Enlhit apquiltamjaycam moyayit uva avjac
(Mt 21.33-46Lc 20.9-19)
1 Apquiltimnasamquic alhta Jesús amyaa actemaclha apyitquiscama:
—Lhama enlhit apquinaclhec nic nat moyayit uva avjac. Apjalhtamcasquic nic nat niyava. Apmetmec nic nat ayajapsomalhquilha acyilhna. Apquilanac nic nat apmaclha netin aptamilquiscama moyayit uva avjac.
“Apquilmaycam nic nat siclho moyayit uva avjac apquiltamjaycam enlhit. Aplhinquic nic nat mocjay. 2 Invocmec nic nat mocjitma apcapajasa lhama apquilancam apnamcaclha apquiltamjaycam enlhit. Apquiltamjoc nic nat emiclha nicja moyayit uva acyilhna acyanmongam apquilmaycam siclho moyayit uva avjac. 3 Yejemoc nic nat apmacpo apquilancam apquilticponga apyimpejic. Apquilapajasa ilhnic nat eyca mepqui asoc apsayclha. 4 Apcapajasquic nic nat mocjam poc apquilancam. Yejemoc nic nat apquilticpongamcaa apcatic. Apquillovquic nic nat. 5 Apcapajasquic nic nat poc apquilancam. Yejemoc nic nat apmatna. Natamin apquilapajasquic nic nat aplhamoclhojo apquilancam. Innec nic nat alticpongamcaa apyimpeoc napocja. Apticyovquic nic nat napocja apquilancam.
6 “Apquitca ilhnic nat apnac apvisqui. Lhama apanco apcasicjayo. Alhayi ilhnic nat apcapajasa apquitca. “Ingyacpoc sat lhaja sictamongvoyam” —nic nat aptomjac. 7 Yejemoc nic nat apquilpamejitsacpo apquiltamjaycam enlhit: “Apquitca nac, emiclhac sat apanco. Noc, ongajic sat. Ingancoc inganco sat ontimiclha moyayit uva avjac” —nic nat apquiltomjac. 8 Yejemoc nic nat apmacpo apquitca. Apmatnec nic nat. Apyinyovacpec nic nat tap moyayit uva avjac.
9 “¿Soc sat elanac apvisqui actomja apanco moyayit uva avjac? Elnajapvotac sat apquiltamjaycam enlhit. Emquesic sat moyayit uva avjac apnaymacoc —nic nat aptomjac Jesús.
10 “Am ya elyipsatac vaycajac acpayvam, actomja ilhnic nat:

Mataymong apquilyamasma apquilaneycaoc tingma,
Inpiquenalhquic tingma apvojac actajescamaclha.
11 Eycaso aptamjaycam Visqui ingac,
Pilapcasquic anco ningvita

—alhta aptomjac Jesús.
12 Natamin apquillovquic alhta. Apquililtamjoc yoyam emacpoc Jesús. Apquilyicpilcoc anco apquillhenamap actemaclha apyitquiscama. Apquilacpec alhta eyca apnaymacoc. Apquillhinquic alhta anco. Aptamopamquic alhta Jesús.
Acninquinomalhquilha solyayem impuesto
(Mt 22.15-22Lc 20.20-26)
13 Natamin apquilapajasomacpo alhta apnaclha Jesús fariseos najan napocja Herodes apquilancam. Apquililtamjoc alhta elsilhnana. 14 Apquilvoctac alhta apnaclha apquilpamejitsa:
—Visqui, ningyasamcoc nincoo, lhip actomja nasoc anco appayvam. Am ingyacac lhip apnaymacoc. Am etnajac lhip apquilayo enlhit. Inpeyvoc lhip singillhicmoscama Dios amay pac. ¿Ingvanqui ya ongilmesic solyayem impuesto apvisqui César co Roma, inlhoyqui laa mongvanqueje? —alhta apquiltomjac.
15 Apyicpilcoc alhta Jesús apquilvalhoc enlhit apquilaycmascam acna anit apquilvalhoc. Apquilpamejitsa alhta:
—¿Soctomja selyipcona nac? Elsanta siclho solyayem, pac olanojoc siclho —alhta aptomjac.
16 Apquilsantac alhta solyayem. Yejemoc alhta apquilpamejitsa:
—¿Soc enlhit napaat nac aso najan soc apvisay apanco? —alhta aptomjac.
—Apvisqui César co Roma apanco —alhta apquiltomjac.
17 Apcatingmavoc alhta Jesús:
—Elmesiclha apvisqui César asoc actomja apancaoc. Elmesiclha Dios Ingyapam asoc actomja apancaoc —alhta aptomjac.
Pilapcasquic alhta apquillinga appayvam.
Actemaclha ninnalhaticjangvoycamlha
(Mt 22.23-33Lc 20.27-40)
18 Apquilyoclhec alhta saduceos. Apquilanayquic alhta mepqui ninnalhaticjangvoycamlha. Apquilpamejitsa alhta:
19 —Visqui, aptalhesquic nic nat vaycajac Moisés ningilanyalhco: Apquitsepquic sat ancoc enlhit mepqui apquitca, colhniclhac sat inlhapco aptava. Ingyane sat apyalhing colyimjapiclha tampeyi quilhva. Etingyacsic sat apquitca apipma — alhta apquiltomjac. 20 Siete enlhitaoc nic nat. Inquilyimjapmec nic nat apmamyi metnaja apquitcoc. Apquitsepmec nic nat. Am nic nat apquitca ma. 21 Natamin apmaclho ilhnic nat mocjam apyalhing. Apquitsepmec nic nat. Am nic nat apquitca ma. Innoc nic nat actomjaclha poc apyalhing. 22 Apvocmec nic nat siete apquilmayquiclha. Melvitay apquitquic nic nat apquilitsepma. Inquitsepquic nic nat najan quilvana. 23 ¿Soc sat enlhit etnejic aptava as quilvana acnim ninnalhaticjangvoycamlha? Siete ilhnic nat intemac alyimjapeyquiclha —alhta apquiltomjac.
24 Apcatingmavoc alhta Jesús:
—Apquillhinganacme nac quellhip. Am elyasamcoc quellhip vaycajac najan Dios Ingyapam apmopvan. 25 Apnalhaticjangvocmec sat ancoc apquilmasquingvaycmo, colyimjapamquejec mocjam. Elinmalhningvomoc sat ángeles Dios apquilasinancama apnaycam netin —alhta aptomjac. 26 Najan moc amyaa aclhenomalhca apnalhaticjangvoycamlha apquilmasquingvaycmo: ¿Am ya elyipsatac quellhip vaycajac aptalhescama ilhnic nat Moisés. Actemaclha Dios appayvam ayinyema ilhnic nat yamit ayitcoc acmeta? Aptomjac nic nat: “Coo nac Abraham Dios apanco, najan Isaac Dios apanco najan Jacobo Dios apanco.” 27 Dios aptomja apvisqui apancaoc enlhit apjalhnancaoc. Am etnajac apvisqui apancaoc enlhit apjapaoc. Avanjec apquillhinganyam quellhip —alhta aptomjac Jesús.
Singanamaclha ayimja amamyi
(Mt 22.34-46)
28 Apvaac alhta lhama apyascamco apquiltemaclha. Aplingavoc alhta apquilatingmoctama as enlhitaoc. Apyasamcoc alhta actemaclha actamila apcatingmoctem Jesús. Apquilmalhna alhta:
—¿Soc ayimja amamyi anco singanamaclha? —alhta aptomjac.
29 Apcatingmavoc alhta Jesús:
—Eycaso actomja ayimja amamyi anco singanamaclha: “Elaylhojo co Israel, Dios Visqui ingac aptomja apvamlha apanco lhama Visqui. 30 Ingyasicjojo anco Dios lhip Visqui pac. Iyiplovquis sat apvalhoc, najan apyascamcolhma najan apyimnatem apanco.” Eycaso actomja ayimja amamyi anco singanamaclha. 31 Inyitsamquic moc acteteycaoc ayimja amamyi singanamaclha: “Ingyasicjojo ingmoc acno apcasicjamacpo apanco lhip.” Am coyitnac moc acyiviy acno aso —alhta aptomjac Jesús.
32 Apcatingmavoc alhta apyascamco apquiltemaclha:
—Visqui, actamilaclho nac anco aplhena nac lha. Nasoc anco lhip appayvam: Lhama apanco Dios Ingyapam, paj poc, eyca apvamlha pac maa. 33 Ningyiplovcasoc sat ancoc ingvalhoc, najan ningyascamcolhma najan ningyimnatem ningasicjayo maa. Najan ningasicjavoc sat ancoc ingmoc acno ningilasicjamalhco inganco, eycaso actamila nintemaclha, am colhno aclhamoclhojo ningaycaoc najan asoc ninnincanma alvatnamalhquilha —alhta aptomjac.
34 Lhama alhta apyicpilca acpayjo apcatingmoctem enlhit —aptomja alhta eyca Jesús:
—Apcamquitvaac lhip Dios apquilnancascama.
Apquilvatsamquic alhta as enlhitaoc. Apquilacac alhta elilmalhneclhojo moc asoc.
¿Soc ayitca Cristo yi?
(Mt 22.41-46Lc 20.41-44)
35 Naysicsa apquiltimnaycam alhta tingma apponquinomap aptomja Jesús:
—¿Soctomja apquillhena nac apquilyascamco apquiltemaclha apcanyacpo Cristo aptomja David apquitca? 36 Apquiltimnasquic nic nat David ayinyema Espíritu Santo:

Aptomjac Dios apcanya Visqui ajac:
Ilha sat nejicja, motvasaclha mocjam cotnaja ingmoc,
Apquiltoyam sat etnejic lhip

—nic nat intomjac appayvam.
37 Apquiltimec nic nat David apvisay Visqui pac, ¿soctomja aptomja nac David apquitca? —alhta aptomjac Jesús.
Apquilyispaquic alhta apquiljalhenmo enlhitaoc.
Apquillhenamap apquilyascamco apquiltemaclha
(Mt 23.1-36Lc 11.37-54Lc 20.45-47)
38 Apquillhicmosquic alhta Jesús apquilpamejitsa:
—Elavojo quellhip apquilyascamco apquiltemaclha. Apquilyispaquic anco apquileyvam apquilantalhnayclha apava apquilvinatem. Apquilyispaquic najan malpayvescama natingma. 39 Apquililtamjoc elhnam apquiltajanem altamila tingma apcaneyclhilha. Apquililtamjoc najan eltimjic apquilimja apmamyi nipyesicsa caya. 40 Apquilsovjasquic alnatam lhintampaa. Incajoc apquilvinatesa apquililmalhnancama, yoyam elpocsic apquiltemaclha apancaoc. Coyimtilhojoc sat acyanmongayclha apquiltemaclha apancaoc —alhta aptomjac.
Lhama tampeyi acpicanma solyayem
(Lc 21.1-4)
41 Lhama alhta apna Jesús acpayjo yamit aysicsic congne tingma apponquinomap. Apquillanam alhta enlhit apnincanvoycta solyayem. Alyiviy solyayem alhta apninquina enlhit ningilnatam inyap. 42 Yejemoc alhta ayilhyacmo tampeyi mepqui alnatam. Acpicanvactamo alhta anit solyayem ayitcoc, quitsic anco. 43 Apquilevam alhta apquiltamsoycaoc. Actomjac coo siyanya quellhip:
—Naso, inyeycajascacmoc lhac as tampeyi mepqui alnatam acpicanma solyayem, am colhno apnincanma poc enlhitaoc. 44 Apninquinquic lhac enlhitaoc acvamlha solyayem acyeycajangvaycmo. Insovjoc anco acpiquena tampeyi, mepqui actingyaclha actom —alhta aptomjac Jesús.
La parábola de los labradores malvados
(Mt 21.33-46Lc 20.9-19)
1 Jesús comenzó a enseñarles por medio de parábolas. Les dijo: «Un hombre plantó un viñedo y le puso un cerco; preparó un lugar para hacer el vino y construyó una torre para vigilarlo todo. Luego alquiló el terreno a unos labradores y se fue de viaje. 2 A su debido tiempo, mandó a un siervo a pedir a los labradores la parte de la cosecha que le correspondía. 3 Pero ellos lo agarraron, lo golpearon y lo enviaron con las manos vacías. 4 Entonces el dueño mandó a otro siervo, pero a este lo hirieron en la cabeza y lo insultaron. 5 Mandó a otro, y a este lo mataron. Después mandó a muchos otros; y a unos los golpearon y a otros los mataron.
6 »Cuando ya no le quedaba nadie más a quien enviar, sino a su hijo amado, decidió mandarlo, pues pensó: “Sin duda, respetarán a mi hijo.” 7 Pero los labradores se dijeron unos a otros: “Este es el que va a recibir la herencia; matémoslo, y la herencia será nuestra.” 8 Así que lo agarraron y lo mataron, y luego arrojaron el cuerpo fuera del viñedo.
9 »¿Qué creen ustedes que hará el dueño del viñedo? Pues irá y matará a esos labradores, y dará el viñedo a otros.
10 »¿Acaso no han leído ustedes las Escrituras? Porque dicen:
“La piedra que los constructores desecharon,
se ha convertido en la piedra principal.
11 ¡Esto lo ha hecho el Señor!
¿Acaso no es una maravilla?”»
12 Pero ellos intentaron arrestar a Jesús porque comprendieron que la parábola iba dirigida contra ellos. Pero como tenían miedo de la gente, lo dejaron y se fueron.
La pregunta sobre los impuestos
(Mt 22.15-22Lc 20.20-26)
13 Los fariseos y los del partido de Herodes enviaron a algunos de los suyos con la intención de atrapar a Jesús en algo que él dijera. 14 Estos fueron y le preguntaron:
—Maestro, sabemos que tú dices la verdad, y no te preocupa lo que diga la gente, porque no te guías por las apariencias, sino que enseñas con verdad el camino de Dios. ¿Está bien que paguemos impuestos al emperador romano, o no? ¿Debemos o no debemos pagarlos?
15 Pero Jesús, que conocía su hipocresía, les dijo:
—¿Por qué me tienden trampas? Tráiganme una moneda de denario para que la vea.
16 Cuando se la llevaron, Jesús les dijo:
—¿De quién es esta cara y el nombre que aquí está escrito?
—Del emperador —le contestaron.
17 Entonces Jesús les dijo:
—Pues den al emperador lo que es del emperador, y a Dios lo que es de Dios.
Y se quedaron muy admirados por su respuesta.
La pregunta sobre la resurrección
(Mt 22.23-33Lc 20.27-40)
18 Entonces algunos saduceos fueron a ver a Jesús. Ellos afirman que no hay resurrección; por eso le presentaron este caso:
19 —Maestro, Moisés nos dejó escrito que si un hombre casado muere sin haber tenido hijos con su mujer, el hermano del difunto deberá tomar por esposa a la viuda para darle hijos al hermano que murió. 20 Pues bien, había una vez siete hermanos, el primero de ellos se casó, pero murió sin dejar hijos. 21 Entonces el segundo se casó con la viuda, pero él también murió sin dejar hijos. Lo mismo pasó con el tercero, 22 y con los siete; pero ninguno de ellos dejó hijos. Finalmente murió también la mujer. 23 Así que en la resurrección, cuando todos resuciten, ¿de cuál de ellos será esposa esta mujer, ya que los siete estuvieron casados con ella?
24 Jesús les contestó:
—¡Qué equivocados están todos ustedes! ¡No conocen las Escrituras ni el poder de Dios! 25 Cuando los muertos resuciten, ni los hombres ni las mujeres se casarán, pues serán como los ángeles que están en el cielo. 26 Y en cuanto a que los muertos resucitan, ¿no han leído ustedes en el libro de Moisés el pasaje de la zarza que ardía? Dios le dijo a Moisés: “Yo soy el Dios de Abrahán, de Isaac y de Jacob.” 27 ¡Dios no es un Dios de muertos, sino de vivos! ¡Ustedes están muy equivocados!
El mandamiento más importante
(Mt 22.34-40)
28 Uno de los maestros de la ley, que había estado escuchando la discusión, al ver lo bien que Jesús les había contestado, se acercó a él y le preguntó:
—De todos los mandamientos, ¿cuál es el más importante?
29 Jesús le contestó:
—El mandamiento más importante es: “Oye, Israel: el Señor, nuestro Dios, es el único Señor. 30 Ama al Señor tu Dios con todo tu corazón, con toda tu alma, con toda tu mente y con todas tus fuerzas.” 31 Y el segundo en importancia es: “Ama a tu prójimo como a ti mismo.” Ningún mandamiento es más importante que estos.
32 El maestro de la ley le dijo:
—Muy bien, Maestro. Es verdad lo que dices: hay un solo Dios, y fuera de él no hay más. 33 Y amar a Dios con todo el corazón, con todo el entendimiento y con todas las fuerzas, y amar al prójimo como a uno mismo vale más que todos los holocaustos y todos los sacrificios que se queman en el altar.
34 Al ver Jesús que el maestro de la ley le contestó con sabiduría, le dijo:
—No estás lejos del reino de Dios.
Y ya nadie se atrevía a hacerle más preguntas.
¿De quién desciende el Mesías?
(Mt 22.41-46Lc 20.41-44)
35 Jesús estaba enseñando en el templo, y preguntó:
—¿Por qué dicen los maestros de la ley que el Mesías desciende de David? 36 Porque David mismo, inspirado por el Espíritu Santo, dijo:
“El Señor dijo a mi Señor:
Siéntate a mi derecha,
hasta que yo ponga a tus enemigos
debajo de tus pies.”
37 ¿Cómo, entonces, puede el Mesías ser su hijo, si David mismo lo llama Señor?
La gente, que era mucha, lo escuchaba con agrado.
Jesús denuncia a los maestros de la ley
(Mt 23.1-36Lc 11.37-54Lc 20.45-47)
38 En su enseñanza, Jesús decía: «Cuídense de los maestros de la ley, pues les gusta pasearse con largas ropas, y que los saluden en las plazas delante de todos; 39 además, buscan los asientos de honor en las sinagogas, y los mejores lugares en los banquetes. 40 Pero estos son los que despojan de sus bienes a las viudas y, para disimularlo, hacen largas oraciones. Por eso el castigo que recibirán será mayor.»
La ofrenda de la viuda pobre
(Lc 21.1-4)
41 En cierta ocasión, Jesús estaba sentado frente a los cofres de las ofrendas, y miraba cómo la gente echaba en ellos sus monedas. Y muchos ricos echaban mucho dinero. 42 En esto, llegó una viuda pobre, y echó dos moneditas de cobre, de muy poco valor. 43 Jesús llamó entonces a sus discípulos, y les dijo:
—Les aseguro que esta viuda pobre ha dado más que todos los que han echado dinero en los cofres; 44 pues todos han dado de lo que les sobra, pero ella, en su pobreza, dio todo lo que tenía para sobrevivir.