Apmiyaclha Pablo tingma Jerusalén
1 Lhama alhta ninquilhaclho ingilyalhinga. Ningilquinatvoclhec alhta barco. Ningilmiyaclhec alhta, ningilpeyvoc alhta acyayem inquilhe acvisay Cos. Moc acnim alhta intomjac ningilvoclho acyayem inquilhe acvisay Rodas. Ningilpeyvoc alhta najan tingma Pátara. 2 Ningvitac alhta barco maa acyascama yoclhilhma Fenicia. Ningilquinamtec alhta, ningillhinquic alhta. 3 Ningyeycajangvocmec alhta acyayem inquilhe acvisay Chipre. Ninsancalvelha alhta inpejeveclha acyayem inquilhe. Ningilpeyvoc alhta yoclhilhma Siria. Ningilvoclhec alhta tingma Tiro (niyava yingmin). Apquiltamjoc alhta etipquiscaclha asoc acpatmeycam barco. 4 Ningilvitangvoclhec alhta enlhit melyasquiyam tasic amyaa. Ninnec alhta maa siete acnim. Apquilasquic alhta, yoyam eyacsic Pablo tingma Jerusalén, ayinyema Espíritu Santo. 5 Lhama alhta acsovjalhco siete acnim ningilquimpaclhec mocjam. Ingilyiplaclhec alhta aplhamoclhojo enlhit melyasquiyam tasic amyaa najan apnatamcaa najan apquitquic. Ningilvoclhec alhta tap tingma (niyava yingmin). Ningilticlhicvoclhec alhta intapnaoc ningilmalhna Dios Ingyapam. 6 Ningilpayvesamquic alhta. Ningilquinatvoclhec alhta barco. Apquiltajavoc alhta ningillhalhmaa, apquilmiyaclho tingma apancaoc.
7 Ninpenasquic alhta ningillhingam. Ningilquimpaa alhta tingma Tiro. Ningilvoclhec alhta tingma Tolemaida. Ningilpayvesamquic alhta ingilyalhinga. Ninnacmec alhta lhama acnim apnaycamcaclha ingilyalhinga. 8 Moc acnim alhta intomjac ningilquimpaclho mocjam. Ningilvoclhoc alhta tingma Cesarea. Ningmiyaclhec alhta Felipe tingma pac aptomja soycam amyaa. Apvisay diácono, ningiltimem apquilancam. Siete alhta apquilyacyesomap diáconos. Ninnacmec alhta tingma pac. 9 Cuatro alhta invocmec apquitquic Felipe, mepqui anatamcaa. Altomja alhta malha profetas Dios allingascama. 10 Acvoncaclho alhta ningma maa. Yejemoc alhta apvaa profeta Dios aplingascama apvisay Agabo. Yoclhilhma Judea alhta apquinyicta. 11 Ingiltiyaningvavoc alhta nincoo. Apmongvavoc alhta Agabo cinto pac (aptetem niplhit) Pablo. Apquilpilhquitquic alhta apanco apmancoc najan apmeoc. Aptomjac alhta apcanya:
—Aptomjac lhac Espíritu Santo: Sat elhnasojoc judíos actomjaclha nac cinto pac (aptetem niplhit) tingma Jerusalén. Metnaja judíos sat ingyanyacpoc elmoc lhip —alhta aptomjac.
12 Lhama alhta ninlinga appayvam. Ninpasmec alhta nincoo Pablo ninganya meyacsic tingma Jerusalén. 13 Yejemoc alhta apcatingmavo Pablo:
—¿Soctomja selinlhacmo nac? ¿Soctomja apyitnocjasa nac evalhoc? Tasic coo, yoyam olpilhquetalhca najan omatong tingma Jerusalén ayinyema apvisay Jesús Visqui ingac —alhta aptomjac.
14 Am alhta jingilyajaclhoc ningmasma. Inmasquec alhta ninpamejitsa: “Cotnejic sat actomja apmayjayoclha Visqui ingac” —alhta ningiltomjac nincoo.
15 Natamin alhta ninpenesa nincoo. Ningilmiyaclhec alhta tingma Jerusalén. 16 Ningillhalhmaa alhta ningiltomja napocja enlhit melyasquiyam tasic amyaa apquilinyema Cesarea. Ingilyantamaclhec alhta tingma pac Mnasón co Chipre, yoyam ongnam. Nanoc alhta aptimem meyasquiyam tasic amyaa.
Pablo apnaclha Jacobo
17 Lhama alhta ningilvoclho tingma Jerusalén. Inquilpayjeclhec alhta apquilvalhoc ingilyalhinga. Ingilmec alhta tacja. 18 Moc acnim alhta intomjac ingilyantamaclho Pablo Jacobo tingma pac. Apcaneyclhec alhta maa apquilimja apmamyi aplhamoclhojo. 19 Apquilpayvasquic alhta Pablo. Apquiltimnamcaa alhta actemaclha aptamjaycamcaclha nipyesicsa judíos. Dios Ingyapam alhta ayinyema apcanem etnajam. 20 Lhama alhta apquillinga. Apquilacoc alhta Dios Ingyapam. Aptomjac alhta apcanyacpo Pablo:
—Quip ilanojo ingyalhing. Aplhamoclhojo judíos apquiltomja melyasquiyam tasic amyaa. Apquilinlhanacmec mataa apquilyiplovquiscama apcanamaclha Moisés. 21 Inlingalhquic amyaa actemaclha lhip apquillhicmoscama aplhamoclhojo judíos apnaycam lhalhma anco. Actemaclha apquilascama lhip elyiplovcasojo apcanamaclha Moisés. Najan apquilascama lhip actemaclha sicaa monquinatquiscama apyimpeoc. Najan apquilascama lhip nintemaclha inganco —alhta intomjac amyaa apcanyacpo. 22 ¿Jalhco sat cotnejic? Colngalhcac sat lhip apvisay apvactamo. 23 Itne sat nintomjaclha ninganya lhip: “Apnam asi cuatro enlhit acvocmo nelha apquillhanma napato Dios Ingyapam. 24 Inalaclha sat lhip. Ingyalhnasiclha sat apyimpeoc moclhama quellhip. Lhip sat eyanmongsic acyanmongam. Natamin eltingyamcoc sat apquilyisem. Quilhvoc sat elyasamcojo enlhitaoc (judíos) actomja alhta aclingomalhca lhip apvisay. Melquinatsejec sat actemaclha apyiplovquiscama lhip apcanamaclha Moisés. 25 Ningiltalhescasquic alhta vaycajac metnaja judíos melyasquiyam tasic amyaa: Noeltovaoc nasa asoc acticyovam acmesomalhca acyitsomalhca dios. Noeltovaoc nasa ema ac. Noeltovaoc nasa apquilvapecjam ayispaoc. Noeltime nasa actemaclha ningilanatama” —alhta intomjac nintalhescama.
Apmomap Pablo tingma apponquinomap
26 Apnalaclhec alhta as enlhitaoc. Moc acnim alhta intomjac apquilalhnaseclho apyimpeoc. Apquilantalhningvoclhec alhta tingma apponquinomap. Apquiltimnasquic alhta acvamlha acnim apsovjongvocmo actemaclha apcalhnasayclha apyimpejic. Apquilmesquic alhta moclhama actemaclha ningmescama Dios Ingyapam.
27 Lhama alhta acsovjalhco siete acnim. Apvitacpec alhta Pablo congne tingma apponquinomap. Judíos co Asia alhta apquilvitay. Yejemoc alhta apquillovsa apnaymacoc. 28 Appatjetacpec alhta Pablo. Apquilpalhamam alhta:
—¡Enlhitaoc Israel, elmiyanta jalip! Quip aso enlhit aptomja ayajemo apquillhicmoscama mataa enlhitaoc lhalhma anco. Apquilantipquiscasam mataa apquilvisay innaymacoc co Israel. Apquilantipquiscasam mataa acvisay apcanamaclha Moisés najan apvisay tingma apponquinomap. Apnalantac alhta griegos (metnaja judíos) congne tingma apponquinomap. Aptovasquic alhta nintemaclha congne tingma apponquinomap —alhta apquiltomjac.
29 Eycaso apquilpalhamamcaa apquilvita alhta nano Pablo aptomja aplhalhma Trófimo co Efeso. Apcanyacpec alhta Pablo apyantam congne tingma apponquinomap.
30 Inyinimquic alhta olhma apyovoclhojo tingma. Apnateymacmec alhta enlhitaoc. Apmacpec alhta Pablo apquilyinyovaseclho tap tingma apponquinomap. Yejemoc alhta apquilapeclho apatnaoc tingma apponquinomap. 31 Apquililtamjoc alhta inyicje elajic Pablo. Yejemoc alhta acna altimnasquiclho amyaa singilpilhtetemo apvisqui: “Inyinimqui olhma quip aja tingma Jerusalén” —alhta intomjac amyaa apcanyacpo. 32 Yejemoc alhta apcansaclho apvisqui singilpilhtetemo najan apquilviscaa. Apnateymamquic alhta apquilquitamamco apnamcaclha enlhit. Lhama alhta apquilvitacpo singilpilhtetemo apvisqui najan singilpilhtetemo. Apquilvatsamquic alhta apquilyicpilhquitaycam Pablo. 33 Yejemoc alhta apvocmo singilpilhtetemo apvisqui. Apmacpec alhta Pablo. Apquilpilhtetacpec alhta anit cadenas. Yejemoc alhta appamejitsa singilpilhtetemo apvisqui: “¿Soc lha enlhit aso? ¿Soc lha apquilanay?” —alhta aptomjac. 34 Apquililpalhamam alhta enlhitaoc. Inyeycajalhquic alhta moc actemaclha apquillhanma. Am alhta eyasamcoc actomjaclha amyaa singilpilhtetemo apvisqui. Apcanayquic alhta elyantamiclha Pablo singilpilhtetemo tingma pac. 35 Lhama alhta apquilvoclho singilpilhtetemo tingma pac acpayjo mataymong quiltamaycaoc. Apcaynacpec alhta Pablo. Singilpilhtetemo alhta apcayinma. Enlhitaoc alhta ayinyemaclha apquilyingamcaa. 36 Apquilyiplacmec alhta aplhamoclhojo enlhit apquililpalhamamcaa:
—¡Elaa sat! —alhta apquiltomjac.
Appeyvescaseclha Pablo napatavo enlhitaoc
37 Amamyi yoyam etlhic singilpilhtetemo tingma pac aptomjac alhta Pablo apcanya singilpilhtetemo apvisqui:
—¿Evanqui ya olhenic lhama asoc? —alhta aptomjac.
Apcatingmavoc alhta singilpilhtetemo apvisqui:
—¿Apvanqui ya lhquip griego appayvam? —alhta aptomjac. 38 ¿Jave ya lhquip egipcio aptimesquiscama alhta acyinamam olhma? ¿Jave ya lhquip apnalayclha alhta yoclhilhma actamopeycaoc cuatro mil enlhitaoc apquilsoycam sovo? —alhta aptomjac.
39 Apcatingmavoc alhta Pablo:
—Judío nac coo. Siyaoclha nac coo yoclhilhma Cilicia tingma Tarso. Jeyojo sat olpamejitsic as enlhitaoc nac jay —alhta aptomjac.
40 Apcavoc alhta singilpilhtetemo apvisqui. Yejemoc alhta apquinmamcaa Pablo netin mataymong quiltamaycaoc. Apyasquic alhta netin apmic apcanya elvanma. Lhama alhta apquilvanmamco enlhitaoc. Yejemoc alhta apquiltimnamcaa hebreo appayvam:
Viaje de Pablo a Jerusalén
1 Después de despedirnos de los hermanos, nos embarcamos y fuimos directamente a Cos, y al día siguiente a Rodas, y de allí a Pátara. 2 En Pátara encontramos un barco que iba a Fenicia, y en él nos embarcamos. 3 Al pasar, vimos a mano izquierda la isla de Chipre, pero continuamos hasta Siria y, como el barco tenía que dejar carga en el puerto de Tiro, nos bajamos allí. 4 En ese lugar encontramos a algunos discípulos, y nos quedamos con ellos siete días. Pero el Espíritu les había advertido que Pablo no debía ir a Jerusalén, y ellos así se lo dijeron. 5 Sin embargo, pasados los siete días, salimos de allí, y todos, con sus mujeres y niños, nos acompañaron hasta las afueras de la ciudad. Allí en la playa, nos arrodillamos y oramos; 6 luego nos despedimos y subimos al barco, y ellos regresaron a sus casas.
7 Seguimos navegando desde Tiro hasta Tolemaida, y allí saludamos a los hermanos y nos quedamos con ellos todo un día. 8 Al día siguiente, salimos y llegamos a Cesarea, y fuimos a casa de Felipe el evangelista, que era uno de los siete ayudantes de los apóstoles, y nos quedamos con él. 9 Felipe tenía cuatro hijas solteras, que eran profetisas. 10 Ya hacía varios días que estábamos allí, cuando llegó de Judea un profeta llamado Agabo. 11 Al llegar ante nosotros, tomó el cinturón de Pablo, se sujetó con él las manos y los pies, y dijo:
—El Espíritu Santo dice que en Jerusalén los judíos atarán así al dueño de este cinturón, y que será entregado en manos de extranjeros.
12 Al oír esto, nosotros y los de Cesarea rogamos a Pablo que no fuera a Jerusalén. 13 Pero Pablo contestó:
—¿Por qué lloran? ¡Se me parte el corazón! Yo estoy dispuesto, no solamente a ser atado en Jerusalén, sino también a morir por causa del Señor Jesús.
14 Como no pudimos convencerlo, no insistimos, sino más bien dijimos:
—¡Que se haga la voluntad del Señor!
15 Después de esto, nos preparamos y nos fuimos a Jerusalén. 16 Algunos discípulos de Cesarea nos acompañaron hasta lo de Mnasón, un hombre de Chipre, creyente desde hacía mucho tiempo, quien nos daría hospedaje.
Pablo visita a Santiago
17 Cuando llegamos a Jerusalén, los hermanos nos recibieron con alegría. 18 Al día siguiente, Pablo fue con nosotros a visitar a Santiago, y allí estaban también todos los ancianos. 19 Pablo los saludó, y luego les contó detalladamente todo lo que Dios había hecho por medio de él entre los no judíos. 20 Cuando lo oyeron, alabaron a Dios. Pero le dijeron a Pablo:
—Bueno, hermano, ya ves que entre los judíos hay muchos miles que han creído, y todos ellos insisten en que es necesario seguir la ley de Moisés. 21 Además, les han informado que a todos los judíos que viven en el extranjero tú les enseñas que deben renegar de la ley de Moisés, y que no deben circuncidar a sus hijos ni seguir nuestras costumbres. 22 ¿Qué debemos hacer? Sin duda la gente va a saber que has venido. 23 Lo mejor es que hagas lo siguiente: Hay aquí, entre nosotros, cuatro hombres que tienen que cumplir una promesa. 24 Llévalos contigo, purifícate junto con ellos y paga sus gastos, para que ellos puedan hacerse cortar el cabello. Así todos verán que no es cierto lo que les han dicho de ti, sino que, al contrario, tú también cumples la ley. 25 En cuanto a los creyentes no judíos, ya les hemos escrito nuestra decisión: no deben comer carne que haya sido ofrecida a los ídolos, ni sangre, ni carne de animales estrangulados, y deben evitar la inmoralidad sexual.
Arresto de Pablo en el templo
26 Entonces Pablo se llevó a los cuatro hombres, y al día siguiente se purificó junto con ellos; luego entró en el templo para indicar cuándo terminarían los días de la purificación y se presentaría la ofrenda por cada uno de ellos.
27 Cuando estaban por terminar los siete días, unos judíos de la provincia de Asia vieron a Pablo en el templo y alborotaron a la gente. Se lanzaron contra él, 28 mientras gritaban: «¡Israelitas, ayúdennos! Este es el hombre que anda por todas partes enseñando cosas que van contra nuestro pueblo, contra la ley de Moisés y contra este templo. Además, ahora ha metido en el templo a unos griegos, profanando así este santo lugar.»
29 Esto lo decían porque antes lo habían visto en la ciudad con Trófimo, el de Éfeso, y pensaban que Pablo lo había llevado al templo.
30 Toda la ciudad se alborotó, y la gente llegó corriendo. Agarraron a Pablo, y a rastras lo llevaron fuera del templo, y luego cerraron inmediatamente las puertas. 31 Ya estaban a punto de matarlo cuando al comandante del batallón romano le llegó la noticia de que toda la ciudad de Jerusalén se había alborotado. 32 Este reunió a sus soldados y centuriones y fue corriendo a donde estaba la gente, y en cuanto la gente vio al comandante y a los soldados, dejó de golpear a Pablo. 33 Entonces el comandante se acercó, arrestó a Pablo, y mandó que lo sujetaran con dos cadenas. Después preguntó quién era y qué había hecho. 34 Unos gritaban una cosa y otros otra, así que por causa del ruido que hacían, el comandante no entendía nada; entonces mandó que lo llevaran al cuartel. 35 Al llegar a las gradas del cuartel, debido a la violencia de la gente los soldados tuvieron que llevar a Pablo a cuestas, 36 pues detrás todos iban gritando: «¡Que muera!»
Discurso de Pablo ante el pueblo
37 Cuando estaban a punto de meterlo en el cuartel, Pablo le dijo al comandante del batallón:
—¿Puedo hablar con usted un momento?
El comandante le contestó:
—¿Sabes hablar griego? 38 Entonces, ¿tú no eres aquel egipcio que hace algún tiempo comenzó una rebelión y salió al desierto con cuatro mil guerrilleros?
39 Pablo le dijo:
—Yo soy judío, y nací en Tarso de Cilicia, una ciudad importante. Por favor, permítame usted hablar a la gente.
40 El comandante le dio permiso. Entonces Pablo se puso en pie en las gradas y con la mano hizo callar a la gente. Cuando se hizo silencio, comenzó a hablarles en arameo: