¡Cristo ha resucitado!
1 Queridos hermanos, quiero recordarles la buena noticia que les di. Ustedes la recibieron con gusto y confiaron en ella. 2 Si continúan confiando firmemente en esa buena noticia, serán salvos. Pero si no, de nada les servirá haberla aceptado.
3 Lo primero que les enseñé fue lo mismo que yo aprendí: que Cristo murió en lugar de nosotros, que éramos pecadores. Tal como lo enseña la Biblia, 4 fue sepultado y, después de tres días, Dios lo resucitó. 5 Primero se le apareció a Pedro, y después a los doce apóstoles. 6 Luego se les apareció a más de quinientos de sus seguidores a la vez. Algunos de ellos todavía viven, y otros ya murieron. 7 Más tarde se apareció a Santiago, y luego a todos los apóstoles. 8 Por último, se me apareció a mí; a pesar de que lo conocí mucho tiempo después que los otros apóstoles.
Por eso me considero 9 el menos importante de los apóstoles, y ni siquiera merezco que la gente me llame así, pues le hice mucho daño a la iglesia de Dios. 10 Sin embargo, Dios fue bueno conmigo, y por eso soy apóstol. No desprecié el poder especial que me dio, y trabajé más que los otros apóstoles; aunque en realidad todo lo hice gracias a ese poder especial de Dios. 11 Pero ni yo ni los otros apóstoles importamos. Lo que sí importa es que todos nosotros hemos anunciado esa buena noticia, y que ustedes han creído en ella.
Nosotros también resucitaremos
12 La buena noticia que anunciamos es que Dios resucitó a Cristo. Pero entonces, ¿cómo es que algunos de ustedes dicen que los muertos no resucitan? 13 Porque, si los muertos no resucitan, entonces Cristo tampoco resucitó. 14 Y si Cristo no resucitó, esta buena noticia que anunciamos no sirve para nada, y de nada sirve tampoco que ustedes crean en Cristo. 15 Si fuera cierto que los muertos no resucitan, nosotros estaríamos diciendo una mentira acerca de Dios, pues afirmamos que él resucitó a Cristo.
16 Si en realidad los muertos no resucitan, entonces tampoco Cristo resucitó. 17 Y si Cristo no resucitó, de nada sirve que ustedes crean en él, pues sus pecados aún no habrán sido perdonados. 18 Y los que antes creyeron en Cristo y murieron, están totalmente perdidos. 19 Si nuestra esperanza es que Cristo nos ayude solamente en esta vida, no hay nadie más digno de lástima que nosotros.
20 Sin embargo, ¡Cristo resucitó! Esto nos enseña que también resucitarán los que murieron. 21-22 Por el pecado de Adán todos fuimos castigados con la muerte; pero, gracias a Cristo, ahora podemos volver a vivir. 23 Cada uno resucitará a su debido tiempo: primero Cristo; después, cuando él vuelva, resucitarán los que creyeron en él. 24 Luego vendrá el fin del mundo, cuando Cristo derrotará a todas las autoridades y a todos los poderes, y le entregará el reinado a Dios el Padre.
25 Cristo reinará hasta que haya vencido a todos sus enemigos. 26 El último enemigo que Cristo vencerá es la muerte. 27 Cuando la Biblia dice: «Dios puso todo bajo su dominio», la palabra «todo» no incluye a Dios, porque es Dios quien puso todo bajo la autoridad de Cristo. 28 Y cuando todo esté bajo el dominio del Hijo, él mismo se pondrá bajo la autoridad de Dios. Así, Dios estará sobre todas las cosas, pues él es quien puso todo bajo el dominio de Cristo.
29 Algunos se bautizan en lugar de alguien que ya ha muerto, y piensan que así lo salvarán. Pero, si en verdad los muertos no vuelven a vivir, ¿para qué bautizarse? 30 ¿Y para qué poner en peligro nuestra vida en todo momento? 31 Ustedes bien saben que todos los días estoy en peligro de muerte. Esto es tan cierto como la satisfacción que tengo de que ustedes creen en Cristo. 32 En Éfeso luché con hombres que parecían fieras salvajes. Pero, si es verdad que los muertos no vuelven a vivir, entonces ¿qué gané con eso? Mejor hagamos lo que algunos dicen: «Comamos y bebamos, que mañana moriremos.»
33 ¡No se dejen engañar! Bien dice el dicho, que «Las malas amistades echan a perder las buenas costumbres.» 34 Piensen bien lo que hacen, y no sigan desobedeciendo a Dios. Algunos de ustedes deberían sentir vergüenza de no conocerlo.
Cómo resucitarán los muertos
35 Tal vez alguien me pregunte: ¿Y cómo volverán los muertos a la vida? ¿Qué clase de cuerpo tendrán? 36 ¡Qué preguntas más tontas! Para que una planta crezca, primero tiene que morir la semilla que fue sembrada. 37 Lo que se siembra es una simple semilla de trigo, o de alguna otra cosa, muy distinta de la planta que va a nacer. 38 A cada semilla Dios le da el cuerpo que él quiere darle. 39 No todos los cuerpos son iguales. Los seres humanos tenemos una clase de cuerpo, y los animales tienen otra clase. Lo mismo pasa con los pájaros y los peces. 40 Hay también cuerpos que viven en el cielo, y cuerpos que viven en la tierra. La belleza de los cuerpos del cielo no es como la de los cuerpos de la tierra. 41 El brillo del sol no es como el de la luna y las estrellas, y aun cada una de las estrellas tiene un brillo distinto.
42 Así pasará cuando los muertos vuelvan a la vida. 43 Cuando alguien muere, se entierra su cuerpo, y ese cuerpo se vuelve feo y débil. Pero cuando esa persona vuelva a la vida, su cuerpo será hermoso y fuerte, y no volverá a morir. 44 Se entierra el cuerpo físico, pero resucita un cuerpo espiritual. Así como hay cuerpos físicos, hay también cuerpos espirituales.
45 La Biblia dice que Dios hizo a Adán, y que Adán fue el primer hombre con vida. Pero Cristo, a quien podemos llamar el último Adán, es un espíritu que da vida. 46 Así que primero llegó a existir lo físico, y luego lo espiritual. 47 El primer hombre fue hecho del polvo de la tierra. El segundo hombre vino del cielo. 48 Todos los que vivimos en esta tierra tenemos un cuerpo como el de Adán, que fue hecho de tierra. Todos los que viven en el cielo tienen un cuerpo como el de Cristo. 49 Y así como nos parecemos al primer hombre, que fue sacado de la tierra, así también nos pareceremos a Cristo, que es del cielo.
50 Hermanos míos, lo que es de sangre y carne no tiene cabida en el reino de Dios, que es eterno. 51 Les voy a contar algo que Dios tenía en secreto: No todos moriremos, pero todos seremos transformados. 52 En un abrir y cerrar de ojos, cuando Cristo vuelva, se oirá el último toque de la trompeta, y los muertos volverán a vivir para no morir jamás. Y nosotros seremos transformados. 53 Dios cambiará estos cuerpos nuestros, que mueren y se destruyen, por cuerpos que vivirán para siempre y que nunca serán destruidos. 54 Cuando esto suceda, se cumplirá lo que dice la Biblia:

«¡La muerte ha sido destruida!
55 ¿Dónde está ahora su victoria?
¿Dónde está su poder para herirnos?»
56 El pecado produce la muerte, y existe porque hay una ley. 57 ¡Pero gracias a Dios, podemos vencerlo por medio de nuestro Señor Jesucristo!
58 Por eso, mis queridos hermanos, manténganse firmes, y nunca dejen de trabajar más y más por el Señor Jesús. Y sepan que nada de lo que hacen para Dios es inútil.
Cristo apxátekhágwayam
1 Élyáxeg, émenyeyk ko'o kaxwók kaxénwakxohok kélwáxok kéxegke m'a amya'a ektaqmela séltennáseykencha'a axta kéxegke. Cháxa amya'a ektaqmela kélmoma axta takha' kéxegke, megkólyenseykmo nak kélyetlo kéxegke. 2 Kólwagkasaxchek sa' nahan teyp kéxegke eñama xa amya'a ektaqmela nak, cham'a megkólyensakmo enxoho kélteme megkólya'ásseyam; ekhawo sektémakxa axta ko'o séltennasso kéxegke, axta agkok kóltáhak xa ektáha nak, eyaqhémo megkólya'ásseyam axta kóltéhek kéxegke.
3 Elmeyókássamók axta ko'o amonye' sélxekmóssama kéxegke m'a nélxekmowásamáxche sekxawe axta ko'o, ekxeyenma nak Cristo apketsapma ekyánmaga mólya'assáxma, ekhawo ektémakxa nak ekxeyenma eknaqtáxésamaxche; 4 kelátawanyegkek axta, keñe apxátekhágweykmo ekweykmo ántánxo ekhem, ekhawo ektémakxa nak han ekxeyenma eknaqtáxésamaxche; 5 tén han apxekmowásamákpekxoho axta m'a Cefas, keñe axta m'a doce nak. 6 Keñe axta natámen, apxekmowásamákpekxoho m'a quinientos ẽlyáxeg'a, apheykencha'a nak makham apxámokma, apkeletsepmeyk eykhe nahan ma'a nápakha. 7 Keñe axta apxekmowásamákpekxoho m'a Santiago, keñe axta m'a apyókxoho kélápháseykha nak.
8 Keñe axta axayók sexekmowásamákpekxoho ko'o, sekhémo nak sakcha'a ektéyam la'a megkawánxoho ekhem agkok. 9 Ko'o sekteme mékoho nepyeseksa m'a énxet'ák kélápháseykha nak, megkapayhawok agko' nahan altamhaxchek kélapháseykha, hakte eknaqtawáseykegkók axta ko'o m'a Dios énxet'ák apagkok. 10 Ektemegkek eyke ko'o kaxwók se'e sektémakxa nak hakte taqmeleykha ko'o apwáxok sélányo m'a Dios; háwe nahan eyaqhémo m'a ektémakxa nak segkésso seyásekhayo. Xámok axta ko'o sélane sektamheykha, axta kaxnawok ma'a ekwánxa axta apkeltamheykha m'a énxet'ák nak, háwe axta eyke ko'o sélane xa sektamheykha nak, Dios axta eyke apteme sepasmo eñama ektaqmeleykha apwáxok sélányo. 11 Cháxa nentémakxa axta chá'a negko'o néltenneykencha'a xa, ko'o tén han ma'a pók kélápháseykha nak, cháxa kéltéma nak han kéxegke megkólya'ásseyam xa.
Apnaqxétekhágwayam apkeletsapma axta
12 Néltennáha agkok chá'a negko'o m'a apxátekhágwayam axta Cristo, ¿yaqsa eyke ektéma kélxeyenma nak chá'a kélnápakha kéxegke menaqxétekhágweykmo m'a apkeletsapma axta? 13 Agkok enaqxétekhágweykmok chá'a m'a apkeletsapma axta, mexátekhágwomek axta nahan ma'a Cristo; 14 axta agkok exátekhágweykmok ma'a Cristo, eyaqhémo axta katnehek ma'a néltenneykha nak negko'o, mékoho axta nahan katnehek ma'a megkólya'ásseyam ekyetnama nak kéxegke. 15 Temegkek axta agkok xa, nélmowancha'a amya'a axta antamhagkok negko'o nenxeyenma nak ma'a amya'a eñama nak Dios, hakte anxének axta m'a apxátekhásseykmo axta Dios ma'a Cristo, cham'a megkatnaha enxoho ekmámnaqsoho apxátekhásseykmo Dios ma'a Cristo, cham'a ektáha enxoho nahan naqsók menaqxétekhágweykmo chá'a m'a apkeletsapma axta. 16 Agkok enaqxétekhágweykmok chá'a m'a apkeletsapma axta, axta nahan exátekhágweykmok ma'a Cristo; 17 axta agkok nahan exátekhágweykmok ma'a Cristo, eyaqhémo axta katnehek ma'a ektémakxa nak megkólya'ásseyam kéxegke: megkólchexakkásekxeyk axta makham ma'a megkólya'assáxma nak. 18 Temegkek axta agkok xa ektáha nak, elmassegwomhok apagko' axta m'a apkeletsapma apteme axta melya'ásseyam Cristo. 19 Nentemék agkok negko'o magya'ásseyam Cristo apkepwagko hẽlwagkasek teyp wánxa so kaxwo' nak, payhawók negko'o kapyóshok henlanok énxet'ák.
20 Naqsók eyke apxátekhágweykmo Cristo nepyeseksa m'a apkeletsapma. Cha'a apteme apmonye' apxátekhágwayam ma'a, ektémól'a émha amonye' eknakxamáxche aqsok ekyexna. 21 Hakte xama énxet axta keñamak ekwaya nétsapma keso náxop, keñe axta anhan ekwaya apnaqxétekhágwayam apkeletsapma axta eñama nahan xama énxet. 22 Néletsepmeyk chá'a negyókxoho negko'o eñama nenteme negyepetcheyo Adán, negyókxoho sa' eyke keytek makham ekyennaqte egnények eñama negyepetcheyo m'a Cristo. 23 Enxama sa' eyke chá'a hẽlxátekhássók sempehewákxexa enxoho chá'a: Cristo sa' eyke sekxók apmonye', keñe sa' apwa'akto enxoho makham Cristo, enaqxétekhágwók ma'a ektáha nak Cristo énxet'ák apagkok. 24 Keñe sa' kawók néxa ekhem, apsawhawo sa' Cristo emassessók ekyókxoho m'a aqsok kelwesse'e ekha nak élmowancha'a, tén han ekha nak kélyaheykekxoho, cham'a yaqwánxa sa' nahan Cristo egkeyásekxak Dios ma'a aptémakxa nak Wesse' apwányam. 25 Hakte etnehek sa' Wesse' apwányam Cristo ekweykmoho kélnegkenchesa kóneg apmagkok ekyókxoho apkelenmexma; 26 axayók agko' sa' kólmasséssók ma'a sẽnmexma nak, cham'a nétsapma. 27 Hakte Dios axta apnegkenchesso kóneg apmagkok Cristo ekyókxoho aqsok. Xénamaxcheyk agkok kélnegkenchessama kóneg apmagkok ma'a ekyókxoho aqsok, negya'ásegkók eyke negko'o megkaweykmoho m'a Dios, hakte cha'a apnegkenchesso kóneg apmagkok ekyókxoho aqsok ma'a. 28 Sawhexkók sa' agkok aqsok kélnegkenchesso kóneg apmagkok ma'a Cristo, keñe sa' Cristo, apteme nak Dios Apketche etnéssesakpok kóneg nápaqtók Dios, cham'a apnegkenchesso axta kóneg apmagkok ekyókxoho aqsok. Keñe sa' Dios etnehek apsawhomo apkeláneykha ekyókxoho aqsok.
29 ¿Háxko sa' etnahagkok énxet'ák kélyaqpassáseyak nak chá'a yegmen, yaqwayam axta eykhe kólyaqpássesagkok ma'a apkeletsapma axta, cham'a menaqxétekhágweykmo enxoho chá'a m'a apkeletsapma axta? ¡Kaqhok kólyaqpássesagkok chá'a yegmen! 30 ¿Yaqsa ektéma magáya nak chá'a negko'o ótsapok agmahagkok eyesagkexa yókxoho ekhem? 31 Élyáxeg, ketók chá'a ko'o sétsapmakxa yókxoho ekhem. Ektemegkek ko'o xa, hakte kélpeykáseykekxeyk ko'o ewáxok kéxegke, eñama negyepetcheykekxa negyókxoho m'a Cristo Jesús, Wesse' egegkok. 32 Ektemék axta agkok ko'o sélnápomáxko axta aqsok nawha'ák éllo Éfeso m'a aptémakxal'a énxet megkaxeyenmal'a apwáxok exátekhágwók, ¿yaqsa axta hegkések ko'o m'a? Naqsók agkok menaqxétekhágweykmo chá'a m'a énxet'ák apkeletsapma axta, tásek antamhagkok ma'a aptémakxa nak chá'a elpaqmétek nápakha énxet'ák ektéma nak se'e: “¡Antawagkok, agyenagkok nahan, hakte saka sa' óletsapok!”
33 Nágkólho kólyexanchesha: “Hakte nélxegexma'a élmasagcha'a nak apkeltémakxa, etwasha chá'a m'a ektaqmela nentémakxa nak.” 34 Kóltemekxa makham kéltaqmelchessamo kélláneykegkoho kéltémakxa, nágkóllánekxa kaxwók megkólya'assáxma, hakte melya'ásegkok kélnápakha kéxegke m'a Dios. Ektemék ko'o séláneya kéxegke xa, yaqwayam enxoho kólmegqágwakxa'.
Yaqwánxa sa' katnehek apnaqxétekhágwayam apkeletsapma axta
35 Xama énxet sa' kexaha etnehek elmaxneyha s'e: “¿Háxko sa' katnehek enaqxétekhágwók ma'a apkeletsapma axta? ¿Háxko sa' katnehek apyókxa'?” 36 ¡Ekyéháxma sẽlmaxneyeykha xa ektéma nak! Kélchenákxeyk agkok aqsok aktek, megkatnehek megkatsapma m'a aktek yaqwayam enxoho katyapok ma'a éltekteyapma. 37 Megkólchenekxeyk chá'a m'a aqsok éltekteyapma nak, wánxa m'a aqsok aktek nak, cham'a hótáhap apaktek nak, essenhan ma'a mók aqsok aktek nak. 38 Keñe chá'a Dios egkések ektémakxa m'a apmakókxa enxoho etnéssesek ektémakxa, ekyókxoho aqsok aktek nahan chá'a egkések ektémakxa ekteyapma, cham'a ekpeheweykenxa enxoho chá'a. 39 Megkaxnawok mók ma'a ektémakxa nak negyókxa; yetneyk ma'a énxet apyókxa nak, tén han ma'a aqsok nawha'ák, tén han ma'a náta, tén han ma'a kelasma. 40 Yetneyk nahan aqsok ekhéyak nak néten, tén han keso náxop; yetneyk agkok agko' éltaqmalma m'a aqsok ekhéyak nak ma'a néten, yetneyk nahan agkok agko' éltaqmalma m'a aqsok ekhéyak nak keso náxop. 41 Megkaxnawok ekhem éltátchesso m'a ektémakxa nak apkeltátchesso m'a pelten, tén han ma'a ektémakxa nak apkelápogwate m'a yaw'a; tén han ma'a nepyeseksa nak yaw'a, megkaxnawok mók ma'a ektémakxa nak apkelápogwate.
42 Hawók nahan ektémakxa nak apnaqxétekhágwayam ma'a apkeletsapma axta. Negyókxa eyátawanyamáxkohol'a chá'a ekteme étsapmo, keñe m'a negyókxa ekxátekhágwayam nak chá'a ekteme megkatsapma. 43 Negyókxa kélátawanyamól'a ekteme ekmaso tén han mékoho; keñe m'a negyókxa ekxátekhágweykmoho nak ekteme eyeymáxkoho. Negyókxa kélátawanyamól'a ekteme ekyelqamáxkoho; keñe m'a negyókxa ekxátekhágweykmoho nak ekteme ekyennaqte. 44 Negyókxa kélátawanyamól'a ekteme éñamakxa agko' xapop; keñe m'a negyókxa ekxátekhágweykmoho nak ekteme espíritu. Yetneyk agkok nahan negyókxa éñamakxa agko' nak xapop, yetneyk nahan katnehek negyókxa eñama nak ma'a espíritu.
45 Temék eknaqtáxésamaxche weykcha'áhak se'e: “Ekha apkennama axta kélteméssessók ma'a apkemha apmonye' énxet axta, cham'a Adán”; keñe axta m'a Adán apwe axta axayók agko', kélteméssessama espíritu segméssamól'a ekyennaqte egnények. 46 Háwe élwe amonye'e m'a éleñama nak espíritu, wánxa m'a éleñamakxa agko' keso náxop; keñe axayók ma'a éleñama nak espíritu. 47 Xapop axta apkeñamak apkelánamap ma'a apkemha apmonye' énxet axta, náxop axta anhan apkeñamak ma'a; keñe m'a énxet apwe axta axayo', néten axta apkeñamak ma'a. 48 Énxet apheykha nak keso náxop aphawók ma'a énxet apkelánamap axta xapop; keñe m'a apkeleñama nak néten aphawók ma'a apkeñama nak néten.
49 Cham'a ektémakxa nak neghémo énxet apkelánamap axta xapop, sa' katnehek nahan aghágwakxohok ma'a énxet apkeñama nak néten.
50 Élyáxeg, émenyeyk altennaksek kéxegke, yawanchek kaxkekxak aptémakxa nak Wesse' apwányam Dios ma'a élánamáxche nak eghápetek tén han ẽxchakkok, ekhawo nahan ma'a aqsok étsapmo nak yawanchek kaxkekxak ma'a megkatsapma nak. 51 Émenyeyk eyke ko'o kólya'ásegwomhok kéxegke aqsok appóssamo nak apmáheyo elának ma'a Dios. Mansawhaxkók sa' agmaskok, hẽlyaqmagkassesek sa' aqsa ektémakxa negyókxa negyókxoho, 52 ekmanyehe agko', meyke negweteykegkoho, cham'a ekpáwà sa' néxa kélaqkahasso. Kapáwak sa' kélaqkahasso, keñe sa' kólnaqxétekhássók ma'a apkeletsapma axta yaqwayam sa' meletsepekxeyk chá'a. Keñe sa' negko'o hẽlyaqmagkassesek mók ektémakxa negyókxa. 53 Hakte negyókxa ekmassegweykmoho nak, megkamassegwayam sa' katnekxa', keñe sa' negyókxa étsapmo nak, megkatsapma sa' katnekxa'. 54 Tamhákxeyk sa' agkok megkamassegwayam ma'a negyókxa ekmassegweykmoho nak, tén han ektamhákxo enxoho megkatsapma m'a negyókxa étsapmo nak, katnehek sa' ma'a ektémakxa nak eknaqtáxésamaxche ektéma nak se'e: “Massésáxcheyk nétsapma, negmallanma masseyásak. 55 Nétsapma, ¿háxko ekmahágkaxa kaxwók ma'a ektémakxa axta élmalláneyak? Nétsapma ¿háxko ekmahágkaxa kaxwók ma'a ekmowána axta hegmakta'?” 56 Mólya'assáxma ekmowána m'a nétsapma nak, segánamakxa eyke ekmésso ekmowána m'a mólya'assáxma. 57 ¡Agmések ekxeyenma egwáxok Dios, sẽlmallahanchessama nak eñama Wesse' egegkok Jesucristo!
58 Élyáxeg sélásekhayo, kóllenxanmoho kélyennaqtéssamo kélteme megkólya'ásseyam, nágkólyensem, kólyánchesagkoho chá'a kéltamheykha kélláneya nak eñama Wesse' egegkok; hakte kélya'ásegkok kéxegke megkatnaha eyaqhémo kéllane kéltamheykha kélláneya nak chá'a eñama kélyepetcheyo m'a Wesse' egegkok.