Moclhama nincoo
1 Aptomjac alhta Dios Apyimtalhnamo seyanya coo: 2 ¿So actomja yi? Inlingalhquic mataa nipyesicsa co Israel apquillhanmaclha nano: Aptovcamquic alhta enlhitaoc uva acyilhna lapamcaa, apquilvita apquitquic asic apmaoc — intomjac apquillhanmaclha. 3 Nasoc sicpayvam silanya quellhip: Mellhenejec sat mataa apquillhanmaclha nano nipyesicsa quellhip. 4 Coo ajancaoc apyovoclhojo enlhitaoc as nalhpop, najan apyapmayc, najan apquitquic. Enlhit apsilhnanomap apanco, ematong sat.
5 Enlhit appeyvomo aptingyac mataa nintemaclha acpeyvomo. 6 Mepasmejec mataa aptoycaoc apitic netin inquilhe, naysicsa apquilayo quilaycmasquiscama. Metnejec mataa apcayo quilaycmasquiscama nipyesicsa co Israel. Metingyejec mataa quilvana cotnaja aptava. Mepatjetamquejec mataa aptava naysicsa acyamasma actom. 7 Metvacsejec mataa poc, acyitna inlhojo apmaycaoc nasa. Aptajesquic mataa aplhoy asoc monquinatquiscama apmaycaoc nasa. Meminyilhejec mataa. Memyovejec mataa aptom, napato mayic ayajem. Memyovejec mataa aptalhnama, napato mepqui aptalhnama enlhit. 8 Memejec mataa intereses ayinyema apmaycaoc nasa poc. Impeyvoc mataa apyicpilquemo naysicsa apquilpeyvescasquiclha amyaa. 9 Aptomja apyiplovquiscama siyanamaclha najan siyascamaclha. Nasoc anco aptomja appeyvomo, emyovacpoc sat naysicsa aptiyascam — alhta aptomjac Dios.
10 Apnec sat ancoc apquitca apmapsom apticyovam inyap, acyitna aptemaclha apanco. 11 Mepqui alhta aptemaclha apanco apyap. Appasmec mataa aptoycaoc apitic netin inquilhe, acyiplomo apcayo quilaycmasquiscama. Aptingyac mataa quilvana cotnaja aptava. 12 Aptovasquic mataa enlhit mepqui asoc, mepqui apquilnatam, aptomja apminyilhma. Mepqui aptajescama asoc monquinatquiscama apmaycaoc nasa. Aptomja apyiplovquiscama najan apcayo quilaycmasquiscama. 13 Apmam mataa intereses ayinyema apmaycaoc nasa poc. Copvanquejec etyisam mocjam as enlhit. Apyiplovcasquic mataa actemaclha sictanoncama coo, ematong sat as enlhit, ayinyema apsilhnanomap apanco — alhta aptomjac Dios.
14 Aptomjac alhta mocjam: Apnec lhaja apquitca as enlhit, apvita inlhojo aptemaclha apanco apyap, aptemaclha apanco apsilhnanomap apyap. Am eyiplovcasac mataa aptemaclha apanco apyap. 15 Mepasmejec mataa aptoycaoc apitic netin inquilhe, naysicsa apquilayo quilaycmasquiscama. Metnejec mataa apcayo quilaycmasquiscama nipyesicsa co Israel. Metingyejec mataa quilvana cotnaja aptava. 16 Metvacsejec mataa poc, acyitna inlhojo apmaycaoc nasa poc. Aptajesquic mataa aplhoy asoc monquinatquiscama apmaycaoc nasa poc. Meminyilhejec mataa. Memyovejec mataa aptom napato mayic ayajem. Memyovejec mataa aptalhnama, napato mepqui aptalhnama enlhit. 17 Metvacsejec mataa poc. Memejec mataa intereses ayinyema apmaycaoc nasa poc. Aptomja apyiplovquiscama siyanamaclha najan siyascamaclha coo. Emyovacpoc sat as enlhit. Mematnejec sat acya'mongam apsilhnanomap apanco apyap — alhta aptomjac.
18 Aptomjac alhta mocjam: Apyap alhta aptovascama mataa poc, aptomja apminyilhma, aptomja apmapsom nipyesicsa apnaymacoc. Ematong sat ayinyema apsilhnanomap apanco. 19 Eltimjic selanya quellhip: ¿So actomja yi? ¿Apsilhnanomap apanco apyap, mematneje ya lhama apquitca? — sat eltimjic. Aptingyac mataa nintemaclha acpeyvomo apquitca, apyiplovquiscama mataa siyanamaclha coo: naso etyisam sat, mematnejec sat. 20 Ematong sat aptomja apsilhnanomap apanco. Mematnejec mataa apquitca ayinyema apsilhnanomap apanco apyap. Mematnejec mataa apyap ayinyema apsilhnanomap apanco apquitca. Elhcac sat acyanmongam enlhit appeyvomo. Colhic sat acyanmongseclho aptemaclha apanco apmapsom — alhta aptomjac Dios — nic nat aptomjac profeta.
Aptemaclha appeyvomo Dios
(Ez 33.10-20)21 Aptomjac alhta mocjam: Apyanmoncasquic sat ancoc moc apvalhoc enlhit apmapsom, apquilvatesa aptemaclha apanco. Apyiplovcasquic sat ancoc siyanamaclha najan siyascamaclha najan nintemaclha acpeyvomo, nasoc anco emyovacpoc, mematnejec sat maa. 22 Melhenejec sat mataa aptemaclha apmapsom nano. Emyovacpoc sat ayinyema aptemaclha appeyvomo. 23 Altamjoc coo mengyitsepejec enlhit apmapsom, omyoc sat mataa sicvita inlhojo apyanmonquiscama moc apvalhoc. Eycaso sicpayvam sicvisay Dios — alhta aptomjac.
24 Aptomjac alhta mocjam: Apquilvatasquic sat ancoc apyiplovquiscama enlhit nintemaclha acpeyvomo. Nasoc anco apyiplovquiscama nintemaclha acmasom. ¿Apvanqui ya emyovacpoc as enlhit? Coyitnamejec mocjam ejatic aptemaclha alhta appeyvomo. Ingyitsapoc sat ayinyema apsilhnanomap apanco najan aptemaclha apquilvatescama appeyvomo. 25 Apquilanayquic quellhip motnaja sicpeyvescasquiclha acpeyvomo. Quip elaylhojo quellhip enlhitaoc Israel. ¿Apquilanayqui ya quellhip motnajac sicpeyvomo? Jave coo sicmasom, quellhip eyca apquilmapsomcaa. 26 Apquilvatasquic sat ancoc enlhit aptemaclha appeyvomo, etniclhac mocjam apmapsom. Ingyitsapoc sat ayinyema aptemaclha apanco apmapsom. 27 Moc actemaclha. Apquilvatasquic sat ancoc aptemaclha apanco apmapsom enlhit. Apyiplovcasquic sat ancoc nintemaclha acpeyvomo, emyovacpoc sat. 28 Apyicpilcangvocmec sat ancoc acvisay acmasom, apquilvatasquic sat ancoc aptemaclha apanco apmapsom mengyitsepejec sat maa, emyovacpoc sat — alhta aptomjac.
29 Aptomjac alhta mocjam: Quellhip enlhitaoc Israel apquilanem motnaja sicpeyvomo coo. Quellhip eyca meltomja apquilpeyvomo. 30 Olyicpilcojoc sat quellhip, opquiniclhac sat ayalhnaclhojo apquilvalhoc moclhama quellhip, ayinyema apquiltemaclha apancaoc. Eycaso sicpayvam sicvisay Dios. Vamlha eltime quellhip apquiltemaclha apancaoc, vamlha otnesquisic actemaclha apquilsilhnanomap apanco, elmiyvacpoc sat maa. 31 Elvatsaoc sat quellhip apquiltemaclha apancaoc, actomja seyinmelhaycam coo. Eltingya sat apquilvalhoc alhnancoc, acyiplomo apquiltemaclha alhnancoc. ¿Apquililtamjo ya elmasquingvomoc quellhip? 32 Coo eyca altamjoc olmeyvoc quellhip. Elvatsaoc quellhip apquiltemaclha acmasom, elmiyovacpoc sat — alhta aptomjac Dios — nic nat aptomjac profeta.
Responsabilidad personal
1 El Señor se dirigió a mí, y me dijo: 2 «¿Por qué en Israel no deja de repetirse aquel refrán que dice: “Los padres comen uvas agrias y a los hijos se les destemplan los dientes”? 3 Yo, el Señor, juro que nunca volverán ustedes a repetir este refrán en Israel. 4 A mí me pertenece todo ser humano, lo mismo el padre que el hijo. Aquel que peque morirá.
5 »Quien es recto hace lo que es justo y recto: 6 no participa en los banquetes que se dan en las colinas para honrar a los ídolos, ni pone su confianza en los falsos dioses de Israel; no le quita la mujer a su prójimo, ni se une a su propia mujer cuando ella está en su período de menstruación; 7 no oprime a nadie, sino que devuelve a su deudor lo que había recibido de él en prenda; no roba a nadie; comparte su pan con el hambriento y da ropa al desnudo; 8 no presta dinero con usura ni exige intereses; no causa daño a nadie; es justo cuando juzga un pleito entre dos personas; 9 actúa de acuerdo con mis leyes y cumple fielmente mis mandamientos. Ese hombre es verdaderamente recto, y por lo tanto vivirá. Yo, el Señor, lo afirmo.
10 »Pero si este hombre tiene un hijo violento y asesino, que hace cualquiera de esas cosas 11 que su padre no hacía, es decir, que participa en los banquetes que se dan en las colinas para honrar a los ídolos, que le quita la mujer a su prójimo, 12 que oprime al pobre y al necesitado, que roba a los demás, que no devuelve a sus deudores lo que había recibido de ellos en prenda, que pone su confianza en los falsos dioses y hace cosas que yo detesto, 13 que presta dinero con usura y exige intereses: ese hombre no podrá vivir. Después de haber hecho todas esas cosas que yo detesto, morirá sin remedio, y él mismo será responsable de su muerte.
14 »Puede ser que este hombre, a su vez, tenga un hijo que vea todos los pecados cometidos por su padre, pero que no siga su ejemplo; 15 es decir, que no participe en los banquetes que se dan en las colinas para honrar a los ídolos, ni ponga su confianza en los falsos dioses de Israel; que no le quite la mujer a su prójimo 16 ni oprima a nadie; que no exija nada en prenda cuando le pidan prestado; que no robe a nadie, sino que comparta su pan con el hambriento y dé ropa al desnudo; 17 que no haga daño a nadie ni preste dinero con usura o intereses; y que cumpla mis leyes y actúe según mis mandatos: ese hombre no morirá por los pecados de su padre. Ciertamente vivirá.
18 »Su padre, que fue opresor, y cometió robos, e hizo lo malo en medio de su pueblo, morirá en castigo de sus propios pecados. 19 Ustedes preguntarán: “¿Por qué no paga el hijo también por los pecados del padre?” Pues porque el hijo hizo lo que es recto y justo, y cumplió y puso en práctica todas mis leyes: por eso ciertamente vivirá. 20 Solamente quien peque morirá. Ni el hijo ha de pagar por los pecados del padre, ni el padre por los pecados del hijo. El justo recibirá el premio a su justicia; y el malvado, el castigo a su maldad.
El Señor actúa con justicia
(Ez 33.10-20)21 »Y si el malvado se aparta de todos los pecados que cometía, y cumple todas mis leyes y hace lo que es recto y justo, ciertamente vivirá y no morirá. 22 Yo no volveré a acordarme de todo lo malo que hizo, y él vivirá por hacer lo que es recto. 23 Yo no quiero que el malvado muera, sino que cambie de conducta y viva. Yo, el Señor, lo afirmo.
24 »Pero si el justo deja de actuar rectamente, y hace todo lo malo y detestable que hace el malvado, ¿piensan ustedes que habrá de seguir viviendo? Yo no volveré a acordarme de todo lo bueno que haya hecho: morirá por culpa de su infidelidad y de sus pecados. 25 Ustedes dirán que yo no estoy actuando con justicia; pero escucha, pueblo de Israel, ¿piensan ustedes que yo no estoy actuando bien? ¿No será más bien lo contrario, que son ustedes los que están actuando mal? 26 Si el justo deja de hacer lo bueno y hace lo malo, morirá por culpa de sus malas acciones. 27 Por el contrario, si el malvado se aparta de su maldad y hace lo que es recto y justo, salvará su vida. 28 Si abre los ojos y se aparta de todas las maldades que había cometido, ciertamente vivirá y no morirá.
29 »Pero el pueblo de Israel dirá que yo no actúo con justicia. ¿Cómo que yo no actúo con justicia? ¿No será más bien que el que no actúa con justicia es el pueblo de Israel? 30 Israelitas, yo los juzgo, a cada uno de ustedes, de acuerdo con sus acciones. Yo, el Señor, lo afirmo. Abandonen de una vez todas sus maldades, para que no se hagan culpables de su propia ruina. 31 Apártense de todas las maldades que han cometido contra mí, y háganse de un corazón y un espíritu nuevos. ¿Por qué habrás de morir, pueblo de Israel, 32 si yo no quiero que nadie muera? Apártense del mal y vivan. Yo, el Señor, lo afirmo.