Muerte de Absalón
1 David dividió su ejército en grupos de mil y de cien soldados, y nombró un jefe para cada grupo; 2 luego dividió todo el ejército en tres partes. La primera estaba bajo las órdenes de Joab, la segunda estaba bajo las órdenes de Abisai, que era hermano de Joab, y la tercera estaba bajo las órdenes de Itai, que era de la ciudad de Gat. Después de esto, David le dijo a su ejército:

—Yo iré con ustedes a la batalla.

3 Pero sus hombres le respondieron:

—Usted no debe acompañarnos. Es mejor que se quede en la ciudad y desde aquí nos mande ayuda. Al enemigo no le importa si nos derrota y nos hace huir; tampoco le importa si mata a la mitad del ejército. En cambio, usted vale más que diez mil de nuestros hombres.

4 El rey aceptó quedarse, si ellos creían que era lo mejor. Se paró entonces a la entrada de la ciudad, mientras veía salir su ejército en grupos de cien y de mil soldados. 5-6 Cuando pasaron Joab, Abisai e Itai para enfrentarse al ejército de Absalón, el rey les gritó: «¡Cuiden a mi hijo Absalón!» Y toda la gente oyó esta orden que el rey les dio a los jefes de su ejército.
La batalla tuvo lugar en el bosque de Efraín, 7-8 aunque también se extendió por todo el país. El ejército de David derrotó al de Absalón. Ese día murieron como veinte mil soldados de Absalón. En realidad fueron más los que murieron atrapados en el bosque que por las armas del ejército de David.
9 Cuando Absalón se enfrentó a los hombres de David, iba montado en una mula. De repente, al pasar por debajo de un gran árbol, se le atoró la cabeza entre las ramas y se quedó colgado mientras que la mula siguió corriendo.
10 Un soldado lo vio y fue a decirle a Joab:

—¡Absalón se quedó colgado de un árbol!

11 Y Joab le dijo:

—¡Pues lo hubieras matado! Si lo hubieras hecho, ya te habrías ganado diez monedas de plata y un cinturón.

12 El soldado contestó:

—¡Ni por mil monedas de plata me atrevería a hacerle daño al hijo del rey! Nosotros oímos cuando el rey mismo le ordenó a usted que cuidara al joven Absalón. También se lo dijo a Abisai y a Itai. 13 Si yo lo hubiera matado, el rey llegaría a saberlo, pues él se entera de todo. Y entonces, ¡hasta usted se pondría en mi contra!

14 Joab le dijo:

—¡Estoy perdiendo el tiempo contigo!

Enseguida, Joab fue al árbol donde Absalón todavía estaba colgado, y le clavó tres flechas en el pecho. 15 Los diez ayudantes de Joab rodearon a Absalón y acabaron de matarlo. 16-17 Luego echaron su cuerpo en un hoyo muy grande que había en el bosque, y taparon el hoyo con piedras.
Después de eso, Joab ordenó la retirada, y sus soldados dejaron de perseguir a los israelitas. Estos corrían a sus casas llenos de miedo.
18 Cuando Absalón era joven, mandó hacer en su honor un monumento de piedra y le puso su nombre. Como no tenía hijos, pensó que así la gente lo recordaría para siempre. Ese monumento está en el Valle del Rey y se conoce como «Monumento de Absalón».
Noticia de la muerte de Absalón
19 El sacerdote Ahimaas le dijo a Joab:

—Déjeme ir ahora mismo a ver al rey. Quiero darle la noticia de que Dios lo ha librado de sus enemigos.

20 Pero Joab le dijo:

—No conviene que le des al rey esta noticia. Se trata de la muerte de su hijo. Mejor se la das otro día.

21 Sin embargo, Joab mismo le dijo a un etíope:

—Ve y cuéntale al rey lo que has visto.

El etíope se inclinó ante Joab en señal de respeto, y salió corriendo. 22 Entonces Ahimaas volvió a decirle a Joab:

—No me importa lo que me pase, pero déjeme usted ir con el etíope.

Joab le respondió:

—¿Y qué ganas con llevar esa noticia?

23 Ahimaas insistió:

—Pase lo que pase, déjeme usted ir ahora mismo.

Joab se lo permitió, y Ahimaas salió corriendo por el valle. Muy pronto alcanzó al etíope, y lo pasó.
24 Mientras tanto, David estaba sentado a la entrada misma de la ciudad de Mahanaim. De pronto, un soldado que vigilaba desde la muralla vio a un hombre que venía corriendo, 25 y con fuerte voz se lo hizo saber al rey. Entonces el rey dijo: «Si viene solo, debe traer buenas noticias».
Cuando ese hombre ya estaba cerca, 26 el vigilante vio a otro hombre que también venía corriendo, así que le gritó al que cuidaba la entrada: «¡Viene otro hombre corriendo!»
El rey dijo: «También debe traer buenas noticias».
27 El vigilante dijo: «Por la manera en que corre, me parece que el primero es Ahimaas, el hijo de Sadoc».
El rey comentó: «Ahimaas es un buen hombre. Seguramente me trae buenas noticias».
28 En ese momento Ahimaas llegó y saludó al rey. Se inclinó hasta el suelo delante de él, y le dijo:

Bendito sea tu Dios, que acabó con todos tus enemigos.

29 El rey le preguntó:

—¿Cómo está el joven Absalón?

Y Ahimaas respondió:

—Cuando Joab me envió a dar la noticia a Su Majestad, vi que había mucho alboroto, pero no supe por qué.

30 El rey le dijo:

—Hazte a un lado, y espera aquí.

Ahimaas lo hizo así. 31 En ese momento llegó el etíope y le dijo al rey:

—¡Traigo a Su Majestad buenas noticias! ¡Dios ha castigado a los que se rebelaron contra usted!

32 Pero el rey le preguntó:

—¿Cómo está el joven Absalón?

El etíope le contestó:

—¡Quiera Dios que todos los enemigos del rey mueran como ese muchacho!
David llora por su hijo
33 33 (19.1) El rey David se puso muy triste y se fue a llorar al cuarto que estaba sobre la entrada de Mahanaim. Mientras iba subiendo, decía: «¡Absalón, hijo mío! ¡Absalón, hijo mío! ¡Cómo quisiera yo haber muerto en tu lugar!»
Absalón apketsapma
1 Apkelyetsátékxeyk axta sẽlpextétamo apagkok David, keñe apnegkena apkelámha apmonye'e yaqwayam etnehek chá'a apkelámha apmonye'e nepyeseksa m'a mil sẽlpextétamo, tén han cien chá'a m'a pók nak. 2 Ántánxo apkexpánchesso axta han aptemessásak, Joab axta han apkemha apmonye' m'a apmonye' apkelxega nak sẽlpextétamo, keñe Abisai m'a pók nak apchaqneykekxa sẽlpextétamo, Seruiá axta étche, Joab axta apyáxeg, keñe axta Itai apkemha apmonye' m'a pók nak sẽlpextétamo, apkeñama axta m'a Gat. Axta aptáhak apkeláneya apyókxoho sẽlpextétamo s'e:
—Alyetlók sa' ko'óxa kéxegke m'a kempakhakma.
3 Apkelátegmowágkek axta eyke m'a énxet'ák nak:
—Ná etne aqsa xa wesse', hakte megkalyetnakhaksók apkelwáxok nényahágko enxoho negko'o m'a nélenmexma nak, tén han aptekyawa enxoho m'a neghekha nak, máxa eyke exchep ma'a diez mil la'a negko'o negyókxoho. Tásek exnekxak aqsa exchep se'e tegma apwányam nak, yaqwayam enxoho hẽláphássesek chá'a pók nélxegexma'a apkeleñama s'e.
4 —Atnehek sa' ko'o m'a kéltamhókxa nak atnehek —axta aptáhak apchátegmowágko wesse' apwányam. Yetlókok axta apkenegweykekxa m'a nekha nak átog nentaxnamakxa tegma apwányam, keñe apkelántepa chá'a mil sẽlpextétamo, tén han cien nak chá'a sẽlpextétamo.
5 Apkeltamhók axta han Joab, Abisai, tén han Itai, elyahakxohok appeywa m'a wesse' apwányam, metnéssessamók exma ekmaso m'a apketche Absalón. Apyókxoho sẽlpextétamo axta han apkelleg'ak aptáhakxa appeywa wesse' apwányam apmésso m'a apkelámha apmonye'e, apxéna m'a Absalón. 6 Apkelxegkek axta m'a sẽlpextétamo yaqwayam elnapakpok ma'a sẽlpextétamo nak Israel.
Axta kempakháxchek ma'a naxma nak yókxexma Efraín, 7 apmenxenákpek axta apkeleñama nak Israel, apmenxena m'a David axta apkelxegexma'a. Nentekyawa ekyawe axta yetnak xa ekhem nak, hakte apkeletsekkek axta veinte mil énxet. 8 Sawhekxók axta apkelnápomap xa ekyókxoho nak yókxexma, apxámok axta han élnapma m'a naxma nak, axta kaxnók ekwánxa élnapma m'a sókwenaqte. 9 Élyéheykok axta han apchánte Absalón, pelakkassek axta han apwet'a apmonye' David apkelxegexma'a. Negkónchek axta élyéheykok kóneg yámet ekyawe encina, keñe axta Absalón élaspa apwa' aktegák, apmakheyha axta han ma'a néten, hakte xegkek axta aqsa m'a élyéheykok apchánte. 10 Xama énxet axta han apwetágwokmok ma'a, keñe apkeltennássekxo Joab:
—Ekwetágwokmek ko'o Absalón apmakhéncha'a néten yámet ekyawe encina élaspa apwa' aktegák.
11 Apchátegmowágkek axta Joab:
—Apwet'a neyke eykhe, ¿yaqsa ektáha megyaqha exchek ma'a? Almések xeyk xép diez sawók selyaqye aktek élmope, tén han xama nentete nenxet.
12 Apchátegmowágkek axta Joab ma'a énxet nak:
—Megkeyxek sélmésso exchep mil sawók selyaqye élmope, matnéssessamók ko'o exma ekmaso m'a wesse' apwányam apketche; hakte nenleg'ak xeyk negko'o apkeltamho exchep wesse' apwányam, tén han Abisai tén han ma'a Itai, apkeltamho elanha m'a apketche Absalón. 13 Kaxtemék xeyk ko'o seyaqhe m'a, kaqhok xeyk waqhek, hakte megkatnehek mey'áseyak ma'a wesse' apwányam, méko han xépxa etnehek hewagkasek teyp.
14 —Mowanchek ko'o aleyxek xép —axta aptáhak apchátegmowágko Joab; apkelmeyk ántánxo sawhéwa, apkelyetxaqkassek axta aphekhek Absalón neyseksa apmakheykha megyetsapakxa makham ma'a néten yámet ekyawe encina. 15 Keñe axta diez apkelxegexma'a Joab apwakhegwokmo m'a Absalón apchaqhákxoho. 16 Apkeltamhók axta kólpáwaksek kélaqkahasso m'a Joab, tén axta apkelwátesagko apmenxenma sẽlpextétamo m'a énxet'ák Israel, hakte apmágwokmek axta apkempakhe m'a Joab. 17 Tén axta kélleya néten yámet ekyawe Absalón aphápak, kélaqxegkessekmo m'a máxek ekyawe ekyetnama nak ma'a naxma' nak, apkekheyásekxeyk axta han meteymog néten. Keñe axta natámen apkenyahágko apyókxoho énxet'ák Israel apkelmeyákxo apxanák.
18 Apkeltémok axta han kóllanaksek xama meteymog ekyawe Absalón megyetsapmakxa axta, ekxénweykekxoho chá'a kélwáxok, ekyetnama nak ma'a éltamhomaxchexa nak Ekyapwátegweykenxa Xapop Wesse' Apwányam, appekkenmeyk axta han apwesey, hakte méko axta xama enxoho apketche neptámen yaqwayam eleyxchesek. Makhemek makham éltamhomaxche “Absalón ekxeyenweykekxoho kélwáxok xa meteymog nak”.
19 Keñe axta han Ahimaas, Sadoc axta apketche, aptáha apcháneya m'a Joab:
—Éltamhók eykhe ko'o yoho atnetchagkokxak altennássekxak wesse' apwányam, ektaqmela apteméssesakxa Wesse' egegkok apmallahanchesa nepyeseksa m'a apkelenmexma nak.
20 Aptáhak axta Joab apchátegmowágko:
—Háwe exchep yaqwayam esakxak sakhem xa amya'a nak. Sa' eyke m'a mók ektamheykekxa sa', hakte wesse' apwányam apketche apketsapak.
21 Keñe axta Joab aptáha apcháneya xama sẽlpextétamo Etiopía:
—Exeg xép, eltennássekxa wesse' apwányam aqsok apwete.
Apháxahánteyk axta apmonye' Joab ma'a énxet Etiopía, tén axta aptepa apkenyaha. 22 Keñe axta Ahimaas aptáha makham apcháneya m'a Joab:
—Heyho aqsa ko'óxa wanyehek neptámen xa énxet Etiopía.
Apchátegmowágkek axta Joab:
—¿Yaqsa ektáha apmako nak exog xépxa? ¡Méko ekyánmaga exkak apseykekxa amya'a!
23 —Katnehek agkok ma'a, wanyehek sa' —axta aptáhak apchátegmowágko Ahimaas.
—¡Yenye! —axta aptáhak apchátegmowágko Joab.
Yetlókok axta apkenye Ahimaas appéwo m'a ekyapwátegweykenxa nak xapop, apteyapwákxeyk axta apmonye' m'a énxet Etiopía. 24 Apheyk axta han David ma'a neyseksa átog nak tegma apwányam, tén axta apkelhaxneykha apchánta m'a néten tegma, kélhaxtegkesso nak tegma, apkenmexawók axta makhawo', apwet'ak axta apkelhaxneykha apxegakmo xama énxet apxakko' apkétchekmo. 25 Apyennaqtéssawók axta han appeywa apkeltennasa m'a wesse' apwányam. Tén axta wesse' apwányam aptáha s'e:
—Apxakko' agkok apxegakmok, amya'a ektaqmela apseykha m'a.
Apchágketchessa'akteyk axta m'a énxet, 26 tén axta apkelhaxneykha apwet'a makham pók énxet apkétchekmo, keñe axta aptáha apyennaqtésa appeywa appaqhetchesa m'a aptaqmelchesso nak átog:
—¡Apkétchekmek makham pók énxet!
—Amya'a ektaqmela ex'a han apsánták ma'a —axta aptáhak apchátegmowágko wesse' apwányam.
27 Aptáhak axta makham apkelhaxneykha:
—Ahimaas ko'óneyk ma'a apmonye' exchek apwe, Sadoc apketche, negyekpelchawók xeyk ma'a ektémakxal'a apkenye.
—Énxet ektaqmalma aptémakxa m'a —axta aptáhak apchátegmowágko wesse' apwányam—, amya'a ektaqmela ex'a apsánta'.
28 Apyepetchegwokmók axta Ahimaas, keñe apháxahánto ekwokmoho aptekxekwa'akto nápat xapop nápaqtók wesse' apwányam, appeykessek axta, keñe aptáha apcháneya s'e:
—Apcheymákpoho sa' kólteméssesek Wesse' egegkok, Dios apagkok nak xép wesse', hakte apmasséssekmek ma'a apkenmexeykekxa axta exchep wesse'.
29 —¿Táseya apha m'a hatte Absalón? —axta aptáhak apkelmaxneyáncha'a wesse' apwányam.
Apchátegmowágkek axta Ahimaas:
—Ekleg'ak xeyk ko'o ekyawe agko' ekyennama exma seyáphasa exchek ma'a Joab, aptáha nak xép apkeláneykha, wesse', makke ay'ásegkok ektáhakxa'.
30 Tén axta wesse' apwányam aptáha apcháneya:
—Etnegwom sekxók á, etnamha sa' aqsa xa.
Apkelyahákxók axta han Ahimaas. 31 Yetlókok axta han apweykekxa m'a énxet Etiopía, keñe aptáha s'e:
—Ema sa' takha' s'e amya'a ektaqmalma seksántegkesa nak, wesse': sakhem ektaqmela apteméssesakxa exchep ma'a Wesse' egegkok, apmallahanchesa nepyeseksa m'a apyókxoho apkenmexeykekxa axta chá'a exchep, wesse'.
32 Apkelmaxneyáha axta wesse' apwányam ma'a énxet Etiopía:
—Kenhan ma'a Absalón, ¿táseya apha?
Apchátegmowágkek axta énxet Etiopía:
—Emassegwomho annal'a apkelenmexma nak xép, wesse', tén han ma'a apyókxoho apkenmexeykekxa nak chá'a exchep, tén han ma'a apmáheyo nak chá'a etnéssessamhok exma ekmaso exchep, ekhawo ektáhakxa nak ma'a wokma'ák nak.
33 Teyekmek axta apwáxok wesse' apwányam, apmeyákxeyk axta m'a kañe' apxagkok, apyetnama axta m'a néten átog nentaxnamakxa nak tegma apwányam, keñe apkelekxagweyncha'a. Axta aptáhak chá'a appaqméteyncha'a neyseksa apweynchámeykha: “¡Absalón, hatte! ¡Absalón, hatte! ¡Tásók xeyk la'a ko'o watsapok, keñe exchep megyetsepe'! ¡Hatte, Absalón!”