Los sabios
1 Jesús nació en Belén de Judea cuando Herodes el Grande era rey de ese país. En esa época, unos sabios de un país del oriente llegaron a Jerusalén 2 y preguntaron: «¿Dónde está el niño que nació para ser el rey de los judíos? Vimos su estrella en el oriente y hemos venido a adorarlo
3 El rey Herodes y todos los habitantes de Jerusalén se pusieron muy nerviosos cuando oyeron hablar de esto. 4 Entonces Herodes reunió a los sacerdotes principales y a los maestros de la Ley, y les preguntó:

—¿Dónde tiene que nacer el Mesías?

5 Ellos le dijeron:

—En Belén de Judea, porque así lo anunció el profeta cuando escribió:

6 «Tú, Belén,
eres importante
entre los pueblos de Judá.
De ti nacerá un príncipe,
que guiará a mi pueblo Israel.»

7 Herodes mandó llamar en secreto a los sabios y averiguó cuándo había aparecido la estrella. 8 Luego les dijo: «Vayan a Belén y averigüen todo lo que puedan acerca del niño. Cuando lo encuentren, avísenme. Yo también quiero ir a adorarlo.»
9 Después de escuchar al rey, los sabios salieron hacia Belén. Delante de ellos iba la misma estrella que habían visto en su país. Finalmente, la estrella se detuvo sobre la casa donde estaba el niño. 10 ¡Qué felices se pusieron los sabios al ver la estrella!
11 Cuando entraron en la casa, vieron al niño con María, su madre, y se arrodillaron para adorarlo. Abrieron los cofres que llevaban y le regalaron al niño oro, incienso y mirra.
12 Dios les avisó a los sabios, en un sueño, que no volvieran al palacio de Herodes. Ellos, entonces, regresaron a su país por otro camino.
La familia de Jesús huye a Egipto
13 Después de que los sabios regresaron a su país, un ángel de Dios se le apareció a José en un sueño y le dijo: «Levántate. Escapa a Egipto con el niño y con su madre, y quédate allá hasta que yo te avise, porque Herodes va a buscar al niño para matarlo.»
14 Esa noche, José escapó a Egipto con María y con el niño, 15 y se quedó allí hasta que Herodes murió. Así se cumplió lo que Dios había dicho por medio del profeta: «De Egipto llamé a mi hijo».
Herodes intenta matar a Jesús
16 Cuando Herodes se dio cuenta de que los sabios lo habían engañado, se puso muy furioso y mandó matar a todos los niños menores de dos años, que vivieran en Belén y sus alrededores. 17 Así se cumplió lo que Dios dijo por medio del profeta Jeremías:

18 «Grandes llantos y lamentos
oyó la gente de Ramá.
Era Raquel, que lloraba
por la muerte de sus hijos,
y no quería ser consolada.»
Viaje a Nazaret
19 Herodes murió cuando José todavía estaba en Egipto. Entonces un ángel de Dios se le apareció a José en un sueño 20 y le dijo: «Regresa ahora mismo a Israel, junto con el niño y la madre, porque ya murieron los que querían matar al niño.»
21 José, María y el niño regresaron a Israel. 22 Pero José tuvo miedo de ir a la región de Judea porque supo que Arquelao, el hijo de Herodes, era el nuevo rey allí. Entonces el ángel de Dios le dijo a José que siguiera hasta la región de Galilea.
23 Cuando llegaron allá, se fueron a vivir a un pueblo llamado Nazaret. Así se cumplió lo que Dios había dicho por medio de los profetas: «El Mesías será llamado nazareno».
Meyk'a apkelyetsátéyak aptémakxa yaw'a
1 Apteyeykmek axta Jesús tegma Belén, xama tegma apwányam yókxexma Judea, cham'a aptémakxa axta makham wesse' apwányam Herodes ma'a yókxexma nak. Apkelweykmek axta tegma apwányam Jerusalén énxet'ák apkelyetsátéyak axta aptémakxa yaw'a, apkeleñama teyapmakxa ekhem. 2 Aptáhak axta apkelmaxneyáncha'a s'e:
—¿Háxko apyetnakxa judíos wesse' apwányam apagkok apteyekmo exnéxta? Hakte negwet'ak axta negko'o aptepa yaw'a apagkok ma'a teyapmakxa ekhem, nélxegakmek negko'o yaqwayam ólpeykesho'.
3 Yetlókók axta nahan mey'áséyak aptáhakxa wesse' apwányam Herodes apleg'a xa, hawók axta nahan ektáhakxa m'a apyókxoho énxet'ák apheykha nak tegma apwányam Jerusalén. 4 Apchánchesákxeyk axta wesse' apwányam ma'a apyókxoho apkelámha apmonye'e nak apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok tén han ma'a apkelxekmósso nak apnámakkok ektémakxa segánamakxa. Apkelmaxneyáha axta apkeltamho ey'asagkohok háxko ekpayhókxa yaqweykenxa etyamok ma'a Mesías. 5 Aptáhak axta apkelátegmowágko s'e:
—Payhok ma'a Belén yókxexma Judea, hakte axta temék apnaqtáxéséyak Dios appeywa aplegasso s'e:

6 ‘Xép tegma Belén,
yókxexma Judá,
háwe exchep tegma
apketchetsék
nepyeseksa tegma apkelyawe
nak keso yókxexma;
hakte xép sa' yenyék
etyapok xama wesse'
yaqwayam enaqlawha m'a
énxet'ák ahagkok Israel.’

7 Keñe axta Herodes apyexákpoho apkeláneyeyncha'a m'a énxet'ák apkelyetsátéyak axta aptémakxa yaw'a, yaqwayam enxoho etaqmelcheshok apkelmaxneyeykha eyaqhémókxa ekhem apteyapma m'a yaw'a. 8 Tén axta apkeláphasa m'a Belén. Aptáhak axta apkeláneya s'e:
—Kólmohok hana m'a, kóltegyaha sa' amya'a m'a sakcha'a nak; kélwetágwokmek sa' agkok ma'a, héltennásseta sa', yaqwayam sa' ay'ammok ko'óxa alpeykessamho'.
9 Apkelxegkek axta énxet'ák apkelyetsátéyak axta aptémakxa yaw'a natámen apmésso appeywa m'a wesse' apwányam. Apmonye'e axta apxegak ma'a yaw'a apkelwet'a axta aptepa teyapmakxa ekhem, ekwokmoho apyetnakmo m'a ekpayhókxa axta apyetnakxa takhapxet ma'a sakcha'a. 10 Xama axta apkelwet'a yaw'a m'a énxet'ák apkelyetsátéyak axta aptémakxa yaw'a, kelpayhékxók agko' axta apkelwáxok. 11 Keñe axta apkelántaxnegwokmo kañe' tegma, apwet'ak axta sakcha'a yetlo egken María; apkeltekxeyágkek axta aptapnák xóp apkelpeykásawo. Apkelmeykásegkek axta atña'ák yántéseksek kélxátamo nak chá'a aqsok élmomnáwa, apkelméssek axta sawo ekyátekto élmomnáwa, tén han aqsok ekmátsa nak ekpaqneyam éten agkok, tén han ma'a yámet ánek ekmátsal'a ekpaqneyam. 12 Keñe axta ekwanmésa kélésa elpéwhok eltaqhohok ma'a aphakxa axta Herodes, mók ámay axta apkelpéwók apkeltaqháwo m'a apkeleñémekxa.
Jesús apketkok kélxegánegkesso kélya'asso Egipto
13 Xama axta apkeltaqhákxo m'a énxet'ák apkelyetsátéyak axta aptémakxa yaw'a, apxekmowásekpók axta José xama Wesse' egegkok apchásenneykha apwanmagko. Aptáhak axta apcháneya s'e: “Exatakha', eyentem sakcha'a tén han egken, emhók sa' yenyehek ma'a Egipto. Exnem sa' ma'a ekwokmoho séltennáseykxo makham, hakte peyk ektamok Herodes sakcha'a yaqwayam yaqhek.”
14 Apxatakha'ak axta José, apmeyk axta sakcha'a apyentama tén han egken, axta'a axta apxegak apmahágko m'a Egipto. 15 Apheykmek axta m'a ekwokmoho apketsapa Herodes. Temegkek axta xa, yaqwayam enxoho katnehek ma'a apxeyenma axta katnehek Wesse' egegkok, apchásenneykekxo axta exének ma'a Dios appeywa aplegasso, aptéma axta s'e: “Egipto apkeñamak sekwóneyncha'a ko'o hatte.”
Herodes apkeltémo kólnápok sakcha'a apkelennay'a
16 Xama axta apyekpelchágwokmo Herodes apkelyexancháseyncha'a m'a énxet'ák apkelyetsátéyak axta aptémakxa yaw'a, aplókók apagko' axta, apkeltamhók axta kólnáhapwók apyókxoho sakcha'a apkelennay'a apheykha axta m'a Belén tén han neyáwa', ekwayam nak chá'a apqánet apyeyam apagkok tén han apketcheyetse nak, cham'a ekweykenxa axta yeyam apkeltennassama apweteya yaw'a m'a énxet'ák apkelyetsátéyak axta aptémakxa yaw'a. 17 Cháxa ektémakxa axta ektéma m'a apnaqtáxéseyak axta Dios appeywa aplegasso Jeremías, aptéma axta s'e:

18 “Legáxcheyk ekpayheykha
kélátog Ramá,
kéllekxagweykha
tén han kéllenxaqwámeykha.
Raquel axta m'a,
élekxagweyncha'a axta
aptekyawa étchek,
axta kaltamhok
kólpeykessásekxak awáxok
hakte apkeletsekkek axta.”

19 Keñe axta natámen apketsapma Herodes, apxekmowáseykpekxók axta makham Dios apchásenneykha apwanmagko José neyseksa apha m'a Egipto. Aptáhak axta apcháneya s'e: 20 “Exatakha', ema sakcha'a, eyentem tén han egken, emyekxa sa' makham ma'a Israel, hakte apkeletsekkek kaxwók ma'a énxet'ák apmáheyo axta yaqhek sakcha'a.”
21 Apxatakha'ak axta José, apyentamákxeyk axta sakcha'a tén han egken ma'a Israel. 22 Xama axta apleg'a amya'a José aptáha apkeláneykha apchókxa Judea m'a Arquelao, apyaqmagkasso m'a Herodes, apyáp axta, apchekak axta emyekxak ma'a; yókxexma Galilea axta apmeyákxa', hakte wanméssek axta apchésa emyekxak Dios ma'a Judea. 23 Xama axta apwákxo m'a, aphakmek axta tegma apwányam Nazaret. Temegkek axta xa, yaqwayam enxoho katnehek ma'a apkelxeyenma axta katnehek ma'a Dios appeywa apkellegasso: apkelxeyenma axta Jesús ekmáheyo eltamhakpok nazareno.