Apquilhpaneycam enlhitaoc Israel
(2~Cr 10.1—11.4)1 Tingma Siquem nic nat apyasac Roboam. Apcaneclhec nic nat maa enlhitaoc Israel yoyam eltimesquisic apvisqui Roboam. 2 Aplingac nic nat amyaa Jeroboam, Nabat apquitca. Apyinyovquic nic nat mocjam yoclhilhma Egipto yoyam etajiclha. Ayinyema apquinyem nic nat siclho apcay apvisqui Salomón. 3 Innec nic nat altimnasquiclho Jeroboam. Apvoctac nic nat Jeroboam apcaneyquiclhilha enlhitaoc Israel.
Apquiltomjac nic nat apquilanya apvisqui Roboam: 4 —Ingilajaclhec alhta mataa acyimtalhnama lhip apyap ninga Salomón. Itnescasiclha sat ayilhyevay ningiltamjaycam, malha alhta ningilpatam acyimtalhnama. Ongiltimjic sat lhip apquilancam — nic nat apquiltomjac.
5 Apcatingmavoc nic nat apvisqui Roboam: —Eltajiclha siclho. Elvota sat mocjam acvocmo natqui acnim — nic nat aptomjac.
Apquiltajaclhec nic nat enlhitaoc.
6 Apcansaclhec nic nat apvisqui Roboam apquilayo apquilpamejitsomap alhta mengyitsepmaclha apyap ninga Salomón. Aptomjac alhta apquilanya: —¿Jalhco laa apquiltomja quellhip yoyam ongvatingmojo enlhitaoc? — nic nat aptomjac.
7 Apquilatingmavoc nic nat enlhit apquilpamejitsomap: —Ilyejiclhojo sat lhip apquiltamjoclha enlhitaoc. Itamilsojo sat mataa appayvam napatavo. Eltimjic sat mataa apquilancam as enlhitaoc — nic nat apquiltomjac.
8 Am nic nat ingyajalhnoc peyim apyipacyic. Apcansaclhec nic nat quilyimnanic aptomja apquictingaycamco lhama yoyam elpamejitsacpoc. Apquilancam nic nat apquiltomjac quilyimnanic.
9 Aptomjac nic nat apvisqui apquilanya: —¿Jalhco laa apquiltomja quellhip ongvatingmojo enlhitaoc? Aclingac alhta apquilpayvam: Ingilajaclhec alhta mataa acyimtalhnama lhip apyeyjamcaa. Itnescasiclha sat ayilhyevay ningiltamjaycam, malha alhta ningilpatam acyimtalhnama — alhta apquiltomjac selanya — nic nat aptomjac apvisqui.
10 Apquilatingmavoc nic nat quilyimnanic aptomja apquictingaycamco lhama: —Ingyatingmojo sat lhip as enlhitaoc ayinyema apquilpayvam: Itnescasiclha sat ayilhyevay ningiltamjaycam, malha ningilpatam acyimtalhnama. Itne sat lhip elanic: Oyimtalhnicsojoc sat tap apquiltamjaycam quellhip, colhoyc sat aptemaclha apyimtalhnescama tata ninga Salomón. 11 Quip elaylhojo. Apquilajaclhec alhta mataa acyimtalhnama coo tata ninga. Oyimtalhnicsojoc sat tap apquiltamjaycam quellhip. Apquillingamcoc alhta quellhip quilyicpilhquitma tata ninga. Ellingamcojoc sat silyicpilhqueteycaoc quellhip, malha yitaja singmoctay sat cotnejic — sat itne elanic — nic nat apquiltomjac.
12 Invocmec nic nat natqui acnim. Apcansaclhec nic nat Jeroboam aplhamoclhojo enlhitaoc. Apquilmiyalhec nic nat apnaclha apvisqui Roboam. Eycaso actemaclha ilhnic nat apcanama sichlo: Elvota sat mocjam acvocmo natqui acnim — nic nat aptomjac.
13 Cayjec nic nat appayvam apvisqui apquilanya enlhitaoc. Am nic nat ingyasicjac apvisqui apquilpayvam apquilvanyam.
14 Apyiplovcasquic nic nat actemaclha apquilpayvam quilyimnanic. Aptomjac nic nat apquilanya enlhitaoc: —Apquilajaclhec alhta mataa acyimtalhnama coo tata ninga. Oyimtalhnicsojoc sat tap apquiltamjaycam quellhip. Apquillingamcoc alhta quellhip quilyicpilhquitma sicyeyjamcaa. Ellingamcoc sat silyicpilhquitma quellhip, malha yitaja singmoctay sat cotnejic — nic nat aptomjac apvisqui.
15 Am nic nat ingyajalhnoc apvisqui enlhitaoc apquilpayvam. Eycaso ayinyema ilhnic nat Dios, yoyam esovjongvomoc actemaclha aplhenacpo siclhoc nic nat napato profeta Ahías co Silo.
16 Apquillingac nic nat aplhamoclhojo enlhitaoc actemaclha melyajayquiclho apvisqui. Apquiltomjac nic nat enlhitaoc apquilanya:
Am ongiltamjoc lhip ontimjic visqui ingac David aptavin niptamin.
Ellanac sat David aptovana apquiltamjoclha ellana.
¡Quellhip enlhitaoc Israel, eltajiclha! — nic nat apquiltomjac enlhitaoc.
Apquiltajaclhec nic nat aplhamoclhojo enlhitaoc Israel. 17 Aptimec nic nat apvisqui Roboam nipyesicsa enlhitaoc apquilvamlha Judá apquilmolhama, apnaycam tingma apquilvanyam. 18 Yatapvisqui nic nat Adoram. Apcapajasacpec nic nat nipyesicsa enlhitaoc. Apvisqui Roboam nic nat apcapajascama. Apquillovquic nic nat enlhitaoc co nilhqueyja. Apquilyicnac nic nat mataymong. Apquitsepquic nic nat Adoram. Yejemoc nic nat apquinamta carro pac apvisqui Roboam. Tingma Jerusalén nic nat apyasac apquinyaja. 19 Inmasquec nic nat enlhitaoc Israel apquilvisay David apmolhama niptamin, acvocmo acnim actalhesomalhca as amyaa. (Apquiltingyac nic nat poc apvisqui.)
20 Inlingalhquic nic nat amyaa yamasma Egipto Jeroboam, etajiclhac nipyesicsa enlhitaoc Israel. Innec nic nat altimnasquiclha. Apvoclhec nic nat apcaneyquiclhilha. Innec nic nat actimesa apvisqui nipyesicsa enlhitaoc Israel. Apquilvamlha Judá apmolhama apquiltomja ilhnic nat David apmolhama niptamin. 21 Apmiyaclhec nic nat apvisqui Roboam tingma Jerusalén. Apcansaclhec nic nat aplhamoclhojo Judá apmolhama najan Benjamín apmolhama. Ciento ochenta mil enlhitaoc acma apquilmaycam aptomja apquilyacyescama. Apquiltamjoc nic nat elnapacpoc enlhitaoc apnaycam nilhqueyja. Apquiltamjoc nic nat etniclha apvisqui apyimtalhnamo apvisay Salomón apquitca niptamin.
22 Aplingac nic nat Dios appayvam profeta Semaías aptomja Dios aplingascama: 23 —Ipamejitquis sat lhip Salomón apquitca Roboam aptomja apvisqui nipyesicsa enlhitaoc Judá. Ipamejitquis sat enlhitaoc Judá apmolhama najan Benjamín apmolhama najan poc enlhitaoc. 24 Itne sat lhip elanic: Eycaso apcanama siclho Dios: Noelnapap nasa enlhitaoc Israel apquiltomja apquiltemolhama quellhip. Eltajiclha sat quellhip. Coo ayinyema sictimesquiscama as asoc, — sat itne — nic nat intomjac appayvam.
Apquiljalhnoc nic nat enlhitaoc Dios appayvam. Apquiltajaclhec nic nat. Apquilyajaclhoc nic nat apcanama siclho Dios.
Meyascalhma apvisqui Jeroboam
25 Apyaveclhec nic nat apvisqui Jeroboam tingma apvanyam apvisay Siquem. Apquillanac nic nat as tingma netin inquilhe acvisay Efraín. Apnacmec nic nat maa. Natamin apyaveclhec nic nat mocjam tingma apvisay Penuel. 26 Inlhenquic nic nat apvalhoc apvisqui Jeroboam: —Opalhacasiclhac sat mocjam enlhitaoc Israel apquilhpanma enlhitaoc Judá. Lhama sat eltimiclha David apmolhama niptamin. 27 Incacoc enquenyic elmiyaclhac sat enlhitaoc tingma Jerusalén. Elsaclhac sat asoc macmescama Dios tingma apponquinomap. Eltimiclhac sat mocjam apvisqui apancaoc Roboam, Judá apmolhama. Jelajic sat coo. Elvajaniclhojoc sat apvisqui apancaoc Roboam, Judá apmolhama — nic nat intomjac apvalhoc.
28 Eycaso ilhnic nat aclhanma apvalhoc apvisqui Jeroboam. Apcanayquic nic nat colhic allana anit vayqui inquilinava ayitcoc quilaycmasquiscama asoc alyinmom oro.
Aptomjac nic nat apvisqui apquilanya enlhitaoc: —Vamlha sat ongiltimjic ningilyascama tingma Jerusalén. Quellhip enlhitaoc Israel: Quip elanojo vayqui ayitcoc quilaycmasquiscama actomja visqui ingac. Actomja alhta singilyinyovquiscama yoclhilhma Egipto — nic nat aptomjac apvisqui.
29 Appiquinquic nic nat lhama quilaycmasquiscama tingma Betel. Moc nic nat appiquenac tingma Dan, yoyam elpayicsojo mataa enlhitaoc.
30 Eycaso ayinyema ilhnic nat apquilsilhnanomap apancaoc enlhitaoc. Apquilpeyvoc nic nat apquilpatmaoclha quilaycmasquiscama tingma Dan. 31 Apquillanac nic nat apvisqui tingma netin inquilhe. Tingma apponquinomap acyitnaclha quilaycmasquiscama. Innec nic nat alyacyasa sacerdotes tingma netin inquilhe. Tingma apponquinomap acyitnaclha quilaycmasquiscama. Jave ilhnic nat Leví apmolhama sacerdotes apquiltamilquiscama quilaycmasquiscama. 32 Apquiltimec nic nat fiesta apvisqui Jeroboam acvocmo 15 acnim apvisay octavo piltin. Apnasoc nic nat moc apvamlha fiesta nipyesicsa enlhitaoc Judá apmolhama. Eycaso ilhnic nat Betel acyitnaclha quilaycmasquiscama aptomja apquillanay apanco. Apquilsantac nic nat asoc actemaclha apquilmescama quilaycmasquiscama. Apcanayquic nic nat apvisqui eltamilsic sacerdotes malyacyescama tingma quilaycmasquiscama apquillanomap netin inquilhe tingma Betel. 33 Apsaclhec nic nat apmescama apvisqui tingma Betel acyitnaclha quilaycmasquiscama. Apquillanay apanco ilhnic nat apquilvatnamaclha. Invocmec nic nat quince acnim apvisay octavo piltin. Apquilpasmec nic nat fiesta enlhitaoc Israel ayinyema aclhanma apvalhoc apanco apvisqui. Apquinamtec nic nat apvisqui netin apquilvatnamaclha yoyam elvitic asoc masis.
División del reino
(2~Cr 10.1—11.4)1 Roboán fue a Siquén, porque todo Israel había ido allá para proclamarlo rey. 2 Pero lo supo Jeroboán hijo de Nabat, que estaba todavía en Egipto, adonde había huido del rey Salomón y donde se había quedado a vivir. 3 Cuando lo mandaron llamar, Jeroboán y todo el pueblo de Israel fueron a hablar con Roboán, y le dijeron:
4 —Tu padre fue muy duro con nosotros; ahora alivia tú la dura servidumbre que él nos impuso, y te serviremos.
5 Roboán les contestó:
—Váyanse, y vuelvan a verme dentro de tres días.
La gente se fue, 6 y mientras tanto el rey Roboán consultó a los consejeros que habían servido a Salomón, su padre, cuando este vivía. Les preguntó:
—¿Qué me aconsejan ustedes que responda yo a esta gente?
7 Ellos le dijeron:
—Si hoy te pones al servicio de este pueblo y les respondes con buenas palabras, ellos te servirán siempre.
8 Pero Roboán no hizo caso de lo recomendado por los consejeros, sino que consultó a los muchachos que se habían criado con él y que estaban a su servicio. 9 Y les preguntó:
—¿Qué me aconsejan ustedes que responda yo a esta gente? ¡Me han pedido que aligere la dura carga de trabajo que mi padre les impuso!
10 Aquellos jóvenes, que se habían criado con él, le respondieron:
—A esta gente que te ha pedido que aligeres la dura carga de trabajo que tu padre les impuso, respóndeles lo siguiente: “Si mi padre fue duro, yo lo soy mucho más. 11 Y si él les impuso trabajo forzado, yo lo haré más pesado todavía; y si él los azotaba con correas, yo los azotaré con látigos de puntas de hierro.”
12 Al tercer día, Jeroboán volvió a presentarse ante Roboán, acompañado de todo el pueblo, como el rey les había dicho. 13 Pero el rey no hizo caso de lo recomendado por los consejeros, 14 sino que les repitió lo que le habían aconsejado los muchachos, es decir, que si su padre les había impuesto una carga pesada de trabajo, él les impondría una carga de trabajo aun más pesada, y que si su padre los había azotado con correas, él los azotaría con látigos de puntas de hierro. 15 Así que el rey no hizo caso del pueblo, porque Dios había dispuesto que así sucediera, para que se cumpliera lo que el Señor había prometido a Jeroboán hijo de Nabat por medio de Ajías, el de Silo. 16 Y cuando todo el pueblo de Israel vio que el rey no le había hecho caso, le respondió de este modo:
«¡No tenemos nada que ver con David!
¡Ninguna herencia compartimos
con el hijo de Yesé!
¡A sus casas, israelitas!
¡Y que David cuide de su familia!»
Al momento, los israelitas se fueron a sus casas, 17 mientras que Roboán siguió reinando sobre los israelitas que vivían en las ciudades de Judá. 18 Y cuando Roboán envió a Adorán, el encargado del trabajo obligatorio, todo Israel lo mató a pedradas. Entonces el rey Roboán subió rápidamente a su carro y huyó a Jerusalén. 19 Fue así como Israel se rebeló contra la dinastía de David, hasta el día de hoy.
20 Al enterarse los de Israel de que Jeroboán había vuelto, lo mandaron llamar para que se presentara ante la comunidad, y lo proclamaron rey de todo Israel, sin que nadie siguiera fiel a la dinastía de David, aparte de la tribu de Judá.
21 Cuando Roboán llegó a Jerusalén, juntó ciento ochenta mil soldados escogidos de todas las familias de Judá y de la tribu de Benjamín, para luchar contra Israel y recuperar su reino. 22 Pero Dios habló a Semaías, hombre de Dios, y le ordenó: 23 «Di a Roboán hijo de Salomón y rey de Judá, y también a todas las familias de Judá y de Benjamín, y al resto del pueblo, 24 que les ordeno que no luchen contra sus hermanos israelitas. Que se vuelvan todos a sus casas, porque así lo he dispuesto.»
Al oír ellos lo que el Señor les decía, regresaron, como les ordenaba el Señor.
Jeroboán implanta la idolatría
25 Jeroboán reconstruyó la ciudad de Siquén, que está en los montes de Efraín, y se estableció en ella. Luego reconstruyó también Penuel. 26 Pero pensó: «La dinastía de David puede recuperar el reino, 27 si esta gente sigue yendo a Jerusalén para ofrecer sacrificios en el templo del Señor. Volverán a sentir afecto por Roboán, rey de Judá, y entonces me matarán y se volverán a Roboán, rey de Judá.»
28 Después de haber consultado el asunto, el rey mandó hacer dos becerros de oro, y dijo al pueblo: «Ustedes, israelitas, no tienen necesidad de volver a Jerusalén. Aquí tienen a sus dioses, que los sacaron de Egipto.» 29 Entonces puso uno en Betel y el otro en Dan.
30 Esto fue causa de que Israel pecara, pues la gente iba a Betel y a Dan para adorarlos. 31 Construyó también santuarios en lugares altos, y tomó a gente del pueblo, que no eran levitas, y los nombró sacerdotes. 32 Además estableció una fiesta religiosa en el día quince del mes octavo, como la fiesta que se celebraba en Judá, y él mismo ofreció sacrificios sobre el altar. Esto lo hizo en Betel, y ofreció sacrificios a los becerros que había fabricado y nombró sacerdotes para los santuarios paganos que había construido. 33 Así pues, el día quince del mes octavo Jeroboán ofreció sacrificios sobre el altar que había construido en Betel. Este mes era el mismo en que subió al altar a quemar incienso y el de la fiesta que él inventó a su antojo, y a la que declaró fiesta religiosa para los israelitas.