1 Aptajaclhec nic nat José. Apquiltimnascaclhec nic nat amyaa apvisqui faraón.
Aptomjac nic nat José apcanya: —Apvaac lhac tata coo najan elyipmaa. Apquilpacjentac apnatoscama nipquesic najan vayqui najan aclhamoclhojo asoc. Yoclhilhma Canaán apquilinyemac. Apquilvaac lhac yoclhilhma Gosén— nic nat aptomjac. 2 Apquilyacyesquic nic nat siclho José 5 apquilpipma. Apnalaclhec nic nat apnaclha apvisqui faraón yoyam elpamejitsic.
3 Aptomjac nic nat apvisqui faraón apquilanya apquilpipma: —¿Jalhco actemaclha apquiltamjaycam quellhip?— nic nat aptomjac.
Apquilatingmavoc nic nat: —Visqui ingac. Apquilyancac nincoo ninatoscama nipquesic. Ningilvajanamquic nincoo apquiltemaclha ningilyeyjamcaa. 4 Ningilvaac nincoo yoyam ongnam as yoclhilhma. Ayinyemaclha mepqui nintom ningaoclha Canaán. Mepqui najan aptoycaoc ninatoscama. ¿Ingvanqui ya nincoo ongnam yoclhilhma Gosén?— nic nat apquiltomjac.
5 Aptomjac nic nat apvisqui faraón apcanya José: —Lhip lhac apquilyoctac apquilpipma najan apyap. 6 Lhip sat ilyacyes actamilaclho yoclhilhma. Ingyane sat elhnam yoclhilhma actamila anco acvisay Gosén. ¿Apnam ya nipyesicsa apquilpipma apmopvan eltamilsic sicnatoscama? Iltimesquis sat apquilimja apmamyi eltamilsic sicnatoscama— nic nat aptomjac.
7 Apyantementac nic nat apyap José. Apquiltamjoc nic nat etac apvisqui faraón. Avanjec nic nat apcayo Jacob apvisqui faraón.
8 Aptomjac nic nat apvisqui apcanya Jacob: —¿Jalhco acvamlha año pac lhip?— nic nat aptomjac.
9 Apcatingmavoc nic nat Jacob: —Invocmec 130 años sictiyascam. Acyavataclhojo intomjac najan acyimtalhnama. Ajolhec nic nat apquiltiyascam sicyeyjamcaa, am olhnoc coo— nic nat aptomjac.
10 Appayvasquic nic nat Jacob naysicsa apcayo apvisqui. Aptajaclhec nic nat mocjam. 11 Apmasquic nic nat José actamilaclha anco yoclhilhma yoyam elhnam apyap najan apquilpipma. Actemaclha ilhnic nat apcanama apvisqui faraón. Apquilvitac nic nat amyip apancaoc yoclhilhma Ramesés. 12 Apquilmasquic nic nat José aptoycaoc apquilpipma najan apquilyap najan aplhamoclhojo apmolhama.
13 Mepqui nintom nic nat lhalhma anco. Inyangvocmec nic nat mayic ataoc lhalhma anco. Mayic nic nat inquilnapac enlhitaoc yoclhilhma Egipto najan Canaán. 14 Apcansaclhec nic nat solyayem José ayinyema apquilmam motajap apactic co Canaán najan co Egipto. Aptamilcasquic nic nat apvisqui faraón tingma pac. 15 Insovjalhquic nic nat solyayem yoclhilhma Egipto najan Canaán. Apquilyoclhec nic nat egipcios apnaclha José.
Apquiltomjac nic nat apquilanya: —Jingilmes nintom. Insovjalhquic nincoo solyayem. Pac ongilitsapoc apnaclha lhip— nic nat apquiltomjac.
16 Apcatingmavoc nic nat José: —Insovjalhquic sat ancoc solyayem apancaoc, enalanta sat apnatoscama vayqui yoyam elyanmongsic nintom— nic nat aptomjac.
17 Apnalantac nic nat co Egipto apnaclha José apnatoscama nolhing najan vayqui najan nipquesic najan yamelyeyjaycoc. Apquilmec nic nat aptoycaoc acyanmongam apnatoscama acvaycmo lhama año. 18 Inyeycac nic nat lhama año. Invocmec nic nat moc años. Apquilmeyaclhec nic nat apnaclha.
Apquiltomjac nic nat apquilanya: —Visqui, nasoc anco ninlhanma nincoo. Am coyitnac nincoo solyayem. Insovjalhquic najan ninatoscama, lhip alhta apquilmam. Yitnec mocjam amyip ingancaoc najan enlhitaoc mepqui asoc apancaoc. Pac ongilitsapoc apnaclha lhip ningilyipitcayclho amyip ingancaoc. 19 Jingiltime sat ningiltimesaycam acyanmongam nintom ningilyipitcayclho amyip ingancaoc. Ongiltimjic sat nincoo ningiltimesaycam contningvoyam nelha. Ongiltimesam sat amyip apancaoc yoyam comasquejec sat amyip. Mongilmasquingvomejec sat nincoo lha— nic nat apquiltomjac.
20 Apquilyinyovquic nic nat amyip apancaoc co Egipto ayinyema mayic alnapma. José ilhnic nat apyanmonquiscama amyip yoyam etnejic apancaoc apvisqui faraón. 21 Apquiltimesaycam nic nat apquiltomjac aplhamoclhojo enlhitaoc yoclhilhma Egipto. 22 Am nic nat elmac José amyip apancaoc sacerdotes. Am nic nat elyinyavac amyip apancaoc. Ayinyemaclha yitnec nic nat mataa aptoycaoc ayinyema apvisqui faraón.
23 Aptomjac nic nat José apquilanya enlhitaoc: — Quilhvoc apquiltomja quellhip apquiltimesaycam apvisqui faraón acyipitcayclho amyip apancaoc. Coo alhta sicyanmonquiscama. Yitnec actic aso, elquiniclha sat actic aclhamoclhojo amyip. 24 Elvitac sat quellhip acyilhna. Elmesaoc sat apvisqui faraón lhama nicja acyilhna acyitna inlhojo cinco. Cuatro nicja acyilhna eltimjic sat quellhip apancaoc. Ecnamcoc sat mocjam apquilcaycaoc. Eltovamcoc sat mocjam quellhip najan apquitquic najan aplhamoclhojo apmolhama— nic nat aptomjac.
25 Apquilatingmavoc nic nat egipcios: —Ingilvomcasquic tap nincoo lhip. Aptasi nac lhip. Nincoo ningiltomja ningiltimesaycam apvisqui faraón cotningvoyam nelha— nic nat apquiltomjac.
26 Apcapajasquic nic nat amyaa José apcanama: —Quellhip co Egipto. Elmesaoc sat moclhama quellhip lhama nicja acyilhna acyitna inlhojo cinco. Apvisqui faraón sat etnejic apanco— nic nat aptomjac. Am nic nat comascac apcanamaclha acvocmo as ningvamlha nac jay. Am nic nat elanyacpoc sacerdotes elmesiclha acyilhna. Ayinyemaclha cotnaja amyip apancaoc apvisqui faraón.
27 Apnam nic nat yoclhilhma Egipto enlhitaoc israelitas. Apquileyvomoclha ilhnic nat acvisay Gosén. Aplhameclhec nic nat enlhitaoc israelitas. 28 Diecisiete años nic nat aptiyascam Jacob yoclhilhma Egipto. Invocmec nic nat aptiyascam Jacob 147 años.
29 Camquitvaac nic nat nelha acnim aptiyascam Jacob, moc apvisay Israel. Apcanyam nic nat apquitca apvisay José.
Aptomjac nic nat apyap apcanya: —Altamjoc coo elyejiclhojo coo sicpayvam. Ipquin sat lhip apmic avjac eyvoc yoyam colhejec acyascacmo actemaclha aplhanma. Nongyane nasa ongvatoynalhca as yoclhilhma Egipto. 30 Ayitsepquic sat ancoc coo, jeyinyovquis sat yoclhilhma Egipto. Jeyatoynvoclha sat siyinyemaclha yoyam opalhavoclha sicyeyjamcaa— nic nat aptomjac Jacob.
Apcatingmavoc nic nat José: —Olyejiclhojoc sat lhip appayvam— nic nat aptomjac.
31 Aptomjac nic nat apyap apcanya: —Ilhen sat lhip yoyam colhejec acyascacmo— nic nat aptomjac. Aplhenquic nic nat José actemaclha yoyam colhejec acyascacmo. Apjalhec nic nat Israel apyitnamaclha yoyam epamejitsic Dios Apyimtalhnamo.
1 José fue a darle la noticia al faraón. Le dijo que su padre y sus hermanos habían llegado de Canaán, y que ya estaban en la región de Gosén con sus ovejas y vacas y todo lo que tenían. 2 Escogió a cinco de sus hermanos y se los presentó al faraón, para que los conociera. 3 El faraón preguntó a los hermanos de José:
—¿A qué se dedican ustedes?
Y ellos le contestaron:
—Los servidores de Su Majestad somos pastores de ovejas, igual que nuestros antepasados. 4 Hemos venido para quedarnos en este país, porque hay mucha hambre en Canaán y no hay pasto para nuestras ovejas. Por favor, permita Su Majestad que nos quedemos a vivir en la región de Gosén.
5 Entonces el faraón le dijo a José:
—Tu padre y tus hermanos han venido a reunirse contigo. 6 La tierra de Egipto está a su disposición. Dales la región de Gosén, que es lo mejor del país, para que se queden a vivir allí. Y si sabes que entre ellos hay hombres capaces, ponlos a cargo de mi ganado.
7 José llevó también a su padre Jacob para presentárselo al faraón. Jacob saludó con mucho respeto al faraón, 8 y el faraón le preguntó:
—¿Cuántos años tienes ya?
9 Y Jacob le contestó:
—Ya tengo ciento treinta años de ir de un lado a otro. Han sido pocos y malos años, pues todavía no he alcanzado a vivir lo que vivieron mis antepasados.
10 Jacob se despidió del faraón y salió de allí. 11 Y José les dio a su padre y sus hermanos terrenos en la mejor región de Egipto, para que vivieran allí, tal y como el faraón había ordenado. Así ellos llegaron a tener terrenos en la región de Ramesés. 12 Además, José les daba alimentos a todos sus familiares, según las necesidades de cada familia.
Política agraria de José
13 En ninguna parte del país había trigo, y el hambre aumentaba más y más. Tanto en Egipto como en Canaán la gente se moría de hambre. 14 José recogió todo el dinero que los de Egipto y los de Canaán le habían pagado por el trigo comprado, y lo guardó en el palacio del faraón. 15 Cuando ya no había dinero ni en Egipto ni en Canaán, los egipcios fueron a decirle a José:
—¡Denos usted de comer! No es justo que nos deje morir de hambre, solo porque ya no tenemos dinero.
16 Y José les contestó:
—Si ya no tienen dinero, traigan sus animales y se los cambiaré por trigo.
17 Los egipcios llevaron a José sus caballos, ovejas, vacas y asnos, y a cambio de ellos José les dio trigo durante todo ese año. 18 Pero terminó el año, y al año siguiente fueron a decirle a José:
—No podemos negarle a usted que ya no tenemos dinero; además, nuestros animales ya le pertenecen. No tenemos otra cosa que ofrecerle a usted, que nuestras tierras y nuestros propios cuerpos. 19 Cómprenos usted a nosotros y a nuestras tierras, a cambio de trigo. Seremos esclavos del faraón y trabajaremos nuestras tierras para él, con tal de que usted nos dé semilla para que podamos vivir y para que la tierra no se eche a perder. ¿Por qué tiene usted que dejarnos morir, junto con nuestras tierras?
20 Fue así como José compró todas las tierras de Egipto para el faraón, pues, obligados por el hambre, los egipcios vendieron a José sus terrenos. Así la tierra pasó a poder del faraón, 21 y los egipcios fueron hechos esclavos en todo el país de Egipto. 22 Los únicos terrenos que José no compró fueron los de los sacerdotes, pues ellos no tuvieron que vender sus terrenos porque el faraón les daba cierta cantidad de trigo, así que comían de lo que el faraón les daba.
23 José dijo entonces a la gente:
—Ahora ustedes y sus terrenos son del faraón, pues yo los he comprado para él. Aquí tienen semilla para sembrar la tierra, 24 pero deberán darle al faraón la quinta parte de las cosechas; las otras cuatro partes serán para que siembren la tierra y para que coman ustedes, sus hijos y todos los que viven con ustedes.
25 Y ellos contestaron:
—Usted es muy bondadoso con nosotros, pues nos ha salvado la vida. ¡Seremos esclavos del faraón!
26 Así José puso por ley que en toda la tierra de Egipto se diera al faraón la quinta parte de las cosechas. Esta ley todavía existe, pero los sacerdotes no tienen que pagar nada porque sus tierras nunca llegaron a ser del faraón.
La última voluntad de Jacob
27 Los israelitas se quedaron a vivir en Egipto. Tomaron posesión de la región de Gosén, y allí llegaron a ser muy numerosos. 28 Jacob vivió diecisiete años en Egipto, y llegó a la edad de ciento cuarenta y siete años.
29 Un día Israel sintió que ya pronto iba a morir, así que mandó llamar a su hijo José y le dijo:
—Si de veras quieres hacerme un favor, pon tu mano debajo de mi muslo y júrame que harás lo que voy a pedirte. ¡Por favor, no me entierres en Egipto! 30 Cuando yo vaya a descansar junto con mis antepasados, sácame de Egipto y entiérrame en el sepulcro de ellos.
—Así lo haré —contestó José.
31 —¡Júramelo! —insistió su padre.
José se lo juró, y entonces Israel se inclinó sobre la cabecera de su cama.