Apmam amyip Jeremías
1 Vocmec nic nat décimo año aptimem Sedequías apvisqui nipyesicsa co Judá. Vocmec nic nat dieciocho años aptimem apvisqui Nabucodonosor. Aptomjac nic nat Visqui ingac apcanya Jeremías, elngacsic amyaa. 2 Apquilvocjac nic nat cotnaja ingmoc co Babilonia tingma Jerusalén. Apnec nic nat profeta Jeremías nipyesicsa guardia payjoc apvisqui tingma pac. 3 Apcapajasquic nic nat Sedequías emacpoc Jeremías, ayinyema aplingascama amyaa ayinyema Dios: Eycaso appayvam ayinyema Visqui ingac: Elimpocjac sat co Babilonia, elmacpoc sat apyovoclhojo tingma Jerusalén. 4 Copvanquejec ingyinyejec apvisqui Sedequías napatavo caldeos (co Babilonia). Emacpoc sat maa, eyantamacpoc sat apnaclha apvisqui co Babilonia. 5 Eyantamacpoc sat Sedequías apmomap yoclhilhma Babilonia acvaycmo acnim apquitsepma. Noelnapap nasa quellhip, apquilyimnatem apanco cotnaja ingmoc caldeos. Eycaso sicpayvam sicvisay Visqui — alhta aptomjac.
6 Aptomjac nic nat Jeremías: Eyasinaquic alhta Visqui ingac, aptomja seyanya: 7 Lhip Jeremías, evotac sat apnaclha lhip apvisay Hanameel, Salum apquitca, aptomja apyaja apquitca, lhip apyalhing. Etnejic sat ingyanic lhip, emoc sat amyip apanco acyitna tingma Anatot. Lhip apvisay apmolhama maa, apvanquic emoc as amyip — alhta aptomjac. 8 Apvoctac alhta eyalhing sicnaclha coo, acno aplhanma siclho Visqui ingac. Acnec alhta payjoc patio nipyesicsa guardia. Eltimnasquic alhta eyalhing eyinyoc sat amyip payjoc tingma Anatot, apquileyvomaclha apquilmolhama Benjamín. Evanquic omoc coo as amyip, sicvisay sicmolhama avtip as amyip. Nasoc alhta ayinyema Visqui ingac, yoyam omoc as amyip. 9-10 Acmec alhta as amyip apyamasma Hanameel. Acyinyovquic alhta diecisiete monedas de plata acyanmongam amyip. Ningiltalhosquic alhta vaycajac contrato, acyiplomo apquilvisay enlhit apquilvitaycamco. 11 Acliquic alhta anit vaycajac contratos, lhama avalhoc ayimpejic sellada, najan moc mepqui sellada. 12 Acmesquic coo as vaycajac apvisay Baruc, Nerías apquitca, Maasías aptavin, napato eyalhing Hanameel, najan napatavo apquilvitaycamco apquiltalhescama firma, najan napatavo judíos apnaycam payjoc patio nipyesicsa guardia. 13 Actomjac alhta siyanya Baruc napatavo enlhit: 14 Eycaso appayvam Dios apvisqui apyimtalhnamo nipyesicsa israelitas: Ilic sat lhip anit vaycajac, lhama sellada najan moc mepqui sellada, ingyalhimquis sat apvalhoc valhva, colhic sat actamilsa acvoncaclhojo. 15 Eycaso appayvam ayinyema Dios Visqui apyimtalhnamo nipyesicsa israelitas: Nalhit acnim elmoc sat enlhit mocjam tingma, najan amyipayc najan ayimjaclha uva — alhta actomjac coo — nic nat aptomjac profeta.
Apquilmalhnancama Jeremías
16 Acmesquic alhta vaycajac Baruc, Nerías apquitca. Acpamejitcasquic coo Visqui ingac: 17 Lhip Visqui ingac, apmopvan innac lhip elana aclhamoclhojo asoc. Lhip apmopvan ayinyema ilhnic nat apquillanay netin najan as nalhpop. 18 Lhip aptomja apcasicjayo enlhitaoc najan aptovana cotmongvoycamlha nelha. Najan aptomja apyanmongsayclha apquiltemaclha apancaoc enlhit ayinyema apquiltemaclha apquilyapmayc. Lhip Dios Visqui ingac apyimtalhnamo, acmovan innac lhip apvisay. 19 Apyimtalhnamo mataa lhip aclhanma apvalhoc, pilapcasquic mataa ningvita lhip aptomjaclha. Apvitac lhip aplhamoclhojo enlhitaoc najan apquiltemaclha apancaoc, ellhovamcoc mataa acno apquiltemaclha actamila, inlhojo eyca apquiltemaclha acmasom. 20 Lhip apquillanay nic nat asoc monquinatquiscama najan aptamjaycam simpilapquiscama yoclhilhma Egipto, najan quilhvo nac jay ningyesicsa najan nipyesicsa enlhitaoc lhalhma anco. Inlingalhquic lhip apvisay nipyesicsa enlhitaoc lhalhma anco. 21 Lhip nic nat apyinyovquiscama yoclhilhma Egipto elmeyvoc enlhitaoc Israel, acyiplomo asoc monquinatquiscama najan aptamjaycam simpilapquiscama, apquilangvocmec nic nat enlhitaoc lhalhma anco. 22 Apquilhocac nic nat israelitas as yoclhilhma, ayinyema lhip, acvisay apquimjaclha yovjan (yamyovjene) najan leche malha acyitnamaclha yingmin. Lhip nic nat aplhanma napatavo ningilyeyjamcaa, yoyam ellhovamcoc. 23 Apquiltiyaningvaac nic nat as yoclhilhma yoyam elhnam sat mataa. Am nic nat elyiplovcasac lhip appayvam, am nic nat colcac apquilvalhoc lhip apcanamaclha najan apcascamaclha. Yiplovcoc apquillingaycamco acyimtalhnama ayinyema lhip apyanmongsayclha apquiltemaclha apancaoc.
24 Apquilpenasquic cotnaja ingmoc caldeos elimpocjac tingma ingac. Jingilmoc sat cotnaja ingmoc, onticyoc sat maa, mayic sat jingilnapoc, ningmasquem sat jingilnapoc. Vocmec quilhvo nac jay aplhanmaclha lhip nano. 25 Lhip Visqui ingac, aptomja seyanya oyinyoc acyanmongam omoc sat amyip, napatavo enlhit apquilvitaycamco. Naso, cotnaja ingmoc caldeos elmoc sat tingma ingac — alhta actomjac coo — nic nat aptomjac Jeremías.
26 Aptomjac alhta Visqui ingac seyanya coo: 27 Coo nac Dios Visqui apancaoc apyovoclhojo enlhitaoc. Sicmovan innac coo, evanquic olana aclhamoclhojo asoc. 28 Actomjac coo siyanya lhip: Elimpocjac sat as tingma cotnaja ingmoc caldeos, apvisqui Nabucodonosor co Babilonia. 29 Naysicsa apquilimpocjay elvitic sat talha apyovoclhojo tingma. Elmetic sat moclhama tingma netin, payjoc apquilvatnama quellhip asoc acmasis, yoyam colhic ayaco quilaycmasquiscama Baal najan macmescama uva ayingmenic acyitnamaclha quilaycmasquiscama acyitsomalhca dios. Apquiltemaclha apancaoc sevenéycam coo. 30 Apquiltemaclha apancaoc israelitas najan co Judá apquillanay asoc sictanoncama coo, apquiltemaclha sevenéycam coo, apquillanay apanco quilaycmasquiscama eltimjic apquilayo. Eycaso sicpayvam sicvisay Visqui apancaoc — alhta aptomjac. 31 Apquiltemaclha apancaoc as tingma, siclhoc nic nat apquillanay acvaycmo as ningvamlha nac jay, selinmelhaycam mataa, yoyam olvoc coo. Omascoscomoc sat apyovoclhojo tingma. 32 Ayinyema sevenéycam alhta mataa najan apquiltemaclha apquilmapsomcaa co Israel najan co Judá. Acno moc apquiltemaclha apquilviscaa reyes, najan poc apquilviscaa, najan sacerdotes, najan profetas, najan apyovoclhojo enlhitaoc co Judá najan co Jerusalén. 33 Apquilpaycacmec mataa, mepqui selaneyo coo. Yitne inyicje siltamescama mataa, am eyca colmac apquilvalhoc, am eljalhnoc sicpayvam. 34 Apquilpiquenaclhec quilaycmasquiscama congne tingma ajac apponquinomap, apnatovasa coo tingma ajac. 35 Apquillanac mataa altares Ben-hinom, malvatnama talha apquitquic apquilinava najan quilvanaa ayitcoc, actemaclha macmescama quilaycmasquiscama Moloc. Apquiltemaclha apancaoc co Judá. Jave ayinyema siyanamaclha coo, am colhenac mataa evalhoc actema nac jay — alhta aptomjac Visqui ingac.
Asoc yoyam colvac sat
36 Aplhenacpec as tingma apvanyam, yoyam etvasacpoc, ayinyema apquilimpocjay co Babilonia, najan mayic ataoc, najan ningmasquem ataoc. Actomjac coo sicpayvam sicvisay Dios Visqui apancaoc israelitas: 37 Ongvansiclhac sat enlhitaoc apquilhpaneycam lhalhma anco, siyilhpanquiscama coo naysicsa siclom, otajicsojoc sat enlhitaoc, elhnam sat as yoclhilhma mepqui mataa apquilnapomacpilha. 38 Otnejic sat enlhit ajancaoc, sictimem Dios Visqui apancaoc. 39 Otnesquisic sat eltimjic selayo mataa naysicsa apquileyvam, colhic sat actamilaycam apquilvalhoc najan actamilaycam apquilvalhoc aptovana. 40 Olanac sat pacto ningmiyovmalhca nipyesicsa maa: Olhenic sat mepqui sicyeycajascaoc olmeyvoc mataa enlhit ajancaoc, otnesquisic aclhanma apquilvalhoc eltimjic selayo, mejelyinyovejec sat mataa coo. 41 Copayjiclhac sat evalhoc naysicsa siyasicjayclha, olhnecsic sat as yoclhilhma, acyiplomo actamilaycam evalhoc coo — alhta aptomjac Visqui ingac.
42 Aptomjac mocjam Visqui ingac: Apquillingamcoc siclho acyimtalhnama enlhit ajancaoc, ellhovamcoc sat asoc altamila, acno siclhanma coo mepqui sicyeycajascaoc. 43 Inlhenalhquic as yoclhilhma yoyam cotvasalhcac sat, ayinyema apnatovascama caldeos cotnaja ingmoc, cotniclhac sat yoclhilhma actamopeycaoc, mepqui enlhit, najan mepqui apnatoscama aleyvam. Nanoc sat elmoc sat mocjam amyip, yoyam elcaoc. 44 Colmalhcac sat mocjam amyipayc, acyiplomo contratos acnatalhesomalhca, najan sello najan firma enlhit apquilvitaycamco. Colmalhcac sat amyip apquileyvomaclha apquilmolhama Benjamín, najan nipyava tingma Jerusalén, najan tingma apquilvanyam co Judá, najan netin inquilhe, najan amyip acvanyam, najan tingma apquilvanyam yoclhilhma Néguev nipiyam. Ongvasicjiclhojoc sat mocjam enlhit ajancaoc. Eycaso sicpayvam sicvisay Visqui apancaoc — alhta aptomjac.
Un plan maravilloso
1-2 Dios me habló otra vez cuando el rey Sedequías me tenía preso en el patio de la guardia de su palacio. Fue en el tiempo en que el ejército babilonio tenía rodeada a la ciudad de Jerusalén. Para entonces Sedequías llevaba diez años de reinar en Judá, y Nabucodonosor llevaba dieciocho años como rey de Babilonia. 3-5 El rey Sedequías ordenó que me encarcelaran porque yo anuncié un mensaje de parte de Dios. Este fue el mensaje:
«Yo, el Dios de Israel, voy a dejar que el rey de Babilonia conquiste la ciudad de Jerusalén. Ni siquiera Sedequías podrá escapar del poder de los babilonios. Ahora es rey, pero será derrotado por el rey de Babilonia. Será llevado preso, y en ese país se quedará hasta que yo decida otra cosa. Si ustedes quieren pelear contra los babilonios, háganlo; pero saldrán derrotados. Juro que así será».
6 Yo dejé en claro que Dios habló conmigo, 7-8 y que me dijo que mi primo Hanamel vendría a ofrecerme un terreno, para que yo se lo comprara. Hanamel era hijo de mi tío Salum, y su terreno estaba en Anatot, en el territorio de Benjamín. Y así fue. Hanamel vino al patio de la guardia, donde yo estaba preso, y me dijo que yo tenía el derecho y la responsabilidad de comprárselo para que el terreno quedara en familia. Con eso quedaba demostrado que Dios había hablado conmigo. 9 Entonces le compré a mi primo el terreno, y le pagué por él diecisiete monedas de plata.
10 Llamé a unos testigos, y delante de ellos le pagué y firmé la escritura del terreno.
11 Se hicieron dos copias de este documento, y en las dos copias se explicaban las condiciones de compraventa; una de ellas quedó sellada, y la otra quedó abierta. 12 Yo le entregué las dos copias a Baruc, que era hijo de Nerías y nieto de Maaseías. Esto lo hice delante de mi primo Hanamel, de los testigos que habían firmado la escritura, y de toda la gente de Judá que estaba sentada en el patio de la guardia. 13 También delante de ellos le dije a Baruc:
14 «El Dios todopoderoso te ordena recibir esta escritura, tanto la copia sellada como la copia abierta. Guárdalas en una vasija de barro, para que no se echen a perder. 15 Dios nos promete que en este país volveremos a comprar casas, terrenos y viñedos».
16 Después de entregarle a Baruc la escritura, le pedí a Dios en oración:
17 «Dios de Israel, tú, con tu extraordinario poder, has creado el cielo y la tierra. ¡No hay nada que tú no puedas hacer! 18 Demuestras tu gran amor a miles de personas, pero también castigas a los hijos por el pecado de sus padres. ¡Tú eres grande y poderoso! ¡Por eso te llaman Dios del universo! 19 Tus planes son maravillosos, pero aún más maravilloso es todo lo que haces. Tú estás al tanto de todo lo que hacemos, y a cada uno nos das lo que merecen nuestras acciones.
20 »Todos saben de los milagros que hiciste en Egipto, y de los que sigues haciendo en todo el mundo. 21 Tú nos sacaste de Egipto con gran poder, por medio de milagros que a todos llenaron de miedo. 22 Tú nos diste este país muy fértil, donde siempre hay abundancia de alimentos, tal como se lo habías prometido a nuestros antepasados.
23 »Pero cuando nuestros antepasados llegaron para habitar este país, no te obedecieron ni tuvieron en cuenta tus enseñanzas. ¡No cumplieron con lo que tú les mandaste hacer, y por eso los castigaste con esta desgracia! 24 Los ejércitos de Babilonia están listos para atacar a Jerusalén, y nuestra ciudad será conquistada por medio de la guerra, el hambre y las enfermedades.
»Dios de Israel, ¡tú mismo puedes ver cómo se cumple ahora todo lo que habías anunciado! 25 Si la ciudad está a punto de caer en manos de los babilonios, ¡para qué me ordenaste comprar un terreno delante de testigos!»
26 Entonces Dios me explicó:
27 «Jeremías, yo soy el Dios de Israel y de todo el mundo. No hay absolutamente nada que yo no pueda hacer. 28 Tienes razón, voy a permitir que el rey de Babilonia y sus soldados se apoderen de Jerusalén. 29 El ejército babilonio atacará a Jerusalén, y les prenderá fuego a todas esas casas donde se quemaba incienso para adorar al dios Baal, y donde se presentaban ofrendas de vino en honor de los dioses falsos. Todo eso lo hacían para ofenderme. 30 Siempre, desde que comenzaron a existir como nación, el pueblo de Israel y el de Judá han hecho lo que les da la gana.
»A mí me molesta mucho que adoren a esos ídolos. ¡Son dioses que ellos mismos han fabricado! 31-32 Por eso voy a destruir a Jerusalén, pues desde que la construyeron, los habitantes de Judá y de Jerusalén no han dejado de ofenderme con su conducta. También los pueblos de Israel y de Judá, y sus reyes, jefes, sacerdotes y profetas, no han hecho más que ofenderme y hacerme enojar. 33 Por más que yo traté de enseñarles y corregirlos, ellos no me escucharon ni me prestaron atención; en vez de seguirme, se alejaron de mí. 34 Para colmo, ¡en mi propio templo colocaron sus asquerosos ídolos! ¡Eso no lo puedo aceptar! 35 También construyeron altares en el valle de Ben-hinom, para adorar a Baal. Pero lo que más aborrezco es que en esos altares ofrecieron a sus hijos y a sus hijas en honor del dios Moloc. Yo jamás les ordené que hicieran eso, ¡y ni siquiera me pasó por la mente! Así fue como hicieron pecar a los habitantes de Judá.
36 »Por eso yo, el Dios de Israel, te digo que lo que has anunciado es verdad: la ciudad de Jerusalén caerá en manos del rey de Babilonia por causa de la guerra, el hambre y la enfermedad. 37 Yo estoy muy enojado con mi pueblo, y por eso lo he dispersado por muchos países. Pero en el futuro volveré a reunirlos, haré que vuelvan a Jerusalén, y entonces vivirán tranquilos y seguros. 38 Ellos serán mi pueblo, y yo seré su Dios. 39 Haré que tengan buenos pensamientos, y que cambien de conducta. Así me respetarán siempre, y eso será provechoso para ellos y para sus hijos. 40 Haré con ellos un pacto que durará para siempre. Estaré con mi pueblo en todo momento, y lo ayudaré; haré que me respete, y que no vuelva a alejarse de mí. 41 Con todo mi corazón volveré a establecerlo en esta tierra, y mi mayor alegría será que mi pueblo esté bien.
42 »Yo, el Dios de Israel, declaro: Así como le di a mi pueblo este castigo, también le daré todo lo bueno que le he prometido. 43 Ahora mi pueblo dice que esta tierra es un desierto, y que no tiene gente ni animales porque yo la puse en manos de los babilonios. Pero yo les aseguro a todos que volverán a comprar terrenos en este país. 44 Sí, volverán a comprar propiedades y firmarán y sellarán las escrituras delante de testigos. Esas compras las harán en el territorio de Benjamín y en los pueblos cercanos a Jerusalén, en las ciudades de Judá y en las ciudades de la región montañosa, y también en las ciudades de la llanura y en el desierto. Les juro que los haré volver de Babilonia».