Dios apmescama
1 Aptomjac nic nat Moisés: —Quip elaylhojo quellhip apquilmolhama Israel. Invaac acnim, yoyam elmilanic quellhip vatsam Jordán. Eltajanyac sat metnaja apquiltemolhama apquilyimnatem apanco najan apquilyimtalhnamo, am elhno quellhip. Elvitac sat tingma apquilvanyam acma apjalhtam nitno. 2 Apquilvinatem najan apquilyivey enlhitaoc maa, aptovana ilhnic nat enlhit apvinatem apvisay Anac. Inlingalhquic alhta inyicje apquillhenacpo: ¿Soc sat ingyinmelham enlhit apquilvinatem aptovana Anac? — intomjac amyaa apquillhenacpo.
3 Elyasamcojo sat quellhip. Apmamyi aplhingam sat etnejic Dios Apyimtalhnamo, enaliclhac sat quellhip. Elhojoc sat talha acvanyam enatovacsic cotnaja ingmoc. Elilhpansic sat quellhip, elyinyovsic sat actomja apquilaoclha, cotlapsic sat elvita. Acno ilhnic nat aplhanma Dios yavamlha cotnejic. 4 Apquilvitac sat ancoc quellhip malantipquiscama enlhitaoc maa, noncolhen nasa apquilvalhoc quellhip: Nincoo ayinyema ningilvascapma singnalayquinta najan singmescama as yoclhilhma — intomjac apquilvalhoc. Apquilyinyovcasquic as yoclhilhma Dios ayinyema apquiltemaclha apancaoc apquilmapsomcaa. 5 Jave ayinyema quellhip apquiltemaclha apquiltamila, ellhovamcoc as yoclhilhma. Ayinyema apquiltemaclha apquilmapsomcaa, yoyam colhic acyinyovsa as yoclhilhma. Acno aplhanma ilhnic nat Dios napatavo ningilyeyjamcaa Abraham, najan Isaac, najan Jacob, yoyam ellhovamcoc as yoclhilhma. 6 Jave ayinyema quellhip actamilaycam apquilvalhoc, ellhovamcoc as yoclhilhma actamila. Acmasom najan acnatjemo mataa apquilvalhoc quellhip — nic nat aptomjac Moisés.
Apquiltemaclha apquilinmelhaycam
(Ex 31.18—32.35)7 Aptomjac nic nat mocjam: —Coyitnam apatic quellhip apquiltemaclha apancaoc yoclhilhma actamopeycaoc. Aplovquic nic nat Dios Apyimtalhnamo apvita apquiltemaclha apancaoc quellhip. Avanjec alhta apquilinmelhaycam mataa quellhip, siclhoc alhta apquilantiyapma yoclhilhma Egipto acvaycmo apquilvoycamlha as yoclhilhma. 8 Aplovquic alhta Dios apvita apquiltemaclha apquilinmelhaycam quellhip. Inlhenquic alhta apvalhoc elnapoc sat quellhip. 9 Coo alhta sicmiyaclho netin inquilhe, yoyam olhcac sat mataymong nicjaa acnatalhesomalhca pacto actemaclha ningmiyovmalhca. Acnaclhec alhta maa cuarenta acnim najan cuarenta alhtaa, mepqui sictom, mepqui sicyam. 10 Emcasquic alhta Dios anit mataymong nicjaa aptalhescama apanco. Yitnec maa acnatalhesomalhca appayvam apanco, apquillingay alhta quellhip apcanamcaa nicja inquilhe, naysicsa talha ayinyema alhta appayvam. 11 Natamin cuarenta acnim najan cuarenta alhtaa siclhoca alhta anit mataymong nicjaa, acnatalhesomalhca pacto actemaclha ningmiyovmalhca. 12 Aptomjac alhta Dios seyanya coo: —¡Ingyapaja ityip! Apquiltemaclha apancaoc lhip apnaymacoc, apnalovsingvoyclha alhta lhip yoclhilhma Egipto. Apquilsilhnanacpec apanco maa. Apquilvatsamquic elyiplovcasojo actemaclha siyanamaclha. Apquillanac lhac quilaymasquiscama oro asoc alyinmom — alhta aptomjac seyanya.
13 Aptomjac alhta mocjam seyanya: —Acvitac coo apquiltemaclha apancaoc. Cayjec apquilvalhoc as enlhitaoc. 14 Ingva, osavojoc sat silnapma as enlhitaoc. Colhenalhquejec sat mataa apquilvisay. Olhamasiclhac sat lhip aptovana mongmovan ongilyipsitic, am elhno as enlhitaoc — alhta aptomjac seyanya — nic nat aptomjac Moisés.
15 Aptomjac nic nat mocjam Moisés: —Actipquic alhta coo inquilhe acvinatem naysicsa talha alayvom. Acsantac alhta coo anit mataymong nicjaa actalhesomalhca pacto actemaclha ningmiyovmalhca. 16 Acvitac alhta coo apquiltemaclha apquilsilhnanomap apanco quellhip napato Dios. Apquillanac alhta quellhip quilaycmasquiscama oro asoc alyinmom. Apquilvatsamquic alhta quellhip elyiplovcasojo singanamaclha ayinyema Dios. 17 Acmec alhta anit mataymong nicjaa sicyinyova nalhpop, actomjayclho navayc mataymong. 18 Acticlhiquic alhta etapnaoc napato Dios Apyimtalhnamo. Acnaclhec alhta maa cuarenta acnim najan cuarenta alhtaa, mepqui sictom najan mepqui sicyam. Ayinyema apquiltemaclha apquilsilhnanomap apancaoc quellhip. Apquilvennam alhta quellhip apquillovquisa Dios Apyimtalhnamo. 19 Incacoc alhta enquenyic eticyoc sat quellhip, ayinyema acyivey aplom pac Dios. Apjalhnoc alhta Dios silmalhnancama. 20 Aplovquic alhta Dios apvita aptemaclha apanco Aarón. Apquiltamjoc alhta Dios ematong Aarón, coo eyca silmalhnesquisa, yoyam emyovacpoc mocjam. 21 Acpatjetquic alhta coo quilaycmasquiscama vayqui actomja acsilhnanoncama quellhip, sicyinyova natilh. Intomjaclhec alhta anic, sictipilquem quilaycmasquiscama. Ayilhaquic alhta congne yingmin vatsam ayitcoc actiyapma inquilhe.
22 Yitnec alhta mocjam apquiltemaclha apquilsilhnanoncama apanco quellhip payjoc Tabera, najan payjoc Masah, najan payjoc Kibrot-hataava. Aplovquic alhta Dios apvita apquiltemaclha apancaoc quellhip. , , 23 Apquilanyacpec alhta quellhip elyinyoc yoclhilhma Cades-barnea, yoyam ellhocac yoclhilhma alhnancoc Dios apmescama. Apquilinmelham alhta quellhip Dios ayinyema melilyajayquiclho appayvam najan apquilyasquiyam quellhip. , , 24 Acyasamcoc coo mataa apquiltemaclha apancaoc apquilinmelhaycam quellhip Dios. 25 Inlhenquic alhta apvalhoc Dios elnapoc quellhip. Acticlhiquic alhta etapnaoc silmalhnesquisa quellhip, acvaycmo cuarenta acnim najan cuarenta alhtaa. 26 Actomjac coo siyanya: —Dios Visqui ingac, ilmiyov sat lhip as enlhitaoc. Lhip apnaymacoc as enlhitaoc, aptomja apyinyovquiscama alhta lhip yoclhilhma Egipto, ayinyema lhip apmopvan apanco najan aptemaclha apyimtalhnamo. 27 Coyitnam apatic lhip apquilancam Abraham najan Isaac najan Jacob. Noncolhen nasa apvalhoc apquiltemaclha apancaoc najan apquilsilhnanomap apanco as enlhitaoc. 28 Cotnejic sat amyaa yoclhilhma ningilinyemayaclha: Copvanquejec Dios Visqui apancaoc enaliclha yoclhilhma alhnancoc as enlhitaoc. Aptanovquic alhta Dios apquiltemaclha as enlhitaoc. Apnalaclhec alhta yoclhilhma actamopeycaoc, yoyam elitsapoc maa — sat cotnejic amyaa. 29 Lhip apnaymacoc as enlhitaoc, lhip apquitquic. Apyinyovcasquic alhta lhip yoclhilhma Egipto, ayinyema lhip apmopvan apanco — alhta intomjac silmalhnesquiscama — nic nat aptomjac Moisés.
El mérito es del Señor, no de Israel
1 Moisés siguió diciendo:
«Escuchen, israelitas: ha llegado el momento de que crucen ustedes el Jordán y se lancen a la conquista de naciones más grandes y poderosas que ustedes, y de grandes ciudades rodeadas de murallas muy altas; 2 sus habitantes son grandes y altos como los descendientes del gigante Anac, y todo el mundo sabe que son invencibles.
3 »Bien saben que el Señor su Dios marcha al frente de ustedes, y que destruirá y humillará a esas naciones como un fuego devorador. Ustedes los desalojarán y los destruirán en un abrir y cerrar de ojos, tal como el Señor lo ha prometido. 4 Cuando el Señor su Dios haya arrojado a esos pueblos enemigos, no se digan a sí mismos: “Gracias a nuestros méritos, el Señor nos ha dado posesión de este país”; pues si el Señor los expulsa, es por causa de la maldad de ellos. 5 No, no es porque ustedes sean muy buenos y se lo merezcan, por lo que van a tomar posesión de su país; el Señor los arroja de la presencia de ustedes a causa de la maldad de ellos y para cumplir la promesa que hizo a Abrahán, Isaac y Jacob, antepasados de ustedes. 6 Ustedes saben muy bien que no es debido a sus méritos por lo que el Señor su Dios les da la posesión de esa buena tierra, pues ustedes son un pueblo muy terco.
Rebelión de Israel en el monte Horeb
(Ex 31.18—32.35)7 »Nunca deben ustedes olvidar que han hecho enojar al Señor su Dios en el desierto. Desde que salieron de Egipto y hasta que llegaron a este lugar, siempre han sido rebeldes. 8 Ya en el monte Horeb le causaron tanta ira, que estuvo a punto de destruirlos. 9 Yo subí al monte para recoger las tablas de piedra sobre las que se escribió la alianza que el Señor había hecho con ustedes. Allí me quedé cuarenta días y cuarenta noches sin comer ni beber nada. 10-11 El Señor me dio entonces las dos tablas de la alianza, escritas por él mismo, que contenían todas las palabras que él les había dicho en el monte, de en medio del fuego, el día en que todos nos reunimos. 12 Entonces me dijo: “Anda, baja pronto de aquí, porque el pueblo que sacaste de Egipto se ha corrompido. Muy pronto han dejado de cumplir lo que yo les ordené, y se han hecho un ídolo de metal fundido.”
13 »El Señor también me dijo: “Ya he visto que este pueblo es muy terco. 14 Quítate de mi camino, que voy a destruirlos; ¡nadie en la tierra volverá a recordarlos! Pero con tus descendientes haré una nación más fuerte y numerosa que ellos.”
15 »Cuando bajé con las dos tablas de la alianza, el monte ardía en llamas. 16 Y al llegar a donde ustedes estaban, vi que habían fabricado un becerro de metal fundido, y de esa manera habían pecado contra el Señor y desobedecido lo que él les había ordenado. 17 Arrojé entonces las dos tablas que traía en las manos, y las hice pedazos delante de ustedes. 18 Después me arrodillé delante del Señor y, tal como ya lo había hecho antes, estuve cuarenta días y cuarenta noches sin comer ni beber nada, por causa del pecado que ustedes habían cometido: ¡Habían provocado la ira del Señor por haberlo ofendido de tal manera! Por eso estaba lleno de ira. 19 Su enojo y furor me causaron mucho miedo, sobre todo, porque me hizo saber que quería destruirlos. Pero una vez más, el Señor me escuchó. 20 El Señor también estaba muy enojado contra Aarón, y quería destruirlo, pero yo intervine en favor de él. 21 Luego tomé el becerro que los hizo pecar, y lo arrojé al fuego, lo reduje a un montón de polvo, y lo eché al arroyo que baja del monte.
22 »De nuevo provocaron la ira del Señor en Tabera, en Masá y en Quibrot Hatavá. 23 Y cuando el Señor les ordenó partir de Cadés Barnea para ir a tomar posesión del país que él les había dado, también se opusieron a su mandato y no tuvieron fe en él ni quisieron obedecerlo. 24 ¡Desde que yo los conozco, ustedes han sido rebeldes al Señor! 25 Como el Señor había amenazado con destruirlos, yo me quedé arrodillado delante del Señor durante cuarenta días y cuarenta noches, 26 y con ruegos le dije: “Señor, no destruyas a este pueblo, que es tuyo, que tú liberaste con tu grandeza y sacaste de Egipto con gran poder. 27 Acuérdate de tus siervos Abrahán, Isaac y Jacob. No tengas en cuenta la terquedad de este pueblo, ni su maldad y pecado, 28 para que no se diga en el país del que nos sacaste: El Señor no pudo hacerlos entrar en el país que les había prometido, y como los odiaba, los hizo salir de aquí para hacerlos morir en el desierto. 29 Pero ellos son tu pueblo, son tuyos; tú los sacaste de Egipto con gran despliegue de poder.”»