José apquitquic apnaclha Jacob
1 Nalhit acnim nic nat intomjac. Intomjac nic nat amyaa apcanyacpo José: —Acmasca apyimpejic intomjac lhip apyap— nic nat intomjac amyaa.
Yejemoc nic nat apnalaclho apquitquic José, apquilvisay Manasés najan Efraín.
2 Innec nic nat altimnasquiclho Jacob: —Apvoctac lhac lhip apquitca José— nic nat intomjac amyaa. Apyimnaclhoc nic nat apna netin Jacob.
3 Aptomjac nic nat Jacob apcanya José: —Acvitac alhta Dios Visqui Apyimtalhnamo tingma Luz yoclhilhma Canaán. Eltimnasquic alhta actamila appayvam. 4 Aptomjac alhta seyanya: Quip ilanojo. Olhamascasiclhac sat lhip aptovana yoyam eltimjic appintalhnama lhalhma anco. Omquesiclhac sat aptovana as yoclhilhma cotmongvoycamlha nelha — alhta aptomjac seyanya. 5 Pac otnejic eyitquic lhip apquitquic Efraín najan Manasés. Actomja aptiyaycamlha as yoclhilhma Egipto yicpintama sicvoy coo. Ellhojoc sat eyitquic apno Rubén najan Simeón apquiltomja eyitquic. 6 Etac sat mocjam apquitquic, eltimjic sat lhip apancaoc. Eltimjic sat apquilpipma Efraín najan Manasés. Ellhocac sat apquilmayclha apquilyalhinga. 7 Acmiyantac alhta tingma Padan-aram. Nalhit amay alhta inquitsepvoctac lhip inquin acvisay Raquel, yoclhilhma Canaán. Am alhta ovocmoc tingma Efrata, moc apvisay Belén. Ayatoynquic alhta maa nalhit amay— nic nat aptomjac Jacob.
8 Yejemoc nic nat apvita apyap José apquitquic. Aptomjac nic nat apyap apcanya José: —¿Soc enlhit apquitquic apnamcaa nac aso?— nic nat aptomjac.
9 Apcatingmavoc nic nat José: —Coo eyitquic, Dios semquescama as yoclhilhma Egipto— nic nat aptomjac.
Aptomjac nic nat apyap apcanya José: —Ingyane sat jelyota yoyam oltimnacsic actamila sicpayvam— nic nat aptomjac.
10 Apvanyam apanco ilhnic nat apyap apvisay Israel. Inmasquec nic nat apvitay olhma. Apyantamaclhec nic nat José apquitquic apnaclha apquilyata. Appatjetquic nic nat apyata appitsisa apmalhimpenic.
11 Aptomjac nic nat apyap apcanya José: —Am alhta oyasamcoc yoyam otac mocjam lhip. Quilhvo eyca sicvita lhip apquitquic. Eycaso ayinyema Dios Visqui Apyimtalhnamo— nic nat aptomjac.
12 Apnam nic nat José apquitquic acpayjo aptapnaoc apquilyata. Apquinimcasquic nic nat apquitquic tap José. Yejemoc nic nat apjalhaja José napato apyap. Inticlhicvocmec nic nat napaat nalhpop. 13 Yejemoc nic nat apma apmic acyimnatamaclha apquitca Efraín. Apmic apsancalvelha nic nat apmac apquitca Manasés. Apnalaclhec nic nat apnaclha apyap. Apnec nic nat Efraín napocja apyata apsancalvelha. Apnec nic nat Manasés napocja acyimnatamaclha. 14 Yejemoc nic nat apya'mongsa moc apmeoc apyata. Apninquinquic nic nat apmeoc apyitsicsaoc. Appiquinquic nic nat apmic acyimnatamaclha apyitsicsic Efraín aptomja apsilhyo. Appiquinquic nic nat apmic apsancalvelha apyitsicsic Manasés aptomja apteyam apmamyi.
15 Apquiltimnasquic nic nat actamila appayvam apquilyata:

Dios aptomja Visqui ingac.
Apquilyajaclhoc nat sicyeyjamcaa Abraham najan Isaac.
Dios aptomja setamilquiscama mataa.
Aclhamoclhojo acnim sictiyascam coo.
16 Altamjoc coo epasmoc Dios ángel apanco as apquitcoc,
acno setamilquiscama mataa naysicsa acyimtalhnama.
Colvoncamejec sat mataa coo sicvisay najan apvisay sicyeyjamcaa Abraham najan Isaac.
Ellhamiclhac sat apquitquic.
Eltimjic sat appintalhnama lhalhma anco— nic nat aptomjac.

17 Am nic nat colcac apvalhoc José appicanma apyap apmic acyimnatamaclha apyitsicsic Efraín. Apyinyovcasquic nic nat José apmic apyap yoyam epquinic apyitsicsic poc apquitca.
18 Aptomjac nic nat José apcanya apyap: —Jave lha, tata. Poc aptomja apvaneycaoc apmamyi. Ipquin sat apmic acyimnatamaclha apyitsicsic— nic nat aptomjac José.
19 Apmiyovquic nic nat apyap. Apcatingmavoc nic nat: —Sictamongvoyam, acyasamcoc coo. Elhamiclhac sat najan Manasés. Eltimjic sat appintalhnama lhalhma anco. Eyca apyalhing etnejic apyimtalhnamo apanco melhoc sat apipma. Eltimjic sat appintalhnama apanco lhalhma anco— nic nat aptomjac apyap.
20 Apquiltimnasquic nic nat actamila appayvam as acnim: —Collhenalhcac sat mataa apquilvisay naysicsa apquiltimnascama actamila appayvam. Cotnejic sat mataa apquillhanmaclha: Dios Apyimtalhnamo epasmoc sat lhip acno appasmom nic nat Efraín najan Manasés — sat eltimjic mataa— nic nat aptomjac Jacob.
Aptimescasquic nic nat Israel etnejic apyimtalhnamo apanco Efraín, melhoyc sat apipma Manasés.
21 Aptomjac nic nat apyap apcanya José: —Quip ilanojo. Ongvitsapoc sat coo. Aplhalhma sat mataa etnejic Dios Apyimtalhnamo. Eltajicsojoc sat quellhip apcaoclha apquilyeyjamcaa. 22 Elhcac sat lhip yoclhilhma acyivey anco, am colhno yoclhilhma apancaoc apquilpipma. Elhic sat lhip yoclhilhma Siquem, amorreos alhta apquilaoclha. Ningminlhinquic alhta naysicsa ningilnapomalhca. Ingancoc ningiltomjac as yoclhilhma— nic nat aptomjac Jacob (Israel).
Jacob bendice a Manasés y a Efraín
1 Pasado algún tiempo, José se enteró de que su padre estaba muy enfermo, así que tomó a sus dos hijos, Manasés y Efraín, y fue a visitarlo. 2 Cuando le dijeron a Jacob que José había llegado para verlo, Jacob hizo un esfuerzo y se levantó de la cama. 3 Y le dijo a José:

—El Dios todopoderoso se me apareció en Betel, una ciudad de Canaán. Allí me bendijo 4 y me hizo esta promesa: “Yo haré que tengas muchos hijos y descendientes. Y de tus descendientes se formarán muchos pueblos, y esta tierra será siempre de ellos”.
5 »Efraín y Manasés, los dos hijos que tuviste en Egipto antes de que yo viniera, serán considerados como mis propios hijos; serán tan míos como lo son Rubén y Simeón. 6 Los hijos que tengas después de ellos ya serán considerados como tuyos, y en el territorio que reciban se les reconocerá por el nombre de sus hermanos.
7 »Para tristeza mía, tu madre Raquel murió en el camino, cuando yo regresaba de Padán-aram. Murió en la tierra de Canaán, muy cerca de la ciudad de Efrata, así que allí la enterré, junto al camino. Efrata es el mismo pueblo que ahora llaman Belén.

8 De pronto, Jacob vio a los hijos de José, y le preguntó:

—Y estos, ¿quiénes son?

9-10 José le respondió:

—Son los hijos que Dios me ha dado aquí en Egipto.

Como Jacob ya no podía ver bien por causa de su edad, le pidió a José:

—Acércamelos. Voy a bendecirlos.

José los acercó a su padre, y él los besó y los abrazó. 11 Entonces le dijo a José:

—Yo había perdido las esperanzas de volver a verte, y sin embargo Dios me ha permitido ver también a tus hijos.

12 José quitó a sus hijos de las rodillas de su padre, y se inclinó ante él. 13 Puso a Efraín a su derecha y a Manasés a su izquierda, y los acercó a su padre. Así Efraín quedó a la izquierda de Jacob, y Manasés a su derecha. 14 Sin embargo, Jacob cruzó los brazos y puso su mano derecha sobre la cabeza de Efraín, que era el menor, y su mano izquierda la puso sobre la cabeza de Manasés, a pesar de que este era el mayor. 15 Entonces bendijo a José con estas palabras:

«El Dios de mi abuelo Abraham
y de mi padre Isaac,
me ha guiado toda mi vida.
16 También ha enviado a su ángel
para librarme de muchos peligros.
Yo le pido que bendiga
a estos dos muchachos.
Que por medio de ellos
sea recordado mi nombre,
el nombre de mi abuelo Abraham
y el de mi padre Isaac.
¡Que tengan muchos hijos!»

17 A José no le gustó ver que su padre pusiera su mano derecha sobre la cabeza de Efraín, así que se la quitó de la cabeza de Efraín y la puso sobre la cabeza de Manasés, 18 mientras le decía:

—¡Así no, padre mío! ¡Mi hijo mayor es Manasés! ¡Pon tu mano derecha sobre su cabeza!

19 Pero Jacob no quiso hacerlo así, y le dijo:

—Ya lo sé, hijo mío; ya lo sé. También Manasés llegará a ser un gran pueblo. Sin embargo, su hermano menor será más importante que él, y sus descendientes llegarán a formar un grupo de naciones.

20 Así fue como ese día Jacob le dio a Efraín el lugar de Manasés. Entonces dijo:

—Cuando mis descendientes bendigan a alguien, le dirán:

“¡Que Dios te bendiga
como bendijo a Efraín y a Manasés!”

21 Luego le dijo a José:

—Ya me falta poco para morir, pero Dios estará contigo y te hará volver a la tierra de tus abuelos. 22 Y como tú estás por encima de tus hermanos, te doy el monte de Siquem, que les quité a los amorreos en mi lucha contra ellos.