1 ¡Quip elaylhojo sicpayvam! Olhenic sat netin, olhenic sat nalhpop, malha actomja acvitaycamco.
2 Coo sillhicmoscama colhojoc sat yingmin acmamay, najan malha yalya. Colhojoc sat acmamay ayimjaclha paat, najan yingmin acpaliyam naysicsa paat.
3 Olngacsic sat apvisay apanco Dios: elyasingvom sat aptemaclha apyimtalhnamo Dios.
4 Singmasma aptomja Dios, aptemaclha mataa appeyvomo. Aptemaclha mataa nasoc anco, mepqui singyinimquiscama. Aptemaclha mataa nasoc anco, aplhanma mataa mepqui apyeycajascaoc.
5 Enlhit apquiltemaclha mataa apquilmapsomcaa najan apquilyinimquiscama. Apquiltomja apquilvennéycam Dios, colapvanquejec eltimjic apquitquic.
6 ¿Naso ya mepqui apquilayo as enlhit Visqui ingac? Acyeyjamelhma nac, najan mepqui apquilyascamco. Naso inyicje apquilyap, aptomja apquilantipquiscama enlhit. Apmescama acyimnatem apnenyaoc.
7 Elanojo sat quellhip niptamin, coyitnam apatic apquiltemaclha nano. Elilmalhna sat apquilyap, najan apquilvanyam, colhic sat altimnasa quellhip.
8 Visqui ingac apyimtalhnamo, aptomja apquilhpanquiscama moclhama enlhitaoc. Apquillhocac nat yoclhilhma apquileyvomaclha, mepqui apquilpalhcomap. Apquilyacyesquic nat enlhitaoc israelitas.
9 Apquilyacyesquic nat enlhitaoc, etnejic apquitquic apancaoc. Apyovoclhojo Jacob apquitquic najan aptovana.
10 Apvitac nat Dios as enlhitaoc yoclhilhma actamopeycaoc, mepqui yingmin maa najan acyivey alhcajayam. Apcaynec nat Dios elmeyvoc maa, malha aptamilquiscama apatic aptomjac.
11 Acno aptemaclha mama aptamilquiscama apquitcavoc, apnamcaa aplhancoc najan naysicsa apquilimpay nitno. Apnasoc nat Dios appayesa aplhimpancoc, apcaynaoclhec nat enlhit, yoyam elmiyovacpoc.
12 Dios Apyimtalhnamo apnalaclho enlhitaoc, jave poc yoyam epasmiclha.
13 Apnalaclhec nat enlhitaoc yoclhilhma elvita amyipayc, apquilvita acyilhna. Apquillhocac nat yamyovjene, ayinyema malamong mataymong. Apquillhocac nat aceite olivo ayingmenic, alimja yamtaa naysicsa mataymong.
14 Apquilvitac nat leche najan cujada, ayinyema apnatoscama. Aptovcamquic nat nipquesic, najan nipquesic apquitcoc, najan yataay de Basán. Aptovcamquic nat trigo apactic najan uva ayingmenic acyilhvasem apyinaycaoc.
15 Apnamilay apanco nat israelitas (Jesurún), apquilyamasma nat Dios, aptomja apquilantipquiscama. Apquilvennam nat apquilmasma najan apquilvomquiscama tap.
16 Apquiltingyac nat quilaycmasquiscama, eltimjic apquilayo, apquilinmelham nat Dios, yoyam etanovac sat najan elvoc sat.
17 Apquiltingyac nat asoc macmescama demonio yavey, eltimjic apquilayo. Malha dios apancaoc apjalhnancoc, quilhva apvoy, melyicpilquemo nat apquilyeyjamcaa, meltomja nat apquilayo.
18 Inquilvoncacmec quellhip apvisay apquilyap najan apquilmasma, inquilvoncacmec quellhip Dios aptomja apyimnatescama apnenyaoc.
19 Aplovquic nat Dios, apvita apquiltemaclha quellhip. Apquilhaquic nat apquitquic apquilinava najan quilvanaa.
20 Inlhenquic nat apvalhoc Dios: Opaycomoc sat coo, molaneyo maa. Oyasamcojoc sat apquiltomjaclha mocjam. Apquiltomja eyitquic apquilmapsomcaa, apquiltemaclha apquilyinimquiscama.
21 Sevennéycam apquiltomjac, ayinyema apquilayo quilaycmasquiscama alyitsomalhca dios, mepqui almovan colmeyvoc enlhit. Oyanmongsiclhac sat apquiltemaclha apancaoc, ayinyema metnaja apnaymacoc. Elinmelham sat enlhitaoc mepqui apquilyascamco. ,
22 Avanjec coo siclom, malha talha sat cotnejic ongvapajacsic as nalhpop. Comyetic sat amyip najan acyilhna, acvaycmo coning mataymong alvinatem.
23 Ongvapajacsic sat acmasom, yoyam ellingamcojoc enlhitaoc. Osavojoc sat silapajascama yanca ajancaoc, colnapoc sat maa.
24 Elitsapoc sat maa, ayinyema mayic alnapma najan nimpilhyinamam. Ningmasquem sat colnapoc maa, najan asoc navjac aclom, najan nimisma actaclhama.
25 Eticyoc sat apquitquic apvalhoc tingma apvanyam. Cotyamoc sat apquilvalhoc, elitsapoc sat enlhit najan quilvanaa, najan apquilvanyam najan sicaa.
26 Inlhenquic alhta evalhoc omascoscomoc sat apquileyvam as nalhpop.
27 Am oltamjoc elasmacsic cotnaja ingmoc sictemaclha sicnatovascama maa. Eltimjic sat cotnaja ingmoc: Jave ayinyema Dios, nincoo eyca ayinyema ningmovan najan ningilyimnatem — sat eltimjic maa.
28 Mepqui apquilyicpilquemo mataa enlhitaoc israelitas, mepqui apquilyascamco.
29 Apvanqui inyicje elyasingvomoc, acyitna inlhojo acyascamco apquilvalhoc. Elyasingvomoc sat actomjaclha nelha.
30 Lhama cotnaja ingmoc apquinyajascasquic alhta mil ingnaymacoc, ¿so actomja yi? Apcanit alhta apquilinyajasquisa diez mil ingnaymacoc, ¿so actomja yi? Ayinyema alhta singmasma Dios apcanem elmacpoc ingnaymacoc nipyesicsa maa.
31 Apquilyasingvocmec cotnaja ingmoc aptemaclha Dios aptomja apyimnatem apanco, am colhno quilaycmasquiscam acyitsomalhca dios.
32 Apquilyitsomacpo uva acyilhna apaoc. Apquilyitsomacpo enlhit aptovana apnaycam nat tingma Sodoma najan Gomorra. Asquejec maa uva acyilhna, malha veneno.
33 Uva ayingmenic apancaoc acyitsomalhca veneno acyeyva amaoc, actomja singajem.
34 Jelvoncamejec sat mataa apquiltemaclha maa, cotnejic acyitnaycam epatic coo.
35 Incovac sat acnim, yoyam oyanmongsiclhac sat apquiltemaclha apancaoc. Quilhvoc sat comascoc apquileyvam, ningatoc maa apnatovasomacpilha.
36 Epasmoc sat Dios Visqui ingac elmeyvoc sat, apvita inlhojo mepqui apquilyimnatem enlhitaoc apquilyacyescama siclho. Epasmiclhac sat maa, apvita inlhojo apticyovam apquilyimnatem najan mepqui apquilyimnatem.
37 Etnejic sat Dios elanic: ¿Co laa acyasa quilaycmasquiscama acyitsomalhca dios yoyam colmeyvoc quellhip? — sat etnejic.
38 Avanjec mataa allhoy quilaycmasquiscama asoc acticyovam, avanjec mataa allhoy uva ayingmenic macmescama quilaycmasquiscama. Incaymalhquic maa colpasingvoclha, incaymalhquic colmeyvoc enlhitaoc.
39 Coo sicvamlha Dios Visqui apancaoc enlhitaoc, paj poc, paj moc. Coo ayinyema acyimnatem apnenyaoc enlhit, coo ayinyema sicmascoscama apquileyvam enlhit. Coo ayinyema sicmascoscama apquileyvam enlhit. Coo ayinyema apquilyimsem enlhit, coo ayinyema sictamilquisquiyam as enlhit. Coo sicvamlha sicvomquiscama tap enlhitaoc.
40 Omyasiclhac netin emic naysicsa siclhanma mepqui sicyeycajascaoc:
41 Ellingamcojoc sat acyimtalhnama enlhit cotnaja ingmoc, oyanmongsiclhac sat apquiltemaclha apancaoc. Openacsojoc sat sicmaycam sovo acvinatem, olnapoc sat naysicsa sictemaclha sicpeyvomo.
42 Olovsic sat yanca ajancaoc congne ema apancaoc cotnaja ingmoc apquilyimsem najan apquilmomap. Sovo acvinatem colnapoc sat apquilviscaa cotnaja ingmoc.
43 Colpayjiclha apquilvalhoc enlhitaoc naciones najan enlhit apquilyacyescama siclho Dios. Eyanmongsiclhac sat apquiltemaclha apancaoc cotnaja ingmoc, apquilnapma siclho Dios apquilancam. Ingyasicjiclhojoc sat mocjam enlhit apancaoc najan yoclhilhma apancaoc — nic nat intomjac apminaycmascama Moisés. ,
Actomjaclha nelha appayvam Moisés
44-45 Apnec nic nat Moisés napatavo israelitas. Aplhalhma ilhnic nat Josué, Nun apquitca. Apsovjoc nic nat Moisés as apminaycmascama.
46 Aptomjac nic nat Moisés apquilanya israelitas: —Collhen sat mataa apquilvalhoc sicpayvam siltimnascama quellhip. Elane sat quellhip apquitquic elyiplovcasojoc sat mataa siyanamaclha actalhesomalhca. 47 Jave acmovan amyaa singanamaclha Dios. Actomja acyimnatescama mataa ingnenyaoc. Covoncac sat apquileyvam quellhip as yoclhilhma alhnancoc, payjoc moc nicja vatsam Jordán, apquilvoycamlha sat quellhip — nic nat aptomjac Moisés.
Yoclhilhma alhnancoc
48 Aptomjac nic nat Dios apcanya Moisés:
49 Iyas sat lhip inquilhe Abarim. Ingyinamit sat inquilhe acvinatem acvisay Nebo, payjoc yoclhilhma Moab, ningatoc tingma Jericó. Etac sat lhip yoclhilhma Canaán, ellhovamcoc sat enlhitaoc Israel yoyam elhnam. 50 Payjoc maa netin inquilhe ingyitsapoc sat lhip. Colhic sat acpalhaquisa lhip apquilyeyjamcaa najan apquilmolhama ningá. Colhojoc sat apquitsepma lhip apipma Aarón netin inquilhe Hor. Innec alhta acpalhaquisa apquilyeyjamcaa. 51 Am alhta colcac evalhoc aptemaclha lhip najan apipma Aarón napatavo apnaymacoc, payjoc actiyapmaclha yingmin Meriba-cades, yoclhilhma actamopeycaoc acvisay Zin. Am alhta eltomjac selayo quellhip napatavo apnaymacoc. 52 Ingyinmelhojo mocjay, etac sat lhip yoclhilhma alhnancoc, yoyam ellhovamcoc sat lhip apnaymacoc. Copvanquejec lhip epalhavomoc maa— nic nat aptomjac Dios.
1 «Escucha, cielo, que voy a hablar;
atiende, tierra, a mis palabras.
2 »Mi enseñanza caerá como la lluvia,
mi discurso será como el rocío,
como llovizna sobre la hierba,
como gotas de agua sobre el pasto.
3 »Proclamaré el nombre del Señor:
¡reconozcan la grandeza del Dios nuestro!
4 Él es nuestro protector;
sus obras son perfectas,
y siempre actúa con justicia.
Es el Dios de la verdad,
en él no hay injusticia;
¡él es justo y verdadero!
5 »Gente malvada y perversa,
que ha ofendido a Dios,
que son indignos de ser sus hijos:
6 ¿Así es como le pagan al Señor?
Pueblo necio y sin sabiduría,
¿no es él tu padre, tu creador?
¡Él te creó y te dio el ser!
7 »Vuelve atrás la mirada,
piensa en los tiempos pasados;
pide a tu padre que te lo diga,
y a los consejeros que te lo cuenten:
8 Hubo una vez en que el Altísimo
hizo reparto de hombres y naciones,
y fijó las fronteras de los pueblos.
Pero a ustedes, israelitas,
los trató de manera especial.
9 La herencia del Señor,
la gente suya,
es el pueblo de Jacob.
10 Los encontró por el desierto,
por tierras secas y azotadas por el viento;
los envolvió en sus brazos,
y los cuidó como a la niña de sus ojos.
11 Como águila que revolotea sobre el nido
y anima a sus polluelos a volar,
así el Señor extendió sus alas
y, tomándolos, los llevó a cuestas.
12 »El Señor los guio, y nadie más;
¡ningún dios extraño tuvo que ayudarlo!
13 Los llevó en marcha triunfal
por las regiones altas del país,
los alimentó con los frutos del campo,
de la roca les dio a beber miel
y del duro pedernal les dio aceite;
14 de sus ganados obtuvieron leche y cuajada,
y comieron lo mejor de los corderos,
carneros de Basán y machos cabríos;
comieron el mejor grano de trigo
y bebieron el vino, la sangre de las uvas.
15 »Pero Israel se hizo tan rico,
y tanto rebosaba de gordura,
que se rebeló contra Dios, su creador;
¡despreció a su protector y salvador!
16 Israel provocó los celos y la ira de Dios
al adorar ídolos repugnantes;
17 ofreció sacrificios a demonios,
a dioses falsos que nunca antes conoció,
dioses nuevos, recién llegados,
a los que jamás sus padres dieron culto.
18 »Olvidaste, Israel, a tu padre y protector;
olvidaste al Dios que te dio la vida.
19 Y Dios se enojó al ver esto,
y rechazó a sus hijos y a sus hijas;
20 y dijo: “Voy a darles la espalda,
¡y a ver en qué van a parar!
Realmente son gente malvada,
hijos en los que no se puede confiar.
21 Me provocan a celos con un dios que no es dios,
me irritan con sus dioses ilusorios;
¡pues yo los provocaré a celos con un pueblo que no es pueblo,
los haré enojar con un pueblo que no quiere entender!
22 Mi furor se ha encendido como un fuego,
y arderá hasta las regiones más profundas;
consumirá la tierra y sus frutos,
pondrá fuego a las bases de los montes.
23 Sobre ellos lanzaré todos los males,
contra ellos lanzaré todas mis flechas;
24 morirán de hambre y de fiebre;
una amarga peste los destruirá;
mandaré contra ellos fieras salvajes
y serpientes venenosas.
25 En las calles caerán sus hijos a filo de espada,
y en las casas reinará el espanto;
morirán muchachos y muchachas,
ancianos y niños de pecho.
26 »”Yo había pensado dispersarlos
y borrar de la tierra su memoria,
27 pero no quise soportar las burlas del enemigo;
no quise que se jactaran mis adversarios
y que dijeran: No fue el Señor quien hizo esto;
lo hicimos nosotros con nuestro poder.”
28 »Israel es un pueblo que ha perdido el juicio;
¡no tiene entendimiento!
29 Si fueran sabios, lo entenderían;
comprenderían en qué van a parar.
30 ¿Cómo es que un solo soldado
hizo huir a mil israelitas?
¿Y cómo es que dos de ellos
pusieron en fuga a diez mil de los nuestros?
¡Sucedió así porque el Señor
quiso entregarlos al enemigo!
31 »Bien saben nuestros enemigos
que su protector no puede compararse al nuestro.
32 Ellos son como viñedos dañados,
descendientes de Sodoma y de Gomorra,
que dan uvas amargas y venenosas;
33 su vino es veneno de víboras,
¡veneno mortal de serpientes!
34 »“Todo esto me lo he aguantado;
lo estoy guardando como un tesoro,
35 para el día en que me vengue
y les dé su merecido,
para cuando llegue el momento de su caída.
Ya está cerca el día de su destrucción,
¡ya se les acerca la hora!”
36 »El Señor saldrá en defensa de su pueblo
cuando vea que le faltan las fuerzas;
el Señor se compadecerá de sus siervos
cuando vea que ya no quedan débiles ni fuertes.
37 Entonces les dirá: “¿Dónde están sus dioses,
esos protectores en los que confiaban,
38 esos que comían la grasa de sus sacrificios
y bebían el vino que les ofrecían?
¡Que se levanten a ayudarlos!
¡Que vengan a protegerlos!
39 Yo soy el único Dios;
no hay otros dioses fuera de mí.
Yo doy la vida, y la quito;
yo causo la herida, y la curo.
¡No hay quien se libre de mi poder!
40 Levanto mi mano al cielo,
y juro por mi eternidad
41 que cuando afile mi brillante espada
y comience a impartir justicia,
me vengaré de mis enemigos.
¡Daré su merecido a los que me odian!
42 Empaparé en sangre mis flechas,
y mi espada acabará con ellos;
¡sangre de heridos y de prisioneros!,
¡de los jefes enemigos de largas melenas!”
43 »¡Alégrense, naciones, con el pueblo de Dios!
¡Él vengará la muerte de sus siervos,
tomará venganza de sus enemigos
y perdonará a su país y a su pueblo!»
Últimas instrucciones de Moisés
44-45 Moisés se presentó ante todo el pueblo de Israel y, junto con Josué hijo de Nun, pronunció este cántico de principio a fin. 46 Después dijo a los israelitas:
«Piensen bien en todo lo que hoy les he dicho, y ordenen a sus hijos que pongan en práctica todos los términos de esta ley. 47 Porque no es algo que ustedes puedan tomar a la ligera; estas instrucciones son vida para ustedes, y por ellas vivirán más tiempo en la tierra que está al otro lado del río Jordán, de la cual van a tomar posesión.»
Dios permite a Moisés ver la Tierra prometida
48 Aquel mismo día el Señor se dirigió a Moisés y le dijo:
49 «Ve a las montañas de Abarín y sube al monte Nebo, que está en territorio moabita, frente a Jericó, y mira desde allí la tierra de Canaán, la cual voy a dar en propiedad a los israelitas. 50 Allí, en ese monte al que vas a subir, morirás e irás a reunirte con los tuyos, tal como tu hermano Aarón, que murió en el monte Hor y fue a reunirse con los suyos. 51 Ustedes dos me fueron infieles delante de los israelitas, cuando estaban en las aguas de Meriba de Cadés, en el desierto de Zin, pues no me honraron delante de ellos. 52 Por lo tanto, vas a contemplar desde lejos la tierra que voy a dar a los israelitas, pero no entrarás en ella.»