Apvisqui Ezequías nipyesicsa co Judá
(2~R 18.1-3)
1 Vocmec nic nat veinticinco años aptiyascam Ezequías, aptimesacpo apvisqui nipyesicsa co Judá. Aptimec nic nat apvisqui tingma Jerusalén acvaycmo veintinueve años. Inquin nic nat acvisay Abi, Zacarías apquitca. 2 Impeyvoc nic nat aptemaclha Ezequías napato Dios Visqui ingac, acno ilhnic nat aptemaclha apyeyjamcaa apvisqui David. 3 Apcapajasquic nic nat colhic aljalhyovasa apatnaoc tingma apponquinomap, najan colhic allanayclha mocjam, piltin apvisay nic nat primero, najan año primer aptimesacpo apvisqui. 4 Apcansaclhec nic nat sacerdotes najan levitas, payjoc acyivey olhma actiyapmaclha acnim. 5 Aptomjac nic nat apquilanya: Quellhip levitas, ellaylhojo sicpayvam: ¡Ellaniclha sat apquilvalhoc napato Dios! Ellalhnas sat mocjam tingma apponquinomap, apmaclha Dios Visqui apancaoc apquilyeyjamcaa. Eljalhyovas sat aplhancoc apponquinomap acyovoclhojo asoc meyisponcama Dios. 6 Ayinyema apquiltemaclha apancaoc ningilyeyjamcaa apquilyamasma Dios, apquiltemaclha apquilmapsomcaa napato Dios, apquiltomja apquilvatseycaoc. Apquiltomja apquilvennéycam Dios najan tingma apmaclha Dios. 7 Apquilapeclhec nic nat tingma apponquinomap apatnaoc, apquilsaponcasquic nic nat calevascama maa. Am nic nat eltingyascasac mocjam asoc macmescama Dios acyanmongam melyascalhma, am nic nat elvatnac talha asoc acmasis napato Dios Visqui apancaoc Israel. 8 Aplovquic alhta Dios Visqui ingac napatavo co Judá najan co Jerusalén. Apquiltimescasquic alhta apquiltanovmap yoyam eticyoc, acno apquilvitay quellhip. 9 Apticyovquic nic nat ningilyeyjamcaa naysicsa apquilimpocjay. Apquilmacpec alhta inquitquic apquilinava najan quilvanaa, najan quilvanaa ingnatamcaa. 10 Inlhenquic evalhoc, yoyam ongillanac sat pacto actemaclha ningmiyovmalhca napato Dios Visqui apancaoc Israel, yoyam comascoc sat aplom pac Dios, yoyam ongilmiyovalhcac sat. ¡Quellhip eyitquic, elvascap sat mataa! 11 Quellhip apquiltomja Dios apquilyacyescama, yoyam eltimesam mataa napato maa, yoyam eltingyasquisic mataa asoc acmasis, yoyam colhic alvatna napato Dios — nic nat aptomjac apvisqui.
12 Apquilpecjam nic nat levitas eltamjam, apquilvisay nic nat: Coat aptovana niptamin: Mahat, Amasai apquitca, najan Joel, Azarías apquitca. Poc nic nat aptovana niptamin Merari: Cis, Abdi apquitca, najan Azarías, Jehaleel apquitca. Poc nic nat aptovana niptamin Gersón: Joa, Zima apquitca, najan Edén, Joa apquitca. 13 Poc nic nat aptovana niptamin Elizafán: Simri najan Jehiel. Poc nic nat aptovana niptamin Asaf: Zacarías najan Matanías. 14 Poc nic nat aptovana niptamin Hemán: Jehiel najan Simei. Poc nic nat aptovana niptamin Jedutún: Semaías najan Uziel. 15 Apcaneclhec nic nat siclho apquilmolhama, yoyam ellaniclhac apquilvalhoc apyovoclhojo. Natamin apquilalhnasquic nic nat tingma apponquinomap, aptomja aptanovmap napato Dios ayinyema quilaycmasquiscama. Apquilyiplovcasquic nic nat apcanamaclha apvisqui, ayinyema siclho apcanamaclha Dios Visqui ingac.
16 Apquilantalhnec nic nat tingma apponquinomap sacerdotes, yoyam elalhnacsic maa. Apquilantipcasquic nic nat apvalhoc tingma acyovoclhojo asoc aptanoncama Dios, apquilsaclhesa napocja tingma acvisay atrio. Apquilpatmaoclhec nic nat levitas alvata Cedrón, yoyam cotlhalhcac maa. 17 Ayenmoclha ilhnic nat apquilalhnascama tingma acnim primero, najan piltin primer. Vocmec nic nat ocho acnim apquilalhnasa apvalhoc tingma acvisay vestíbulo. Vocmec nic nat mocjam ocho acnim apquilsovja apquilalhnascama tingma apponquinomap, acvisay acnim dieciséis. 18 Apquilantalhnec nic nat tingma pac apvisqui Ezequías, apquiltomja apquilanya: Nimpenasquic lhac ningilalhnascama tingma apponquinomap: najan altar ningvatnamaclha asoc macmescama Dios, najan asoc ningilmaycam. Najan mesa macnincanma pan apponquinomap najan asoc ningilmaycam maa. 19 Nimpenasquic lhac ningilalhnascama asoc apquilmaycam apvisqui ninga Acaz, aptomja aptovascama najan apyamasma Dios Visqui ingac. Intasi nac quilhvo nac jay acyovoclhojo asoc nicja ningvatnamaclha altar — nic nat apquiltomjac.
20 Alhtooc nic nat aplhaticja apvisqui Ezequías. Apcansaclhec nic nat apquilviscaa mayayo tingma apvanyam, apquilmiyaclho tingma apponquinomap. 21 Apnalaclhec nic nat siete vayqui, najan siete nipquesic apquilinava najan siete yataay apquitcoc, cotnejic macmescama Dios acyanmongam melyascalhma apquilmolhama apvisqui, najan acyanmongam tingma apponquinomap aptovasomap, najan acyanmongam melyascalhma co Judá. Aptomjac nic nat apcanya apvisqui apquilanyacpo sacerdotes, Aarón aptovana niptamin, elnapoc sat as apnatoscama, colhic sat alvatna netin altar as macmescama Dios acyanmongam melyascalhma. 22 Apquilnapquic nic nat sacerdotes vayqui, najan nipquesic najan nipquesic apquitcoc, najan yataay apquitcoc, apquilsaclhesa ema apancaoc apquililhpaja ayimpejic apquilvatnamaclha.
23 Apnalaclhec nic nat yataay apquitcoc apnamcaclha apquilviscaa najan apyovoclhojo enlhitaoc. Apninquinquic nic nat apmeoc apcatcoc apnatoscama. 24 Natamin apquilnapquic nic nat sacerdotes, apquililhpaja ema apancaoc netin altar apquilvatnamaclha, malha macmescama Dios acyanmongam melyascalhma, yoyam colmascosalhcac sat melyascalhma apyovoclhojo enlhitaoc, ayinyema apcanama siclho apvisqui, eticyoc sat apnatoscama acyanmongam melyascalhma apyovoclhojo enlhitaoc Israel.
25 Aptomjac nic nat Ezequías apquilanyacpo levitas, yoyam elpayvacsic mocjam apquilpayvascama salterios, najan cítaras, najan platillos, acno ilhnic nat apcanama apvisqui David, ayinyema ilhnic nat profeta Gad najan profeta Natán. Eycaso ilhnic nat ayinyema siclho apcanama Dios Visqui ingac ellingacsic mataa profetas.
26 Apcanam nic nat levitas acyiplomo apquilmaycam música ayinyema ilhnic nat David, najan maa sacerdotes apquilpayvascama trompetas. 27 Aptomjac nic nat Ezequías apquilanya, yoyam colhic alvatna asoc acticyovam macmescama Dios acyanmongam melyascalhma, payjoc netin altar apquilvatnamaclha. Quilhvoc nic nat elpayvacsic apquilmaycam música ayinyema ilhnic nat David, acyiplomo apquilminaycmascama actemaclha apquilayo Visqui ingac. 28 Apquilticlhiquic nic nat aptapnaoc apyovoclhojo apquilayo Dios, acyiplomo apquilminaycmascama coro najan apquilpayvascama trompetas sacerdotes, acvaycmo apquilpenescama asoc alvatnamalhca acyanmongam melyascalhma. 29 Apquilpenasquic nic nat maa, apquilticlha aptapnaoc apvisqui najan apquillhalhmaa eltimjic apquilayo Dios. 30 Aptomjac nic nat Ezequías najan enlhit mayayo apquilanya levitas: Elminaycmas sat Salmos ayinyema ilhnic nat David najan ayinyema ilhnic nat Asaf — nic nat apquiltomjac. Impayjeclhec nic nat apquilvalhoc, apquilvascapquic nic nat apquilminaycmascama. Apquilticlhiquic nic nat aptapnaoc levitas, eltimjic apquilayo Dios Visqui ingac.
31 Aptomjac nic nat apvisqui Ezequías apquilanya enlhitaoc: ¡Quellhip apquillanayclha apquilvalhoc! Elsanta sat asoc apancaoc macmescama Dios, cotnejic sat gracias ningilayo Dios Visqui ingac congne tingma apponquinomap — nic nat aptomjac. Apquilsantac nic nat asoc macmescama Dios, cotnejic gracias apquilayo Dios Visqui ingac. Apquiltamjoc inlhojo poc, apvanquic enalantac apnatoscama, cotnejic macmescama Dios acyanmongam melyascalhma. 32 Apnalantac nic nat setenta vayqui inquilinava, najan cien nipquesic apquilinava, najan doscientos nipquesic apquitcoc. Apticyovquic nic nat cotnejic macmescama Dios acyanmongam melyascalhma. 33 Invocmec nic nat apnalayquinta apnatoscama seiscientos vayqui najan tres mil apnatoscama nipquesic najan yataay.
34 Apcanito ilhnic nat sacerdotes apquiltimesaycam. Am nic nat colapvancaac elsavojo apquiljalhyovascama apyimpeoc apnatoscama apticyovam acyanmongam melyascalhma. Apquilanyacpec nic nat levitas elpasingvota, apquiltomja malha apquilyalhinga. Am nic nat elpenesac apquillanayclha apquilvalhoc poc sacerdotes, yoyam elpasingvota. Apquilmamyi ilhnic nat apquilpenescama levitas, am nic nat colhno sacerdotes. 35 Apticyovquic nic nat aplhamoclhojo apnatoscama acyanmongam melyascalhma, yoyam colhic alvatna. Najan aptipilhmoc macmescama Dios actemaclha singasicjayquiclho, yoyam colhic alvatna. Najan uva ayingmenic acyipitcayclha asoc apticyovam macmescama Dios, am nic nat elsovjac sacerdotes.
Quilhvoc nic nat actiyapma mocjam nimpayvam congne tingma apponquinomap. 36 Avanjec nic nat acpayjayclha apvalhoc apvisqui najan apyovoclhojo enlhit. Pilapcasquic nic nat apquilvita aptemaclha Dios nipyesicsa enlhit quilhvoc anco.
Reinado de Ezequías
(2~R 18.1-3)
1 Ezequías empezó a reinar cuando tenía veinticinco años de edad, y reinó en Jerusalén durante veintinueve años. Su madre se llamaba Abías, y era hija de Zacarías. 2 Los hechos de Ezequías fueron rectos a los ojos del Señor, como todos los de su antepasado David. 3 Él fue quien en el mes primero del primer año de su reinado abrió las puertas del templo del Señor, y las reparó. 4 Luego llamó a los sacerdotes y levitas, los reunió en la plaza oriental 5 y les dijo: «Levitas, escúchenme: purifíquense ahora, y purifiquen también el templo del Señor, Dios de sus antepasados. Saquen del santuario todo lo que sea impuro. 6 Porque nuestros antepasados fueron infieles, sus actos fueron malos a los ojos del Señor nuestro Dios, y lo abandonaron; apartaron su vista y despreciaron el lugar donde reside el Señor; 7 cerraron las puertas del vestíbulo, apagaron las lámparas, y dejaron de quemar incienso y de ofrecer holocaustos en el santuario al Dios de Israel. 8 Por eso, el Señor se enojó con Judá y Jerusalén, y las dejó convertidas en algo que causaba terror y espanto, como lo han visto ustedes con sus propios ojos. 9 Por eso nuestros padres cayeron muertos en la guerra, y nuestros hijos e hijas y nuestras esposas fueron llevados prisioneros. 10 Así pues, he decidido hacer una alianza con el Señor, Dios de Israel, para que aparte su ira de nosotros. 11 Por consiguiente, hijos míos, no se den descanso, porque el Señor los ha escogido para que estén siempre a su disposición y le sirvan, y para que le ofrezcan incienso.»
12 Los levitas que inmediatamente empezaron a trabajar fueron los siguientes:
De los descendientes de Coat, Majat hijo de Amasay y Joel hijo de Azarías; de los de Merari, Cis hijo de Abdi y Azarías hijo de Yalelel; de los de Guersón, Yoaj hijo de Zima y Edén hijo de Yoaj; 13 de los de Elisafán, Simerí y Yeguiel; de los de Asaf, Zacarías y Matanías; 14 de los de Hemán, Yejiel y Simey, y de los de Jedutún, Semaías y Uziel. 15 Primero reunieron a sus parientes y todos se purificaron; luego entraron en el templo para purificarlo, según la orden que el rey les había dado de acuerdo con el mandato del Señor.
16 Después penetraron los sacerdotes en el interior del templo para purificarlo. Sacaron al atrio del templo todas las cosas impuras que encontraron en el edificio interior, y los levitas las llevaron al arroyo Cedrón. 17 El día primero del primer mes comenzaron a hacer la purificación, y para el día ocho del mes ya habían llegado al vestíbulo del templo del Señor. El resto del templo lo purificaron en otros ocho días, y para el día dieciséis ya habían terminado. 18 Después entraron en el palacio del rey Ezequías, y le dijeron: «Ya hemos purificado todo el templo: el altar de los holocaustos con todos sus utensilios, y la mesa para los panes consagrados, con todos sus utensilios. 19 También hemos ordenado y purificado todos los utensilios que el rey Ajaz, durante su reinado, había desechado por causa de su infidelidad, y ahora están ya delante del altar del Señor.»
20 El rey Ezequías se levantó muy temprano, reunió a las autoridades de la ciudad, y se fue al templo del Señor. 21 Como ofrenda por el pecado a favor de la familia real, del templo y de Judá, llevaban siete becerros, siete carneros, siete corderos y siete cabritos. El rey ordenó a los sacerdotes, descendientes de Aarón, que los ofrecieran en holocausto sobre el altar del Señor. 22 Los sacerdotes mataron los becerros, recogieron la sangre y con ella rociaron el altar. Luego hicieron lo mismo con los carneros, y también con los corderos.
23 Después llevaron ante el rey y la comunidad los cabritos de la ofrenda por el pecado, y ellos pusieron las manos sobre los animales. 24 A continuación, los sacerdotes los mataron y derramaron su sangre sobre el altar como ofrenda por el pecado, para obtener el perdón de los pecados de todo Israel, pues el rey había ordenado que el holocausto se ofreciera por todo Israel.
25 Ezequías también puso en el templo del Señor levitas con platillos, salterios y cítaras, según la norma que David, y Gad, vidente al servicio del rey, y el profeta Natán habían dado. Porque aquella norma la había dado el Señor por medio de sus profetas.
26 Los levitas estaban en pie con los instrumentos musicales de David, y los sacerdotes con las trompetas. 27 Entonces Ezequías dispuso que se ofreciera el holocausto sobre el altar. Y en el momento de comenzar el holocausto, comenzaron también los cantos en honor del Señor y el toque de las trompetas, acompañados por los instrumentos musicales del rey David. 28 La comunidad estaba de rodillas en actitud de adoración, mientras el coro cantaba y los sacerdotes tocaban las trompetas. Todo esto duró hasta que se terminó el holocausto. 29 Cuando este terminó, el rey y todos los que lo acompañaban se arrodillaron en actitud de adoración. 30 Después el rey Ezequías y las autoridades ordenaron a los levitas que alabaran al Señor con los salmos de David y del profeta Asaf. Y ellos lo hicieron con mucha alegría, y también se arrodillaron en actitud de adoración.
31 Luego Ezequías dijo a la gente: «Ya que ustedes se han consagrado ahora al Señor, acérquense y traigan sacrificios y ofrendas de acción de gracias para el templo del Señor.» Entonces la comunidad llevó sacrificios y ofrendas de acción de gracias, y los que tuvieron voluntad de hacerlo ofrecieron holocaustos. 32 Los animales que llevó la comunidad para los holocaustos fueron setenta toros, cien carneros y doscientos corderos. Todo era para ofrecerlo al Señor como holocausto. 33 El total de animales que ofrecieron fue de seiscientas reses y tres mil cabezas de ganado menor.
34 Como había pocos sacerdotes, y no alcanzaban a quitarles la piel a todos los animales para los holocaustos, sus hermanos, los levitas, tuvieron que ayudarlos a terminar la labor hasta que los otros sacerdotes se purificaron; porque los levitas se habían mostrado mejor dispuestos a purificarse que los sacerdotes. 35 Además, había una gran cantidad de holocaustos que ofrecer, más la grasa de los sacrificios de reconciliación, y las ofrendas de vino que se hacían junto con los holocaustos.
De este modo se restableció el culto en el templo del Señor. 36 Y tanto Ezequías como todo el pueblo se alegraron de lo que Dios había hecho por el pueblo, pues todo había sucedido con gran rapidez.