Actemaclha mongyasquiyam
1 Mongyasquiyam acvisay aljalhneycam ingvalhoc asoc yoyam colvac sat mepqui ningyasquiyam. Actomja najan acyascamco ingvalhoc asoc mongvitay. 2 Apquilinlhanacmec nic nat apquilyiplovquiscama melyasquiyam ningilyeyjamcaa. Apyispaquic nic nat Dios actemaclha melyasquiyam.
3 Nincoo mongyasquiyam actomja singyascasingvoyam actemaclha apquillanay nic nat Dios aclhamoclhojo asoc ayinyema appayvam. Asoc ningvitay quilhvo nac jay actomja allanomalhca ayinyema asoc mongvitay.
4 Meyasquiyam nic nat innac Adán apquitca apvisay Abel. Actamila anco ilhnic nat apmescama asoc macmescama Dios, am nic nat colhnoc apmescama apipma Caín. Aplhenquic nic nat Dios aptomja appeyvomo Abel. Apyispaquic nic nat Dios actemaclha apmescama Abel. Apquitsepmec nic nat inyicje Abel, aptomja eyca singlingascama actemaclha meyasquiyam.
5 Meyasquiyam nic nat innac Enoc. Innec nic nat acyaseclho netin apjalhnanco, mepqui apquitsepma. Am nic nat etacpoc mocjam, ayinyemaclha Dios nic nat apyantamaclho netin. Inlingalhquic nic nat aplhenamap Enoc actemaclha apyisponcama Dios yicpintama macmiyasayclha netin. 6 Am sat ancoc coyitnac mongyasquiyam, mongvityejec sat yoyam jingyispac Dios. Ningiltamjoc sat ancoc ongilyoclhojo Dios, incaymalhquic colhic mongyasquiyam Dios apna netin, aptomja apyanmonquiscama mataa actemaclha ningilquitamsama Dios.
7 Meyasquiyam nic nat innac Noé. Apyasingvocmec nic nat Noé amyaa ayinyema Dios yoyam colvac sat asoc actomja cotamalhca nic nat mocjam. Apquilyajaclhoc nic nat Noé. Apquillanac nic nat barco yamit aysicsic acyiviy yoyam elvomsic tap apmolhama. Am nic nat cotnatsalhcac aptomjaclha Noé yoyam elnatovasacpoc enlhitaoc lhalhma anco. Aptimesacpec nic nat appeyvomo Noé napato Dios ayinyema actemaclha meyasquiyam.
8 Meyasquiyam nic nat innac Abraham. Apquevam nic nat Dios yoyam eyacsic Abraham moc yoclhilhma yoyam elhcac malha apmayclha. Apquilyajaclhoc nic nat Abraham. Aplhinquic nic nat Abraham naysicsa meyascaoc apyasaclha. 9 Meyasquiyam nic nat innac Abraham. Apvoclhec nic nat yoclhilhma cotnajaclha apcaoclha aplhanmaclha Dios actomja nasoc yoyam elhcac. Apquillanac nic nat carpa appaclhanma. Apvajanamquic nic nat Abraham apquitca Isaac. Apvajanamquic nic nat Abraham aptavin Jacob. Apquilanyacpec nic nat as apcanit yoyam ellhovac lhama apquilyap Abraham, actemaclha aplhanma Dios actomja nasoc anco. 10 Apquiljalhnec nic nat Abraham yoyam elhic tingma apyiviy acyitna apvojac acyimnatem. Dios nic nat apquillanay as tingma najan Dios apvisay apquillanay tingma.
11 Coyasquiyam nic nat innac Sara, Abraham aptava. Inmasquec nic nat acvitay ayitca, ayinyemaclha invanacmec nic nat as quilvana. Inlhocac nic nat Dios apmopvan yoyam cotimsic ayitca. Ayinyemaclha am nic nat coyascacmoc yoyam comoc nelha aplhanmaclha Dios actomja nasoc anco. 12 Inquitlhincasquic nic nat comoc nelha acnim aptiyascam Abraham. Aplhameclhec nic nat aptovana niptamin. Malha apyova netin mongmovan ongilyipsitic nic nat aptomjaclha aptovana niptamin, najan malha lhopactic nicja yingmin mongmovan ongilyipsitic.
13 Apquilmasquingvocmec nic nat as enlhitaoc acma melyasquiyam mepqui apquillhoy asoc actemaclha aplhanma Dios actomja nasoc anco. Malha naysicsa melyasquiyam apquilvita ilhnic nat asoc actemaclha aplhanma Dios actomja nasoc anco. Yiplovcoc nic nat acpayjayclha apquilvalhoc. Apquillhenacpoc nic nat apanco apquiltomja malha maycaa as nalhpop najan cotnaja apquilaoclha as nalhpop. 14 Cotnatsalhquejec mataa actemaclha apquillhanma actomja apquilmayjayo apquilaoclha alhnancoc. 15 Apvancaac nic nat inyicje eltajojo yoclhilhma apquilinyemayaclha. Am nic nat eyca collhenac apquilvalhoc apquilaoclha as nalhpop. 16 Inquillhenquic nic nat mataa apquilvalhoc apquilaoclha actamila anco, am colhnoc nalhpop. Inlhenalhquic nic nat ningaoclha netin. Am nic nat emancac Dios apquiltomja as enlhitaoc apvisay Visqui apancaoc. Apquillanesquic nic nat Dios tingma apyiviy yoyam elhnam as enlhitaoc acma melyasquiyam.
17 Meyasquiyam nic nat innac Abraham. Apyipconquic nic nat Dios actemaclha meyasquiyam Abraham. Apquiltamjoc nic nat Dios yoyam ematong Isaac, Abraham apquitca, actemaclha macmescama Dios. Am nic nat emyavac Abraham apquitca apvamlha pac lhama. Apyasamcoc nic nat Abraham aplhenamap apquitca actemaclha aplhanma Dios actomja nasoc anco. Apquiltimnasacpec nic nat Abraham: 18 “Elhamasiclhac sat apquitquic Isaac, eltimjic sat lhip aptovana niptamin” —nic nat intomjac amyaa apcanyacpo. 19 Apyasamcoc nic nat Abraham acyitna apmopvan Dios yoyam enalhaticjascomoc apquiltomja apquilitsepma. Aplhoveclhec nic nat mocjam Abraham apquitca, malha aplhaticjangviyam nipyesicsa apquilmasquingvaycmo.
20 Meyasquiyam nic nat innac Isaac, Abraham apquitca. Apquilmalhnescasquic nic nat Dios Isaac yoyam epasmoc Jacob najan Esaú apquiltomja Isaac apquitquic. Apvitac nic nat Isaac asoc yoyam colvac sat. 21 Meyasquiyam nic nat innac Jacob. Apquilmalhnescasquic nic nat Dios Jacob yoyam epasmoc José apquitquic. Apquilmalhnescasquic nic nat Jacob naysicsa apquinimquiscama apquileneycam yicpintama apquitsepma. 22 Meyasquiyam nic nat innac José. Aplhenquic nic nat José yicpintama apquitsepma yoyam elyamyiclhac sat apnaymacoc israelitas yoclhilhma Egipto. Appenasoc nic nat appiquena appayvam José yoyam eltimjic apquilatonma acvocmo sat apquitsepma.
23 Meyasquiyam nic nat innac Moisés apyap najan inquin. Aptiyacmec nic nat Moisés apquitcoc aptomja aptamila. Apposquic nic nat apyap najan inquin acvocmo apnatqui piltin. Inquilmiyovquic nic nat yoyam ematong. Am nic nat ingyacac apyap najan inquin actemaclha apcanama apvisqui Faraón yoyam coticyoc sicaa. 24 Meyasquiyam nic nat innac Moisés. Apvanamyic nic nat. Am nic nat coyacmoc Moisés etnejic inquin apvisqui Faraón aptava. 25 Apquiltamjoc nic nat Moisés elngamcojoc lhama acmasca apnaymacoc apquilvisay Dios apmolhama. Am nic nat eltamjoc Moisés ingyitsovacsojo acyavataclhojo naysicsa asoc alinyema mongilyascalhma. 26 Apquiltamjoc nic nat Moisés elngamcojo apquilasmescama enlhitaoc aplhenamap Cristo, actomja malha acyiviy anco ningilnatam, am colhno acyovoclhojo apquilnatam acnaycaoc yoclhilhma Egipto. Ayinyemaclha inlhenquic nic nat apvalhoc Moisés Dios apmescama yoyam covac sat. 27 Meyasquiyam nic nat innac Moisés. Apyamyeclhec nic nat yoclhilhma Egipto mepqui apcay actemaclha aplom apvisqui Faraón. Am nic nat ingyacac Moisés, ayinyemaclha inlhenquic nic nat apvalhoc Dios aptomja metamap.
28 Meyasquiyam nic nat innac Moisés. Apquiltomjacpec nic nat pascua caya apquilyeycajaycaoc. Apquilanayquic nic nat Moisés yoyam colhic alilhpaja ema netin apatnaoc tingma. Copvanquejec nic nat etalhningvac ángel apvisay singilnapma. Copvanquejec nic nat elnapoc apquitquic israelitas apquiltomja appaliyam apmamyi. 29 Melyasquiyam nic nat innac enlhitaoc Israel. Apquilmilanquic nic nat nalhpop yingmin acvanyam acvisay Mar Rojo. Apquilimjaoclhec nic nat co Egipto. Inquilnapquic nic nat yingmin aplhamoclhojo co Egipto.
30 Melyasquiyam nic nat innac enlhitaoc Israel. Apquiljalhyincacmec nic nat tingma Jericó acvocmo siete acnim. Yejemoc nic nat alyanina apjalhtam tingma, macjalhtam mataymong. 31 Coyasquiyam nic nat innac quilvana alanatama acvisay Rahab. Am nic nat comatnac lhama nipyesicsa enlhit melilyajayquiclho. Ayinyemaclha inquilmec nic nat tacja apquilapajasomap apquilinyema Israel apmolhama.
32 ¿Soc moc asoc yoyam olhenic mocjam? Inyavatoc mataa acnim, movanquejec osavojo olhenic amyaa. Aplhenacpec nic nat enlhit apvisay Gedeón, najan poc apvisay Barac, najan poc apvisay Sansón, najan poc apvisay Jefté, najan poc apvisay apvisqui David, najan poc apvisay Samuel, najan apquiltomja profetas Dios apquillingascama. 33 Melyasquiyam nic nat innac as enlhitaoc. Apquilnapquic nic nat moc yoclhilhma apquilviscaa najan aplhamoclhojo enlhitaoc. Apquilyiplovcasquic nic nat actemaclha acpeyvomo naysicsa apquilyanmongsayclha apquiltemaclha enlhitaoc. Apquillhocac nic nat asoc actemaclha aplhanma Dios actomja nasoc anco. Apquilapquic nic nat apmeoc atong yamacmeyva. 34 Apquilsaponcasquic nic nat talha. Apquinyajamquic nic nat apquilaca sovo acvinatem. Apquilyimnatem nic nat apquiltomjac, apquiltomja mepqui apquilyimnatem siclho. Apquiltomja ilhnic nat apquilyimtalhnamo naysicsa apquilnapomap. Apquiltomja ilhnic nat apminlhanma singilpilhtetemo cotnaja ingmoc. 35 Inquilvitaclhec nic nat quilvana anatamcaa apnalhaticjangviyam nipyesicsa apquilmasquingvaycmo.
Innec nic nat alasquisa apyimpeoc poc enlhitaoc. Am nic nat colyacmoc eleyoc mepqui apquilmomap yoyam elvomjoc sat moc ningnalhaticjangvoycamlha actamila anco. 36 Apquillingamcoc nic nat poc ayinyema apquilasmescama enlhitaoc. Apquillingamcoc nic nat poc malyicpilhqueteycaoc najan actemaclha apquilpilhtetomap najan aplhatmomap singilpilhtetomaclha. , 37 Apticyovquic nic nat ayinyema apquilyicnamap mataymong, najan ayinyema apquilvatnama talha, najan ayinyema malyatemenayclha monaycpacyic, najan ayinyema malyatemenayclha sovo acvinatem. Apquilalomap ilhnic nat naysicsa apquileyvam nipquesic apyimpeoc najan yataay apyimpeoc. Mepqui apquilnatam nic nat as enlhitaoc. Apquillingamcoc nic nat actemaclha ayaymomalhca asoc. Apquillingamcoc nic nat acmasca. 38 Apquilaponcanacpec nic nat mataa as enlhitaoc. Apquileyvec nic nat yoclhilhma actamopeycaoc najan netin inquilhe. Apquilyilhanmec nic nat nicja inquilhe acvoyam congne najan congne acpatyapma lhop. 39 Apcayo ilhnic nat aptomjac Dios apvita melyasquiyam as enlhitaoc. Am nic nat ellhovac mocjam asoc actemaclha aplhanma Dios actomja nasoc anco. 40 Apquiltamjoc Dios jingilmesic asoc altamila anco, am colhno siclhoc nic nat. Apquiltamjoc Dios yoyam eltimjic as enlhitaoc sinpasmeyquiclha nincoo. Ongiltimjic sat ningilpeyvomo lhama napato Dios.
La confianza en Dios
1 Confiar en Dios es estar totalmente seguro de que uno va a recibir lo que espera. Es estar convencido de que algo existe, aun cuando no se pueda ver. 2 Dios aceptó a nuestros antepasados porque ellos confiaron en él. 3 Y nosotros creemos que Dios creó el universo con una sola orden suya. Lo que ahora vemos fue hecho de cosas que no podían verse.
4 Abel confió en Dios, y por eso le ofreció un sacrificio mejor que el de Caín. Por eso Dios consideró que Abel era justo, y aceptó sus ofrendas. Y aunque Abel ya está muerto, todavía podemos aprender mucho de la confianza que él tuvo en Dios.
5 Henoc confió en Dios y, por eso, en vez de morir, Dios se lo llevó de este mundo y nadie volvió a encontrarlo. La Biblia dice que, antes de que Henoc fuera llevado, fue obediente, y eso le agradó a Dios. 6 Porque a Dios no le gusta que no confiemos en él. Para ser amigos de Dios, hay que creer que él existe y que sabe premiar a los que buscan su amistad.
7 Noé confió en Dios y, por eso, cuando Dios le avisó que sucederían cosas que todavía no podían verse, obedeció y construyó una casa flotante para salvar a su familia. Por su confianza en Dios, Noé recibió las bendiciones que Dios da a todos los que lo obedecen. También por su confianza en Dios, Noé hizo que la gente de este mundo fuera condenada.
8 Abraham confió en Dios, y por eso obedeció cuando Dios le ordenó que saliera de su tierra para ir al país que le daría, aun cuando no sabía hacia dónde iba. 9 Abraham confió tanto en Dios que vivió como un extranjero en el país que Dios le había prometido. Vivió en tiendas de campaña, igual que Isaac y Jacob, a quienes Dios también les había prometido ese país. 10 Abraham confiaba en que algún día vería la ciudad que Dios había planeado y construido sobre bases firmes.
11 Abraham confió en Dios y, por eso, aunque su esposa Sara no podía tener hijos y él era ya muy viejo, Dios le dio fuerzas para tener un hijo. Y es que Abraham confió en que Dios cumpliría su promesa. 12 Por eso Abraham, aun cuando ya iba a morir, pudo tener tantos descendientes como las estrellas del cielo y como la arena que hay a la orilla del mar. ¡Nadie puede contarlos!
13 Todas las personas que hemos mencionado murieron sin recibir las cosas que Dios les había prometido. Pero como ellos confiaban en Dios, las vieron desde lejos y se alegraron, pues sabían que en este mundo ellos estaban de paso, como los extranjeros. 14 Queda claro, entonces, que quienes reconocen esto todavía buscan un país propio, 15 y que no están pensando en volver al país de donde salieron, pues de otra manera hubieran regresado allá. 16 Lo que desean es tener un país mejor en el cielo. Por eso Dios les ha preparado una ciudad, y no tiene vergüenza de que le llamen su Dios.
17 Abraham confió en Dios cuando Dios quiso probar si él lo obedecería o no. Por eso Abraham tomó a su hijo Isaac para ofrecerlo como sacrificio. No le importó que fuera su único hijo, 18 ni que Dios le hubiera prometido que por medio de Isaac tendría muchos descendientes. 19 Abraham sabía que Dios tiene poder para hacer que los muertos vuelvan a vivir. Esa confianza hizo que Abraham no tuviera que matar a su hijo; y fue como si Isaac hubiera vuelto a vivir.
20 Isaac confió en Dios, y por eso les prometió a sus hijos Jacob y Esaú que Dios los iba a bendecir.
21 Jacob confió en Dios y, por eso, cuando ya estaba por morir, les prometió a los hijos de José que Dios los iba a bendecir. Luego, se apoyó en la punta de su bastón y adoró a Dios.
22 José confió en Dios y, por eso, poco antes de morir, anunció que los israelitas saldrían libres de Egipto, y dejó instrucciones para que supieran qué hacer con sus huesos.
23 Los padres de Moisés confiaron en Dios y, por eso, cuando Moisés nació, lo escondieron durante tres meses. El rey de Egipto había ordenado que se matara a todos los niños israelitas, pero ellos vieron que Moisés era un niño hermoso y no tuvieron miedo, porque confiaban en Dios.
24 Moisés confió en Dios y, por eso, cuando ya fue hombre, no quiso seguir siendo hijo adoptivo de la hija del rey. 25 No quiso disfrutar de lo que podía hacer y tener como egipcio, pues era pecado. Prefirió que los egipcios lo maltrataran, como lo hacían con el pueblo de Dios. 26 En vez de disfrutar de las riquezas de Egipto, Moisés decidió que era mejor sufrir, como también iba a sufrir el Mesías, pues sabía que Dios le daría su premio.
27 Moisés confió en Dios y, por eso no le tuvo miedo al rey ni se rindió nunca. Salió de Egipto, y actuó como si estuviera viendo a Dios, que es invisible. 28 Moisés confió en Dios, y por eso celebró la Pascua. También mandó rociar con sangre las puertas de las casas israelitas. Así, el ángel enviado a matar no le hizo daño a ningún hijo mayor de las familias israelitas.
29 Los israelitas confiaron en Dios, y por eso cruzaron el Mar de los Juncos como si caminaran sobre tierra seca. Pero cuando los egipcios quisieron pasar, todos ellos se ahogaron.
30 Los israelitas confiaron en Dios y, por eso, cuando marcharon alrededor de la ciudad de Jericó durante siete días, los muros de la ciudad se vinieron abajo.
31 Rahab, la prostituta, confió en Dios y trató bien a los espías de Israel. Por eso no murió junto con los que habían desobedecido a Dios en Jericó.
32 ¿Qué más les puedo decir? No me alcanzaría el tiempo para hablarles de la confianza en Dios de Gedeón, de Barac, de Sansón, de Jefté, de David, de Samuel y de los profetas. 33 Ellos confiaron en Dios, y por eso conquistaron países; y como actuaron con justicia, recibieron lo que Dios les había prometido. Cerraron la boca de leones y 34 apagaron grandes incendios. Escaparon de que los mataran con espada, recibieron fuerzas cuando más débiles estaban, y en la guerra fueron tan poderosos que vencieron a los ejércitos enemigos.
35 Algunas mujeres confiaron en Dios, y por eso Dios hizo que sus familiares muertos volvieran a vivir.
Algunos confiaron tanto en Dios que no quisieron que los dejaran en libertad. Al contrario, dejaron que los mataran, porque sabían que volverían a vivir y así estarían mucho mejor. 36 Mucha gente se burló de ellos y los maltrató, y hasta los metió en la cárcel. 37 A otros los mataron a pedradas, los partieron en dos con una sierra, o los mataron con espada. Algunos anduvieron de un lugar a otro con ropas hechas de piel de oveja o de cabra. Eran pobres, estaban tristes, y habían sido maltratados. 38 La gente de este mundo no merecía personas tan buenas, que anduvieron sin rumbo fijo por el desierto, por las montañas, por las cuevas y las cavernas de la tierra.
39 Dios estaba contento con todas estas personas, pues confiaron en él. Pero ninguna de ellas recibió lo que Dios había prometido. 40 Y es que Dios tenía un plan mucho mejor, para que nosotros también recibiéramos lo prometido. Dios solo hará perfectas a esas personas cuando nos haya hecho perfectos a nosotros.