Siclho appayvam apanco Lucas
1 Aplhamoc alhta enlhit apquililtamjoc eltalhesamcoc amyaa nintamin alhta. Asoc alvitalhco najan aclingalhco alhta ningyesicsa. 2 Innoc singiltimnascama enlhit apquilvitay apmamyi as asoc. Apquilpasmec alhta apquiltimnascama Dios appayvam. 3 Altamjoc coo lha otalhocsic as amyaa moclhama acteteycaoc moc. Altamjoc otalhosquisic lhip sictimem emoc Teófilo. Alinlhanacmec alhta oyasingvomoc amyaa ayenmoclha aclhenomalhca. Altamjoc opeyvasiclhac aclhamoclhojo amyaa. 4 Eyasamcojoc sat lhip actomja nasoc anco amyaa actemaclha aplhicmosomap lhip.
Amyaa yoyam etyamoc Juan yapasquiscama yingmin inyap
5 Apnec alhta apvisqui Herodes yoclhilhma Judea. Apnec alhta najan lhama sacerdote apvisay Zacarías. Aptomja alhta apquilpasmeycam aptamjaycamo lhama Abías. Aptava alhta innac acvisay Elisabet. Sacerdote Aarón aptavin niptamin alhta as quilvana. 6 Appeyvomo alhta as enlhit najan aptava napato Dios Ingyapam. Am alhta esilhnanacpoc. Am alhta cosilhnanalhcac najan aptava. Apquilyajaclhoc alhta mataa Zacarías najan aptava actemaclha apcanamaclha najan singanamaclha Visqui ingac. 7 Am alhta ayitca ma. Cotay ayitca Elisabet. Apvanacmec alhta as enlhit najan aptava.
8 Invocmec alhta acnim, yoyam etnajam Zacarías aptemaclha sacerdote napato Dios Ingyapam. 9 Apquiltemaclha alhta sacerdote, yoyam elnatovasamcoc sicas. Apcanyacpec alhta Zacarías etalhningvoclha tingma apponquinomap, yoyam elvitic asoc masis. 10 Apcaneyclhec alhta appintalhnama enlhit nipva tingma. Apquililmalhnaquic alhta naysicsa acvatnamalhca asoc masis. 11 Yejemoc alhta apvita Zacarías lhama ángel Dios apcasinancama apquinyema Visqui ingac. Apquiningvaac alhta nicja acyinatamaclha acvatnamalhquilha asoc masis. 12 Pilapcasquic alhta Zacarías apvita ángel Dios apcasinancama. Apcacac alhta Zacarías. 13 Aptomjac alhta apcanya ángel Dios apcasinancama:
—Zacarías, nojeya nasa —alhta aptomjac. Aplingac mataa Dios Ingyapam lhip apquilmalhnancama. Cotimsic sat ayitca lhip aptava Elisabet. Itnesquis sat apvisay Juan. 14 Ingyitsovacsojoc sat lhip. Copayjiclhac sat najan apvalhoc. Elitsovacsojoc sat aplhamoclhojo enlhit aptiyacmo sat apquitca. 15 Etnejic sat apyimtalhnamo napato Dios. Meynejec sat anmin. Elhic sat Espíritu Santo apvalhoc amamyi aptiyam. 16 Eltajicsojoc sat apquilvalhoc enlhitaoc co Israel. Elpeyveclhac sat mocjam Dios Visqui apancaoc. 17 Etnimsic sat Juan apmamyi Visqui ingac. Eyiplovjoc sat amay aptemaclha nic nat Elías Dios aplingascama. Colhic sat najan apmopvan apanco. Eltajicsojoc sat apquilvalhoc apquilyapmayc. Elasicjangvomoc sat mocjam apquitquic. Eltajicsojoc sat apquilvalhoc enlhit colyavameycaoc. Elvajaningvomoc sat apquiltemaclha enlhit apquilpeyvomo. Elanic sat elpenacsojo actema nac jay enlhitaoc, yoyam elmoc tacja Visqui ingac —alhta aptomjac ángel Dios apcasinancama.
18 Apcatingmavoc alhta Zacarías:
—¿Jalhco sat otnejic oyasamcojo as asoc? Sicvanyam coo, invanacmec najan etava —alhta aptomjac.
19 Apcatingmavoc alhta ángel:
—Coo nac Gabriel. Ayinmam coo mataa napato Dios Ingyapam. Eyapajasquic lhac coo seyanya opamejitsic lhip. Pac oltimnacsic lhip as amyaa actamalma. 20 Quip ilanojo, comopvan appayvam sat etnejic lhip. Sat cotepeclhac appayvam aptiyacmo apquitca. Apyascacmec lhac lhip coo sicpayvam. Cotnejic sat maa siltimnasa lhac —alhta aptomjac.
21 Apquiljalhnacpec alhta inyicje etyapoc Zacarías. Pilapcasquic alhta enlhitaoc apquilvita metyapma congne tingma apponquinomap. 22 Aptiyapvactamo alhta aptomja eyca mepqui appayvam. Yejemoc alhta apyicpilcacpo Zacarías aplhicmosacpo napaat congne tingma apponquinomap. Vamlha apmic alhta apquillhicmosa, mepqui appayvam alhta.
23 Lhama alhta apsovja aptamjaycam tingma apponquinomap aptajaclho mocjam tingma pac. 24 Natamin alhta actomja inlovso aptava Elisabet. Am alhta coyipjongvaac tingma ac cinco piltin. 25 “Eycaso setnesquiscama Visqui ingac. Eyasicjangvocmec coo. Elvatescasquic sictanovmalhca nipyesicsa enlhitaoc” —alhta intomjac Elisabet.
Amyaa yoyam etyamoc Jesús
26 Apvocmec alhta seis piltin. Apcapajasquic alhta Dios Ingyapam lhama ángel apcasinancama apvisay Gabriel. Apcanayquic alhta eyacsic tingma apvisay Nazaret yoclhilhma Galilea. 27 Apcanama alhta eltimnascomoc quilvana mepqui atava acvisay María. Acponquinomalhca alhta María. José alhta apponcanma, David aptavin niptamin alhta. 28 Aptalhningvocmo alhta ángel Dios apcasinancama acnaclha quilvana. Appayvasquic alhta:
—Lhiya nac. Quilinyejemo nac anco lhiya. Aplhalhma aptomjac lhiya Visqui ingac. Apquimlaycmoc lhiya Dios Ingyapam, colhno innaymacoc —alhta aptomjac.
29 Inlhingavoc alhta inquenyic María aclinga appayvam. Inquitamquic alhta avalhoc actemaclha appayvescama. 30 Aptomjac alhta apcanya ángel:
—María, nojeya nasa. Apquimlaycmoc lhiya Dios —alhta aptomjac. 31 Ca incolanojo, cotnejic sat inlovso lhiya. Cotimsic sat ayitca apquinavo. Cotnesquis sat apvisay JESUS. 32 Etnejic sat apyimtalhnamo. Iltamjacpoc sat Visqui Netin Apquitca. Dios Ingyapam sat etnesquisic apvisqui apno nic nat apyeyjamcaa David. 33 Etnejic sat mataa apvisqui apancaoc enlhitaoc Israel. Cotningvomejec sat nelha apcanamaclha apanco —alhta aptomjac.
34 Incatingmavoc alhta María:
—¿Jalhco sat cotnejic as asoc? Am coo etava ma —alhta intomjac.
35 Apcatingmavoc alhta ángel Dios apcasinancama:
—Evayventac sat Espíritu Santo tacjalhit lhiya. Cajapvotac sat lhiya Visqui netin apmopvan malha yipjopay. Eponquinacpoc sat sicaa aptiyacmo sat. Eltamjacpoc sat Dios Apquitca. 36 Ca incolanojo actimem moc Elisabet. Actomjaclhojo acvanyam intomjac inlovso. Apquinavo sat maa ayitca. Seis piltin alhta actomja inlovso. Ayanyomalhca alhta cotay ayitca. 37 Dios Ingyapam aptomja apmopvan elana aclhamoclhojo asoc —alhta aptomjac.
38 Incatingmavoc alhta María:
—Intasic lhac, sictomja silancam Visqui ingac. Jetnesquisic Visqui ingac acno seltimnasa lhac —alhta intomjac.
Yejemoc alhta aptajavoc ángel Dios apcasinancama.
María actimem maycaa acnaclha Elisabet
39 Eyca as acnim inpecjasoc alhta María. Inyicpintamavoc alhta amay acmiyaclhilha tingma acyitnamaclha inquilhe yoclhilhma Judea. 40 Intalhningvoclhec alhta Zacarías tingma pac. Inpayvasquic alhta actimem moc Elisabet. 41 Lhama alhta aclinga Elisabet acpayvescama actimem moc. Yejemoc alhta inquiltajamcaa sicaa avalhoc Elisabet. Espíritu Santo alhta apnac Elisabet. 42 Inyimnatasoc alhta acpayvam Elisabet:
—Apquimlaycmoc lhiya Dios Ingyapam. Altamjoc coo, yoyam epasmoc ayitca avalhoc lhiya. 43 ¿Soc lha coo yi? ¿Soctomja setnaja nac maycaa Visqui ajac inquin? 44 Ca incolanojo, aclingac lhac sepayvesa. Yejemoc lhac apquiltajamcaa sicaa evalhoc, apquitsovasoc anco. 45 Quilinyejemoc anco lhiya actomja coyasquiyam. Cotnejic sat asoc aptomja aplhanma alhta Visqui ingac —alhta intomjac Elisabet.
46 Intomjac alhta acpayvam María:
Coo evalhoc actimesquiscama apyimtalhnamo Visqui ingac.
47 Inpayjeclhec evalhoc Dios Ingyapam aptomja Sevomquiscama tap.
48 Coo sictomja silancam moyimtalhnamo. Jelanoc sictemaclha Dios Ingyapam.
Jeltimjic sat mataa selinyejemo aplhamoclhojo enlhitaoc aptovana niptamin.
49 Avanjec setnesquiscama asoc altamila Dios Apyimtalhnamo.
Acponquinomalhca nac apvisay apanco.
50 Cotmongvomejec sat nelha apcamliyam enlhitaoc apquiltomja apquilayo.
51 Ingillhicmosquic apmopvan aptamjaycam acyimtalhnamo.
Aptomja Apyimtalhnamo, am elhno enlhit ayajamalhco apvalhoc.
52 Coning apquiltimescasiclha apquilviscaa apquilyimtalhnamo.
Apquiltimescasquic apquilyimtalhnamo enlhit melyimtalhnamo alhta.
53 Altamila asoc apquilyipcanimcasac enlhit alnapma mayc.
Mepqui asoc apquilmaycam apquilapajasac enlhit ningilnatam inyap.
54 Apquilpasmec enlhitaoc Israel apquiltomja apquilancam.
Am colvanamongvocmoc mataa apquimlaycmojo cotmongvoycamlha nelha.
55 Innoc aptomja ilhnic nat aplhanma apcanyacpo ningilyeyjamcaa Abraham najan aptovana niptamin
—alhta intomjac María.
56 Innacmoc alhta lhama María acnaclha Elisabet apnatqui piltin. Natamin alhta actajavo mocjam tingma ac.
Aptiyaycamlha Juan yapasquiscama yingmin inyap
57 Invocmec alhta acnim, yoyam cotimsic ayitca Elisabet. Apquinavo alhta ayitca. 58 Inquillingac alhta amyaa acmolhama najan innaymacoc. Aplhenacpec alhta Dios Visqui ingac aptomja apquimlaycmo. Inquilitsovasoc alhta lhama Elisabet. 59 Invocmec alhta ocho acnim. Apquilaneyquiclhac alhta, yoyam colhic alana asoc monquinatquiscama sicaa. Apquililtamjoc alhta elhnasojoc apvisay apyap Zacarías. 60 Intomjac alhta ayanya inquin:
—Jave eyqui lha, eltime sat apvisay Juan —alhta intomjac.
61 Apquilatingmavoc alhta:
—¿Soctomja yi? Ningya apvisay innaymacoc actema nac lha —alhta intomjac amyaa.
62 Apquilevam alhta apyap. Acvamlha apmic alhta aptimescasac eyasamcojo apvisay apquitca. 63 Yejemoc alhta almalhnalhco asoc pasyam. Aptalhosquic alhta: “Juan apvisay nac lha” —alhta intomjac aptalhescama. Pilapcasquic alhta aplhamoclhojo. 64 Yejemoc alhta actamilaclho apalhcoc, actepeclho appayvam. Apcacavoc alhta Dios Ingyapam appametamcaa. 65 Pilapcasquic alhta enlhit apnaycam nipyava. Inlingalhquic alhta amyaa yoclhilhma acma inquilha acvisay Judea. 66 Aclingalhco alhta anco amyaa. Inquillhenquic alhta apquilvalhoc apquilpamejitsacpo:
—¿Soc sat etnejic as sicaa? —alhta intomjac amyaa aplhenacpo.
Dios Visqui ingac nasoc anco aptomja appasmom sicaa.
Apminaycmascama Zacarías
67 Aplanoc alhta apvalhoc Espíritu Santo sicaa apyap Zacarías. Appametam alhta appayvam ayinyema Dios Ingyapam:
68 Aptasi nac Visqui ingac, Israel Dios apancaoc.
Apvaac ningyesicsa ningiltomja enlhit apancaoc.
Ingiljalhyovascasquic ningilpilhtetomalhca.
69 Ingmasquic Singvomquiscama tap apyimnatem.
Apquinyema apmolhama David aptomja apquilancam Dios Ingyapam.
70 Innoc actomja aplhanmaclha nano actomja nasoc anco.
Singiltimnaseclho ilhnic nat mataa profetas Dios apquillingascama apquilponquinomap.
71 Jingilvomsic sat tap nipyesicsa cotnaja ingmoc najan aplhamoclhojo sintanoncama.
72 Apquilinlhanacmec nic nat apquimlaycmojo ningilyeyjamcaa.
Inlhanvocmec mataa apvalhoc actemaclha aplhanmaclha nasoc anco Dios.
73 Eycaso aplhanmaclha nasoc anco actomja ilhnic nat mepqui movan amyaa.
Apquiltimnasomacpo Abraham ningilyeyjamcaa nano:
74 Jingilvomsic sat tap nipyesicsa cotnaja ingmoc, yoyam ongilanam mepqui ningilay.
75 Actema nac ningiltamilcasomalhco najan nintemaclha acpeyvomo aclhamoclhojo acnim ningileyvam.
76 Lhip eyca aptomja sictamongvoyam.
Eltamjacpoc sat lhip apvisay soycam amyaa apanco.
Etnimsic sat lhip apmamyi Visqui ingac. Elanesic sat amay, yoyam eyacsic.
77 Elyascasingvomoc sat lhip enlhitaoc actemaclha ningilvomsomalhca tap.
Najan actemaclha acmascosomalhca mongilyascalhma.
78 Dios Ingyapam ayinyema acliclamo apvalhoc.
Acvaa ningyesicsa ayitsayolhma ayinyema netin.
79 Colsacsic sat ilhma enlhit apnaycam yatesaclhilhma najan ayajapvoy pisquisca apquilitsepma.
Jinnaliclhac sat amay actemaclha actamila ingvalhoc.
—alhta aptomjac Zacarías.
80 Apvanamyic alhta sicaa. Inyimnaquic alhta apvalhoc. Natamin alhta apnacmo yoclhilhma actamopeycaoc acvocmo acnim, yoyam ellhicmocsic enlhitaoc Israel.
1-4 Muy distinguido amigo Teófilo:
Usted bien sabe que muchos se han puesto a escribir informes acerca de las cosas que han pasado entre nosotros. Las escribieron tal como nos las contaron quienes estuvieron con Jesús desde el principio. A ellos, Jesús los mandó a anunciar su mensaje.
Yo también he estudiado con mucho cuidado todo lo sucedido, y creo conveniente ponerlo por escrito, tal y como sucedió. Así, usted podrá saber si le han contado la verdad.
El ángel Gabriel y Zacarías
5 Zacarías fue un sacerdote que vivió cuando Herodes el Grande era rey de los judíos. Prestaba servicio en el templo con el grupo del sacerdote Abías. Su esposa se llamaba Isabel y era descendiente del sacerdote Aarón. 6 Isabel y Zacarías eran muy buenos y obedecían todos los mandamientos de Dios. 7 No tenían hijos, pues Isabel no había podido quedar embarazada y, además, los dos eran muy viejos.
8 Cierto día, le tocó al grupo de sacerdotes de Zacarías el turno de servir a Dios en el templo. 9 Los sacerdotes acostumbraban nombrar a uno del grupo, para que entrara en el templo de Dios y quemara incienso en el altar. Esta vez le tocó a Zacarías entrar a quemar el incienso, 10 mientras el pueblo se quedaba afuera orando.
11 De pronto, un ángel de Dios se le apareció a Zacarías al lado derecho del altar. 12 Cuando Zacarías vio al ángel, tuvo mucho miedo y no supo qué hacer. 13 Pero el ángel le dijo:
—¡No tengas miedo, Zacarías! Dios ha escuchado tus oraciones. Tu esposa Isabel tendrá un hijo, y lo llamarás Juan. 14 Su nacimiento te va a hacer muy feliz, y muchos también se alegrarán. 15 Tu hijo va a ser muy importante ante Dios. No tomará vino ni cerveza, y el Espíritu Santo estará con él desde antes de que nazca.
16 »Este niño hará que muchos en Israel dejen de hacer lo malo y obedezcan a Dios. 17 Llegará antes que el Mesías, y tendrá el mismo poder y el mismo espíritu que antes tuvo el profeta Elías. Su mensaje hará que los padres se reconcilien con sus hijos, y que los desobedientes comprendan su error y sigan el ejemplo de los que sí obedecen. Además, preparará al pueblo de Israel para recibir al Mesías.
18 Zacarías le dijo al ángel:
—Mi esposa y yo somos ya muy viejos. ¿Cómo sabré que todo pasará tal como dices?
19 El ángel le respondió:
—Yo soy Gabriel, ayudante especial de Dios. Él me envió a darte esta buena noticia. 20 Pero como no me creíste, no vas a poder hablar hasta que suceda lo que te dije.
21 Toda la gente estaba afuera, esperando a Zacarías, y se preguntaba por qué no salía del templo.
22 Cuando Zacarías salió, no podía hablar y solo hacía señas con las manos. Entonces la gente comprendió que Zacarías había tenido una visión.
23 Al terminar su turno en el templo, Zacarías regresó a su casa. 24 Poco tiempo después, su esposa quedó embarazada; y durante cinco meses no salió de la casa, pues pensaba: 25 «¡Dios ha hecho esto conmigo para que la gente ya no me desprecie!»
El ángel Gabriel y María
26 Cuando Isabel ya tenía seis meses de embarazo, Dios mandó al ángel Gabriel a Nazaret, un pueblo de la región de Galilea. 27 El ángel llevaba un mensaje para una joven llamada María. Ella estaba comprometida para casarse con José, quien era descendiente del rey David.
28 El ángel entró a donde estaba María, la saludó y le dijo:
—¡Dios te ha bendecido de manera especial! El Señor está contigo.
29 María se sorprendió mucho al oír un saludo tan extraño, y se preguntaba qué significaba eso.
30 Entonces el ángel le dijo:
—No tengas miedo, María, porque Dios te ha dado un gran privilegio. 31 Vas a quedar embarazada; y tendrás un hijo, a quien le pondrás por nombre Jesús. 32 Este niño llegará a ser muy importante, y lo llamarán “Hijo del Dios altísimo”. Dios lo hará rey, como hizo con su antepasado David; 33 gobernará a la nación de Israel para siempre, y su reinado no terminará nunca.
34 María le preguntó al ángel:
—¿Cómo pasará esto, si aún no me he casado?
35 El ángel le contestó:
—El Espíritu Santo se acercará a ti; el Dios altísimo te cubrirá con su poder. Por eso el niño vivirá completamente dedicado a Dios, y será llamado “Hijo de Dios”. 36 Tu prima Isabel, aunque ya es muy vieja, también va a tener un hijo. La gente pensaba que ella nunca podría tener hijos, pero hace ya seis meses que está embarazada. 37 Eso demuestra que para Dios todo es posible.
38 María respondió:
—Yo soy la esclava del Señor. Que suceda todo tal como me lo has dicho.
Y el ángel se fue.
María visita a Isabel
39 A los pocos días, María fue de prisa a un pueblo de la región montañosa de Judea. 40 Entró en la casa de Zacarías y saludó a Isabel. 41 Cuando Isabel oyó el saludo, el niño saltó de alegría dentro de ella.
Isabel, llena del Espíritu Santo, 42 dijo en voz alta a María:
—¡Dios te ha bendecido más que a todas las mujeres! Y también ha bendecido al hijo que tendrás. 43 ¿Por qué has venido a visitarme, tú que eres la madre de mi Señor? 44 Tan pronto como oí tu saludo, el bebé saltó de alegría dentro de mí. 45 ¡Dios te ha bendecido porque confiaste en sus promesas!
María alaba a Dios
46 María respondió:
«¡Le doy gracias a Dios
con todo mi corazón,
47 y estoy alegre
porque él es mi Salvador!
48 »Dios tiene especial cuidado de mí,
que soy su humilde esclava.
»Desde ahora todos me dirán:
“¡María, Dios te ha bendecido!”
49 »El Dios todopoderoso ha hecho
grandes cosas conmigo.
¡Su nombre es santo!
50 ȃl nunca deja de amar
a todos los que lo adoran.
51 »Dios actúa con poder
y hace huir a los orgullosos.
52 »Quita a los poderosos de sus tronos,
y da poder a los pobres.
53 »Da cosas buenas
a los hambrientos,
pero despide a los ricos
con las manos vacías.
54 »Ayuda a los israelitas,
sus servidores,
y nunca deja de ser
bondadoso con ellos.
55 »Así lo prometió
a nuestros antepasados,
a Abraham y a sus descendientes,
para siempre.»
56 Y María se quedó tres meses con Isabel. Después, regresó a su casa.
El nacimiento de Juan el Bautista
57 Cuando nació el hijo de Isabel, 58 todos sus vecinos y familiares se alegraron mucho, pues vieron que Dios había sido muy bondadoso.
59 A los ocho días, vinieron a circuncidar al niño. Los que estaban allí querían ponerle Zacarías, que era el nombre de su padre. 60 Pero Isabel dijo:
—¡No! Va a llamarse Juan.
61 Ellos le dijeron:
—Ningún familiar tuyo se llama así.
62 Y por señas le preguntaron a Zacarías cómo quería llamar al niño. 63 Zacarías pidió una tabla y escribió: «Juan». Todos quedaron sorprendidos. 64 En ese mismo momento, Zacarías empezó a hablar de nuevo, y alabó a Dios.
65 Todos los vecinos se quedaron impresionados, y en toda la región montañosa de Judea no se hablaba de otra cosa. 66 Los que oían hablar del asunto se preguntaban: «¿Qué será de este niño cuando crezca?» Porque todos sabían que Dios estaba con él.
Zacarías alaba a Dios
67 Zacarías, lleno del Espíritu Santo, dio este mensaje:
68 «¡Alabemos al Dios de Israel,
porque ha venido a salvarnos!
69 »Nos ha dado un Salvador muy poderoso,
descendiente del rey David, su servidor.
70 »Esto lo había prometido
hace mucho tiempo,
por medio de sus
santos profetas:
71 que él iba a salvarnos
de nuestros enemigos
y de todos aquellos
que nos odian.
72 »Él dijo que sería bondadoso con su pueblo,
y que cumpliría su santa promesa.
73 »Él prometió a nuestro
antepasado Abraham,
74 que iba a salvarnos
de nuestros enemigos.
»Así podríamos servirle
sin ningún temor,
75 y vivir solo para él,
practicando la justicia
todos los días de nuestra vida.
76 »Y tú, hijo mío, serás llamado:
“Profeta del Dios altísimo”.
»Tú irás delante del Mesías,
preparando a la gente para su llegada.
77 »Le dirás a su pueblo
que ya tiene salvación,
pues Dios perdona sus pecados.
78 »Dios nos ama tanto,
que desde el cielo
nos envió un Salvador,
como si fuera el sol
de un nuevo día.
79 »Él salvará a los que viven
en peligro de muerte.
»Será como una luz
que alumbra en la oscuridad,
y guiará nuestros pasos
por el camino de la paz.»
80 A medida que el niño Juan crecía, también aumentaba su poder espiritual. Y vivió en el desierto hasta el día en que Dios le ordenó llevar su mensaje al pueblo de Israel.