc uva ayingmenic. Apyispaquic Dios Visqui ingac nintemaclha nincoo. 8 Pac ontingyac apava aptamila apmopoy, pac ongatsisic impatic asoc acmasis. 9 Pac ongilasicjojoc mataa intava naysicsa ningileyvam acyavatem ayinyema Dios. Actomja malha acyanmongam ningilvascapma ningiltamjaycam as nalhpop. 10 Pac ongilvascapoc mocjam ningillanay asoc ningilanyomalhca ongillana. Ningatoynalhquic sat ancoc actomjaclha nelha acnim, comascoc sat ningiltamjaycam, najan aclhanma ingilvalhoc, najan acyascamco ingvalhoc, najan ningyicpilquemo.
Alhto inyicje nintemaclha
11 Acvitac coo mocjam as nalhpop: Jave apquilvoyam apquilmamyi apquiltimesquiscama carrera. Jave apquilyimnatem apquiltimesquiscama apquilimpocjay. Jave enlhit apquilyascamco acyitnama aptoycaoc. Jave enlhit mayayo acma apquilnatam. Jave enlhit apquilmopvancaa, yoyam elmacpoc tacja. Cotlapsic sat mataa, acvaa inlhojo apquillingaycamco acyimtalhnama. 12 Paj ongilyasamcoc nincoo actomjaclha nelha ningileyvam: Ongmalhcac sat nalhit acnim, acno quilasma almomalhca yamyamayin, najan asoc navjac almomalhca trampa. Ongmalhcac sat nincoo naysicsa mepqui ningay asoc acmasom.
13 Acyasingvocmec coo mocjam acvisay nintemaclha ningyascamco: 14 Apquillanac nic nat apquilimpocjay apvisqui apyimnatem najan apnaymacoc, nipyesicsa tingma apquitcoc, apcanito enlhit. 15 Apnec nic nat natingma enlhit apyascamco mepqui apquilnatam. Apvanqui inyicje elvomsic tap apnaymacoc ayinyema aptemaclha apyascamco, am eyca colhenac apquilvalhoc apnaymacoc apvisay apanco apyascamco.
16 Naso coo sicpayvam, tasic anco nintemaclha ningyascamco, am colhno nintemaclha ningyimnatem. Am eyca ongiljalhnoc mataa appayvam enlhit apyascamco ningvita inlhojo mepqui apquilnatam, evenacpoc sat maa.
17 Intasi nac ongilaylhojo appayvam enlhit apyascamco, am colhno appayvam acyeyjamelhma apanco, aptomja ayanem.
18 Intasi nac nintemaclha ningyascamco, am colhno eyca ningilmaycam, yoyam ongilnapoc.
Lhama nimpayvam aclhinganyam, avanquic cotvacsic acyovoclhojo asoc.
Consideraciones sobre la vida y la muerte
1 A todo esto me entregué de lleno, tan solo para descubrir que aunque las obras de buenos y de sabios están en las manos de Dios, ellos no saben si Dios los acepta o los rechaza, sino que todo descansa en el futuro. 2 Y al final, a todos les espera lo mismo: al justo y al injusto, al bueno y al malo, al puro y al impuro, al que ofrece sacrificios y al que no los ofrece; lo mismo al bueno que al pecador, al que hace juramentos y al que no los hace.
3 Esto es lo malo de todo lo que pasa bajo el sol: que a todos nos espera lo mismo. El pensamiento de la gente está lleno de maldad; la estupidez domina su mente durante toda su vida; y al fin de cuentas ¡todos vamos a dar al cementerio!
4 Tiene más esperanza aquel a quien se le concede seguir viviendo, pues vale más perro vivo que león muerto. 5 Además, los vivos saben que han de morir, pero los muertos no saben nada ni ganan nada, porque se les echa en el olvido. 6 Allí terminan su amor, su odio y sus pasiones, y nunca más vuelven a tomar parte en nada de lo que se hace bajo el sol.
7 ¡Vamos, pues! ¡Disfruta del pan que comes y goza del vino que bebes, pues Dios ya ha recibido con agrado tus acciones! 8 ¡Vístete siempre con ropas blancas, y que nunca falte el perfume en tu cabeza! 9 ¡Goza de la vida con la mujer amada, cada instante de esta vida sin sentido que Dios te ha dado bajo el sol! ¡Eso es lo que te ha tocado en esta vida de todos tus afanes bajo el sol! 10 Todo lo que esté en tu mano hacer, hazlo con todo empeño; porque en el sepulcro, que es adonde irás a parar, no se hace nada ni se piensa nada, ni hay conocimientos ni sabiduría.
Injusticias de la vida
11 Algo más he visto bajo el sol, y es que no son los veloces quienes ganan la carrera, ni los valientes quienes ganan la batalla; que no siempre los sabios tienen pan, ni los inteligentes son ricos, ni los instruidos son bien recibidos; todos ellos dependen de una buena oportunidad. 12 Además, así como los peces quedan atrapados en la red y las aves en la trampa, así también nosotros: ¡nunca sabemos cuándo nos llegará la hora! Cuando menos lo esperamos, nos vemos atrapados en un mal momento.
13 También he visto bajo el sol algo que muestra una gran sabiduría: 14 una ciudad pequeña, con pocos habitantes, es atacada por un rey poderoso que alrededor de ella levanta una gran maquinaria de ataque. 15 Y en la ciudad vive un hombre pobre, pero sabio, que con su sabiduría podría salvar a la ciudad, ¡pero nadie se acuerda de él!
Ante todo, sabiduría
16 A pesar de eso, yo afirmo que vale más ser sabio que valiente, aun cuando la sabiduría del hombre pobre no sea tomada en cuenta ni se preste atención a lo que dice.
17 Más se oyen las palabras serenas del sabio
que el griterío del rey de los necios.
18 Vale más la sabiduría
que las armas de guerra.
Un solo error
causa grandes destrozos.