Mocjam amyaa co Asiria
(2~R 19.1-372~Cr 32.20-23)1 Aplingac nic nat amyaa apvisqui Ezequías. Apyaptec nic nat apava aptalhnama ayinyema acmayovsa apvalhoc. Aptalhneclhec nic nat poc apava aptemaclha acmayovsa apvalhoc, epamejitsic Dios Apyimtalhnamo congne tingma apponquinomap. 2 Apcapajasquic nic nat colhic altimnasa profeta Isaías, Amoz apquitca. Apquilapajasacpec nic nat apquilasinancama mayordomo Eliaquim, cronista Sebna najan sacerdotes apquilvanyam apquilantalhnayclha apava acmayovsa apquilvalhoc.
3 Eycaso appayvam apcanama Visqui ingac Ezequías: —Avanjec ayay ingvalhoc acnim nac jay. Avanjec aclingaycamco ingvalhoc acyanmongayclha nintemaclha. Ningiltomjac malha quilvana, yoyam cotimsic ayitca, naysicsa mepqui acyimnatem. 4 Aplingac alhta Dios Apyimtalhnamo amyaa aplhanma co Asiria, apvisqui apcasinancama. Aptomjac alhta apvenneycam Dios Apyimtalhnamo. Aplingac alhta, eyanmongsiclhac sat aptemaclha appayvam Dios Apyimtalhnamo. Lhip Isaías, ilmalhnesquis ingnaymacoc apquilaymomap — alhta aptomjac Visqui ingac — nic nat apquiltomjac apquilapajasomap.
5 Apquiltiyaningvocmec nic nat profeta Isaías apvisqui apquilasinancama. 6 Apcatingmavoc nic nat profeta Isaías, colhic altimnasa apvisqui Ezequías: eycaso appayvam ayinyema Dios Apyimtalhnamo: Nocotyim nasa apvalhoc lhip, aplinga inlhojo appayvam co Asiria, sevenneycam coo. 7 Quip ilanojo. Otnesquisic sat amyaa acpilapquiscama apvisqui co Asiria. etajiclhac sat apcaoclha, ematong sat maa — alhta aptomjac Dios Apyimtalhnamo — nic nat aptomjac profeta.
8 Moc amyaa aplingay co Asiria. Apquilnapacpec nic nat siclho tingma Laquis. Quilhvoc elimpocjac sat tingma Libna. Aptiyaningvocmec nic nat apcasinancama co Asiria. 9 Aplingac nic nat apvisqui co Asiria moc amyaa: Apvaac nic apvisqui co Etiopía najan apquillhalhmaa, elnapacpoc sat apquilinmelhaycam co Asiria — nic nat intomjac amyaa. Mocjam lhama apcapajasa ilhnic nat apvisqui co Asiria, colhic altimnasa apvisqui Ezequías co Judá. 10 Intomjac nic nat amyaa: Apcanayquic lhip Ezequías epasmoc sat Dios, melmacpejec sat apyovoclhojo tingma Jerusalén. Ayinimcasquic nac Dios mepasmejec sat maa. 11 Aplingac lhip mataa amyaa apquilviscaa co Asiria apquilimpocjay moc yoclhilhma. Apquilmacpec alhta mataa yoyam eticyo. ¿Lhama ya lhquip yoyam evomsacpoc tap? 12 ¿Naso ya quilaycmasquiscama alvomquiscama tap moc yoclhilhma? Sicyeyjamcaa alhta apnatovasa tingma Gozán, tingma Harán, tingma Resef, najan co Bet-edén apnaycam tingma Telasar. 13 ¿Co laa apyasa apvisqui co Hammat, apvisqui co Arfad, apvisqui co Sefarvaim, apvisqui co Hena najan apvisqui co Iva? — nic nat intomjac amyaa.
14 Apquilyipsatquic nic nat Ezequías amyaa actalhesamalhca, apquilsayquinta co Asiria. Aptalhningvocmec nic nat tingma apponquinomap, appayesa as vaycajac napato Dios Visqui ingac. 15 Yiplovcoc nic nat apquilmalhnancama Ezequías: 16 Lhip Dios Visqui ingac. Yitnec lhip aptajanem pac tacjaplhit ángeles querubines. Lhip apvamlha pac lhama Dios, apvisqui lhalhma anco. Lhip nic nat apquilantipquiscama netin najan nalhpop. 17 Lhip Dios Visqui ingac. Ingyeylhojo sicpayvam. Ilanojo sat apquiltomjaclha ningyava. Ingyeylhojo appayvam apvisqui Senaquerib siclingay coo. Aptomja apquinmelhaycam lhip Dios apyimtalhnamo memasquingvoyam. 18 Naso, apnatovasquic alhta mataa co Asiria enlhitaoc najan yoclhilhma apancaoc lhalhma anco. 19 Apquilvatnec alhta talha quilaycmasquiscama apancaoc. Jave nasoc anco Dios. Acvisay quilaycmasquiscama apquillanay apnaymacoc enlhit, yamit najan mataymong alanomalhca. Aquilvatnec alhta talha. 20 Lhip Dios Apyimtalhnamo, jingmiyov nincoo napatavo co Asiria. Elyasingvomoc sat apyovoclhojo enlhitaoc as nalhpop, lhip aptomja apvamlha pac lhama Dios Apyimtalhnamo — nic nat aptomjac Ezequías.
21 Apcapajasquic nic nat profeta Isaías, colhic altimnasa Ezequías: Eycaso appayvam ayinyema Dios Visqui ingac: Aclingac coo selmalhnaycam lhip, aplhenacpo Senaquerib, apvisqui co Asiria — alhta aptomjac Dios — nic nat aptomjac profeta.
22 Eycaso ilhnic nat appayvam Dios Apyimtalhnamo, aplhenacpo apvisqui co Asiria:
Tingma Sión acyitsomalhca quilvana ayitcoc. Incasmasquic maa aplhenacpo Senaquerib. Apnaycam tingma Jerusalén, apquilyeyesam apcatcoc, apvitacpo inlhojo lhip apquinyem.
23 ¿Soc lha aplhenacpo apvenneycam mataa lhip? ¿Soc lha aplhenacpo apquinmelhaycam mataa lhip naysicsa apyimtalhnesomacpo apanco? Apquinmelham lhip Dios mayayo nipyesicsa enlhitaoc Israel.
24 Lhip apquilasinancama ayinyema alhta sevenneycam lhip: Eycaso ayinyema lhip appayvam: Cotlaycaoc coo carros najan singilpilhtetemo. Osavojoc sat netin inquilhe naysicsa ningimpocjay. Najan netin inquilhe Líbano sicyatemenma yamit cedro alvinatem, najan moc yamit pinos altamila anco. Acvitac mataa inquilhe nitno, acvitac nalhma, malha actomjayclho yamit ilhnamoc flores.
25 Moc yoclhilhma cotnaja siyaoclha, sicyam yingmin ayinyema yamilquit acmetmomalhca. Acyamasquic coo vatsam co Egipto, ayinyema sictoyam emancoc.
26 Am alhta jeyicpilcac lhip, sicvisay Visqui coo. Coo ayinyema aclhamoclhojo asoc, ayinyema aclhanma evalhoc. Cotnejic sat as ningvamlha nac jay. Lhip aptovascama mataa tingma apquilvanyam acma apjalhtam. Apsovjoc mataa aptovascama lhip, mengayacpejec lhama tingma.
27 Avanjec mataa ayay apquilvalhoc, avanjec mataa apquilmancactama enlhit. Apquilyitsomacpo paat ayimja amyip, paat alyimseleycaoc, paat ayimja lhopactic acyamay, actomja acyamascama alhcajayam.
28 Acyasamcoc coo lhip aplhingam, lhip aptemaclha mataa. Acyasamcoc co lhip aplom setanoncama coo.
29 Acyasamcoc coo lhip aptemaclha apyimtalhnesomacpo apanco. Oyiplhac sat apvajic, oyipitsic sat argolla apvajic, actetamalhca tama. Najan tava ápac apatong, yoyam olhingsic. Opaycamoc sat lhip, etajojoc sat lhip apquinyemayaclha — alhta aptomjac Dios — nic nat aptomjac profeta.
30 Aptomjac nic nat Isaías apcanya Ezequías: Notnatquis nasa yoyam covac sat. Eltovamcoc sat quellhip dos años trigo apactic, ayimja anco. Invocmec sat ancoc tercer año, elquiclhac sat actic, elyatemenic sat acyilhna. Elquiniclhac sat uva avjac, eltovamcoc sat acyilhna. 31 Apquilyitsomacpo ninganma, acyitna inlhojo ayquipmenaoc najan acyilhna. Apquilyitsomacpo enlhit apquilaymomap co Judá natamin apquimpocjay poc.
32 Elhnam sat tingma Jerusalén napocja apquilaymomap. Netin inquilhe Sión elvitacpoc mocjam enlhit apquilaymomap. Eycaso ayinyema apmopvan apanco Dios apyimtalhnamo — nic nat aptomjac profeta.
33 Aptomjac alhta Dios Apyimtalhnamo aplhenacpo apvisqui co Asiria: Metalhningvomejec sat tingma Jerusalén. Copvanquejec eyjong lhama yanca pac. Mengyimpocjac sat acyiplomo apquilmaycam apcajapsomap. Melanejec sat nitno lhopactic mayicjescama.
34 Etajojoc sat mocjam amay apquinyemayaclha. Metalhningvomejec sat as tingma apvanyam. Eycaso siclhanma coo, sicvisay Visqui sicyimtalhnamo.
35 Coo sat omyoc as tingma, olvomsic tap apyovoclhojo. Ayinyema siclhanma apvisay David, silancam alhta. Ayinyema coo sicvisay Dios — alhta aptomjac Dios — nic nat aptomjac profeta Isaías.
36 Apvaac nic nat ángel apquilnapma Dios apcasinancama. Apquilnapquic nic nat as alhtaa ciento ochenta y cinco mil co Asiria. Apquilvitacpec nic nat apquilitsepma moc acnim alhtoo. 37 Aptajaclhec nic nat apvisqui co Asiria Senaquerib, apnalaclho apquillhalhmaa apquilaymomap. Apnalaclhec nic nat tingma Nínive. 38 Nalhit acnim nic nat aptalhningvocmo tingma acyitnamaclha quilaycmasquiscama Nisroc, yoyam etnejic apcayo. Apquilinyajamquic nic nat apquitquic apvisay Adramelec, poc nic nat apvisay Sarezer. Apquilajac nic nat maa apquilyap. Apquinyajamquic nic nat yoclhilhma Ararat. Aptomjaclhec nic nat apvisqui apya'monquiscama apyap, apvisay Esarhadón.
Dios salva a Judá
(2 R 19.1-372 Cr 32.20-23)1 Cuando el rey Ezequías escuchó el mensaje de Senaquerib, se puso muy triste, y para mostrarlo se rompió la ropa, se puso ropa áspera y se fue al templo. 2 Luego les pidió a Eliaquim, a Sebná y a los sacerdotes más ancianos que fueran a ver al profeta Isaías hijo de Amós. Como ya se ha dicho, Eliaquim era el encargado del palacio, y Sebná era secretario del rey. Todos ellos fueron vestidos con ropa áspera para mostrar su tristeza, 3 y le dijeron al profeta:
—El rey Ezequías dice que hoy es un día de luto, de castigo y de vergüenza. Ya hemos perdido las fuerzas; estamos completamente desanimados. 4 Ojalá que Dios haya escuchado los insultos que el oficial de Senaquerib lanzó en contra del Dios de Israel, y que lo castigue. Pídele a Dios que ayude a los israelitas que aún quedan con vida.
5-6 Isaías les respondió:
—Denle al rey este mensaje de parte de Dios: “No tengas miedo de los insultos de ese soldado. 7 Yo haré que el rey Senaquerib reciba una mala noticia que lo obligue a regresar a su país, y allí lo matarán”.
8 El oficial asirio se enteró de que Senaquerib, su rey, se había ido de la ciudad de Laquis. Entonces se fue de Jerusalén y encontró a Senaquerib luchando contra Libná. 9 Allí Senaquerib supo que el rey Tirhaca de Etiopía había salido a luchar contra él. Entonces le mandó de nuevo un mensaje a Ezequías:
10 «Ezequías, rey de Judá: Tú confías en tu Dios, pero no te dejes engañar por él cuando te dice que yo no conquistaré Jerusalén. 11 Como bien sabes, los reyes de Asiria han destruido por completo a cuanto país quisieron. ¡No creas que tú te vas a salvar! 12 Cuando mis antepasados destruyeron a países como Gozán, Harán, Résef, y a la gente de Bet-edén que vivían en Telasar, ni sus dioses pudieron salvarlos. 13 Ni tampoco pudieron los reyes de Hamat, Arpad, Sefarvaim, Ivá y Hená».
14 Ezequías tomó la carta y la leyó. Luego fue al templo, extendió la carta delante de Dios 15 y oró diciendo:
16 «Dios de Israel, tú tienes tu trono sobre los querubines. Tú eres el único Dios de todos los reinos de la tierra; tú eres el creador del cielo y de la tierra. 17 ¡Préstanos atención! Mira lo que nos está sucediendo. Escucha lo que dijo Senaquerib para ofenderte a ti, el Dios de la vida. 18 Es verdad que los reyes de Asiria han destruido a los países y sus territorios, 19 y que han echado a sus dioses al fuego. Pero en realidad esos no eran dioses, sino imágenes de madera y de piedra hechas por manos humanas, y por eso fueron destruidas. 20 Dios nuestro, te rogamos que nos salves del poder de los asirios, para que todas las naciones de la tierra sepan que tú eres el único Dios».
21 Después Isaías le mandó este mensaje a Ezequías:
«Nuestro Dios, el Dios de Israel, ha escuchado tu oración. 22 Esto es lo que Dios dice de Senaquerib:
“A ti, Senaquerib,
Jerusalén te desprecia;
los israelitas se burlan de ti a tus espaldas.
23 ¿A quién insultaste y ofendiste?
¡Me ofendiste a mí, al Dios santo de Israel!
24 Tu mensaje es un grave insulto para mí.
”Tú presumes de tener muchos carros de combate
y de haber subido con ellos
a las más altas montañas del Líbano.
Tú presumes de haber derribado
los cedros y los pinos más altos y hermosos.
Dices que has llegado a los lugares más lejanos
y a los bosques más tupidos.
25 Tu orgullo es haber hecho pozos
y haber bebido el agua de otros países.
Presumes de que a tu paso
los ríos de Egipto se quedaron secos.
26 ”¿Pero acaso no sabes, Senaquerib,
que fui yo quien te permitió hacerlo?
Desde los tiempos antiguos
he planeado lo que ahora sucede.
Por eso destruyes ciudades fortificadas
y las transformas en un montón de escombros.
27 Por eso dejas sin fuerza a sus habitantes;
y los confundes y llenas de miedo.
¡Y se han vuelto como la hierba del campo,
como el pasto verde;
como la hierba de los tejados
que se seca antes de crecer!
28 ”Senaquerib,
yo sé todo lo que haces;
sé a dónde vas y de dónde vienes.
Y sé que te enojaste contra mí.
29 ¡Te enfureciste y te llenaste de orgullo!
Pero voy a ponerte un gancho en la nariz,
como se les pone a los bueyes,
y un freno en la boca,
como se les pone a los caballos;
¡voy a hacerte regresar
por el camino por donde viniste!”»
30 Después Isaías continuó diciéndole a Ezequías:
«Voy a darte una señal que te hará saber lo que va a pasar: Este año y el próximo, lo único que el pueblo comerá será el trigo que crece por sí solo. Pero en el tercer año ya podrán sembrar y cosechar, plantar viñedos y comer las uvas.
31 »Los habitantes de Judá que aún queden con vida serán como árboles bien firmes que producen mucho fruto. 32 Porque no todos en Jerusalén morirán de hambre, sino que un pequeño grupo quedará con vida. Dios hará esto porque los ama mucho.
33-34 »Dios quiere que sepas que Senaquerib no entrará a Jerusalén. No disparará ni una sola flecha; no la atacará ni construirá plataformas para subir por sus murallas, tendrá que regresar por donde vino. Dios ha dado su palabra. 35 Dios protegerá esta ciudad, por amor a sí mismo, y por amor a David, quien le fue fiel en todo».
36 Esa noche, el ángel de Dios fue y mató a ciento ochenta y cinco mil soldados del ejército asirio, y a la mañana siguiente el campo estaba lleno de muertos. 37 Entonces Senaquerib regresó a su país y se quedó en la ciudad de Nínive. 38 Pero un día, mientras Senaquerib estaba adorando en el templo de su dios Nisroc, sus hijos Adramélec y Sarézer fueron y lo mataron, y luego escaparon a la región de Ararat. En su lugar reinó su hijo Esarhadón.